Dyskusja portalu:Biologia/Artykuł na medal
Z Wikipedii
[edytuj] Propozycje
[edytuj] Wykorzystane
Układ odpornościowy zwany jest również układem immunologicznym lub limfatycznym. Nadaje on kręgowcom zdolność odróżnienia własnych składników ustroju (ang. self) od obcych (ang. non-self) i odpowiedzi immunologicznej, dzięki której zwalcza infekcje wirusów, bakterii i pierwotniaków, odrzuca obce przeszczepy tkankowe, a także przeciwstawia się rozwijającym się w jego obrębie nowotworom. Sprawnie funkcjonujący układ odpornościowy wychodzi na ogół zwycięsko z tej walki, ale w przypadku nowotworów ponosi zwykle porażkę.
Pszczoły miodne (Apini) - plemię owadów z rodziny pszczołowatych, obejmujące gatunki wytwarzające miód. Do plemienia Apini należą tylko 4 gatunki z rodzaju Apis: pszczoła miodna Apis mellifica (syn. A. mellifera), A. dorsata, A. florea i A. cerana. Gatunkiem najbardziej ekspansywnym jest pszczoła miodna, żyjąca w Europie, gdzie została udomowiona, a także w Afryce, Ameryce, Australii i Nowej Zelandii, do których to miejsc została sprowadzona. Pozostałe trzy gatunki pszczół miodnych to gatunki azjatyckie.
Gepard (Acinonyx jubatus) jest nietypowym członkiem rodziny kotowatych (Felidae), który poluje polegając raczej na swoim wzroku i szybkości niż z ukrycia. Jest najszybszym zwierzęciem lądowym i na krótkich dystansach może osiągnąć prędkość do 120 km/h.
Ciało geparda jest smukłe i muskularne, mimo że wygląda na wątłego i delikatnego. Klatka piersiowa jest obszerna, a talia wąska. Gepard ma małą głowę i krótki pysk, wysoko umieszczone oczy, duże nozdrza i małe okrągłe uszy. Futro geparda jest płowe z okrągłymi czarnymi plamkami i czarnymi liniami po bokach pyska. Dorosły osobnik waży od 39 do 65 kg. Długość ciała wynosi od 112 do 135 cm, podczas gdy ogon mierzy do 84 cm.
Przeczytaj cały artykuł...
Wielorybnictwo - polowanie na wieloryby i inne duże walenie w celu pozyskania dostarczanych przez nie surowców: olbrotu, fiszbinu, ambry i innych. Wielorybnictwo intensywnie rozwijało się do początków XX wieku; w miarę jak liczba waleni spadała, a surowce przez nie dostarczane zaczęto zastępować innymi (gaz, elektryczność, plastik itp.) zaczęło gwałtownie tracić na znaczeniu. Mięso wieloryba nigdy nie było cenione dla jego smaku, stanowiło jednak ważne źródło białka, którym nie gardziła ludność obszarów nie obfitujących w białko zwierzęce. Do dziś walenie są źródłem pożywienia Inuitów; do niedawna można było z łatwością kupić konserwy z delfinów, jednakże szeroko zakrojona akcja na rzecz ochrony tych zwierząt zepchnęła przemysłowe przetwórstwo mięsa waleni na margines gospodarki.
Przeczytaj cały artykuł...
Ospa prawdziwa, czarna ospa (Variola vera) to wirusowa choroba zakaźna o ostrym przebiegu wywoływana przez wirus ospy prawdziwej. Okres inkubacji: 7-17 dni, średnio 12-14 dni. Chorobę cechuje bardzo duża śmiertelność: u osób szczepionych - 7-10%, a u nieszczepionych średnio 30% (niektóre postacie choroby o śmiertelności do 98%).
Przeczytaj cały artykuł...
Tasiemce (Cestoda) - wewnętrznie pasożytujące płazińce przechodzące złożony cykl rozwojowy ze zmianą żywicieli. Żywicielami pośrednimi są bezkręgowce lub kręgowce, natomiast ostatecznymi z reguły kręgowce, u których żyją głównie w przewodzie pokarmowym. Długość ciała dojrzałych osobników waha się w granicach od kilkuset mikrometrów do 20 metrów. Schorzenia u człowieka i zwierząt wywołane przez tasiemce nazywamy tasiemczycami.
