Centrum Wyszkolenia Saperów
Z Wikipedii
Centrum Wyszkolenia Saperów (CWSap.) – polska uczelnia wojskowa kształcąca żołnierzy zawodowych i rezerwy wojsk technicznych działająca w okresie II Rzeczypospolitej
Spis treści |
[edytuj] Geneza Centrum
Jednym z pierwszych polskich ośrodków wojskowych kształcących saperów była Szkoła Podchorążych Inżynierii (SPlnż) wchodząca w skład Armii Polskiej we Francji gen. Józefa Hallera. Została ona utworzona w czerwcu 1918 r. i funkcjonowała w Eringe pod Angers. Następnie wraz z cała Armią przybyła do kraju, gdzie kontynuowała swoją działalność.
W Polsce pierwszym ośrodkiem kształcenia kadr wojsk technicznych była Szkoła Podoficerów Saperów - Instruktorów, która powstała 19 maja 1919 r. w Warszawie na Powązkach. Wkrótce naczelne władze wojskowe postanowiły scentralizować dotychczasowe ośrodki szkolnictwa wojskowo-technicznego w ramach jednej struktury. W rezultacie 5 września 1919 r. doszło do powołania Obozu Szkolnego Saperów, przemianowanego 24 września 1919 r. na Kościuszkowski Obóz Szkolny Saperów (KOSS) w wyniku połączenia obu dotychczasowych ośrodków szkoleniowych. W jego ramach działały: Szkoła Podchorążych Saperów wystawiająca Kompanię Podchorążych Saperów, Szkoła Podchorążych Rezerwy Saperów oraz kurs doszkalania oficerów i młodszych saperów, kurs fortyfikacji dla inżynierów cywilnych i kurs doszkalania oficerów sztabowych saperów.
Szkoła Podchorążych Saperów zaczęła funkcjonować od 28 września 1919 r. Jej słuchaczami byli podoficerowie wojsk saperskich wytypowani przez swoich dowódców i mający ukończone 6 klas szkoły powszechnej. W pierwszej kolejności przyjmowano kandydatów, którzy pełnili służbę w oddziałach liniowych (na froncie) przynajmniej przez 3 miesiące, a także rekrutów lub ochotników w wieku 18-27 lat posiadających maturę oraz słuchaczy wyższych szkół technicznych. Pierwszym Komendantem Szkoły był ppłk Jerzy Solecki, następnie ppłk Otton Berezowski (jednocześnie Komendant KOSS), a od września 1920 r. do października 1921 r. por. Jan Guderski. Działała ona do maja 1922 r.
Od 1920 r. w ramach KOSS organizowane były także zajęcia praktyczne Oficerskiej Szkoły Podchorążych Inżynierii. Jej słuchaczami byli absolwenci 1-rocznej Szkoły Podchorążych Piechoty. W ramach 3-letniego cyklu szkolenia odbywały się 3-miesięczne ćwiczenia praktyczne.
15 lipca 1926 r. Kościuszkowski Obóz Szkolny Saperów został przekształcony w Batalion Szkolny Saperów (BSSap.). Jego nową siedzibą stał się Modlin. Jego dowódcą przez cały okres działalności był ppłk Stanisław Arczyński. Było to spowodowane zmniejszonym zapotrzebowaniem na specjalistów saperów wskutek intensywnym szkoleniem kadr inżynieryjnych na w ramach KOSS, utworzeniem w 1923 r. w Warszawie Oficerskiej Szkoły Inżynierii oraz organizowaniem szkoleń podoficerów saperów na 3-6 tygodniowych kursach przy poszczególnych związkach taktycznych. BSSap. składał się on z Dowództwa, dwóch kompanii Szkoły Podchorążych Rezerwy Saperów, kompanii Doskonalenia Podoficerów Zawodowych i kompanii doświadczalnej.
[edytuj] Dzieje Centrum
W wyniku centralizacji szkolnictwa wojskowego, które grupowano w tzw. centra wyszkolenia, w sierpniu 1929 r. zostało utworzone Centrum Wyszkolenia Saperów (CWSap.) w Modlinie poprzez połączenie Batalionu Szkolnego Saperów i Batalionu Szkolnego Saperów Kolejowych, z wykorzystaniem ich kadry instruktorskiej i bazy szkoleniowiej. Centrum prowadziło szkolenia kadr dla wojsk kolejowych, podchorążych rezerwy saperów, oficerów i podoficerów zawodowych piechoty i kawalerii oraz dowódców szwadronów i plutonów pionierów w zakresie inżynieryjnego zabezpieczenia pola walki.
