R-10

Z Wikipedii

R-10 (ChAI-5) – radziecki samolot rozpoznawczy i lekki bombowiec z początkowego okresu II wojny światowej konstrukcji Josifa Niemana.

Spis treści 1 Historia 2 Użycie w lotnictwie 3 Opis techniczny 4 Dane taktyczno-techniczne 5 Zobacz też 6 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

Samolot został zaprojektowany w Charkowskim Instytucie Lotniczym (ChAI, ros. ХАИ) pod kierunkiem Josifa Niemana, na zamówienie lotnictwa radzieckiego na nowoczesny samolot rozpoznawczy. Wiodącym konstruktorem był Ł. Arson. Pierwszy prototyp, noszący oznaczenie zakładowe ChAI-5 (ros. ХАИ-5), został oblatany w czerwcu 1936 i jesienią tego roku przeszedł próby państwowe. Samolot był oceniany jako lekki i łatwy w pilotażu, cechował się dobrą manewrowością. Konstrukcja samolotu była dość nowoczesna, niektóre jego rozwiązania wprowadzono po raz pierwszy w radzieckim przemyśle lotniczym. Pomimo nieco słabszych osiągów od konkurencyjnego samolotu R-9 konstrukcji Koczerigina, ChAI-5 wygrał konkurs na samolot rozpoznawczy i jeszcze podczas trwania prób państwowych został zaakceptowany do produkcji pod wojskowym oznaczeniem R-10 ("R" - skrót od razwiedczik - rozpoznawczy, ros. Р-10).

Do początku 1940 roku w zakładach w Charkowie i Saratowie zbudowano 493 samoloty R-10. Pierwsza seria jednakże wykazywała pewne problemy związane z etapem dopracowywania konstrukcji oraz ze średnią jakością produkcji, a 24 grudnia 1937 rozbił się jeden samolot. Stało się to powodem aresztowania przez NKWD części członków biura konstrukcyjnego, a w końcu, 11 grudnia 1938 samego Niemana, pod zarzutami sabotażu i szpiegostwa (został on następnie skazany na 15 lat łagru, w więzieniu pracował z Tupolewem nad bombowcem Tu-2, lecz 19 lipca 1941 został zwolniony).

W 1938 testowano wariant ChAI-5bis z mocniejszym silnikiem M-25E,który rozwinął prędkość maksymalną 425 km/h. W 1938 również opracowano samolot szturmowy ChAI-52, bazujący na R-10, wyposażony w silnik M-63 o mocy 900 KM (670 kW) i uzbrojony w 7 km-ów i 400 kg bomb. Przygotowywano produkcję doświadczalnej serii 10 samolotów, lecz anulowano ją po aresztowaniu Niemana.

Niektóre z produkcyjnych modeli R-10 zostały wyposażone w mocniejsze silniki M-88, M-62 lub M-63. Ponad 60 samolotów, wycofanych z lotnictwa wojskowego, używane było od 1940 przez linie Aerofłot jako samoloty pocztowe, pod oznaczeniem PS-5 (ros.: ПС-5); po modyfikacji posiadały one 3 miejsca pasażerskie.

[edytuj] Użycie w lotnictwie

Samoloty R-10 zaczęły wchodzić na uzbrojenie radzieckiego lotnictwa wojskowego od 1937, jedynie częściowowo zastępując starsze dwupłaty R-5. Po raz pierwszy zostały użyte bojowo w starciach z Japończykami nad rzeką Chałchin-Goł w 1939. Następnie, używane były w pierwszej połowie II wojny światowej, począwszy od ataku na Polskę (bez starć) i udziału w wojnie zimowej przeciw Finlandii.

Były następnie używane w początkowym etapie wojny niemiecko-radzieckiej Wielkiej Wojny Ojczyźnianej, począwszy od ataku Niemiec na ZSRR 22 czerwca 1941 roku. W tym okresie jednak nie były już samolotami nowoczesnymi, a ich osiągi były niewystarczające przeciw nowoczesnym myśliwcom i ponosiły one duże straty, podobnie jak większość radzieckiego lotnictwa, przy tym typ ten był stosunkowo nieliczny. Część została zniszczona lub porzucona na lotniskach. Używane były do prowadzenia bliskiego rozpoznania, a w razie potrzeby jako lekkie bombowce. W późniejszym okresie ocalałe samoloty stosowano przeważnie w charakterze nocnych bombowych, w celu zmniejszenia strat. Pozostałe R-10 wycofano ze służby bojowej w 1943 (dwóch fińskich pilotów donosiło o zestrzeleniu R-10 jeszcze w 1944).

[edytuj] Opis techniczny

Jednosilnikowy dolnopłat konstrukcji drewnianej, kryty sklejką. Kadłub konstrukcji półskorupowej. Podwozie samolotu klasyczne, pojedyncze, golenie główne chowane do skrzydeł. Załoga składala się z dwóch osób: pilota w przedniej zakrytej kabinie i obserwatora - tylnego strzelca w przeszklonej wieżyczce z karabinem maszynowym w części grzbietowej samolotu. W podłodze kabiny obserwatora był aparat fotograficzny AFA-13. Pomiędzy kabinami załogi znajdowały się zbiorniki paliwa i pionowa komora bombowa. Maksymalny udźwig bomb wynosił 300 kg (6 x 50 kg lub 10 x 25 kg).

Do jego napędu służył silnik gwiazdowy M-25A, następnie M-25W o mocy 730 KM (540 kW). Śmigło dwułopatowe metalowe.

[edytuj] Dane taktyczno-techniczne

• Załoga: 2
• Wymiary
  • rozpiętość: 12,20 m
  • długość: 9,40 m
  • wysokość: 3,80 m
  • powierzchnia nośna: 26,8 m²
• Masa
  • własna: 2197 kg
  • całkowita (w locie): 2877 kg

• Osiągi
  • prędkość maksymalna: 388 km/h
  • prędkość wznoszenia: 6,9 m/s
  • pułap praktyczny: 6700 m
  • zasięg: 1300 km

• uzbrojenie
  • 2 stałe karabiny maszynowe SzKAS 7,62 mm w skrzydłach (450 nabojów)
  • 1 ruchomy km SzKAS w wieżyczce tylnej (600 nabojów)
  • bomby: 300 kg

[edytuj] Zobacz też

Porównywalne samoloty: Heinkel He 70 - PZL.23 Karaś - DAR-10

Ciąg oznaczeń: R-1 - R-5 - R-6 - R-9 - R-10 - R-12

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Opis, zdjęcie i rysunki samolotu R-10 (rus.)
• Rysunki i sposób malowania samolotu