7 Eskadra Myśliwska

Z Wikipedii

7 Eskadra Myśliwska Polish 7th Air Escadrille
Godło 7. Eskadry Bojowej im. Tadeusza Kościuszki
Historia
Państwo	II Rzeczpospolita Polska
Sformowanie	1918
Patron	Tadeusz Kościuszko
Tradycje
Kontynuacja tradycji	111 Eskadra Myśliwska
Działania zbrojne
wojna polsko-ukraińska wojna polsko-bolszewicka
Organizacja
Dyslokacja	Lwów
Podporządkowanie	III Grupa Lotnicza/III Dywizjon Lotniczy (1918-1920, 1920-1921) II Dywizjon Lotniczy (1920)
Rodzaj wojsk	Myśliwskie
Rodzaj sił zbrojnych	Lotnictwo

7 Eskadra Myśliwska im. Tadeusza Kościuszki (tzw. "Eskadra Kościuszkowska") - polska eskadra lotnicza z lat 1918-1925, walcząca podczas wojny polsko-ukraińskiej i wojny polsko-bolszewickiej, w której służyli m.in. ochotnicy amerykańscy. Wcześniej nosiła nazwy III Eskadry Lotniczej i 7 Eskadry Lotniczej.

Spis treści 1 Historia 1.1 III Eskadra Lotnicza Bojowa 1.2 7 Eskadra Lotnicza 1.3 7 Eskadra Myśliwska im. Tadeusza Kościuszki 1.3.1 Wyprawa na Kijów i odwrót 1.3.2 Operacja warszawska - bitwa pod Lwowem - sierpień 1920 1.3.3 Statystyki 1.4 Po wojnie 2 Dowódcy 3 Film "Gwiaździsta eskadra" 4 Literatura: 5 Przypisy

[edytuj] Historia

[edytuj] III Eskadra Lotnicza Bojowa

Jednostka została utworzona jeszcze przed oficjalną datą odzyskania przez Polskę niepodległości, 7 listopada 1918 roku, na lotnisku rakowickim w Krakowie, jako III Eskadra Lotnicza Bojowa , wykorzystując samoloty pozostawione przez Austriaków. Została następnie przebazowana z odsieczą do Lwowa i 25 listopada 1918 weszła w skład Lwowskiej Grupy Lotniczej kpt. Bastyra (następnie III Grupy Lotniczej), stacjonując na lotnisku Lewandówka pod Lwowem. Eskadra latała głównie na samolotach rozpoznawczo-bombowych różnych typów, wspierając wojska polskie w walkach z siłami ukraińskimi otaczającymi Lwów podczas wojny polsko-ukraińskiej. Pierwszym dowódcą był kpt. obs. Karol Stelmach (początkowo faktycznie kpt. pil. Camillo Perini).^[1]

[edytuj] 7 Eskadra Lotnicza

21 grudnia 1918, w ramach unifikacji numeracji eskadr w lotnictwie polskim, zmieniono nazwę eskadry na 7 Eskadrę Lotniczą.

Od stycznia 1919 eskadrą dowodził por. Jerzy Borejsza, a po jego wypadku, od kwietnia 1919, por. Stefan Stec. Eskadra była intensywnie używana w czasie wojny polsko-ukraińskiej, operując z lotniska Lewandówka do czerwca 1919, w lotach rozpoznawczych i bombowych, na mniejszą skalę myśliwskich. Podczas grupowego nalotu 14 maja 1919 na pozycje ukraińskie zginęła załoga ppor.pil. Zygmunt Kostrzewski i ppor.obs. Mieczysław Motylewski, oprócz tego kilka razy samoloty eskadry były zestrzeliwane, lecz lądowały po własnej stronie.^[2]

Stan samolotów był zmienny na skutek zużywania sprzętu, wypadków i ograniczonej liczby dostępnych dla Polaków samolotów. W lutym 1919 eskadra miała jedynie 4 samoloty rozpoznawcze (Oeffag, Uffag i 2 BFW C.XVIII). W maju 1919 eskadra miała 7 samolotow: 3 myśliwskie Fokker D.VIII (E.V), 3 rozpoznawcze Hansa-Brandenburgi i 1 rozpoznawczy LVG C.V. W czerwcu 1919, z inicjatywy Steca eskadrę przekształcono na myśliwską, przezbrajając w całości na samoloty myśliwskie i grupując w niej najlepszych pilotów (m.in. Mieczysław Garsztka, który wkrótce zginął w wypadku)^[2]. W sierpniu 1919 otrzymała 12 nowych myśliwców Albatros D.III (Oef) (Oeffag D.III).

