Nowotaniec

Z Wikipedii

Współrzędne: 49°31' N 22°02' E49.5166667 22.0333333 (Nowotaniec)

Nowotaniec
Herb Nowotańca
Województwo	podkarpackie
Powiat	sanocki
Gmina	Bukowsko
Sołtys	Henryk Majka
Położenie	49° 31'  N 22° 02'  E
Liczba mieszkańców (2002)  • liczba ludności	430
Strefa numeracyjna (do 2005)	13
Kod pocztowy	38-506
Tablice rejestracyjne	RSA
Położenie na mapie Polski Nowotaniec

Kościół parafialny pw. Św. Mikołaja fundacji rotmistrza Bukowskiego z roku 1743 - zachodnia fasada w tle wzgórze Bukowica, Nowotaniec, 2007

Nowotaniec – wieś w Polsce, w gminie Bukowsko, powiecie sanockim, województwie podkarpackim, położona nad potokiem Pielnica na Pogórzu Bukowskim. Do roku 1914 miasteczko, następnie do roku 1946 miasto.

W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie krośnieńskim.

Przez wieś przebiega droga powiatowa nr 2212R Bukowsko-Pisarowce łącząca się z drogą krajową 28 . Najbliższe przejścia graniczne: przez Radoszyce (polsko-słowackie) - 25 km (przejście drogowe - pojazdy do 7,5 t) oraz przez Krościenko (polsko-ukraińskie) - 45 km (przejście drogowe i kolejowe - pojazdy do 7,5 t oraz autobusy).

[edytuj] Architektura

Pierwotnie ośrodkiem miasteczka był rynek na rzucie zbliżonym do kwadratu, w środku którego znajdował się ratusz, na północy położony był łaciński kościół parafialny pw. Najświętszej Marii Panny i św. Mikołaja, zbór kalwiński stał obok kościoła w stronę zamku, w dolnej części rynku znajdowała się bożnica oraz rytualna łaźnia. W roku 1508 "Novotanyecz oppidulum" miało cztery karczmy warzące piwa i płacące po 18 groszy podatku. Z przywileju wydanego w roku 1511 przez Adama Wzdowskiego, wynika, że w ratuszu urządzona była postrzygalnia, waga miejska, natomiast pod ratuszem kramy przekupniów, oraz ramy sukienników dla urządzania blechy. W roku 1515 właściciel tych dóbr Mikołaj II płacił podatki od 12 łanów ziemi, młyna i trzech karczm. W roku 1589 miasto płaciło szosu 4 floreny 24 gr., od bani gorzałki 1 floren, rzemieślników 2, komorników 4, handlarzy 2. Od roku 1589 Oppidulum, miasteczko Novothancze posiadało dwa przedmieścia (obecnie wsie) – od północy Nadolany, od południa Nagórzany o pow. 6 ½ łana. Zamek znajdował się naprzeciwko obecnego kościoła, obok cmentarza założonego w 1784 r., na wzgórzu zwanym "Na Zamku". Wcześniejszy cmentarz znajdował się obok kościoła. Na obrzeżach miasteczka do połowy XVIII w. funkcjonował również cmentarz protestancki kirchof, zlokalizowany w połowie drogi między Nowotańcem a Wolą Sękową. Obecnie w tym miejscu stoi kapliczka przydrożna pw. św. Tekli. Przy granicy miasteczka z Wolą Sękową nad potokiem Mętnym położony był również cmentarz żydowski. W miejscu tym do chwili obecnej zachowało się kilka macew. Według lustracji sporządzonej przez władze austriackie w roku 1785 grunty nowotanieckie podzielone były na 4 niwy. Pierwsza niwa skupiała się wókół domów w centrum miasteczka obejmowała również kościół i cmentarz. Druga niwa zwana Zaliczki skupiała się po zachodniej stronie osady do granic z Nadolanami i Nagórzanami, niwa trzecia zwana Stawiska graniczyła z Nadolanami. Niwa czwarta zwana Zapłociska ciągnęła się wzdłuż drogi o tej samej nazwie do wsi Wolica i Bukowsko aż do rzeki Sanoczek ^[1]. Ogółem w roku 1819 miasteczko liczyło 93 domy mieszkalne.

Obok takich miejscowości jak Bukowsko, Jaśliska, Nagórzany i Niebieszczany miejscowość do 1946 leżała na terenach południowego pograniczna kulturowego poza zasięgiem zwartego osadnictwa polskiego, otaczona wsiami z dominującą przewagą ludności rusińskiej.

[edytuj] Parafia

Zobacz więcej w osobnych artykułach: parafia św. Mikołaja w Nowotańcu, dekanat Sanok I.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Cmentarz w Nowotańcu.

Ustalenie granic parafii nastąpiło w dekrecie biskupim w roku 1668. Pożar z 1714 r. zniszczył kościół, który spłonął z całym wyposażeniem. W roku 1745 odbudowany jako murowany i konsekrowany.

[edytuj] Synagoga

Zobacz więcej w osobnym artykule: synagoga w Nowotańcu.

Powstała pod koniec XIX wieku, obecnie już nie istniejąca synagoga. Murowany dom z kamienia łamanego, pokryty blachą. Obok synagogi znajdowała się również murowana rytualna mykwa. Dom modlitwy prowadzony przez Rochmesów usytuowany był po północnej stronie nowotanieckiego rynku, obok domu Thalenbergów. Synagoga została zdewastowana pierwszy raz we wrześniu 1939 podczas pogromu ukraińskiego^{[potrzebne źródło]}, drugi raz w roku 1946 podczas kolejnych podpaleń i ataków UPA na miasto.

[edytuj] Zamek Stanów

Zobacz więcej w osobnym artykule: Nowotaniec (zamek).

Zbudowany prawdopodobnie pod koniec XV wieku, obecnie zrujnowany, średniowieczny zamek. W okresie międzywojennym widoczne były jeszcze pozostałości piwnic zamkowych, które zostały zasypane prawdopodobnie pod koniec wojny. W roku 1976 badania archeologiczne w Nowotańcu prowadzili archeolodzy z Sanoka.

[edytuj] Historia

Historia miejscowości datowana jest od 1340 r., gdy król Kazimierz III Wielki przyłączył Grody Czerwieńskie do Polski.

[edytuj] XV-XVIII wiek

W 1366 r. król pozwolił discreto Phalislao Rzoslon założyć wieś na prawie niemieckim (tzw. prawo magdeburskie) po obu stronach potoku zwanego Brzozowa. Powierzchnia wsi objęła 80 łanów. W roku 1444 po uzyskaniu przywileju miejskiego miejscowość uzyskało prawo urządzania 2 jarmarków w roku (w niedzielę przed Zielonymi Świątkami, oraz tydzień przez świętem Narodzenia NMP w sierpniu) oraz targ tygodniowy organizowany w we wtorki), od roku 1533 targ został przeniesiony na poniedziałki oraz uzyskano dodatkowy przywilej na jarmark w dzień św. Michała (29 października).