Sildenafil (cytrynian sildenafilu) to lek stosowany w leczeniu zaburzeń erekcji. Został on opatentowany w 1998 roku przez firmę Pfizer pod nazwą Viagra. Lek ten umożliwia odbycie stosunków płciowych przez mężczyzn, u których dysfunkcja erekcji wynika z problemów natury psychicznej lub neurologicznej. Viagra produkowana jest w tabletkach po 25, 50 lub 100 miligramów.
Mechanizm działania sildenafilu polega na hamowaniu enzymu fosfodiesterazy typu 5 (PDE5).
Przeciwciałami albo immunoglobulinami nazywamy białka wydzielane przez limfocyty B (a ściślej — przez komórki plazmatyczne), mające zdolność do swoistego rozpoznawania antygenów. Głównym zadaniem przeciwciał jest wiązanie antygenu, co umożliwia z kolei zachodzenie innych procesów:
- opsonizacji, w wyniku której patogen jest łatwiej usuwany na drodze fagocytozy
- aktywowania dopełniacza, co skutkuje zniszczeniem niektórych typów patogenów oraz pobudzeniem odpowiedzi odpornościowej
- cytotoksyczności komórkowej zależnej od przeciwciał
- neutralizowania toksyn
- neutralizowania wirusów
- oddziaływania bakteriostatycznego
- blokowania adhezyn bakteryjnych
Przeciwciała odgrywają zasadniczą rolę w obronie organizmu przed bakteriami i pasożytami zewnątrzkomórkowymi oraz, w znacznie mniejszym stopniu, pasożytami i bakteriami wewnątrzkomórkowymi.
Przeczytaj cały artykuł...
Pochwa (łac. vagina) to mięśniowo - błoniasty, silnie rozciągliwy i elastyczny przewód, długości 5 cm do 14 cm (zazwyczaj 6 cm do 8 cm), stanowiący połączenie między macicą, a przedsionkiem pochwy stanowiącym część sromu kobiecego (pudendum feminum) występujący u samic ssaków. Najwęższa w swojej dolnej części stopniowo się rozszerza. W części środkowej ma około 2 cm do 3 cm szerokości. Pochwa stanowi miejsce wprowadzenia nasienia, obejmując prącie w czasie kopulacji oraz drogę, którą wydostaje się płód podczas porodu, a także drogę odpływu krwi menstruacyjnej. Powstaje z połączenia części dystalnych przewodów przyśródnerczowych (przewodów Müllera)
Przeczytaj cały artykuł...
Dopełniacz (ang. complement) to zespół białek osoczowych, uczestniczących w humoralnych reakcjach obronnych organizmu. Jego działanie polega na aktywacji kaskady enzymatycznej, która doprowadza do lizy komórki nie mogącej się przed nim ochronić. Pomimo istnienia na naszych komórkach białek dezaktywujących dopełniacz, jego nadmierne pobudzenie może doprowadzić do stanów patologicznych.
Do głównych zadań układu dopełniacza należą:
- liza komórek bakteryjnych i niektórych wirusów
- opsonizacja bakterii, wirusów, grzybów i pasożytów
- chemotaktyczne działanie na leukocyty
- ogólna aktywacja odpowiedzi odpornościowej
- udział w transporcie kompleksów immunologicznych
Ospa prawdziwa zwana też czarną ospą, po łacinie Varicella vera, wywoływana przez Variola Virus (VARV). Występuje w dwóch postaciach różniących się zaraźliwością. Choroba przenosiła się jedynie z człowieka na człowieka. Po zakażeniu wirusy wędrują do pobliskich węzłów limfatycznych, skąd po 3-4 dniach zakażenie rozszerza się na pozostałe węzły chłonne oraz śledzionę i szpik kostny. Po około 9 dniach od momentu zakażenia pojawiają się początkowe objawy nieswoiste: głównie gorączka, osłabienie i uczucie rozbicia. Wirusy zakażają komórki drobnych naczyń krwionośnych skóry i błon śluzowych. Wtedy do objawów zaliczyć należy także złe samopoczucie, dreszcze, wymioty, ból głowy i pleców. Dalej, po 2-3 dniach pojawia się w jednym "rzucie" charakterystyczna plamkowo-grudkowa wysypka, z czasem przechodząca w pęcherzykową przede wszystkim na twarzy i kończynach. Poprzedzają ją zmiany o podobnych charakterze umiejscowione w błonie śluzowej początkowego fragmentu układu trawiennego. Po kolejnych 10 dniach pęcherzyki przeradzają się w strupy, które samoistnie odpadają pozostawiając szpecące blizny.