W związku z zakończeniem działań przeciw Ukrainie, 20 września 1919 eskadra znajdowała się w Rezerwie Naczelnego Dowództwa. Do tej pory wykonała 197 lotów bojowych^[2].

W październiku 1919 dowództwo objął na krótko Ludomił Rayski^[3], po czym do eskadry skierowano amerykańskich pilotów - ochotników zwerbowanych przez Meriana C. Coopera i Cedrica Fauntleroya Lotnicy amerykańscy przybyli z inicjatywy gen. Tadeusza Rozwadowskiego, który podjął samodzielnie decyzję o ich zwerbowaniu. Gen. Rozwadowski, wówczas szef Polskiej Misjii Wojskowej w Paryżu, działał w tej sprawie w porozumieniu m.in z gen. Johnem Pershingiem. Od połowy października 1919 roku początkowo służyło w Eskadrze 8 pilotów amerykańskich, potem przybyli kolejni ochotnicy (w sumie służyło w niej 21 Amerykanów w tym 20 pilotów i jeden obserwator), wśród nich byli:

1. Cedric Fauntleroy
2. Merian C. Cooper
3. George Crawford
4. Edward Corsi
5. Elliot Chess
6. Kenneth Malcolm Murray
7. Edmund Graves
8. Arthur H. Kelly
9. John MacCallum^[4]
10. Kenneth O. Shrewsbury (jego syn, Kenneth Shrewsbury Jr., uczestniczył w zrzutach dla powstania warszawskiego)

oraz kilku pilotów polskich (Ludwik Idzikowski, Ludomił Rayski, Władysław Konopka, Jerzy Weber, Aleksander Seńkowski).^[2] 22 listopada 1919 jednak Edmund Graves zginął w wypadku na pokazie lotniczym. Całą obsługę naziemną stanowili Polacy (31 mechaników). Eskadra miała do dyspozycji 12 samolotów, przede wszystkim myśliwców Albatros D.III (Oef) (Oeffag D.III) oraz 3 samochody (znany ze zdjęć jedyny samolot Sopwith Camel przybył dopiero w październiku 1920, jako prywatny Kennetha Murraya).

Od listopada 1919 roku dowództwo eskadry objął Cedric Fauntleroy, a Merian C. Cooper został jego zastępcą. Mniej więcej w tym czasie powstało godło eskadry. Pilot Elliot Chess zaprojektował godło malowane na wszystkich samolotach eskadry, przedstawiające czerwoną krakowską rogatywkę (jaką naczelnik Tadeusz Kościuszko nosił podczas insurekcji 1794 roku) i dwie skrzyżowane kosy (symbolizujące chłopów walczących razem z Kościuszką), na tle barw flagi Stanów Zjednoczonych Ameryki. Godło to przetrwało następnie w użyciu polskich jednostek lotniczych, m.in. Dywizjonu 303, do chwili obecnej.

[edytuj] 7 Eskadra Myśliwska im. Tadeusza Kościuszki

31 grudnia 1919 jednostka przyjęła nazwę 7. Eskadry Myśliwska im. Tadeusza Kościuszki. Jak się okazało, nie miała jednak szansy podczas działań wojennych wykazać się jako jednostka myśliwska, z uwagi na brak starć z lotnictwem radzieckim, natomiast była używana intensywnie do rozpoznania i ataków na cele naziemne.

Na początku 1920 piloci eskadry wykonywali loty łącznikowe między Lwowem a Tarnopolem. Już 5 marca por. Harmon Rorison wykonał z Tarnopola lot rozpoznawczy, wykrywając i ostrzeliwując radzieckie pociągi pancerne i piechotę. Na prośbę dowódcy, 7. Eskadrę włączono do II Dywizjonu 2. Armii gen. Listowskiego i 3 kwietnia 1920 roku przeniesiono na lotnisko w Połonnem, skąd rozpoczęła loty operacyjne. Piloci wykonywali loty rozpoznawcze, a 10 kwietnia naloty szturmowe na wojska w Czudnowie, które ułatwiły jego zdobycie^[5]. Mjr Fauntleroy z 4 pilotami został następnie wysłany do Warszawy po nowe samoloty.

