Bojkowie
Z Wikipedii
| Бойки | |
 |
|
| Nazwa polska | Bojkowie, Bojki |
| Rejon | Bojkowszczyzna (Ukraina) |
| Język | ukraiński, rumuński |
| Religia | grekokatolicyzm, unityzm, rzymskokatolicyzm, prawosławie |
| Grupa | Ukraińcy, Wołosi (Rumuni) |
Bojkowie – grupa etniczna ukraińska górali mieszanego pochodzenia: ruskiego i wołoskiego, zamieszkująca Karpaty Wschodnie od Wysokiego Działu w Bieszczadach na zachodzie, do doliny Łomnicy w Gorganach. Na zachodzie sąsiadowali z Łemkami, na wschodzie z Hucułami.
Historycy i etnografowie polscy [1], ukraińscy [2] i inni prezentują różne warianty pochodzenia tego ludu. Między innymi:
Roman Reinfuss twierdzi, że na terytorium Polski Bojkowie to potomkowie osadników rusko-wołoskich, osiadłych na tych terenach głównie w XVI w. [3] Podobny pogląd prezentowali Adam Fastnacht, Tadeusz Mikołaj Trajdos i dr Jerzy Czajkowski.
Z kolei Tadeusz Sulimirski przedstawił w 1974 r. kontrowersyjny pogląd na temat pochodzenia Bojków i Łemków. Podważa on całkowicie tezę o wędrówkach pasterzy wołoskich. Twierdzi, że Wołosi to autochtoni, potomkowie pasterzy dacko-trackich zaludniających dawniej tę część Karpat. W pewnym okresie stali się oni rolnikami. Natomiast grupa etnograficzna Bojków powstała w wyniku stopniowej kolonizacji gór przez ludność ruską zamieszkującą doliny.[4]
W latach 90. XX wieku prof. Paul Robert Magocsi oraz prof. Paul Best zaliczyli tę mniejszość autochtoniczną do narodu karpatoruskiego, twierdzą oni, że na terenie obecnej Polski, Słowacji, Ukrainy i Serbii mieszka około 1 200 000 społeczność o proweniencji karpatoruskiej do której obok Bojków zaliczyli również Łemków i Hucułów, wobec których nie powiodły się próby ukrainizacji oraz, że ludność ta ma nadal poczucie swojej rusińskiej odrębności narodowej z aspiracjami do stania się czwartym narodem wschodniosłowiańskim, obok Ukraińców, Rosjan i Białorusinów[5], [6].
Spis treści |
[edytuj] Nazwa
Pochodzenie nazwy Bojko nie jest do końca wyjaśnione. W literaturze spotyka się ją w roku 1811, potem w pracach Wincentego Pola, choć pierwszy znany zapis nazwy "Bojko" pochodzi z roku 1607. Niektórzy ukraińscy badacze[potrzebne źródło] wiążą ją z nazwą plemienia celtyckiego Boii (Bojów). Na ogół panuje pogląd, że wywodzi się ona od partykuły boje (boj), używanej często w gwarze tej grupy, w znaczeniu "tak". Inna wersja wyprowadza ją od nazwy handlarzy wołami i solą. Słowa "bojko" miano dawniej używać na określenie upartego wołu. Stąd przezwisko "bojko" miało być stosowane jako synonim człowieka zacofanego i prymitywnego. W drugiej połowie XIX wieku pod wpływem literatury nazwa upowszechniła się, przechodząc proces ewolucji, od przezwiska do nazwy oficjalnej. Bojkowie nazywali siebie Hyrniakami lub Werhowyńcami.[7]
[edytuj] Lokalizacja
- Na zachodzie granica pomiędzy Łemkami a Bojkami przebiegała głównie wododziałem przez Okrąglik, Jasło, Małe Jasło, Rożki do Cisnej, następnie przez Hon, Osinę, Sasów, Wołosań, Jaworne, przełęcz Żebrak, Chryszczatą, Dział do Suliły.