Po wybuchu wojny obronnej 1939 r., na bazie Centrum w dniach 4-5 września został sformowany 60. Batalion Saperów pod dowództwem mjr. Franciszka Niepokólczyckiego. Z pozostałej kadry Centrum zorganizowano zbiorczy batalion w składzie trzech kompanii oraz pododdziałów zabezpieczających, na czele którego stanął mjr Wacław Plewako. Ewakuował się on z Modlina na wschód. Miał on przejść do rejonu Sarn na Wołyniu, gdzie planowano nadal szkolić posiadane stany osobowe.
Z batalionu wydzieliła się grupa składająca się z 25 oficerów, 50 podoficerów, taboru kolejowego i samochodowego wraz z rodzinami wojskowych, którą dowodził Komendant CWSap. płk Eustachy Górczyński. Udała się ona na rekonesans, docierając na południe od Kowla. Jednak po 17 września kontakt z nią urwał się.
W tej sytuacji reszta batalionu wycofała się w kierunku na Chełm, a później na południe w rejon Fajsławic. Wobec zacieśniającego się okrążenia niemieckiego i sowieckiego, mjr W. Plewako postanowił przedostać na Węgry. W rejonie lasów koło Janowa Lubelskiego batalion zbiorczy CWSap. dołączył do resztek zgrupowania 33. Dywizji Piechoty Rezerwowej, dowodzonej przez płk dypl. Tadeusza Zieleniewskiego. Po szeregu zwycięskich potyczek z Niemcami, polskie oddziały dotarły do linii Sanu. Jednakże w wyniku poniesionych ciężkich strat oraz okrążenia przez Niemców i wojska sowieckie zgodnie z rozkazem płk. T. Zieleniewskiego 1 października 1939 r. wszystkie oddziały, w tym batalion CWSap., złożyły broń.
[edytuj] Struktura organizacyjna Centrum
Do 1934 r. CWSap. podlegało bezpośrednio II wiceministrowi spraw wojskowych, a od 1935 r. Dowódcy Saperów Ministerstwa Spraw Wojskowych. Ogółem w okresie swojej działalności CWSap. liczyło ok. 45 oficerów, do 300 szeregowców oraz ok. 22 pracowników cywilnych.
W skład Centrum wchodziła przede wszystkim Szkoła Podchorążych Rezerwy Saperów (SPRez.Sap.). Szkolenie w niej trwało 10 miesięcy. Rozpoczynało się 15 września, a kończyło egzaminem i odbyciem 6-tygodniowej praktyki w jednostkach wojsk inżynieryjnych. Nauka dotyczyła głównie przedmiotów specjalistycznych, jak: miernictwo, fortyfikacje, urządzenie i utrzymanie przepraw, maskowanie. Wskutek coraz większej motoryzacji Wojska Polskiego na przełomie lat 1930/1931 w nauczaniu SPRez.Sap. pojawiły się także takie elementy, a do Szkoły zaczęli trafiać przede wszystkim absolwenci wyższych szkół technicznych, wyjątkowo tylko prymusi szkół średnich. Przyjmowano tylko kandydatów narodowości polskiej. Corocznie SPRez.Sap. opuszczało 200-250 podchorążych rezerwy wojsk inżynieryjnych oraz 80-120 przeszkolonych na kursach specjalistycznych oficerów i podchorążych różnych broni i służb.
Na czele batalionu podchorążych stali: mjr Stanisław Perko (1929-1930), mjr Stefan Zagórski (1930-1932), mjr Marian Zarzycki (1932-1936) i mjr Eugeniusz Szubert (1937-1939).
