Międzyrzec Podlaski

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy miasta Międzyrzec Podlaski. Zobacz też: Gmina Międzyrzec Podlaski.

Międzyrzec Podlaski


Herb Międzyrzeca Podlaskiego	Flaga Międzyrzeca Podlaskiego

Gmina
- rodzaj

Międzyrzec Podlaski
miejska

Założono

przed 1174

Prawa miejskie

przed 1434

Burmistrz

Artur Jan Grzyb

Powierzchnia

20,03 km²

Położenie

51° 59'0'' N
22° 47'0'' E

Wysokość

148 m n.p.m.

Liczba mieszkańców (2007)
- liczba ludności
- gęstość

17 104
854 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

21-560

Tablice rejestracyjne

LBI

Położenie na mapie Polski

Międzyrzec Podlaski

TERC10
(TERYT)

3060701011

Miasta partnerskie

Thouars

Kobryń

Urząd miejski³

ul. Pocztowa 8
21-560 Międzyrzec Podlaski
tel. 83 371-77-89; faks 83 371-77-90

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Strona internetowa miasta

Pomnik Bohaterów Miasta

Międzyrzec Podlaski (łac. Meserici, jidisz מעזעריטש (Mezeritch), niem. Meseritz, czes. Podleské Meziříčí, lit. Palenkės Mendzižecas, ukr. Мендзижець Підляський, łot. Mendzižeca Podļaska, ros. Мендзыжец-Подляски, białorus. Мендзыжац-Падляскі, hebr. מיינדזיז'ץ פודלסקי) to miasto i gmina w województwie lubelskim, w powiecie bialskim. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa bialskopodlaskiego.

Według danych z 31 grudnia 2007²⁹, miasto miało 17 104 mieszkańców.

[edytuj] Struktura powierzchni

Międzyrzec Podlaski w województwie lubelskim

Według danych z roku 2002⁶, Międzyrzec Podlaski ma obszar 19,75 km², w tym:

użytki rolne: 57%
użytki leśne: 9%

Miasto stanowi 0,72% powierzchni powiatu.

[edytuj] Demografia

Dane z 31 grudnia 2007²⁹:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	17 104	100	8833	51,6	8271	48,4
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	853,9		441,0		412,9

Według danych z roku 2002⁶, średni dochód na mieszkańca wynosił 1180,92 zł.

[edytuj] Historia

Plebania kościoła św. Mikołaja oraz dąb zasadzony dla upamiętnienia Konstytucji 3 Maja

neolit - pierwsze osiedla ludzkie,
1174 - data z dokumentu kościelnego, pierwszej świątyni na tym terenie, prawdopodobnie cerkwi pw. św. Mikołaja,
1369 - pierwsza wzmianka w XIII-wiecznym ruskim latopisie mówiąca o 10 wsiach nad rz. Krzną,
1390 - Abraham Chamiec otrzymał Międzyrzec od Władysława Jagiełły,
XIV/XV w. - rozwój miejscowości związany z kolonizacją tych ziem przez mazowszan,
1434 - miejscowość posiada już prawa miejskie,
1477 - 24 sierpnia, erekcja kościoła św. Mikołaja, postawionego w miejscu poprzedniej świątyni, prawdopodobnie tej obrządku prawosławnego z XII w. (obecnie kościół pod tym samym wezwaniem),
od 1569 - należał do Korony,
1486 - przywilej królewski na targi i jarmarki otrzymany przez Jana Nassutowicza dla Międzyrzeca,
1503 król Aleksander odwiedził Międzyrzec Podlaski, gdzie był podejmowany przez Jana Zabrzezińskiego,
1558 - Międzyrzec wspomniany jako ważny ośrodek garncarstwa,
1564 - 26 kwietnia, erekcja cerkwi św. Mikołaja z fundacji Stefana Zbaraskiego (obecnie kościół św. Józefa),
1574 - Stefan Zbaraski w czasie bezkrólewia samowolnie przyłącza Międzyrzec Podlaski do województwa brzeskiego by dochody z niego płynęły do Wielkiego Księstwa
1598 - pierwsza na pograniczu polsko-litewskim warzelnia soli,
1636 - powstał cech kowalski - jeden z najstarszych w regionie,
1648 - najazd kozacki Chmielnickiego,
1655-67 - złupienie miasta przez wojska szwedzkie,
1660 - złupienie miasta przez wojska moskiewskie,
XVIII w. - znany jako ważny ośrodek piwowarski,
XVIII w. - ośrodek szczeciniarstwa - pierwsze manufaktury tego typu przemysłu w Polsce,
XVIII w. - największe miasto na Podlasiu - ok. 2 tys. mieszkańców,
1772 - August Aleksander Czartoryski rozpoczyna budowę cerkwi unickiej pw. św. Piotra i Pawła w miejscu poprzedniej drewnianej świątyni ufundowanej przez Stefana Zbaraskiego w XVI w. (obecnie kościół pw. św. Piotra i Pawła).
1791 - ks. bp. Feliks Turski przed plebanią w Międzyrzecu Podlaskim posadził dąb upamiętniający uchwalenie Konstytucji 3 Maja.
1795 - miasto znalazło się pod zaborem austriackim,
1802 - budowa klasycystycznego pałacu dla Konstantego Adama Czartoryskiego, projekt prawdopodobnie Piotr Aigner (rozebrany 1888),