- Na północy wsiami bojkowskimi były: Kamionki, Sukowate, Żernica Wyżna, Berezka, Bereźnica Niżna, Łobozew, Równia, Hoszów, Ustrzyki Górne, Lutowiska, Czarna, Baligród, Cisna i Stebnik. Na północ od nich, po obu stronach drogi z Olszanicy do Ustrzyk Dolnych i Krościenka, znajdowały się wsie o mieszanych cechach bojkowsko-łemkowsko-doliniańskich.
[edytuj] Historia
W starożytności ziemie zamieszkiwane kiedyś przez Bojków, zaludniały plemiona celtycko-germańskie Lugiów, powszechnie wiązane z kulturą przeworską, następnie puchowską tracko-celtycką. Po okresie wędrówek ludów (IV – VII w.), na tereny te napłynęła ludność sarmacka (Antowie, Biali Chorwaci) związana z kulturą praską, a od przełomu wieku VII / VIII plemiona lechickich Lędzian. W połowie IX wieku Lędzianie zostali pobici przez koczowniczych Madziarów. Od połowy X wieku rozpoczął się powolny napływ Słowian wschodnich. W połowie XI wieku ludność lędziańska została wysiedlona w głąb Rusi w dorzecze rzeki Roś, pozostali ulegli rutenizacji.
W okresie wczesnego średniowiecza tereny karpackie i podkarpackie były słabo zaludnione. Stan taki był wynikiem ponad 100-letniej zależności lennej tych ziem od chanatu tatarskiego. Osadnictwo na tym obszarze rozpoczęło się na szerszą skalę dopiero w okresie późnego średniowiecza (XIV/XV wiek). Intensywna kolonizacja rozpoczęła się z chwilą przyłączenie tych ziem do Korony polskiej w roku 1339 oraz zrzuceniem zależności od chanatu mongolskiego.
Po II wojnie światowej część terenów zamieszkałych przez Bojków (około 1/4) znalazła się w Polsce. Większość Bojków natomiast wysiedlono do USRR, resztę w wyniku Akcji "Wisła" rozproszono po Polsce. Dzisiaj Bojkowie żyją głównie w obwodach iwanofrankowskim, lwowskim i zakarpackim.[8]
[edytuj] Ciekawostki
W XIX w. ukraińscy poeci i etnografowie, przedstawiciele cerkwi grekokatolickiej tzw. Ruskiej trójcy – Markijan Szaszkiewycz, Iwan Wahylewycz i Jakiw Hołowacki uważali[potrzebne źródło], że Bojkowie są potomkami celtyckich plemion, które żyły w Centralnej Europie w VI w. p.n.e.
Przypisy
- ↑ prof. A. Fastnacht, prof. R. Reinfuss, T.M. Trajdos, dr. J. Czajkowski, dr. A. Wielocha
- ↑ Iwan Franko, R. Kyrchiv, M. Utrysko, V. Konoplia
- ↑ Opis wraz z fotografiami Romana Reinfussa
- ↑ Tadeusz Sulimirski, Trakowie w północnych Karpatach i problem pochodzenia Wołochów
- ↑ "Czy w XX w. w Europie Środkowo-Wschodniej powstają nowe narody?". J. Lewandowski [w:] Wokół antropologii kulturowej, pod red. M. Haponiuka i M. Rajewskiego, Lublin 1999, s.42-43
- ↑ [1] konferencja naukowa Czy istnieje czwarta Ruś? Wokół tożsamości kulturowej w regionie karpacki
- ↑ [2] Bojkowie – strona gimnazjum w Czarnej, art. bez podania źródeł
- ↑ http://www.encyclopediaofukraine.com/people.asp Encyclopedia of Ukraine, Boikos
[edytuj] Literatura
- "Płaj" nr 6 – "Bojkowszczyzna" – Andrzej Wielocha
