Piłka nożna w Polsce

Z Wikipedii

Piłka nożna jest od kilkudziesięciu lat najpopularniejszym sportem w Polsce. Obecnie, ponad 400 tys.Polek i Polaków grywa w nią regularnie, zaś miliony sporadycznie^{[potrzebne źródło]}.

Na co dzień tysiące zawodowych i amatorskich drużyn piłkarskich uczestniczy w życiu sportowym kraju:

Rozgrywki klubowe mężczyzn są organizowane w następujących ligach: pierwszej, drugiej, czterogrupowej trzeciej, w dziewiętnastu grupach czwartej ligi i w niektórych województwach w piątej. Ponadto funkcjonują szczeble lokalne: klasa okręgowa oraz klasy A, B i C. Prowadzone są również rozgrywki pucharowe: Pucharu Polski, Superpucharu Ekstraklasy S.A. i Pucharu Ekstraklasy S.A..
Kobieca piłka nożna w Polsce jest mniej rozwinięta i mniej popularna.

[edytuj] Historia

[edytuj] Początki piłki nożnej w Polsce

W football (czyli dzisiejszą odmianę piłki nożnej) na ziemiach polskich (wówczas jeszcze pod zaborami) zaczęto prawdopodobnie grywać już w połowie lat 80. XIX wieku. Po dziś dzień rodzimi historycy zastanawiają się, w którym mieście lub regionie mogli pojawić się pionierzy. Krakowie, bądź Lwowie – w Galicji Polacy posiadali przecież względnie największą autonomię ze wszystkich zaborów. A może Gdańsku – do którego drogą morską docierało od zawsze mnóstwo obcokrajowców lub Łodzi – gdzie pracowało podówczas wielu Anglików, tworzących tzw. "polski Manchester". Niewykluczone, że palmę pierwszeństwa dzierżyć mogą mieszkańcy Śląska – tam wpływy niemieckie powodowały szybki rozwój sportu w ogóle.

Jednak z całą pewnością pierwszy, w pełni potwierdzony, przypadek pojawienia się futbolówki w naszym kraju miał miejsce w roku 1889, gdy po pobycie w Niemczech Henryk Jordan przywiózł ją do Krakowa. Nieco wcześniej (w 1888), właśnie dzięki niemu władze Krakowa zgodziły się na wydzielenie terenów na Błoniach dla celów sportowych, co doprowadziło do powstania tzw. Parku Jordana. Jego oficjalna inauguracja nastąpiła 12 marca 1889 i wkrótce z możliwości czynnego spędzania wolnego czasu regularnie korzystało około 32 tysięcy ludzi, głównie dzieci i młodzieży. W 1891 na Błoniach istniały już 4 boiska piłkarskie (zwane wówczas placami gry), na których przeprowadzano pierwsze treningi i rozgrywano mecze. We Lwowie natomiast od 7 lutego 1867 prężnie działało Polskie Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół", w którym z czasem zaczęto trenować również football. Od kiedy? – tego nie wiadomo, jednak pewnym jest, iż w 1892 tamtejszy działacz Edmund Cenar przywiózł z wojaży po Anglii pierwszą prawdziwą footballówkę. W tym samym roku we Lwowie – podczas "I Zlotu Sokolego" – planowano rozegrać pierwszy prawdziwy mecz piłkarski (match footballowy, jak wówczas pisano), jednak z niewiadomych przyczyn do tego niego nie doszło.

Udało się to dwa lata później – podczas "II Zlotu Sokoła" (zorganizowanego również we Lwowie), w którym uczestniczyła młodzież sokola z Galicji. Wśród licznych pokazów i zawodów sportowych przeróżnych dyscyplin, na 14 lipca 1894 zaplanowano bowiem rozegranie futbolowego spotkania między reprezentacjami Sokoła lwowskiego (białe koszulki i szare spodenki gimnastyczne) – z inż. Niedzielskim, jako szkoleniowcem – oraz krakowskiego (białe koszulki i czarne spodenki gimnastyczne). Był to zatem pierwszy w dziejach udokumentowany mecz piłkarski na ziemiach polskich. Premierowego gola zdobył dla gospodarzy 16-letni lwowianin Włodzimierz Chomicki już w 6 minucie, po czym sędzia Zygmunt Wyrobek z Krakowa – z wyraźnego polecenia Antoniego Durskiego (ówczesnego szefa lwowskiego Sokoła i kierownika zlotu) – zagwizdał po raz ostatni. Wobec niezwykle napiętego programu uroczystości, fakt zdobycia bramki przez jedną ze stron uznano najwyraźniej za idealny moment do zakończenia pojedynku (toteż już chwilę później na tym samym boisku mogły rozpocząć się oczekiwane przez wszystkich – niezwykle wówczas prestiżowe – pokazy gimnastyczne, stanowiące główny punkt zlotu). Można zatem przypuszczać, iż owo pierwsze spotkanie piłkarskie i historycznego gola oglądała całkiem spora liczba widzów.