Pomnik Bohaterów Miasta

1809 - w Księstwie Warszawskim,
1815 - w Królestwie Polskim,
1823 - rozwój handlu, głównie żydowskiego po otwarciu bitej drogi z Brześcia do Warszawy,
29 sierpnia 1831 - zwycięska dla powstańców bitwa powstania listopadowego na polach wsi Manie, Rogoźnica i na przedpolu Międzyrzeca,
1852 - budowa pałacu dla Aleksandry Potockiej (pierwotnie arch. Franciszek Maria Lanci); zniszczony w 1918, odbudowany w latach 1922-28,
1863 - bitwy i potyczki powstania styczniowego, brał w nim udział m. in. Aleksander Głowacki,
1867 - uzyskanie połączenia kolejowego,
1875 - nasilenie polityki rusyfikacyjnej; dwie cerkwie unickie, erygowane jeszcze w XVI w. przez dziedziców ziemi międzyrzeckiej, zostały zamienione na prawosławne,
1918 - Krwawe Dni Międzyrzeca,
1920 - podczas wojny polsko-bolszewickiej w mieście znajdował się punkt dowodzenia gen. Władysława Sikorskiego, a później sztab armii gen. E. Rydza-Śmigłego,
wrzesień 1939 - zbombardowanie miasta przez Niemców,
1939 - zajęcie miasta przez wojska sowieckie, po 10 dniach Międzyrzec został przekazany Niemcom,
1940-1944 - "Podlaska wojna o szyny" - ataki partyzantki AK na magistralę kolejową w celu uniemożliwienia komunikacji na linii wschód-zachód,
1940 - utworzenie getta przez Niemieckich okupantów (zmuszono do osiedlenia się w nim ok 17.000 Żydów z Międzyrzeca i okolicznych miejscowości),
1942 utworzenie obozów jenieckich dla żołnierzy radzieckich a później włoskich,
maj 1943 likwidacja getta i wywiezienie i wymordowanie jego mieszkańców w obozach w Majdanku i Treblince,
kwiecień 1944 - pacyfikacja Lasów Turowskich i zwycięska dla AK bitwa w okolicach wsi Olszewnica,
26 lipca 1944 - zajęcie miasta przez Armię Czerwoną przy współudziale żołnierzy AK,
13 sierpnia 1944 - początek aresztowań i deportacji w głąb Rosji wśród żołnierzy AK dokonywanych przez NKWD,
1945 - likwidacja Ordynacji Międzyrzeckiej

Herb Potockich - ostatnich właścicieli Ordynacji Międzyrzeckiej

30 czerwca 1952 - próba wykolejenia pociągu restauracyjno-sypialnego relacji Moskwa-Berlin (tzw. "Mitropa") przewożącego oficerów i dyplomatów radzieckich przez licealistów z organizacji patriotycznej ZEW (w akcji dywersyjnej brali udział m.in. Franciszek Oleksiuk i Czesław Męczyński)
2006-2007 Budowa zachodniej obwodnicy miasta (droga krajowa nr 19 Rzeszów-Białystok)
19 kwietnia 2008 Otwarcie Zachodniej Obwodnicy miasta.