W 1419 r. król nadał za zasługi szlachetnemu rycerzowi Matjaszowi Czarnemu (Matjasz ze Zboisk), synowi Piotra, wieś Brzozowa zwaną także Lobetanz. Nowotaniec był własnością rodziny Balów herbu Gozdawa do połowy XVI w.

Nazwy te wskazują na obecność kolonistów niemieckich, którzy prawdopodobnie stanowili większość mieszkańców w wyniku osadnictwa na prawie niemieckim. Nowotaniec to miasto od 25 lutego 1444 według przywileju króla Władysława wydanego w Orszawie nad Dunajem. W 1435 r. pojawiła się po raz pierwszy nazwa Nowotaniec. Kościół parafialny pw. św. Mikołaja wzmiankowany jest od roku 1424. Parafię nowotaniecką założył w roku 1462 Jan I Bal, stolnik sanocki. Pierwotnie był to kościół drewniany pw. NP Marii i św. Mikołaja. Od roku 1508 część miasta należała do Macieja Wzdowskiego, a następnie do jego syna Adama. W roku 1511 Maciej Wzdowski nadał miastu kolejne przywileje a w roku 1520 jego syn Adam powieżył dzierżawcy swemu Pawłowi Dynowiczowi osadzeni nowych kmieci w dobrach należących do klucza nowotanieckiego oraz Jaworniku na tzw. prawie kmiecym "et habent esse obedientes jure kmethonico in Nowothaniecz". W latach 1558-1713 pod wpływem prądów reformatorskich w Nowotańcu powstał kościół tzw. helwecki. Jego założycielem był ówczesny właściciel Nowotańca – Hieronim de Stano herbu Gozdawa, gorący protektor ruchów protestanckich, ożeniony z córką Adama Wzdowskiego Zofią. On i jego spadkobiercy, do momentu sprzedania miasteczka, utrzymywali z własnych środków kolejnych pastorów. W roku 1558 biskup Jan Dzieduski poleca wydalić z diecezji przemyskiej Jakuba ze Strzyżowa kaznodzieję dworu Matjasza III, lecz ten ucieka z Hoczwi do Nowotańca gdzie zostaje pastorem u swego opiekuna Hieronima Stano a następnie u Stanisława Drohojowskiego z Jaćmierza. Hieronim zostaje wówczas przyjęty do herbu Balów.

W 1613 r. protestanci oddali katolikom świątynię, budując nową. W 1698 r. odbywał się jeszcze w Nowotańcu synod kalwiński.

Wiek XVIII to okres upadku miejscowości. W 1624 r. Tatarzy zniszczyli dobra należące do całej parafii, kościół oraz kaplicę należącą do Nowotańca w Bukowsku. Zniszczeniu uległy także Jaćmierz, Puławy, Zarszyn, Nowosielce, Długie, Jasionów, Wzdów, Grabownica oraz Bukowsko. W roku 1673 mienie mieszczan nowotanieckich zostaje złupione po raz pierwszy przez wojska własnego autoramentu. W tym samym roku dobra Stanów w tym sam Nowotaniec łupi ich własna siostra Krystyna Zalewska z Biecza ^[2]. W następnych latach Sejm Rzeczypospolitej dla podniesienia miasta z upadku ustanowił w miejscowym zamku prawo składu wina węgierskiego. Wskutek pożaru całej parafii Sejm Wiszeński (Sądowa Wisznia) z 1714 r. zwolnił Nowotaniec od wszelkich podatków. W roku 1717 w wyniku utraty wpływów przez protestantów oraz porażce stronnictwa proszwedzkiego Stanowie sprzedają Nowotaniec oraz przyległe wsie katolikowi, łowczemu lwowskiemu, Józefowi Bukowskiemu ^[3] za kwotę 52.370 złp, który zobowiązany jest również spłacić siostrę Stanów w kwocie 9.500 złp.

W 1727 r. król August II Sas zezwolił na wznowienie targu. Mimo tego miasteczko nie wróciło już do dawnej świetności. Przywilej targowy Nowotaniec traci w roku 1748 na korzyść oddalonego o 4 km Bukowska novae fundationis^[4]. Po Bukowskich Nowotaniec zostaje sprzedany Gumowskim. Tu mieszkał dziedzic zamku i Nowotańca, cieszący się największym poparciem ludności Jakub Ignacy Bronicki herbu Korwin ożeniony z właścicielką tych dóbr Anną Gumowską – skarbnik wiślicki, marszałek ziemi sanockiej w konfederacji barskiej.

W 1764 podpisał elekcję Stanisława Augusta Poniatowskiego. W 1768 został porucznikiem chorągwi pancernej. 6 lipca w obozie pod Sieniawą obwołany marszałkiem konfederackim w czasie generalnego zjazdu szlachty sanockiej i dukielskiej, który skupił około 6000 ludzi, ogłaszając akt konfederacji ziemi sanockiej. Spod Sieniawy ruszył nowo wybrany marszałek przez Krosno do Krakowa. Na czele swojego oddziału w sile 1500 konfederatów przybył z odsieczą Krakowa. Po upadku miasta próbował dowodzić obroną Wawelu przed szturmem wojsk rosyjskich. 15 września jako generalny regimentarz partii małopolskiej wezwał szlachtę do wytrwania w walkach Konfederatów w obronie wolności Polski. Uszedł na Słowację (wówczas Górne Węgry), skąd nawiązał korespondencję z austriackim kanclerzem Wenzlem Antonem von Kaunitzem. Zmarł rok później po krwawych wydarzeniach w roku 1768.

W maju 1772 do Nowotańca weszły zaborcze oddziały z Austrii, głównie ze słowackiego Preszowa ( tzw. preszowska straż przednia ) dowodzone przez gen. Esterhazego, które znacznie zniszczyły zamek. Do potomstwa Jakuba Bronickiego, wychowywanego początkowo w Nowotańcu zaliczamy Teklę późniejszą hrabiankę Sas-Jaworską, żonę Aleksandra (syn hr. Józefa Jaworskiego i Elżbiety Dunin Łabędzkiej) oraz Anielę, która wyszła następnie za Jana Wiktora herbu Brochwicz. Stąd podzielono dobra nowotanieckie na dwie części. Po śmierci Jakuba Bronickiego, Anna Bronicka z Nowotańca wychodzi po raz drugi za mąż, za Walentego Górskiego (pułkownika Wojsk Polskich w Gwardii Koronnej Litewskiej, właściciela Jawornika), później jeszcze raz za Pińskiego. Po małżeństwie córki hr. Aleksandra Jaworskiego Marianny z Feliksem Krziwkowicz-Poźniakiem, Nowotaniec do roku 1944 będzie własnością rodziny Poźniaków.

[edytuj] Zabór austriacki 1772-1918

Plan Nowotańca z 1852 r.