Od 1938 r. w CWSap. działała także Szkoła Podoficerów Saperów dla małoletnich. Przygotowywała ona kandydatów na podoficerów zawodowych wojsk inżynieryjnych. Szkolenie małoletnich uwzględniało: podstawy szkolenia ogólnowojskowego, wyszkolenie techniczne z zakresu szkoły podoficerskiej oraz uzupełnienie wykształcenia z wiedzy ogólnej. Pierwsi absolwenci tej szkoły opuścili jej mury w 1939 r. i otrzymali przydział do oddziałów saperskich. Kształcenie słuchaczy II rocznika zostało przerwane 1 września 1939 r., a po rozpoczęciu wojny zostali oni przydzieleni do jednostek wojskowych.
W CWSap. przez cały okres działalności, oprócz szkolenia kadr inżynieryjnych, były również prowadzone prace naukowe i badania doświadczalne dotyczące współdziałania broni głównych i służb, przede wszystkim broni połączonych, w zakresie inżynieryjnego zabezpieczenia działań bojowych. Zadania te należały do etatowej kompanii doświadczalnej, a całokształt przedsięwzięć doświadczalnych zabezpieczała kompania ćwiczebna (kompania zmotoryzowana saperów).
Przed wybuchem wojny w Centrum funkcjonowały następujące kursy specjalistyczne:
- kurs techniczny (saperski) dla oficerów do kapitana włącznie przed kursem unifikacyjnym (doskonalenia) w Centrum,
- kursy pionierskie dla oficerów piechoty, w tym kursy doskonalenia dla dowódców samodzielnych plutonów pionierów w piechocie i kawalerii,
- kursy dowódców kompanii wojsk inżynieryjnych.
[edytuj] Komendanci Centrum
- ppłk Stanisław Arczyński (1929)
- ppłk Maksymilian Hajkowicz (1929-1938)
- płk Eustachy Górczyński (1938-1939)
[edytuj] Znane postaci, które kształciły się w Centrum
- kpt. dypl. Jan Wojciech Kiwerski ps. "Oliwa",
- kpt./ppłk Maciej Kalenkiewicz ps. "Kotwicz",
- kpt. Mieczysław Kurkowski ps. "Mietek", "Sawa",
- kpt./mjr Jerzy Antoni Lewiński ps. "Chuchro", "Jacek",
- mjr/płk Franciszek Niepokólczycki ps. "Teodor".
[edytuj] CWSap. na obczyźnie
We Francji zorganizowano polski kurs inżynieryjny przy francuskim Ośrodku Wyszkolenia Saperów w Thouars.
W 1940 r. na terenie Szkocji w Wielkiej Brytanii powstało przy Zgrupowaniu Saperów w obozie WP w Crafford Biuro Badań Technicznych Saperów. W 1941 r. zostało utworzone Centrum Wyszkolenia Saperów w Dundee (w późniejszym okresie przeniesione do Falkirk, a następnie do Irvine), którego komendantem został płk Marian Zarzycki. Jego praca jednak ograniczała się jedynie do obserwacji wyposażenia brytyjskich wojsk inżynieryjnych, rejestracji i wyciągania wniosków na przyszłość.
[edytuj] Zobacz też:
- Wyższa Szkoła Wojenna
- Centrum Wyszkolenia Piechoty
- Centrum Wyszkolenia Łączności
- Centrum Wyszkolenia Artylerii
- Centrum Wyszkolenia Artylerii Przeciwlotniczej
- Centrum Wyszkolenia Żandarmerii
- Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych
- Centrum Wyszkolenia Kawalerii
- Centrum Wyszkolenia Sanitarnego
[edytuj] Bibliografia
- Stanisław Soroka, Wojska inżynieryjne – ewolucja i współczesność, Warszawa 1982,
- Wyższa Szkoła Oficerska Inżynierii Wojskowej im. gen. Jakuba Jasińskiego we Wrocławiu, Tradycja, Historia, Współczesność. Zarys dziejów 1923 - 1944, Wrocław 1994,
- Zdzisław Cutter, Szkolenie wojsk saperskich w okresie międzywojennym, Wrocław 2000,
- Zdzisław Barszczewski, Sylwetki saperów, Warszawa 2001,
- Zdzisław Cutter, Saperzy polscy 1918 – 1939: organizacja, szkolenie i wyposażenie materiałowo-techniczne, Wrocław 2001,
- Zdzisław Cutter, Polskie wojska saperskie w 1939 r.: organizacja, wyposażenie, mobilizacja i działania wojenne, Częstochowa 2003.