[edytuj] Zabytki

Pałac Potockich

Fasada pałacu Potockich

Rynek Starego Miasta (plac Jana Pawła II) wyznaczony w XV w., z charakterystycznymi przejściami z łukami,
kościół św. Mikołaja z 1477 r.,
Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła,
Kościół św. Józefa,
plebania kościoła św. Mikołaja z 1818 r.,
zespół dawnej poczty konnej z 1823 r.,
dawna szkoła parafialna z 1852 r.,
dworzec kolejowy z 1867 r.,
szpital miejski z lat 1846-1850,
zespół pałacowo-parkowy z XVIII w.,
cmentarz katolicki (kaplica św. Rocha, nagrobki z XVIII, XIX i XX wieku),
cmentarz żydowski tzw. kirkut, (najstarsza macewa pochodzi z 1706 roku),
pomnik poległych w 1918 r. na rynku,
podwyższenie z kamieni ku czci pomordowanych Żydów na rynku,od 06.2005 zostało zlikwidowane w związku z przebudową rynku.
kapliczki z XVIII i XIX w.

[edytuj] Miejsca pamięci narodowej

Pomnik ofiar pogromu niemieckiego

Uroczysko Baran (tzw. Mały Katyń koło wsi Kąkolewnica Północna)
pomnik zwycięskiej bitwy pod Międzyrzecem Podlaskim w czasie powstania listopadowego z 29 sierpnia 1831,
pomnik Żydów międzyrzeckich na cmentarzu żydowskim

[edytuj] Gospodarka

Ośrodek usługowy regionu rolniczego; przemysł rolno - spożywczy, drzewny, odzieżowy, ponadto zakłady przemysłu maszynowego, skórzanego oraz produkcja pędzli i szczotek.

[edytuj] Zasoby surowców mineralnych

W Międzyrzecu Podlaskim znajduje się kopalnia odkrywkowa żwiru i piasku - "Żwirownia".

[edytuj] Handel

Supermarkety: Biedronka, Lidl, Grosik (sieć handlowa), Stokrotka.

[edytuj] Transport

Dworzec kolejowy w Międzyrzecu Podlaskim

W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:

2 E30 kierunek Terespol-Biała Podlaska-Międzyrzec Podlaski-Siedlce-Warszawa-Świecko,
19 kierunek Białystok-Międzyrzec Podlaski-Lublin-Rzeszów,
806 kierunek Łuków,
813 kierunek Parczew-Łęczna.

Istnieje Obwodnica Północna na trasie 2 E30 . oraz Obwodnica Zachodnia na drodze krajowej nr 19 . W planach jest budowa autostrady A2, która ma przebiegać kilka kilometrów na północ od miasta.

W mieście znajduje się stacja kolejowa na magistrali kolejowej E-20 Moskwa-Warszawa-Berlin.

Funkcjonuje tu przedsiębiorstwo PKS. Duże znaczenie mają również prywatne mikrobusy, zapewniające szybkie połączenia z Warszawą, Lublinem, Białą Podlaską, Siedlcami i Białymstokiem.

We wsi Krzewica istniało lotnisko wojskowe Krzewica o nawierzchni trawiastej (dł. pasa startowego wynosiła 2250 m), a w samym Międzyrzecu Podlaskim lotnisko prywatne należące do hr. Potockich.

[edytuj] Stowarzyszenia

W Międzyrzecu Podlaskim funkcjonuje kilkanaście stowarzyszeń, są to m.in.:

Międzyrzeckie Stowarzyszenie Rozwoju Przedsiębiorczości
Międzyrzeckie Stowarzyszenie Teatralne
Ochotnicza Straż Pożarna "Stołpno" w Międzyrzecu Podlaskim, przy której działa Młodzieżowa Drużyna Pożarnicza (MDP) odnosząca od 2004 roku ogólnopolskie sukcesy w sportach obronnych
Ochotnicza Straż Pożarna "Śródmieście" w Międzyrzecu Podlaskim
Ochotnicza Straż Pożarna "Zawadki" w Międzyrzecu Podlaskim
Ogólnopolska Organizacja Bezrobotnych
Podlaskie Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych, które prowadzi Warsztat Terapii Zajęciowej
Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów - Zarząd Rejonowy w Międzyrzecu Podlaskim
Stowarzyszenie Rozwoju Żeglarstwa w Międzyrzecu Podlaskim
Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Międzyrzecu Podlaskim
Związek Sybiraków - Oddział Biała Podlaska, Koło Terenowe Międzyrzec Podlaski
Cech Rzemieślników i Przedsiębiorców w Międzyrzecu Podlaskim

[edytuj] Kultura

W mieście jest Miejski Ośrodek Kultury, przy którym funkcjonuje Kino "Sława" oraz Galeria "ES". Przy MOK-u działa także Strażacka Orkiestra Dęta.