Do 1772 r. (I rozbiór Polski) miasteczko należało administracyjnie do ziemi sanockiej województwa ruskiego. Od 1772 r. do cyrkułu leskiego, a następnie sanockiego. Po reformie administracyjnej w 1864 r., powiat sądowy Bukowsko, gmina Bukowsko, starostwo sanockie w kraju Galicja. W 1898 r. miasteczko liczyło 634 mieszkańców (w tym 505 wyznania rzymskokatolickiego, 11 greckokatolickiego i 118 mojżeszowego), ogółem były 103 domy. Większość poborowych służyła w sanockim 45 Galicyjskim Regimencie Piechoty Arcyksięcia Józefa Ferdynanda.

W powstaniu styczniowym w roku 1863 walczył pochodzący z Nowotańca ksiądz Witalis Sieradzki z zakonu frańciszkanów, który w powstaniu stracił nogę. Zamarł w Haczowie jako kapłan dworski.

W latach 1812-1944 miejscowość była własnością szlachecką, należącą do rodziny Krzywkowicz-Poźniak herbu Przestrzał. Rodzina Stanów sprzedała miejscowość, która do 1944 r. pozostała w prywatnych rękach.

[edytuj] Wiek XX

Nowotaniec, zdjęcie z 1926 r.

W 1928 r. miasteczko posiadało Ochotniczą Straż Pożarną, ośrodek medyczny (Tr. Żmigrodzka), kasę kredytową Stefczyka, stolarnię (B. Sokołowski), kuźnię (J. Chrząszcz), rzeźnię (L. Ustrzyk) oraz kilka sklepów (C. Rochmes, D. Feitb, M. Rabicka, M. Żmigrodzki, I. Barth). Do września 1939 funkcjonowała 7-klasowa szkoła podstawowa. Poza działalnością zarobkową w rolnictwie oraz rzemiośle część mieszkańców znalazła zatrudnienie w Sanockiej Fabryce Wagonów (ob. SFA Autosan), PKP, oraz zakładach gumowych Schmidta (ob. Stomil Sanok SA), zarabiając do 250 zł miesięcznie w roku 1939 (1 m żyta 14 zł, buty męskie 18 zł, krowa 200 zł).

[edytuj] II wojna światowa

Miasteczko zostało zajęte przez oddziały niemieckie 10 września 1939, rano w niedzielę. W kwietniu 1940 do Nowotańca przybyła grupa Polaków wysiedlonych z Poznańskiego. Wśród wysiedleńców był m.in dr Ignacy Ropejko, który następnie został ordynatorem szpitala w Bukowsku. Pomoc wysiedlonym udzielała miejscowa Delegatura Opieki Społecznej w Bukowsku - Oddz. RGO.

W listopadzie 1939 po przywróceniu organizacji szkół powszechnych w miejsce zlikwidowanej szkoły 7-klasowej, powstaje w Nowotańcu szkoła 6-klasowa. Na kierownika szkoły powołano ponownie Jana Dzundzę. Kolejnym kierownikiem szkoły był Władysław Jara, a po nim wysiedlony z Poznańskiego Józef Jurdziński. Naukę religii prowadził wysiedlony również z Poznania ks. Antoni Szymczak. Dzięki staraniom wójta Leona Mazura powstała w roku 1943 nowa droga łącząca Nowotaniec z Bukowskiem.

W okresie do sierpnia 1944 mieściła się w Nowotańcu Placówka AK nr IV podległa Komendzie Obwodu w Sanoku. Komendantami placówki byli kolejno; Eugeniusz Kondyjowski, Tadeusz Sokołowski „Sokół” Jan Banasiewicz "Bohun". Placówka swym zasięgiem obejmowała Nowotaniec, Nagórzany, Nadolany i Bukowsko. Do działań zaplanowanych przez tę placówkę należą m.in. ataki na strażnice niemieckie w rejonie Wisłoka Wielkiego, wywiad, oraz akcje dywersyjno-sabotażowe.

Od lata 1944 r. w Nowotańcu działała również placówka BCh. W skład utworzonej placówki AK w Nowotańcu nie weszły tylko oddziały młodzieży narodowej, stanowiące strukturę dla tzw. pułku Romana Dmowskiego. Latem 1944 z wyroku sądu AK zastrzelony został wójt gminy Leon Mazur, kolaborant i konfident sanockiego Gestapo.

Przez okres okupacji docierała do miasteczka m.in. prasa niemiecka w tym gazety Goniec Krakowski, Kurier Warszawski, Krakauer Zeitung, Das Reich, Völkischer Beobachter. W miejsce zlikwidowanego pisma dla młodzieży Płomyczek zaczęto wydawać pismo Ster, kolportowane na terenie szkół. Obwód sanocki AK wydawał natomiast tygodnik pt. Przegląd Tygodniowy wychodzący w Jaćmierzu pod red. Jana Radożyckiego. Kolportowane były również pisma konspiracyjne Małopolski Biuletyn Informacyjny, Warszawski Biuletyn Informacyjny, Rzeczpospolita (pismo Delegata Rządu londyńskiego na Kraj). Stronnictwo narodowe kolportowało gazety Walka (wydawnictwo krakowskie), Polak, Polska Narodowa (wydawnictwo brzozowskie), Wielka Polska, Młody Polak i warszawski Głos Narodowy. Po sierpniu 1944 Jan Radożycki prezes sanockiego Stronnictwa Narodowego wydawał jeszcze tygodnik Sprawy Narodu. Aparat radiowy, który do września 1939 był wyposażeniem domu ludowego podczas okupacji przechowywał w swoim domu Henryk Mindur.

Podczas całej niemieckiej okupacji Gestapo aresztowało: Eugeniusza Kondyjoskiego (więzień obozów w Auschwitz i Weimarze), Tadeusza Sokołowskiego (osadzony w obozie Groß-Rosen), Stanisława Rybickiego (wiezień obozów w Auschwitz i Hamburgu). Wszyscy aresztowani przeżyli obozy i powrócili do Nowotańca. Z nowotanieckich Żydów holocaust przeżył tylko M. Bein, który w roku 1940 przedostał się za San do strefy sowieckiej.

