Nagórzany

Z Wikipedii

Współrzędne: 49°31' N 22°02' E49.5166667 22.0333333 (Nagórzany)


Nagórzany
Województwo	podkarpackie
Powiat	sanocki
Gmina	Bukowsko
Sołtys	Jan Orybkiewicz
Położenie	49° 31' N 22° 02' E
Liczba mieszkańców (2006) • liczba ludności	300
Strefa numeracyjna (do 2005)	13
Tablice rejestracyjne	RSA
Położenie na mapie Polski Nagórzany

Nagórzany (ukr. Nahor'any, łem. Nahorjany) – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Bukowsko na Pogórzu Bukowskim.

W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie krośnieńskim.

Spis treści

1 Położenie
2 Historia
- 2.1 Dawne nazwy
- 2.2 Nazwiska mieszkańców
3 Liczba ludności
- 3.1 Emigracja
4 Architektura
5 Właściciele
6 Przypisy
7 Bibliografia

[edytuj] Położenie

Wieś leży na południe od Nowotańca, przy drodze do Bukowska. Okolica górzysta (390 m n.p.m.), na dziale wodnym Pielnicy – dopływ Wisłoka i Sanoczka (dopływ Sanu). Na południu graniczy z Bukowskiem.

[edytuj] Historia

W latach 1340-1772 miejscowość leżała w ziemi sanockiej, w województwie ruskim. W latach 1772-1852 w cyrkule leskim, a następnie sanockim. Od 1867 r. wieś leży w powiecie sanockim, w gmina Bukowsko w Galicji. Do 1914 r. wieś podległa jurysdykcji starostwa powiatowego w Sanoku, powiat sądowy w Bukowsku.

W roku 1578 wieś jest własnością Adama Siecińskiego, o pow. 2 łanów.

W roku 1589 wieś (Wola Przedmieście Nagorzany) należy do Stanów, o pow. 6 ½ łana. Od 10 listopada 1634 własność Alexandra de Stano. W roku 1717 Samuel i Bogusław synowie Alexandra Stano sprzedają Nagórzany, Nadolanami, Wolę Sękową i Wolę Jaworową Józefowi Bukowskiemu, łowczemu lwowskiemu.

W okresie powstania styczniowego z roku 1863 z Nagórzan walczył Jan Żmigrodzki.

W roku 1898 wieś liczyła 471 osób (głównie Polacy, społeczność żydowska <5%) oraz 75 domów. Powierzchnia wsi z miastem Nowotańcem wynosiła razem 3,43 km². Obszary dworskie (niezamieszkane) składały się wyłącznie z lasów i pastwisk i wynosiły łącznie 0,10 km². W roku 1900 wieś liczyła 490 mieszkańców, całkowita pow. wsi wynosiła wówczas 21 ha oraz 78 domy^[1].

W 1928 r. we wsi znajdowała się kuźnia (M. Krzysik), zakład budowlany (A. Piszczyński), traffica (K. Gackowski), młyn (S. Jakubowski).

W okresie II wojny światowej Nagórzany przynależały do placówki nr IV w Nowotańcu podległej Komendzie Obwodu AK w Sanoku. Wieś została zajęta przez nieliczne oddziały sowieckie na początku sierpnia 1944 r. 4 sierpnia pijana kompania żołnierzy sowieckich posuwająca się wzdłuż Pielni w kierunku Nadolan zaatakowała karabinami maszynowymi niemieckie wozy terenowe "treny", jadące z Bukowska w kierunku Rymanowa, wywiązała się walka w której zginęło 12 sowieckich żołnierzy. 12 sierpnia Niemcy rozkazują przeniesienie się cywilnej ludności do Bukowska i tym samym organizują tu swoją obronę. Następnego dnia odrzucją sowiecki atak aż do Jędruszkowiec i okolice górnej Pielni. Front w tym miejscu ustalił się i trwał do 16 września 1944. Ponieważ kwaterujące w Nowotańcu i Nagórzanach kompanie SS plądrowały cudzą własność, miejscowa ludność interweniowała u generała Wurtza, kwaterującego w Bukowsku a następnie u generała Scheuerpfluga w Woli Sękowej. Na skutek interwencji i rozkazu generałów kwaterująca kompania SS została przeniesiona do Rymanowa. Początki ofensywy sowieckiej dały o sobie znać we wsi i miasteczku 14 września 1944 roku podczas sowieckich bombardowań. W nocy z 15 na 16 września artyleria niemiecka ze Stawisk (część Nadolan) wycofała się w kierunku Woli Sękowej, a rano w sobotę oddziały czechosłowackie zajęły Nowotaniec, Nadolany i Nagórzany do Pielni słowaccy żołnierze doszli o godz. 9.30. Ostatnie wojskowe auto niemieckie przejechało przez Nowotaniec i Nagórzany o godz. 8, 16 września 1944 roku, kierując się w stronę Woli Sękowej.

