Polskie Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół"
Z Wikipedii
 |
|
Polskie Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" – najstarsze polskie towarzystwo sportowe (gimnastyczne).
Spis treści |
[edytuj] Cel
Celem towarzystwa – zgodnie z ideałami jego twórców – było podtrzymywanie i rozwijanie świadomości narodowej oraz podnoszenie sprawności fizycznej polskiej młodzieży.
[edytuj] Historia
Towarzystwo (jego pierwsze gniazdo) zostało założone 7 lutego 1867 we Lwowie, na wzór "Sokoła" czeskiego (utworzonego przez Mirosława Tyrsza w 1862). Działało ono aktywnie również po odzyskaniu niepodległości i w całym okresie międzywojennym.
Pierwszymi działaczami towarzystwa we Lwowie byli: Klemens Żukotyński, Ludwik Goltental, Jan Żaplachta-Zapałowicz, Józef Milleret, Jan Dobrzański, Antoni Durski, Żegota Krówczyński.
Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” we Lwowie - zwane później "Sokołem Macierzą" - przez okres pierwszych 17 lat działało jako jedyne na ziemiach polskich. Jego kolejne gniazda powstawały pierwotnie w Galicji, gdyż to właśnie w tym zaborze Polacy posiadali największą swobodę działania m.in. tak powstało w Jaworznie. Jako pierwsze poza Lwowem, zawiązały się w 1884 gniazda – filie w Tarnowie i Stanisławowie. Rok następny wzbogacił sokolstwo o cztery nowe, ważne placówki: w Przemyślu, Krakowie, Kołomyi i Tarnopolu. Szczególnie ważne okazało się powstanie silnej organizacji sokolej w Krakowie, która zaczęła aktywnie oddziaływać na powstawanie nowych gniazd w Galicji Zachodniej.
W 1892 powstała jednolita organizacja pod nazwą „Związek Sokolstwa Polskiego”, którego siedzibą był Lwów. 1895 przyniósł powstanie takiej organizacji w Poznaniu. Tworzono oddziały konne, wioślarskie, kolarskie, sekcje gimnastyczne (prof. Piasecki, dr. Wyrzykowski, Walerjan Sikorski). Po 1905 powstają związki w Królestwie kongresowym, na Kresach, Rosji i Małopolsce. Po Zlocie Grunwaldzkim w Krakowie (1910) zaczęto tworzyć drużyny sokole (wojskowe) i objęto patronatem tworzące się organizacje skautowe.
Wybuch wojny światowej 1914 spowodował przystąpienie „Sokoła” w Małopolsce do Legionów Polskich. Wydarzenie to zapoczątkowało nową kartę w dziejach organizacji. Skutkiem wojny były znaczne zniszczenia majątku trwałego i znaczne rozbicie organizacji.
Po powstaniu Państwa Polskiego 1918 siedziba Związku „Sokół” została przeniesiona do Warszawy. Charakter organizacji prowadzącej przysposobienie wojskowe był przyczyną bezprzykładnych represji ze strony okupanta w czasie II wojny światowej.
Po wojnie zdelegalizowane przez władze PRL. Cały czas działały natomiast gniazda sokole na emigracji. Ponownie rodzimy "Sokół" odrodził się 10 stycznia 1989, zrzeszając obecnie ok. 10.000 członków zorganizowanych w 86 gniazdach. Organizacja ta jest członkiem Polskiej Rady Młodzieży.
Towarzystwo "Sokół" dało pośrednio początek wielu polskim klubom piłkarskim, kształtując u młodych osób modę na aktywność fizyczną i prezentując nowe dyscypliny sportu (w tym m.in. coraz popularniejszy na świecie football). Było ono co prawda organizacją dość konserwatywną, preferującą gimnastykę i szermierkę nad piłkę nożną - którą uważało się za rozrywkę "plebsu" - jednak niezadowoleni z takiego podejścia i spragnieni gry na świeżym powietrzu nastoletni sympatycy futbolu (którego skosztowali właśnie na treningach w "Sokole") opuszczali go, zakładając własne drużyny piłkarskie.
To właśnie podczas "II Zlotu Sokoła" - zorganizowanego we Lwowie 14 lipca 1894 - rozegrano pierwszy w dziejach ziem polskich prawdziwy mecz piłkarski (między reprezentacjami Sokoła lwowskiego oraz krakowskiego) i zobaczono premierowego gola (Włodzimierz Chomicki już w 6 minucie spotkania).
[edytuj] Struktura organizacji
W okresie przed I wojną światową powstało kilkadziesiąt okręgów i kilkaset gniazd zrzeszających kilkadziesiąt tysięcy członków, a w okresie między I a II wojną światową w Związku Towarzystw Gimnastycznych "Sokół" działało około tysiąca gniazd sokolich w okręgach zgrupowanych w sześciu dzielnicach.
[edytuj] Sokół polski na emigracji
Również polska emigracja zakładała oddziały Sokoła w Niemczech, USA, Francji oraz Wielkiej Brytanii. Oddziały zagraniczne brały udział w zlotach Sokoła polskiego w okresie międzywojennym.