W 1796 Edward Jenner opracował skuteczną szczepionkę zawierającą w pełni wirulentne wirusy ospy krowiej. Jej działanie polegało na wykorzystaniu zjawiska odporności krzyżowej. Szczepienia okazały się tak skuteczne, że w 1980 WHO uznała ospę prawdziwą za pierwszą, i jak dotąd jedyną, eradykowaną chorobę. Istnieje szansa, że wkrótce dołączy do niej choroba Heinego-Medina.
Rak (łac. carcinoma, z łac. cancer – "rak, krab", z gr. καρκινος /karkinos/ – "rak, krab morski" ) - nazwa grupy chorób nowotworowych będących nowotworami złośliwymi wywodzącymi się z tkanki nabłonkowej.
Nazwa ta odnosi się guzów powstających z nabłonków pochodzenia ekto- lub endodermalnego oraz z nabłonka narządów moczowo-płciowych. Nie są nazywane rakami nowotwory złośliwe wywodzące się z "nabłonków" pochodzenia mezodermalnego, np. śródbłonka, międzybłonka, błony maziowej.
Sildenafil (cytrynian sildenafilu (sildenafil citrate), ATC: G 04 BE 03) - lek stosowany w leczeniu zaburzeń erekcji. Został on opatentowany w 1998 roku przez firmę Pfizer pod nazwą Viagra. Lek ten umożliwia odbycie stosunków płciowych przez mężczyzn, u których dysfunkcja erekcji wynika z problemów natury psychicznej lub neurologicznej. Viagra produkowana jest w tabletkach po 25, 50 lub 100 miligramów. Mechanizm działania sildenafilu polega na hamowaniu enzymu fosfodiesterazy typu 5 (PDE5). Sildenafil jest pochodną piperazyny.
Zawał mięśnia sercowego (łac. Infarctus myocardii), ostra, groźna choroba serca w której powstaje obszar martwicy mięśnia sercowego w wyniku jego niedotlenienia. Zawał mięśnia sercowego jest postacią choroby niedokrwiennej mięśnia sercowego (obok: nagłej śmierci sercowej, dławicy sercowej, przewlekłej choroby niedokrwiennej serca czyli tzw. "kardiomiopatii" niedokrwiennej).
Zawał mięśnia sercowego występuje na ogół po 40 roku życia, częściej u mężczyzn niż u kobiet, zwłaszcza u osób otyłych i z nadciśnieniem tętniczym. Do czynników ryzyka należą:
- starzenie się
- płeć męska
- palenie tytoniu
- nadciśnienie tętnicze i inne przyczyny przerostu lewej komory serca
- wysoki poziom cholesterolu
- brak aktywności fizycznej
- osobowość typu A
Dąb szypułkowy (Quercus robur L. Sp.Pl.2 1753 syn. Q. pedunculata Ehrh.) - gatunek dębu, drzewa liściastego z rodziny bukowatych, występujący w Europie (z wyjątkiem północnej Skandynawii) oraz południowo - wschodniej Azji. Tworzy dąbrowy (Quercetum), występuje także w lasach mieszanych, łęgach i grądach.
W Polsce bardziej pospolity od dębu bezszypułkowego, z którym łatwo się krzyżuje, tworząc mieszańce o cechach pośrednich (Quercus x rosea Bechst.). Najłatwiej odróżnić je od siebie po kształcie i unerwieniu liści, oraz po długości szypułki. Reszta cech jest w dużej mierze zbieżna lub mało widoczna i może być zawodna przy próbie ustalenia gatunku.
Prezentacja antygenu to termin obejmujący swym znaczeniem mechanizmy odpornościowe, które polegają na "ukazaniu" antygenu limfocytom T przy udziale cząsteczek MHC. Głównym celem prezentacji antygenów jest rozwinięcie odpowiedzi swoistej na dany antygen. Charakterystyczne jest to, że antygeny nie są przedstawiane w formie natywnej, lecz przetworzonej.
Ze względu na zróżnicowanie cząsteczek MHC, prezentacja antygenu może się przejawiać w jednej z trzech postaci:
- cząsteczki MHC klasy I, które prezentują antygeny limfocytom Tc (cytotoksycznym), biorą udział w obronie przeciwko patogenom wewnątrzkomórkowym, np. wirusom. Jeżeli taki antygen zostanie rozpoznany jako obcy, komórka prezentująca będzie zabita, jego obecność na cząsteczce MHC klasy I świadczy bowiem o istnieniu patogenu we wnętrzu komórki. Zabijając komórkę, limfocyt Tc zabija zwykle także występującego w niej pasożyta. Można powiedzieć, że w ten sposób jednostka (komórka) jest poświęcana dla dobra ogółu (organizmu).