Na początku sierpnia 1944 do Nowotańca dotarły pierwsze oddz. Armii Czerwonej. 4 sierpnia pijana kompania żołnierzy radzieckich posuwająca się wzdłuż Pielni w kierunku Nadolan (przedmieście dolne Nowotańca) ostrzelała z karabinów maszynowych niemieckie wozy terenowe tzw. "treny", jadące z Bukowska w kierunku Rymanowa, wywiązała się walka w której zginęło 12 radzieckich żołnierzy^[5][6]. 12 sierpnia Niemcy rozkazali przeniesienie się cywilnej ludności do Bukowska po czym zorganizowali obronę w miasteczku. Następnego dnia odrzucili radziecki atak aż do Jędruszkowiec i okolice górnej Pielni. Front w tym stanie ustalił się i trwał do 16 września 1944. Ponieważ kwaterujące w Nowotańcu i Nagórzanach kompanie SS plądrowały cudzą własność ^[7], miejscowa społeczność interweniowała u Generalleutnanta Richarda Wirtza dowódcy 96 Infanterie-Division, kwaterującego w Bukowsku a następnie u Generalleutnanta Paula Scheuerpfluga w Woli Sękowej. Na skutek interwencji i rozkazu generałów kwaterująca kompania SS została przeniesiona do Rymanowa. Początki ofensywy radzieckiej dały o sobie znać w miasteczku 14 września 1944 roku, podczas sowieckiego lotniczego bombardowania zginęło 16 osób ^[8] a 16 domów zostało zburzonych. W nocy z 15 na 16 września artyleria niemiecka ze Stawisk (część Nadolan) wycofała się w kierunku Woli Sękowej, a rano w sobotę oddziały czechosłowackie zajęły Nowotaniec, Nadolany i Nagórzany do Pielni słowaccy żołnierze dotarli o godz. 9.30 rano. Ostatnie wojskowe auto niemieckie opuściło Nowotaniec o godz. 8 rano, 16 września 1944 roku, kierując się przez rynek a następnie polną drogą w stronę Woli Sękowej.

W październiku 1944 r. komenda Placówki AK w Nowotańcu po wkroczeniu Armi Czerwonej została aresztowana przez NKWD, a dwóch jej członków dostało wyroki 2 lat zsyłki na Sybir. Julian Dziedzic i Eugeniusz Królicki wrócili z zesłania w 1946 r. Dla utrzymania porządku utworzono tu w roku 1945 tzw. milicję obywatelską, której komendantem w Nowotańcu został Kazimierz Konieczny. W następnym roku Konieczny został zastrzelony przez członków podziemia antykomunistycznego, w odwecie za przekazywanie informacji sowieckiej NKWD.

Ratusz w Nowotańcu, spalony przez UPA w 1946 r.

Spalone budynki po napadzie UPA na miasto, wojskowy jeep z komisją szacująca straty, zdjęcie z 1946

Koniec wojny z ukraińskim podziemiem przyniósł duże zniszczenia Nowotańca – 6 kwietnia 1946 oddziały UPA spaliły zupełnie dwie wioski, w tym Nowotaniec, z których pozostały jedynie: kościół, plebania, szkoła i trzy domy. Nowotaniec utracił prawa miejskie po 1946 r.

[edytuj] Personalia

• Piotr Węgrzyn założyciel wsi Brzozowa zwanej także Lobetans
• Matjasz ze Zboisk żupnik tyrawski
• Jan I Bal uzyskał dla Nowotańca przywilej miejski
• Matjasz II Bal kasztelan sanocki
• Michał Bal misjonarz
• Mikołaj II Bal podkomorzy sanocki
• Hieronim Stano dziedzic Nowotańca, krzewiciel kalwinizmu
• Jakub Ignacy Bronicki marszałek ziemi sanockiej, konfederata barski
• Eugeniusz Tomaszewski profesor dogmatyki

[edytuj] Kalendarium

• 1409 – lokacja wsi na prawie magdeburskim, pod nazwą Lobetans
• 1444 – powtórna lokacja, miasto pod nazwą Nowotaniec
• 1558 – powstaje zbór kalwiński
• 1624 – najazd Tatarów i obrona zamku
• 1643 – prawo składu wina, na miejscowym zamku
• 1657 – wojska Rakoczego niszczą całą okolicę
• 1672 – wrzesień, ostatni najazd Tatarów
• 1698 – synod kalwiński
• 1699 – wizytacja biskupa przemyskiego Denhofa
• 1702 – jesień, w okresie tzw. wojny północnej, oddziały szwedzkie z korpusu gen. Stenbocka spustoszyły okolicę
• 1713 – pożar zboru kalwińskiego
• 1714 – sejm wiszeński zwolnił miasto od płacenia podatków
• 1727 – król August II zezwolił na wznowienie targów
• 1787 – wielka klęska nieurodzaju
• 1831 – epidemia cholery
• 1846 – wielka klęska nieurodzaju, rzeź galicyjska
• 1847 – epidemia tyfusu
• 1862 – epidemia anginy
• 1882 – wielka klęska nieurodzaju
• 1913 - budowa murowanej piętrowej szkoły 4 klasowej
• 1914 - listopad, zajęcie Nowotańca przez armię rosyjską
• 1915 - odwrót wojsk rosyjskich spod Gorlic, w czasie 3-dniowej bitwy zostaje spalona część przedmieścia
• 1921 - w czasie pożaru spalił się stary drewniany ratusz oraz część Nowotańca
• 1920 - budowa ze składek społecznych murowanego domu ludowego przez Towarzystwo Szkół Ludowych, przy dotacji władz administracyjnych oraz Zarządu Głównego TSL we Lwowie
• 10 września 1939 - zajęcia miasteczka przez wojska niemieckie
• sierpień 1944 - I. ofensywa radziecka dochodzi do przedmieść miasta; na woj. mapach radzieckich pojawia się nazwa Новотанец
• 1944 wrzesień - II. ofensywa radziecka, zajęcie miasta przez oddz. czechosłowackie,
• kwiecień 1946 – spalenie miasta przez UPA
• 1944-1949 – siedziba gminnej administracji po zniszczeniu Bukowska
• 1950 – komasacja gruntów oraz budowa nowej drogi do Odrzechowej
• 1976 – badania archeologiczne w miejscu ruin zamku

[edytuj] Etymologia nazwy wsi

• Lobedanc, Lobentancz, Lobetancz, Lobentanz, Nebetanz, Lobotanecz, Lubentancz, Lubothancze, Labentancz – XV wiek
• Lobetans – 1409 r.
• genannt villa Brzozowa alias Lobetancz in terra sanocensis – 1419 r^[9].
• Lubetancz, Lobedanc – 1424 r^[10].
• Lobotanecz (ta od nazwiska pierwszego właściciela Piotra Lobetanza) – 1437 r.

Podstawą przyjęcia nazwy była wśrn. forma Lobetans^[11], którą na gruncie polskim przyjęto jako Lubotaniec (drugi człon nazwy od apelatywu "taniec"). Podstawy: niem. lobe (pol. wesoły) + niem. tanz (taniec) mogą sugerować pochodzenie nazwy "Nowotaniec" od istniejącej tu wcześniej karczmy. Wariant (2) od nazwy osobowej "Lobentans" – Piotra Labentans, (3) od nazwy topograficznej na Morawach, ta w związku z saksońską akcją kolonizacyjną w wyniku której powstała nowa grupa etniczna ^[12].