[edytuj] Wyprawa na Kijów i odwrót

Podczas wyprawy na Kijów rozpoczętej 25 kwietnia 1920 roku, eskadra intensywnie brała udział w lotach rozpoznawczych i szturmowych, nie dochodziło natomiast do walk powietrznych. Piloci wyprzedzali ruchy wojsk informując o posunięciach wojsk bolszewickich i skutecznie je zwalczając z broni maszynowej. Eskadra przyczyniła się do zajęcia Berdyczowa. Podczas walk o to miasto 26 kwietnia ciężko ranny został por. Noble. Kolejno stacjonowała od 30 kwietnia w Berdyczowie, od 8 maja na lotnisku w Białej Cerkwi pod Kijowem. 2 maja do eskadry powrócił mjr Fauntleroy z pozostałymi pilotami i 3 pierwszymi myśliwcami Ansaldo A-1 Balilla (dwa dalsze uległy rozbiciu).^[5] 10 maja kpt. Crawford zaatakował i zatopił statek bolszewicki na Dnieprze. Eskadra utraciła kilka samolotów, lecz bez strat w ludziach. Od 17 maja do początku czerwca Cooper z 3 pilotami (Clark, Corsi, Weber) działał jako oddział wydzielony z Kijowa w osłonie polskich bombowców przeciw żegludze na Dnieprze. 25 maja kpt. Crawford jako pierwszy zameldował dowództwu o zbliżającej się w rejonie Humania Armii Konnej Budionnego, z którą eskadra walczyła do zakończenia działań wojennych.^[5]

Po ewakuacji z Białej Cerkwi eskadra 28 maja 1920 roku przeniosła się do Fastowa, 30 maja do Koziatynia. Tam wyróżnił się Fauntleroy, który podczas jednego z lotów rozpoznawczych 31 maja dostrzegł Rosjan minujących tory kolejowe na drodze polskiego pociągu pancernego. Za pomocą akrobacji lotniczych wykonywanych bezpośrednio przed lokomotywą zatrzymał skład i poinformował o zasadzce.^[5]

Po ewakuacji jednostki z Koziatynia część eskadry trafia do Berdyczowa, a część do Żytomierza. Tu znów spostrzegawczością odznaczył się Fauntleroy, dostrzegając 7 czerwca pod Żytomierzem zagony konnicy Budionnego, której nikt się nie spodziewał na tym odcinku frontu. Dzięki tej informacji możliwym stała się dalsza sprawna ewakuacja wojsk polskich z gen. Listowskim i jego sztabem. Natomiast na lotnisku w Berdyczowie Rosjanie zaskoczyli i uszkodzili samoloty Coopera i Crawforda, w wyniku czego musieli oni zostawić maszyny i uchodzić pieszo. Pozostałe siły eskadry ewakuowano do Zwiahla.

[edytuj] Operacja warszawska - bitwa pod Lwowem - sierpień 1920

Z uwagi na straty w sprzęcie, eskadra 23 czerwca 1920 została wycofana do Lwowa, a jej dowódcą wkrótce został Cooper, bowiem Fauntleroy po awansie na ppłk. objął dowodzenie całego II Dywizjonu Lotniczego 2 Armii, w skład którego wchodziła eskadra^[5].

Po naprawieniu i uzupełnieniu sprzętu i pilotów eskadra przeniosła się na lotnisko w Hołobach. Po zestrzeleniu 13 lipca maszyny Coopera, uznano go za zaginionego (trafił on do niewoli)^[6].15 lipca podczas ataków na kawalerię został zestrzelony i zginął kpt.obs. Arthur H. Kelly (odbywający jako obserwator loty w ramach 21 Eskadry Niszczycielskiej)^[7]. Został tego dnia też zestrzelony i trafił do niewoli świeżo przybyły do eskadry wraz z jedynym myśliwcem RAF SE.5a kpt. Stefan Ciecierski^[6]. Wówczas dowódcą eskadry został kpt. pil. George M. Crawford.

W bitwie pod Lwowem eskadra operowała od 11 sierpnia z lotniska we Lwowie. Weszła wówczas ponownie w skład III Dywizjonu Lotniczego, którego dowództwo przejął Fauntleroy^[3]. Na wyposażeniu posiadała wówczas samoloty Ansaldo A-1 Balilla oraz Albatros D.III (Oef).

Wówczas cały III Dywizjon Lotniczy, w tym 7 Eskadra przypisany był do 6 Armii na Froncie Południowym. Front miał za zadanie bronić Lwowa i szachować Budionnego w Małopolsce wschodniej.

16 sierpnia 1920 roku III Dywizjon otrzymał rozkaz powstrzymania armii Budionnego. 7 Eskadra w tym czasie miała tylko 5 zdolnych do służby pilotów: Fauntleroy (dowódca dywizjonu), Edward Corsi, Elliot Chess, Jerzy Weber i Aleksander Seńkowski (Crawford był chory). Tego dnia i następnego eskadra wykonała po 18 lotów szturmowych, ostrzeliwując kawalerię z karabinów maszynowych, demoralizując ją i zadając straty, m.in. por. Weber wykonał podczas obu dni po 5 lotów, kpt. Corsi 17 sierpnia 4 loty^[5].