[edytuj] Oświata

Gimnazjum międzyrzeckie

W mieście działają przedszkola, trzy szkoły podstawowe, trzy gimnazjum, Liceum Ogólnokształcące im. Władysława Sikorskiego, Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych, Zespół Szkół Ekonomicznych im. Marii Dąbrowskiej, Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Unitów Podlaskich oraz Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego,a także Punkt informacyjno-rekrutacyjny Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi. Istnieje również Państwowa Szkoła Muzyczna I Stopnia oraz Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy.

[edytuj] Sport

Miasto posiada stadion sportowy (kompleks boisk sportowych o łącznej powierzchni 4 ha - 3 pełnowymiarowe boiska oraz 3 miniboiska treningowe, bieżnie, zaplecze socjalne), korty tenisowe, sale gimnastyczne i krytą pływalnię "Oceanik" z sauną i siłownią.

W piłce nożnej miasto reprezentuje MKS "Huragan".

Na zbiorniku wodnym "Żwirownia" istnieją stanice wodne (molo, plaże, latem opieka ratowników) oraz stanica wędkarska koła PZW "Złoty Karaś".

Podział dekanatu międzyrzeckiego na parafie

[edytuj] Religia

[edytuj] Parafie rzymskokatolickie

Zobacz też: dekanat międzyrzecki.

[edytuj] Żydzi międzyrzeccy

Zobacz więcej w osobnym artykule: Żydzi międzyrzeccy.

[edytuj] Inne wyznania chrześcijańskie

Kościół Zielonoświątkowy Zbór "Pojednanie"

[edytuj] Sławni międzyrzeczanie

ks. prof. Jan Brożek - matematyk i astronom, rektor Akademii Krakowskiej
ks. Grzegorz Piramowicz - pedagog, pisarz, filozof i działacz oświeceniowy; sekretarz Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych - organu KEN
Sława Przybylska - piosenkarka
Mieczysław Kalenik - aktor (Zbyszko z Bogdańca w filmie "Krzyżacy")
Andrzej Kopiczyński - aktor (Stefan Karwowski w filmie "Czterdziestolatek")
Elżbieta Dzikowska - reporter, podróżnik, historyk sztuki, reżyser; żona Tony'ego Halika
Karol Ferdynand Eichler - aptekarz, autor pierwszego polskiego podręcznika aptekarskiego
Ryszard Kornacki - pedagog, poeta, prozaik
Yehoshua Leib Diskin - rabin
Kazimierz Kierzkowski - działacz polityczny i społeczny, major WP i AK
Bolesław Leon Hryniewiecki - botanik, historyk botaniki i pedagog
Makary - metropolita
hr. Aleksandra Potocka (1818-1892) właścicielka Wilanowa i Międzyrzeca Podlaskiego, działaczka charytatywna
Jan Zabrzeziński - hetman litewski
Jacob ben Wolf Kranz - maggid, rabin
Morris Michael Edelstein - deputowany do Izby Reprezentantów USA ze stanu Nowy Jork
Feliks Paweł Turski - biskup chełmski, łucki i krakowski

Zobacz galerię na Wikimedia Commons:
Międzyrzec Podlaski

[edytuj] Ciekawostki

Międzyrzec Podlaski był przed II wojną światową największym ośrodkiem szczeciniarstwa w Polsce; znajdowało się tu ponad 170 manufaktur. Wyroby eksportowano głównie do Stanów Zjednoczonych oraz do Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec, Argentyny i Chin. Wartość eksportu do samych tylko Stanów Zjednoczonych z Międzyrzeca Podlaskiego w 1935 roku wynosiła 3,5 mln dolarów amerykańskich.

W czasie wojny polsko-bolszewickiej garnizonowi międzyrzeckiemu liczącemu wówczas dwudziestu kilku żołnierzy (w większości lekko lub ciężko rannych) poddał się do niewoli ponadośmiusetosobowy oddział kozaków dońskich. Ich dowódca uzasadnił tę decyzję głodem panującym w Rosji Radzieckiej.

Liczba gniazd gawronów w Międzyrzecu Podlaskim wynosi 273 na 65 drzewach. Największa kolonia tych ptaków znajduje się przy dworcu PKP, gdzie gniazd jest aż 226. W porównaniu z poprzednim rokiem liczba gniazd zmalała o 21.