W 1895 założono w Łodzi pierwszy klub piłkarski nad wschód od Odry - Touring Club Lodz, zaś rok później w Legnicy - ATV 1896 Liegnitz (późniejszy SpVgg 1896 Liegnitz). W 1897 we Wrocławiu utworzono dwa najstarsze w tym mieście: SV Blitz Breslau i VfR 1897 Breslau, zaś w kolejnych latach: VfB Breslau (1898), SC Schlesien Breslau (1901) oraz Sportfreunde 02 Breslau (1902). W 1903 powstał pierwszy klub piłkarski w Gdańsku - FC Danzig (późniejszy BUeV Danzig), a także w Raciborzu - SV Ratibor 03. W 1905 założono najstarszy istniejący klub na terenach dzisiejszej Polski - Frisch Auf Kattowitz (późniejszy 1. FC Kattowitz, a obecnie 1. FC Katowice), który po swym rozpadzie w tym samym roku, dał początek SC Diana Kattowitz i Germania Kattowitz. Natomiast w Elblągu powołano wówczas Elbinger FC 05 (późniejszy Elbinger SV).

[edytuj] Organizowanie polskiego piłkarstwa w początkach XX wieku

Pierwsze próby organizowania życia piłkarskiego na ziemiach polskich w bardziej zwięzłych strukturach miały miejsce jeszcze pod koniec XIX wieku. Naturalnym zapleczem stały się poszczególne towarzystwa sokole, a z czasem również placówki pedagogiczne (szkoły realne, gimnazja, uczelnie wyższe), w których pracę dydaktyczną podejmowali młodzi ludzie coraz bardziej ogarniani futbolową pasją. To właśnie uczniowie lwowskich szkół – pod przewodnictwem swych opiekunów – założyli trzy pierwsze polskie kluby piłkarskie: Lechię, Czarnych oraz Pogoń.

4 czerwca 1906 doszło w Krakowie do wielkiego rewanżu na linii Lwów – Kraków sprzed 12 lat. W Parku Jordana naprzeciw piłkarzy lwowskich Czarnych oraz IV Gimnazjum stanęła młodzież krakowska. Wizyta ta stała się bodźcem do gwałtownego rozwoju piłkarstwa w "grodzie Kraka" i już niebawem z luźnych drużyn wykształciły się potężne kluby: Cracovia, a później Wisła.

Następne kluby powstawały w Galicji jak grzyby po deszczu (m.in: Resovia Rzeszów, Wisłoka Dębica, Tarnovia Tarnów, Polonia Przemyśl, JKS Czarni 1910 Jasło, Jutrzenka Kraków, czy Makkabi Kraków), z czasem sztuka ta udała się również mieszkańcom dwóch pozostałych zaborów. Normania (późniejsza Poznania) i Warta w Poznaniu, Venetia w Ostrowie Wlkp., ŁKS (wówczas pod nazwą Łodzianka) w Łodzi, Concordia Piotrków Trybunalski oraz Polonia w Warszawie (wyodrębniona z Warszawskiego Koła Sportowego) stały się prekursorami w swoich miastach lub regionach.

[edytuj] Powstanie PZPN

W 1911 w Galicji powstają: najpierw Związek Footbalistów Polskich, zaś później Związek Polski Piłki Nożnej. Ten drugi działał prężnie do wybuchu I wojny światowej dwukrotnie organizując Mistrzostwa Galicji w piłce nożnej. 8 maja 1913 na własnym stadionie Cracovia pokonuje Wisłę Kraków 2:1, a mecz ten to historyczne pierwsze spotkanie polskich drużyn w oficjalnych rozgrywkach w ramach struktur FIFA.

Związek Polski Piłki Nożnej pod odzyskaniu przez nasz kraj niepodległości stał się stworzeniem dla Polskiego Związku Piłki Nożnej. Podczas 1. zjazdu 31 polskich klubów piłki nożnej – zorganizowanego w Warszawie, w dniach 20 grudnia i 21 grudnia 1919 – doszło do założenia największego obecnie polskiego związku sportowego. Jego pierwszym prezesem mianowano działacza Cracovii – Edwarda Cetnarowskiego. Ponadto, podczas owego założycielskiego zgromadzenia: przyjęto statut, wybrano pierwszą siedzibę (Kraków), ogłoszono regulamin 1. Mistrzostw Polski w piłce nożnej (w 1920) oraz dokonano podziału kraju na 5 okręgów piłkarskich (OZPN): krakowskiego, lwowskiego, łódzkiego, warszawskiego i poznańskiego (26 lutego 1922 zatwierdzono powstanie trzech kolejnych: górnośląskiego, lubelskiego i wileńskiego, a 25 lutego 1923 ostatniego przedwojennego – toruńskiego).