[edytuj] Sokół Dzisiaj
Obecnie związek zrzesza 44 towarzystwa a w nich blisko 8 tys. członków. W kilkuset sekcjach sportowych prowadzi zajęcia w 32 dyscyplinach. Kontynuując tradycję przedwojennego ZTG "Sokół" w Polsce prowadzi wśród młodzieży pracę patriotyczno-wychowawczą, krzewiąc cnoty rycerskie i obywatelskie, umacniając miłość do Ojczyzny i poczucie tożsamości narodowej. W roku 2007 planowanych jest szereg imprez rocznicowych m.in. rocznica śmierci Adama Asnyka (autor wiersza Do lotu Bracia Sokoły) i generała Józefa Hallera oraz 115-lecie powstania gniazda w Stryju. A wśród ważnych imprez sportowych wymienić należy: w Zgierzu VII Międzynarodowe Mistrzostwa w Tenisie Stołowym, w Bukownicy i Bukówcy Górnym Ogólnopolskie Biegi Sokoła.
[edytuj] Ważne daty
- 7 lutego 1867 – zatwierdzenie statutu Towarzystwa gimnastycznego we Lwowie (pisownia oryginalna za Statutem)
- 25 lutego 1867 - zorganizowanie w Parku Jezuickim we Lwowie, za zgodą CK namiestnikostwa, zebrania założycielskiego towarzystwa
- 26 marca 1867 - Komitet Tymczasowy zaproponował na przewodniczącego towarzystwa dr. med. Józefa Millerta (późniejszego wiceprezydenta Lwowa), a na zastępcę hr. Jana Aleksandra Fredrę (syna Aleksandra)
- 1885 – rozszerzenie działalności Sokoła na zabór pruski
- 25 września 1895 - założenie w Bytomiu przez robotnika Józefa Tucholskiego pierwszego gniazda "Sokoła" na Śląsku,
- 1905 – rozszerzenie działalności Sokoła na zabór rosyjski, zdominowanie przez Ligę Narodową
- 1919 – zjednoczenie organizacji dzielnicowych, skutkujące powstaniem Związku Towarzystw Gimnastycznych "Sokół" w Polsce
- 1939-1988 – zakaz działalności w kraju, ale działają polskie związki sokole we Francji, USA i Anglii
- 10 stycznia 1989 – rejestracja w Warszawie pierwszego gniazda sokolego w III Rzeczypospolitej
- 5 lipca 1989 - wpisanie do rejestru przez Sąd Wojewódzki w Krakowie stowarzyszenia pod nazwą: Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Krakowie
- 20 października 1989 - I Walne Zgromadzenie Wyborcze
- 21 lutego 1990 – zjazd założycielski Związku Towarzystw Gimnastycznych "Sokół" w Polsce
- 1 marca 1990 – rejestracja działalności Związku Towarzystw Gimnastycznych "Sokół"
[edytuj] Prezesi Związku Towarzystw Gimnastycznych "Sokół" w Polsce (wykaz niepełny)
Sokół lwowski 1867 - 1893
- Dh Józef Millert 1867 - 1871
- Dh Jan Dobrzanski 1871 - 1886
- Dh Żegota Krówczyński 1886 - 1893
Związek Polskich Gimnastycznych Towarzystw Sokolich w Austrii 1892 - 1918
- Dh Tadeusz Romanowicz 1892 - 1897
- Dh Antoni Dziędzielewicz 1898 - 1899
- Dh Ksawery Fiszer 1899 - 1918
Związek Sokołów Polskich w Państwie Niemieckim 1893 - 1919
- Dh Józef Krzymiński 1893 - 1895
- Dh Bernard Chrzanowski 1895 - 1919
TG "Sokół" w Królestwie Polskim 1905 - 1907
- Dh Stefan Dziewulski
- Dh Jan Rudnicki
- Dh Kazimierz Srokowski
Związek Towarzystw Gimnastycznych "Sokół" w Polsce 1919 - 1939
- Dh Bernard Chrzanowski 1919 - 1923
- Dh Adam Zamoyski 1923 - 1936
- Dh Franciszek Arciszewski 1936 - 1939
Uchodźstwo i konspiracja 1939 - 1988 m.in.
- Dh Franciszek Arciszewski
- Dh Edward Kubalski
- Dh Jan Fazanowicz
- Dh Bolesław Rozmarynowicz
- Dh Wojciech Albrycht
- Dh Antoni Lindner
- Dh Kazimierz Tomaszewski
- Dh Bolesław Makowski
- Dh Roman Kaczmarczyk
- Dh Wacław Kocon
Związek Towarzystw Gimnastycznych "Sokół" w Polsce 1989 - 2011
- Dh Zbigniew Okorski 1989 - 1999
- Dh Andrzej Bogucki 1999 - 2007
- Dh Antoni Belina Brzozowski 2007 - 2011
Źródło: Centrum Informacji Naukowej Sokolstwa Polskiego
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Bibliografia
- 125 lat Sokolstwa Polskiego 1867-1992, Warszawa-Inowrocław 1992.
- 130 lat Sokolstwa Polskiego, Międzynarodowa Konferencja Naukowa Kraków – Lwów 21.06.-30.06.1997., red. Andrzej Łopata, Kraków 1997.
- Bogucki A., Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” na Pomorzu 1893-1939, Bydgoszcz-Fordon 1997,
- Bogucki A., Współpraca ZTG „Sokół” w Polsce z Sokolstwem Polonijnym, [w:] Ze studiów nad polskim dziedzictwem w świecie, pod red. L. Nowaka i M. Szczerbińskiego, Gorzów Wlkp. 2002,
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Centrum Informacji Naukowej Sokolstwa Polskiego
- 120 lat działalności Krakowskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”