- cząsteczki MHC klasy II, które prezentują antygeny limfocytom Th (pomocniczym), nie wywołują śmierci komórki prezentującej antygen. W tym przypadku taka komórka rozpoczyna wydzielanie cytokin, które pobudzają limfocyt Th. Limfocyty Th są istotnymi komórkami regulującymi odpowiedź odpornościową. Dzięki temu cząsteczki MHC klasy II uczestniczą w pobudzeniu innych komórek, za pośrednictwem limfocytów T pomocniczych.
- prezentacja krzyżowa jest mechanizmem umożliwiającym pobudzenie zarówno limfocytów Th, jak i limfocytów Tc, przy czym biorą w niej udział zarówno cząsteczki MHC klasy I, jak i klasy II. Nie jest to jednak prosta kombinacja dwóch poprzednio wymienionych rodzajów prezentacji antygenu. Zachodzi ona w charakterystyczny sposób z udziałem określonych komórek, ktore prezentują antygeny jednocześnie na MHC obu klas i nie są zabijane przez limfocyty Tc.
Wilk – wspólna nazwa kilku gatunków i podgatunków średnich i dużych ssaków drapieżnych z rodziny psowatych. W powszechnym użyciu mianem wilk określa się najczęściej wilka szarego (Canis lupus[1]) wraz z jego podgatunkami, największego przedstawiciela rodziny, blisko spokrewnionego z psem domowym.
Wilk zamieszkuje lasy, równiny, tereny bagienne oraz góry. Potrzebuje, jako gatunek o skłonnościach terytorialnych, dużych przestrzeni. Jest wytrwałym wędrowcem, potrafi w ciągu dnia pokonać dystans kilkudziesięciu kilometrów. Stada wilków liczą do 20 osobników, mają ściśle określoną hierarchię oraz rozwinięty system komunikowania się przy pomocy mowy ciała, odgłosów oraz przy użyciu substancji chemicznych – feromonów i własnych odchodów (znakowanie). Żywią się drobnymi zwierzętami, a jeśli stado jest duże, wspólnie polują także na większe ssaki. Przy braku pożywienia zdarza im się atakować zwierzęta hodowlane.
Dawniej były szeroko rozprzestrzenione. Ekspansja człowieka wpłynęła na ograniczenie ich populacji. Zakorzeniony w kulturze strach przed wilkami powodował ich trzebienie, częstokroć nieuzasadnione. Obecnie w większości państw objęto je ochroną gatunkową. Podejmuje się próby reintrodukcji tego gatunku, na najszerszą skalę w USA, ale także w Europie.
Wilk od początku był i jest nadal obecny w ludzkiej kulturze. Na ogół w kontekście negatywnym, jako drapieżca, zabójca lub wcielone zło. Z drugiej strony, podziwiana jest wilcza niezależność, siła i wytrwałość. Ostatnio, na skutek wzrostu świadomości ekologicznej, postrzeganie wilka ulega stopniowej poprawie, miejsce strachu zaczyna zajmować zrozumienie jego roli w ekosystemie.
Stożek rogówki (keratoconus gr. kerato – róg, łac. conus – stożek) – degeneracyjna, niezapalna choroba rogówki oka, której przebieg charakteryzują zmiany w strukturze rogówki prowadzące do jej ścieńczenia i nadmiernego uwypuklenia. W wyniku choroby krzywizna rogówki przybiera odbiegający od normalnego stożkowaty kształt. Stożek rogówki może prowadzić do znacznego zaburzenia wzroku – pacjenci często skarżą się na niewyraźne lub mnogie widzenie obrazu oraz nadwrażliwość na światło. Wbrew powszechnemu przekonaniu o rzadkości choroby, stożek jest najczęściej spotykaną dystrofią rogówki, która występuje z taką samą częstotliwością we wszystkich grupach etnicznych na całym świecie i dotyka około jedną na tysiąc osób. Choroba zostaje zazwyczaj rozpoznana w wieku dorastania, a jej najostrzejsze stadium przypada pomiędzy 20. a 30. rokiem życia.
