Ignacy Potocki

Z Wikipedii

Roman Ignacy Franciszek Potocki
Roman Ignacy Franciszek Potocki
Pilawa
Data urodzenia	28 lutego 1750
Miejsce urodzenia	Radzyń Podlaski
Data śmierci	30 sierpnia 1809
Miejsce śmierci	Wiedeń

Rodzina	Potoccy
Rodzice	Eustachy Potocki Maria Kątska
Małżeństwo	Elżbieta Lubomirska
Dzieci	z Elzbietą Lubomirską: Krystyna Potocka

Roman Ignacy Franciszek Potocki herbu Pilawa (ur. 28 lutego 1750 w Radzyniu Podlaskim – zm. 30 sierpnia 1809 w Wiedniu) – marszałek wielki litewski w latach 1791-1794, w latach 1781-1789 wielki mistrz Wielkiego Wschodu Polski, polityk polski i działacz patriotyczny, publicysta i pisarz z wielkim dorobkiem.

Syn Eustachego i Marii Kątskiej. Brat Stanisława Kostki Potockiego.

Wychowanek Collegium Nobilium, studiował potem w Rzymie, przygotowując się do stanu duchownego. Przebywał jakiś czas we Francji, w 1771 powrócił do Polski i w 1772 wziął ślub z Elżbietą Lubomirską. Po powrocie do kraju został 1773 pisarzem wielkim litewskim. Był czołową postacią w polskim życiu publicznym w okresie panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego (początkowo jego przeciwnikiem, spiskował przeciwko królowi w Petersburgu w 1776, później był przywódcą Stronnictwa Patriotycznego), współtwórcą Konstytucji 3 Maja. W 1778 odznaczony Orderem Orła Białego. Pełnił m.in. funkcje marszałka Rady Nieustającej (1778-1780). W 1781 został Wielkim Mistrzem Wielkiej Loży Narodowej Wielkiego Wschodu Polski. Stanął też na czele Rady Niewidzialnej i Tajnej, organu zrzeszającego polskich masonów najwyższych stopni wtajemniczenia. W 1783 został marszałkiem nadwornym litewskim, później marszałkiem wielkim litewskim (1791-1794). Był działaczem w Komisji Edukacji Narodowej od 1773, inicjatorem i przewodniczącym Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych 1775 - 1792. Założył wraz z bratem Stanisławem Kostką miejscowość Olesin oraz wraz z Grzegorzem Piramowiczem szkołę elementarną w Kurowie.

Był członkiem, wyłonionej w 1789 przez Sejm Czteroletni Deputacji do Formy Rządu, do której zadań należało opracowanie projektu zmiany ustroju Rzeczypospolitej. 17 grudnia 1789 do sejmu wniesiono jego tekst, zaaprobowany przez deputację Zasady do formy rządów. ^[1]

Ignacy Potocki miał (wraz z Kołłątajem) duży udział w tworzeniu Konstytucji 3 Maja. Propagował supremację sejmu nad władzą wykonawczą. Sprzeciwił się ustanowieniu w konstytucji Komisji Sprawiedliwości, czego chciał król Stanisław August Poniatowski (główny autor tekstu konstytucji), ponieważ uważał, iż ministerstwo sprawiedliwości narusza rozdział władzy wykonawczej i sądowniczej. Zwolennik sojuszu z Prusami, przyczynił się do zawarcia nieskutecznego dla Polski układu w 1790. W 1791 był jednym z założycieli Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej.

W czerwcu 1792 pojechał do Berlina, próbując rokować z Fryderykiem Wilhelmem II. W czasie wojny polsko-rosyjskiej, na zebraniu 23 lipca 1792 był przeciwny decyzji króla Stanisława Augusta Poniatowskiego o jego przystąpieniu do konfederacji targowickiej i zalecał kontynuowanie oporu. W 1792, po zwycięstwie Targowicy, na emigracji w Dreźnie, skąd uczestniczył w przygotowaniach do powstania. W czasie insurekcji kościuszkowskiej 1794 był jednym z jej głównych przywódców, reprezentował skrzydło umiarkowane. Wszedł w skład Rady Najwyższej Narodowej, zostając szefem Wydziału Interesów Zagranicznych. W tej roli bezskutecznie zabiegał o poparcie dla insurekcji za granicą. Odważnie zgłosił się do negocjacji z Rosjanami po rzezi Pragi przez wojska Suworowa, któremu ofiarował koronę polską dla w. ks. Konstantego.

Po upadku powstania w niewoli rosyjskiej w Petersburgu, zwolniony przez cara Pawła I w 1796. Osiadł w Klementowicach i zajął się studiami historycznymi oraz pracą literacką. Członek Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk. Za Księstwa Warszawskiego, po wyzwoleniu Galicji w 1809 przez wojska ks. Poniatowskiego, wrócił do działalności politycznej. Zmarł wkrótce potem w Wiedniu będąc tam z misją dyplomatyczną do Napoleona, w sprawie włączenia Galicji do Księstwa w rezultacie wyniku wojny austriacko-polskiej. Pochowany w Wilanowie.

Jest współautorem dzieła: O ustanowieniu i upadku Konstytucji 3 maja(1791), Rozprawy o wpływie reformacji na politykę i oświatę w Polsce (wyd. Kot, 1922), kilku broszur politycznych i prób poetyckich.