W obawie przed zajęciem Lwowa, pod wieczór 18 sierpnia III Dywizjon, w tym 7 eskadra odleciał do Przemyśla, we Lwowie pozostało jedynie dowództwo lotnictwa frontu i armii z mjr pil. Cedric Fauntleroyem na czele. Samoloty jednak nadal brały udział w walkach operując z Przemyśla i używając lotniska lwowskiego jako wysuniętej bazy. 24 sierpnia eskadra powróciła do Lwowa, co wiązało się z okresem odpoczynku od intensywnych działań, po odparciu wojsk radzieckich. Jako uzupełnienie przybył kpt. John McCallum, lecz 31 sierpnia zginął w wypadku^[4]. Ogółem w sierpniu 1920 lotnicy 7 Eskadry wykonali 79 lotów bojowych^[5].

Eskadra wykonała jeszcze 19 lotów rozpoznawczych ze Lwowa. Ostatni raz lotnicy brali udział w walce 23 września.

[edytuj] Statystyki

Eskadra w 1920 roku odbyła 462 loty bojowe spędzając w powietrzu 682 godziny^[8]. Trzech jej pilotów narodowości amerykańskiej:

1. Edmund P. Graves,
2. Arthur H. Kelly,
3. John Stanley McCallum^[4]

poległo w walkach o niepodległość Polski, pochowani są na Cmentarzu Obrońców Lwowa. Dziewięciu lotników odznaczono Srebrnymi Krzyżami Orderu Virtuti Militari. Pilotów:

1. Merian C. Cooper,
2. Cederic Fauntleroy,
3. George Crawford,
4. Edward Corsi,
5. Elliot Chess.

W maju 1920 roku dekorował sam Marszałek Józef Piłsudski. Czterej piloci otrzymali Krzyże Walecznych.

Bazy eskadry:

1. Lwów (Lewandówka),
2. Połonne,
3. Zwiahel,
4. Biała Cerkiew,
5. Koziatyn,
6. Żytomierz,
7. Berdyczów,
8. Hołoby.

[edytuj] Po wojnie

Na mocy rozkazu z 18 stycznia 1921 roku 7 Eskadra stacjonowała we Lwowie.

W maju 1921 roku 7 Eskadra Myśliwska wchodziła w skład III Dywizjonu Myśliwskiego 1 Pułku Lotniczego w Warszawie. W 1925 została przekształcona w 121, późniejszą 111 Eskadrę Myśliwską.

[edytuj] Dowódcy

• listopad 1918 - styczeń 1919: kpt. obs. Karol Stelmach
• styczeń 1919 - kwiecień 1919: por. pil. Jerzy Borejsza
• kwiecień 1919 - październik 1919: por. pil. Stefan Stec
• październik 1919: por. pil. Ludomił Rayski
• listopad 1919 - czerwiec 1920: mjr.pil. Cedric Fauntleroy
• czerwiec 1920 - lipiec 1920: kpt pil. Merian Cooper
• sierpień 1920 - ?: kpt.pil. George Crawford
• ...

[edytuj] Film "Gwiaździsta eskadra"

W 1930 roku powstał polski film batalistyczny w reżyserii Leonarda Buczkowskiego pt. "Gwiaździsta eskadra". Była to najdroższa polska superprodukcja filmowa z dwudziestolecia międzywojennego nakręcona we współpracy z wojskiem polskim. Film opowiadał o grupie amerykańskich pilotów, którzy walczyli w Polsce w Eskadrze Kościuszkowskiej podczas wojny bolszewickiej.

[edytuj] Literatura:

• Kopański, Tomasz J.: "7 Eskadra - Na froncie bolszewickim 1920 r." w Model Hobby nr 24 (2005 r.)
• Romeyko, Marian (red.) "Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa", Warszawa 1933
• Mariusz Patelski, Ochotnicy amerykańscy w wojnie polsko-bolszewickiej.
• Z działalności dyplomatycznej gen. Tadeusza Jordan Rozwadowskiego, "Zeszyty Historyczne", Paryż 2000, z. 132.
• Richard Ulrych, “General Tadeusz Rozwadowski and the Attempt to Establish a Volunteer American Legion within the Polish Army, 1919—1920,” The Polish Review, vol. XXXVII, no.1., 1992, p.102-104

Przypisy