[edytuj] Premierowe mistrzostwa Polski i oficjalny debiut międzypaństwowy reprezentacji

Planowanych na sezon 1920 (w Polsce grano wówczas systemem "wiosna-jesień") 1. Mistrzostw Polski w piłce nożnej – na skutek agresji wojsk bolszewickich – nie udało się dokończyć (rozpoczęto jedynie rozgrywki eliminacyjne w niektórych okręgach, zakończono tylko w Krakowie, gdzie awans uzyskała Cracovia). Pierwszy historyczny mecz w oficjalnych rozgrywkach piłkarskich w RP rozegrano 18 kwietnia 1920. Tego dnia w meczu krakowskiej klasy B Wawel Kraków uległ Cracovii II 1:3 (mimo, że Wawel był gospodarzem grano prawdopodobnie na stadionie Cracovii). Tydzień później 25 kwietnia 1920 grająca na własnym stadionie Cracovia pokonała Jutrzenkę Kraków 8:0. Był to inauguracyjny mecz w krakowskiej klasie A i zarazem historyczny pierwszy mecz w rozgrywkach mających na celu wyłonienie mistrza Polski.

W następnym roku – kiedy liczba istniejących w Polsce klubów przekroczyła 100, a grających zawodników 2000 – po raz pierwszy wyłoniono piłkarskiego mistrza kraju (tytuł zdobyła Cracovia), a nasza reprezentacja narodowa rozegrała swoje inauguracyjne spotkanie międzynarodowe, ulegając w Budapeszcie Węgrom pechowo 0:1.

[edytuj] PZPN w FIFA, polska reprezentacja na IO w Paryżu 1924

20 kwietnia 1923 – na pierwszym powojennym kongresie FIFA w Genewie – PZPN został oficjalnie przyjęty w struktury tej organizacji, a już w 1924 pierwsza reprezentacja Polski wzięła udział w turnieju piłkarskim igrzysk olimpijskich w Paryżu. W jedynym rozegranym na nich meczu 0:5 uległa narodowej drużynie Węgier.

[edytuj] Pierwszy Puchar Polski oraz rozgrywki ligowe

Na przełomie 1925 i 1926 przeprowadzono premierową edycję rozgrywek o Puchar Polski (w 1925 grano na szczeblu poszczególnych okręgów, zaś w 1926 na szczeblu centralnym). Pierwszym triumfatorem została Wisła Kraków po zwycięstwie 2:1 nad Spartą Lwów. Kolejną edycję Pucharu Polski przeprowadzono dopiero w 1951, a jego triumfatorowi został przyznany tytuł mistrza kraju.

Jesienią 1926 większość polskich klubów zaczęła dążyć do utworzenia ligi piłkarskiej (przeciwna była jedynie Cracovia). Stało się to faktem – pomimo zdecydowanego sprzeciwu PZPN – 1 marca 1927, a rozgrywki zainaugurowano miesiąc później (3 kwietnia 1927). Rywalizację wygrała krakowska Wisła, zaś pierwszym spadkowiczem została Jutrzenka Kraków. Do pierwszego sezonu ligowego nie przystąpiła co prawda Cracovia – której prezes był zarazem szefem niechętnego lidze PZPN – ale, gdy 18 grudnia 1927 związek wreszcie zaakceptował istnienie ligi, Pasy natychmiast wyraziły chęć uczestniczenia w niej i zostały przyjęte do grona ligowców. 15 stycznia 1928 Liga Piłki Nożnej stała się autonomicznym członkiem piłkarskiej centrali (takim samym, jak wszystkie OZPN-y).

[edytuj] Debiut reprezentacji Polski w MŚ

W 1934 narodowa reprezentacja Polski zadebiutowała w eliminacjach mistrzostw świata (porażka w dwumeczu z Czechosłowacją i brak awansu do finałów). Cztery lata później – po wyeliminowaniu Jugosławii – udało się już dostać do turnieju finałowego. W debiucie, po niezwykle dramatycznym – i zakończonym dogrywką – spotkaniu Polacy ulegli Brazylii 5:6, a 4 gole zdobył wówczas Ernest Wilimowski). Na krajowym podwórku zdecydowanym hegemonem był wówczas klub legendarnego "Eziego" – Ruch Chorzów, w latach 30. pięciokrotny triumfator polskiej ligi.