W II poł. XV w. osadę lokowano powtórnie i w związku z tym nastąpiła zmiana nazwy na Nowotaniec. Na ziemi sanockiej w pobliżu Nowotańca adaptowane były i inne niemieckie nazwy miejscowości na język polski, m.in. Haczów Hanshoff, Jaśliska Hohenstaht, Zarszyn Sehrschoen, Poraż Kuntzendorf, Rymanów Reimanhaw (Dąbrówka Niemiecka), Brzozów Bresen, położone wzdłuż szlaku komunikacyjnego z zachodu na wschód a obecnie drogi 28 Zator – Wadowice – Nowy Sącz – Gorlice – Biecz – Jasło – Krosno – Sanok – Medyka. Główne skupisko tych osad znajduje się na obszarze tzw. Dołów Jasielsko-Sanockich po prawej i lewej stronie dorzecza Wisłoki.

Podobne nazwy; niemiecka średniowieczna wieś Lobetanz na Morawach w następnych wiekach adaptowana na czeski - Taneček w Okręgu/Okres Leitmeritz, cz. - Litoměřice.

[edytuj] Nazwiska mieszkańców

[edytuj] Pierwsi mieszkańcy

Pierwszymi odnotowanymi mieszkańcami Nowotańca byli kmiecie o nazwiskach niemieckich, ein Krämer (1424) oraz Mathias Fort der gerber off briffevo de dorffe Lobedanc ^[13].

W księgach skazańców grodu sanockiego oraz aktach grodzkich ^[14][15][16] odnotowano również nazwy osobowe z Nowotańca; Andrzej Pankowy 1562, Blazek 1562, Crolowicz 1477, Cuszma 1477, Danilo Lyczkowy 1562, Danyla 1472, Demek 1482, Fil 1562, Iwan 1559, Jacko Pstrak alias Pstrag 1564, Jacko Zlotniczka 1562, Jan 1450, Jan Czarnocki (civitas) 1503, Jan Gorny 1503, Jedrzej Potrzeba 1564, Kmyothek 1477, Lukasz 1562, Lukasz Romancze 1564, Marcin Molenda 1564, Mathvey 1477, Myczalek 1486, Mykytha 1477, Pawel Pstrak 1477, Piotr (karczmarz) 1424, Raysz Klosz 1482, Sienko Reffta 1562, Stanilaw Grzegorzewicz (civitas) 1477, Stanislawka 1564, Szczepan (proboszcz) 1468, Szynczak alias Szymczak 1486

Mieszczanie nowotanieccy od roku 1511 zgodnie z przywilejem wydanym przez Adama Wzdowskiego mogli być sądzeni i ścigani przez rajców i ławników za wykroczenia przeciw prawu, mogli korzystać z lasu pańskiego, wyrębu drewna na budulec i opał, mieli prawo łowienia ryb w rzekach pańskich i sadzawkach. Obowiązkiem ich było płacenie 3 grzywien podatku na rzecz dworu oraz odrabianie 3 dni pańszczyzny w roku.

[edytuj] Nazwiska mieszczan nowotanieckich wg zawodów rok 1786

tkacze 1786-1800: Andrzej Balwierczak, Franciszek Balwierczak, Walenty Balwierczak, Jan Banasiewicz, Marcin Banasiewicz, Antoni Burnatowski, Błażej Burnatowski, Walenty Burnatowski, Wojciech Burnatowski, Sebastian Cesarczyk, Maciej Cucz, Jan Drewniak, Franciszek Dobrzański, Sebastian Drozd, Stranisław Drozd, Szymon Drozd, Wojciech Drozd, Sebastian Dziedzic, Szymon Dziedzic, Marcin Fedziński, Marcin Glazer, Maciej Jakubowski, Marcin Kindlarski, Jan Kondijowski, Franciszek Królicki, Kazimierz Królicki, Andrzej Koźma, Franciszek Koźma, Jan Kulikowski, Mikołaj Kulikwoski, Jan Kuźniarski, Kasper Kuźniarski, Marcin Kuźniarski, Sebastian Kuźniarski, Szymon Kuźniarski, Jan Lecewicz, Szymon Maleniewicz, Józef Malinowski, Jan Męciński, Szymon Nagórski, Jan Pankiewicz, Kazimierz Próżny, Paweł Serwoński, Szymon Serwoński, Wawrzyniec Serwoński, Wojciech Serwoński, Jakub Siedlarski, Sebastian Siedlarski, Szymon Siedlarski, Jakub Silarski, Szymon Silarski, Tomasz Silarski, Wojciech Silarski, Kasper Sokalski, Franciszek Szymański, Antoni Tomaszewski, Jan Tomaszewski, Maciej Walkowski, Marcin Walkowski, Wojciech Walkowski, Maciej Wierzbicki, Szymon Żmigrodzki, szewcy: Jan Burda, Maciej Czucz, Maciej Drozd, Marcin Drozd, Stanisław Drozd, Sebastian Flaczyński, Wawrzyniec Flaczyński, Jan Granatowski, Stanisław Granatowski, Jan Kondijowski, Andrzej Koźma, Wojciech Koźma, Andrzej Majkowicz, Jakub Majkowicz, Antoni Rabicki, Franciszek Rabicki, Szymon Rabicki, kołodzieje: Andrzej Drozd, Maciej Drozd, Jakub Królicki, Andrzej Koźma, Antoni Koźma, Marcin Mieleniewicz, Szymon Mieleniewicz, Wawrzyniec Pankiewicz, rzeźnicy: Antoni Drewniak, Jakub Drozd, Józef Drozd, Szymon Serwoński, kowale: Walenty Dziurzynski, Piotr Szatkowski, Tomasz Szatkowski, Sebastian Flaczyński - krawiec, Jakub Pawiński - krawiec, Łukasz Cetnarski - murarz,

[edytuj] Nazwiska mieszczan nowotanieckich którzy w roku 1772 opłacali podatki od 19-47 złoty za dom i ogród

Jakub Balwierczak, Tomasz Barnik, Antoni Bednarz, Jan Burnat, Jan Burnat, Jędrzej Burnatowicz, Szymon Czapla, Marcin Drozd, Michał Drozd, wdowa Drzaniecka, Stanisław Dzieroga, Walkowa Flaczycha, Marcin Gleyzar, Szymon Jaroszeski, Bartłomiej Karbownik, Kazimierz Lecewicz, Wojciecj Łuczyński, Franciszek Rabicki, Paweł Ślusarz, Michał Żmigrodzki, Jędrzej Koźma, Błażej Królicki, Franciszek Królicki, Jakub Królicki, wdowa Królicka, Jan Kryszko, Mikołaj Lecewicz, Wojciech Lecewicz, Franciszek Mszański, Marcin Mszański, Wojciech Niemcow, Jan Pankiewicz, Wawrzyniec Pankiewicz, Franciszek Pankowski, Jędrzej Pawiński, Jakub i Michał Próżnowie, Michał Rederowicz, Michał Serwański, Jakub Silarski, Jacek Stolarz, Wojciech Walkowski, Stanisław Wierzba, Jan Wójtowicz, Sebastian i Wojciech Zmarzłowie, Józef Zmarzły,