Nagórzany zostały całkowiecie spalone przez UPA z 5 na 6 kwietnia 1946 o godzinie 10 wieczorem.

W Nagórzanach urodzili się Anastazy Jakub Pankiewicz OFM – błogosławiony kościoła katolickiego (trwa proces beatyfikacyjny) oraz por. Tomasz Silarski, nauczyciel, zamordowany w Katyniu.

[edytuj] Dawne nazwy

Nagórzany – mapa z 1852 r.

supper oppido toto Nowothanecz et suburbis – 1446 r.
Nowothanyecz cum supperiori suburbio 1486 r.
Wolia Przedmieszczie Nagórzany 1589 r.
Przedmieście Nowotanieckie Górne

Nazwa wsi ma pochodzenie etniczne – oznacza mieszkańców Posady Górnej (przedmieścia) miasta Nowotaniec, po powtórnej lokacji w roku 1444 w okolicy wsi Nagórzany.

[edytuj] Nazwiska mieszkańców

Nazwiska mieszkańców z lat 1782-1812: Balwierczak, Banasiewicz, Blażejoski, Burnat, Cysarczyk, Czapla, Debczak, Delimant, Dembicki (Dębicki), Długosz, Drozd, Dymiński, Gac, Gackoski, Gembus, Gerlach, Jakubowski, Jankowski, Jasiński, Jazoski, Kaszubski, Kędlarski, Kielar, Kindlarski, Kluczka, Kopacz, Kowalczyk, Kozimor, Krasoski, Krawiec, Królicki, Kulikowski, Kuźmierski, Leniewicz, Lenio, Leńczyk, Loeffler, Łuszcz, Maykiewicz, Mieleniewicz, Miklasz, Mszański, Muszański, Nagórski, Pankiewicz, Patrylak, Pawiak, Piszczyński, Pociecha, Pstrąk, Rabicki, Radwański, Ragan, Ragański, Rawicki, Raychel, Reichel, Roczniak, Ryzoski, Ryżoski, Sabat, Sagański, Sas, Siedlarski, Silar, Silarski, Sielarski, Sokalski, Solon, Szagański, Szatkowski, Szkalęba, Szombrzyński, Szwast, Szymański, Urban, Urbanik, Wewiórski, Wielgos, Wierzbicki, Drewnik, Żmigrodzki.

[edytuj] Liczba ludności

Panorama Nowotańca i Nagórzan – lipiec 2005 r.

rok 1898 – 471
rok 1929 – 302
rok 2002 – 320

[edytuj] Emigracja

Po roku 1848 nasiliły się procesy migracyjne ludności:

1848-1866 – Węgry (okolice Koszyc i Jasova),
1866-1914 – emigracja zarobkowa do USA (okolice Chicago) i Francji,
okres międzywojenny – rejon Bydgoszczy, Tczewa i Białegostoku,
po II wojnie światowej – głównie opolskie i Śląsk.

[edytuj] Architektura

W XIX w. Nagórzany tworzyły przedmieście miasteczka Nowotańca. Wieś dzieliła się na cztery części Lipniki, Ludwikówkę, Węglarzyska i Królikówkę.

Z zabytków pozostała dawna cerkiew grekokatolicka pw. śś. Apostołów Piotra i Pawła należąca do byłej parafii w miejscowości Wola Sękowa. Cerkiew wzniesiona w 1848 r., erygowana w 1861 r. z fundacji Włodzimierza Poźniaka, patrona tytularnego i kolatora cerkwi. Na początku XX w. remontowana, po 1947 r. popadła w ruinę. Po 1944 r. nastąpiła konwersja wyznania z obrządku greckokatolickiego na łaciński. Cerkwisko położone jest na cmentarzu grzebalnym z XIX w.