[edytuj] Nazwiska mieszkańców Nowotańca do końca XIX

Adamski, Balwierczak, Banasiewicz, Barański, Barl, Bartliński, Bart, Bein, Bednarski, Bielarski, Bielawski, Birenbaum, Błażeioski, Boruch, Brot, Burnard, Burda, Burnatoski, Cetnarski, Chana, Chayduchoski, Czapla, Czieszanoski (nobilis), Czuch, Dąbrowski, Długosz, Dobrowolski, Dobrzański, Domaracki, Drewnicki, Drewnik, Drewnoski, Drozd, Drost, Drozdzicki, Dudziński, Dziedzic, Dziurzyński, Fait, Faygiel, Folciński, Frenk, Fuck, Gac, Gackoski, Gleich, Gorzkoski, Goldschmit, Granatoski, Greber, Gryglewicz, Grzebieniak, Hajduchoski, Huczyński, Jagienski, Jakuboski, Jambroży, Janowski, Januszewski, Jarosz, Jaroszewski, Sas-Jaworski (comes), Kawa, Kerszko, Kędzierski, Kindlarski, Koczerski, Koliba, Kondeioski, Kondejoski, Konopczycki, Kowalski, Koźma, Koźmicki, Królicki, Krulicki, Kubiszyn, Kucharski, Kuchta, Kulikoski, Kuzimirski, Kuźniar, Kuźniarski, Leczowicz, Levite, Liczewicz, Lidowski, Malinowski, Maszański, Maykiewicz, Mcharski, Meciński, Mieleniewicz, Milarz, Miklasz, Mindur, Mindor, Nagórski, Nowotarski, Olexiewicz, Orepkiewicz, Pankiewicz, Pawiński, Pastner, Pinkas, Piekarczyk, Pieszczoch, Pituch, Plaszonka, Pleśniarski, Płoński, Poźniak (nobilis)Próżny, Rabicki, Rawicki, Raychel, Rochmes, Princ, Rybczyński, Ryglewicz, Rzuchoski, Sabat, Salomon, Serwoński, Seweryn, Siedlarski, Sielarski, Silarski, Ślusarski, Sobkoski, Sokalski, Sosnoski, Szatkowski, Szeyer, (Shneir, Scheler), Szczombrzyński, Szloma, Szmid, Sznaydroski, Szternaski, Sztarnoski, Szutkoski, Szwast, Szymański, Tomaszewski, Thalenberg, Trenk, Türk, Ustrzyk, Wachtel, Walkoski, Wanielista, Węgrzyn, Wierzbicki, Wiktor (nobilis), Zabawski, Zelman, Zelig, Ziskind, Zmarz, Zmarzlicki, Zygmunt, Żmigrodzki, Żmigrocki.

[edytuj] Nazwiska mieszkańców XXI wiek (wg książki telefonicznej)

Balwierczak, Bukrej, Cap, Czaban, Drąg, Dziedzic, Garbacz, Jakubowski, Januszczak, Kindlarski, Kowalczyk, Królicki, Kulikowski, Majka, Mroczka, Muszański, Orybkiewicz, Pałuk, Kawałek, Płonka, Różowicz, Silarski, Wójtowicz.

[edytuj] Właściciele Nowotańca

• Piotr hares de Lobetans (1366-1409)
• Balowie - 1550
• Wzdowscy (1511-1565)
• de Stano (1565-1713)
• 1711 Bugusław oraz Samuel Stano
• 1714 - Józef Bukowski
• 1749 - Antoni Gumowski i Teresa z Kobielańskich córka Jana Kobielańskiego i Barbary Bukowskiej (siastrzenica Józefa Bukowskiego)
• 1753 - Teresa Kobielańska Gumowska wdowa po Antonim Gumowskim (skarbnik nurski), matka Tekli, Jana i Ignacego Gumowskiego,
• 1760 - Jakub Ignacy Bronicki i Anna z Gumowskich Bronicka
• 1767 - Walenty Górski i Anna z Gumowskich 2v. Górska
• 1768 - Aleksander Sas-Jaworski syn hrabiego Józefa i Elżbiety Dunin - Łabędzkiej oraz Tekla Bronicka Jaworska c. Anny i Jakuba druga część Jan Wiktor oraz Aniela Bronicka Wiktor c. Anny i Jakuba
• 1806 - Marek Feliks Poźniak (Nagórzany, Nadolany, Wygnanka, cz. Nowotańca) oraz Marianna c. Tekli (wnuszka Jakuba) i hr. Aleksandra, druga część Tomasz Wiktor z Woli Sękowej
• Wictor de Wiatrowice Brochwicz (1813-1944), propretarius
• de Krziwkowicz-Poźniak (1813-1944)

[edytuj] Wójtowie

Zachowany dom z kamienia łamanego przy dawnym rynku w Nowotańcu, do roku 1939 była to karczma Thalenbergów, obecnie własność prywatna

• 1499 – Jan
• 1767 – Jakub Wojtowicz
• 1784 – Szymon Drost
• 1786 – Stanisław Drozd
• 1800 – Jan Banasiewicz
• 1801 – Tomasz Szatkowski
• 1813 – Jakub Krulicki
• 1808 – Jan Kulikowski
• 1811 – Sebastian Dziedzic
• 1821 – Jan Drozd
• 1834 – Jan Drozd
• 1867 – Michał Koźma
• 1870 – Michał Sieradzki
• 1939 – Zenon Krzywkowicz-Poźniak
• 1940 – Leon Mazur
• 1944 – Stanisław Silarski

[edytuj] Magistrat nowotaniecki

• 1711 burmistrz Jan Tomaszewski,
• do 1784 Wójt Szymon Drost W:M, Błazcy (Błażej) Królicki Ławiczny, Jędrzej (Andrzej) Kozma Ławiczny, Jan Tomaszewski P:M Jan Wiktor, Franciscus Rzuchowski Parochus Novotaniensis
• od 1785 Wójt Stanisław Drozd, ławnicy Jakub Silarski, podwójci Andrzej Koźma, Szymon Dziedzic, Maciej Drozd, Jakub Próżny, Jan Leczowicz, (następnie Marcin Mieleniewicz, Jan Tomaszewski pisarz przysięgły)

[edytuj] Liczba ludności

• rok 1589 – Nowotaniec liczy 175 mieszkańców i 35 domów (według podatku czopowego: 1 floren = 7 domów)
• rok 1797 – Nowotaniec liczy 419 mieszkańców i 93 domy (według sprawozdania proboszcza cała parafia liczy 1235 osób)
• rok 1873 – Nowotaniec liczy 473 mieszkańców wyznania rzymskokatolickiego, zaś Nagórzany i Nadolany liczą 885 mieszkańców wyznania rzymskokatolickiego
• rok 1888 – cała parafia Nowotaniec liczy 1960 mieszkańców wyznania rzymskokatolickiego i 156 mieszkańców wyznania grekokatolickiego
• rok 1898 – Nowotaniec liczy 634 mieszkańców (w tym 312 mężczyzn, 505 mieszkańców wyznania rzymskokatolickiego, 118 Żydów i 11 grekokatolików) i 103 domy
• rok 1900 – miasteczko liczy 674 mieszkańców, całkowita pow. miasta wynosi wówczas 346 ha oraz 104 domy^[17].
• rok 2002 – Nowotaniec liczy 430 mieszkańców i 120 domów

[edytuj] Emigracja

Po roku 1848 nasiliły się procesy migracyjne ludności:

• 1848-1866 – Węgry (okolice Koszyc, Jasova),
• 1866-1914 – emigracja zarobkowa do USA (okolice Chicago) i Francji,
• okresie międzywojennym – rejon Bydgoszczy, Tczewa i Białegostoku,
• po II wojnie światowej – głównie Śląsk, w tym Opolszczyzna.

[edytuj] Zwyczaje i obrzędy

Ciekawostką jest to, że do wybuchu wojny tzw. lany poniedziałek po Wielkanocy odbywał się w Nowotańcu we wtorek, według tradycji przekazywanej ustnie zwyczaj ten ma kilkuwiekową tradycję; odpust w Nowotańcu przypada na 23 czerwca.

600 lat Nowotańca

[edytuj] Źródła

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich pod redakcją Bronisława Chlebowskiego i Władysława Walewskiego, t. VII, Warszawa 1888, strony 290-291 tak pisze o Nowotańcu:

Nowotaniec z Zagórzanami, mko, pow. sanocki, leży w okolicy górzystej i lesistej, przy gościńcu z m. Zarszyn do Bukowska (5-6 km). Samo mko składa się z rynku i kilku ulic w dolinie p. Pielnica, dopływu Wisłoka z prawego brzegu, wznies. 364 m n.p.m. Do Pielnicy uchodzi tu kilka strumieni z pobliskich wzgórz, mianowicie od zachodu z Wysokiej góry (432 m) i od wsch. z wz. Bukowica (514 m). Od płn. wieś Nadolany a od płd. Nagórzany tworzą niejako przedmieścia. Sam N. ma 595 mk., 428 rzym.kat, 11 gr.kat, 156 izrael. Jest tu parafia rzym.kat. z pięknym murowanym kościołem, szkoła ludowa, dwór przerobiony ze starożytnego zamku i browar. Co poniedziałek odbywa się tu targ tygodniowy a nadto są cztery doroczne jarmarki, w poniedziałek po św. Trójcy, 1 maja, 2 sierpnia i 11 listopada. Posiadłość więk. ma 16 mr. roli; pos mn. 496 mr. roli, 40 mr. łąk i 35 mr. lasu. O przeszłości N. niewiele wiemy. Data założenia nieznana. W XV w. była tu osada niemiecka Lebetanz zwana, albowiem tak podpisał się Piotr, jej dziedzic na dokumencie erekcyjnym parafii w Humniskach. Później przemieniła swą nazwę na Nebetanz a wreszcie na dzisiejszą. W XVI w ta nazwa jest już powszechną i pisze się Nowothancze lub Nowotancze. Arch. grodz. i ziems., (t. IX Lwów 1885) mieści w sobie dwa dokumenty z r. 1506, podpisane przez Stanisława Bala i Macieja Bala, kaszt. sanock. Balowie posiadali N. aż do Stefana Batorego. Jan Bal cześnik sanocki założył tu parafię w 1492 r. Następnie częścią spadkiem a częścią kupnem dostał się N. w dom węgierskiej rodziny de Stano spokrewnionej z Balami. Hieronim de Hieronim Stano był dysydentem i zamienił kościół na zbór helwecki, przy którym trzymał ministra, ale w 1613 r. zwrócił go katolikom. W r. 1643 chciał sejm podnieść tę osadę i dlatego ustanowił tu skład wina węgierskiego. W wizytacji biskupa Denhoffa z 1699 r. zapisano, że z jednej strony kościoła stoi zamek Aleksandra de Stano a z drugiej zbór dysydentów. W kilka lat później Bogusław Stan sprzedał J. Bukowskiemu, w kor. podkomorzemu, który zbudował dotąd istniejący kościół, poświęcony 1745 r. przez bisk. Sierakowskiego pt. św. Mikołaja. Parafia należy do diec. przemyskiej, dek. sanockiego i obejmuje *Darów, *Nadolany, *Nagórzany, *Pielnia, *Puławy, *Wola Jaworowa *Wola Sękowa z ogólną liczbą 1960 rzym.-kat., i 156 gr.-kat. Niedaleko od N. leżał zamek Zborsko, zbudowany 1529 przez Odnowskiego, woj. krak. Po Bukowskich posiadali N. Bronieccy, obecnie posiada prawo propiancyi i obszar więk. Wiktor Poźniak.

• Dyplomy pergaminowe nowotanieckie z lat 1366-1563, zbiory dyplomów pergaminowych Biblioteki Jagiellońskiej,
• Prawa i obowiązki miasta swego Nowotańca z roku 1511 2 kwietnia - Maciej ze Wzdowa nadaje radzie miejskiej prawo administracji w mieście; karanie przestępców, przestrzegania miar trunków i jakości pieniędzy, nadaje miastu ogrody, 5 łanów ziemi w starej wsi i 3 łany w nowej^[18], prawo łowienia ryb, oraz postanowienia; że mieszczanie mają uiszczać szos w wysokości 3 grzywień i pracować pieszo 2 dni w roku. [pergamin] w języku łacińskim, wym. 510 mm x 169 mm, pieczęcie, zbior. Ossolineum Wrocław
• Akta zapisu Jana Wzdowskiego na dobrach Nowotaniec na rzecz Hieronima Stano z 1545 (2) k.2-4 Biblioteka Jagiellońska
• Akta rodziny Stano, właścicieli Nowotańca 1551-1653 (6)" k.5-28 w tym uwierzytelniony ekscerpt mandatu cesarza Maksymiliana II w sprawie wydania zbiegłych chłopów właścicielom 1565, k.15 w: 7506 IV Akta spraw spornych i niespornych, głównie rodzin kolejnych właścicieli miasteczka Nowotaniec w pow. sanockim. Oryginały i kopie. Biblioteka Jagiellońska BJ 7001-8000.
• Ugoda spadkobierców Pawła Brzeskiego ^[19] i jego synów Wacława i Pawła, posiadających ius patronus w zborze nowotanieckim 1653 k.29-30. Biblioteka Jagiellońska
• Dokumenty parafialne z lat 1668-1919 w tym dokument z roku 1492 oraz 1613 o zwrocie katolikom kościoła przez protestanckich właścicieli miasta. Oryginały i kopie [w:] Archiwum Lwowskie, pl. Soborna, fond 36 str. 12, 1668-1861, oraz akta wizytacji, i inne dokumenty parafialne z lat 1668-1849
• Akta Stanisława i Krystyny z Nowotańca Szczuckich 1665 - 1682, (2) k.31-33.

Zobacz w Wikiźródłach tekst
Przywilej miejski wydany przez króla Władysława Warneńczyka w Orszawie w roku 1444

[edytuj] Przypisy

1. ↑ Pomiarów i lustracji urzędnicy austriaccy dokonali przy współudziale wójta Stanisława Drozda oraz ławników Jakuba Silarskiego, Andrzeja Koźmy, Szymona Dziedzica, Macieja Drozda, Jakuba Próżnego i Jana Leczowicza. [w :] Rocznik Sanocki - 2006, str. 105, red. Feliks Kiryk op. cit. Metryka Józefińska, CPHAU Lwów
2. ↑ AGZ t. XVIII. Rejestr szkód. 1673
3. ↑ Józef Bukowski chorąży, wojski, cześnik sanocki w:AGZ, t. XXIII
4. ↑ AGZ t.XXIII.str., 273
5. ↑ fragment wspomnień:

   Cytat:

   В ночь с 7 на 8 августа бригада получила новую задачу. Ей приказали сдать свой участок 302-й стрелковой дивизии и наступать в составе корпуса в направлении: Писаревцы, Заршин, Новотанец все с той же целью — не допустить отхода танковых соединений врага в западном и северо-западном направлениях. Днем 8 августа бригада перешла в наступление на Писаревцы, форсировала реку Сан и вышла на территорию многострадальной дружественной нам Польши. При форсировании реки Сан отличились бойцы саперного взвода [79] бригады, которые под огнем противника разминировали мост. При этом смертью героев погибли саперы гвардии рядовые Малышев, Максимов, Содомов и Софронов. Тяжело раненный сапер Павленко за участие в разминировании и восстановлении моста был награжден орденом Славы III степени.

   tzn.:

   Cytat:

   W nocy z 7 na 8 sierpnia brygada otrzymała nowe zadanie. Rozkazano jej przekazać swoje stanowiska 302. dywizji strzelców i podjąć natarcie, w składzie korpusu, w kierunku Pisarowce, Zarszyn, Nowotaniec z poleceniem niedopuszczenia do wycofania oddziałów pancernych wroga na zachód i północny zachód. 8 sierpnia w ciągu dnia brygada przeszła do natarcia na Pisarowce, sforsowała San i weszła na terytorium znękanej cierpieniami, przyjaznej nam Polski. Przy forsowaniu Sanu wyróżnili się żołnierze plutonu saperskiego [79] brygady, którzy pod ogniem nieprzyjaciela rozminowali most. Bohaterską śmierć ponieśli przy tym saperzy gwardii, szeregowcy Małyszew, Maksimow, Sodomow i Sofronow. Ciężko ranny saper Pawlenko za udział w rozminowaniu i odbudowie mostu wyróżniony został Orderem Sławy III stopnia.

6. ↑ fragment wspomnień, nawiązujący do przekroczenia Sanu wskazuje, iż w sierpniu 1944 ziemie na wschód od rzeki, czyli zajęte we wrześniu 1939, uznawane były przez Rosjan jeszcze za terytorium ZSRR, a Polska była dopiero na zachód od tej linii
7. ↑ "prawie wszystkie rzeczy ocalały, choć trzeba było je odbierać żołnierzom niemieckim, prócz 20 flaszek wina mszalnego, kilkunastu świec oraz kilku drobnych rzeczy" [w:] Księga parafialna. str. 51
8. ↑ W czasie bombardowania zginęli: Jan Silarski z żoną Teofilą, Zofia Chrząszcz i jej dwoje dzieci, Paulina Żurak z córką Hermenegildą i jej troje dzieci, syn Jana Długosza, Rozalia Cap, Antonina Koźma z dzieckiem, Helena Pawiak [w:] Księga Parafialna
9. ↑ 1419 genannt villa Brzozowa alias Lebetancz in terra sanocensis [w:] Matricularum Regni Poloniae Summaria t. IV. sup. 3, 536, T. Wierzbowski, Warszawa 1905 - 1919., AGZ XI, 100
10. ↑ AGZ t. XVI
11. ↑ Prof. Barbara Czopek-Kopciuch. Adaptacje niemieckich nazw miejscowych w języku polskim. PAN, IJP. Kraków. 1995. ISBN 83-85579-33-8, str. 76
12. ↑ Dr Kurt Lück. Deutsche Aufbaukräfte in der Entwicklung Polens. 1936, str. 584-5 [w:] Władysław Makarski. Nazwy miejscowości dawnej ziemi sanockiej, Lublin 1986. poz. 253
13. ↑ Kodeks Dyplomatyczny Katedry Krakowskiej. Św. Wacława. Kraków. (poblikacja źródeł 1874), Lück, str.584
14. ↑ Oswald Balzer, Regestr złoczyńców grodu sanockiego 1554-1638 wyd. Oswald Balzer, Lwów, 1891 str. 30, 31
15. ↑ Acta castriensia Sanociensia str. 1430, Archiwum Państwe we Lwowie
16. ↑ AGZ (t. XI ss. 2867, XVI ss. 2878, 2996, 2997, 3079, 3157, t. XVI ss. 1222, 1317, 1576)
17. ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder. Tom XII. Galizien. 10 grudnia 1900. Wien 1907
18. ↑ Nagórzany i Nadolany
19. ↑ teść Stanisława Lubinieckiego

[edytuj] Bibliografia

• Akta Grodzkie i Ziemskie
• J. Łukaszewicz. Dzieje kościołów wyznania helweckiego w dawnej Małej Polsce, Poznań 1853 s. 386. "O małżeństwie Hieronima Stano z Zofią Wzdowską i kalwiniźmie Wzdowskich ".
• prof. Adam Fastnacht, Osadnictwo Ziemi Sanockiej,
• prof. Przemysław Dąbkowski, Stosunki narodowościowe Ziemi Sanockiej w XV stuleciu, Lwów 1921
• dr Kurt Lück Deutsche Aufbaukräfte in der Entwicklung Polens. Forschungen zur deutsch-polnischen Nachbarschaft im ostmitteleuropäischen Raum 1934, strony 584-606
• Feliks Kiryk - Rocznik sanocki. 2006. "Bukowsko-Nowotaniec" str. 92-115
• Jan Radożycki, Aby o nich nie zapomniano, Szczecin 2007

[edytuj] Zobacz też

• miejscowości w Polsce pozbawione praw miejskich
• gwara sądecka
• Pogórzanie wschodni

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Armia Czerwona na Pogórzu Bukowskim, część relacji (ru)
• Jan Radożycki, Aby o nich nie zapomniano

p • d • e

Gmina Bukowsko

Bukowsko • Dudyńce • Karlików • Nadolany • Nagórzany • Nowotaniec • Pobiedno • Tokarnia • Wola Piotrowa • Wola Sękowa • Wolica • Płonna • Zboiska