Gubernia warszawska

Z Wikipedii

Herb guberni warszawskiej (po 1869)

Gubernia warszawska (ros. Варшавская губерния) - była jedną z guberni Królestwa Kongresowego istniejąca w latach 1844-1917. Powierzchnia 14 562 km kwadratowych, ludność 1 983 689 mieszkańców (spis z 1897).

Spis treści

1 Historia
2 Podział administracyjny
3 Charakterystyka
4 Źródła

[edytuj] Historia

Zobacz więcej w osobnym artykule: Podział administracyjny Królestwa Polskiego.

Powstała w roku 1844 z guberni mazowieckiej oraz kaliskiej, jej stolicą była Warszawa. W 1867 tereny guberni warszawskiej podzielono na mniejsze: nową gubernię warszawską oraz piotrkowską oraz znowu kaliską. W wyniku reformy z 1893 granice guberni rozszerzono o 2 powiaty z sąsiednich guberni.

[edytuj] Podział administracyjny

Gubernia warszawska dzieliła się na 12 powiatów (ros. уездов): błoński, gostyński, grójecki, kutnowski, łowicki, nieszawski, nowomiński, radzymiński, skierniewicki, sochaczewski, warszawski i włocławski.

W 1893 do guberni włączono 2 nowe powiaty: płoński z guberni płockiej i pułtuski z guberni łomżyńskiej.

Podział administracyjny w 1907 (obowiązujący w latach z lat 1893-1912)

Powiat	Miasto powiatowe	Inne miejscowości
Gubernia warszawska
błoński	Błonie	Grodzisk Mazowiecki • Mszczonów • Nadarzyn • Żyrardów
gostyński	Gostynin	Gombin • Kiernozia • Osmolin
grójecki	Grójec	Błędów • Czersk • Goszczyn • Góra Kalwarya • Mogielnica • Przybyszew • Tarczyn • Warka
kutnowski	Kutno	Dąbrowice • Krośniewice • Żychlin
łowicki	Łowicz	Bielawy • Bolimów • Sobota
nieszawski	Nieszawa	Osięciny • Piotrkowo • Raciążek • Radziejów • Służewo
nowomiński	Nowomińsk	Cegłów • Kałuszyn • Karczew • Kołbiel • Latowicz • Siennica
płoński	Płońsk	Czerwińsk • Nowe Miasto • Sochocin • Zakroczym
pułtuski	Pułtusk	Nasielsk • Serock • Wyszków
radzymiński	Radzymin	Dobre • Jadów • Kamieńczyk
skierniewicki	Skierniewice	Kowiesy • Słupia
sochaczewski	Sochaczew	Głusk • Iłów
warszawski	Warszawa	Nowogieorgiewsk • Nowy Dwór • Okoniew • Piaseczno
włocławski	Włocławek	Brześć Kujawski • Chodecz • Kowal • Lubień • Lubraniec • Przedecz

[edytuj] Charakterystyka

Wg spisu 1897 ludność guberni wynosiła 1 983 689 ludzi (983 895 mężczyzn i 949 794 kobiet), z czego w miastach — 794 577 ludzi. Polacy stanowili — 73 %, Żydzi — 16 %, Rosjanie — 5,5 %; Niemcy — 4 %. Wśród Polaków wyróżniano tu grupy etniczne takie jak: Kurpie, Mazurzy, Wielkopolanie i Kujawianie.

W 1888 w guberni działało 31 cerkwi prawosławnych, 333 świątynie rzymskokatolickie, 220 synagog, duża ilość zborów luterańskich i 1 meczet.

W 1887 szkolnictwo w guberni reprezentowały: 1 uniwersytet (1254 uczniów), 7 gimnazjów męskich (2565 uczniów), 2 męskie progimnazja (531 uczniów), 3 szkoły realne (1075 uczniów), 1 seminarium duchowne (102 uczniów), 4 gimnazja żeńskie (1537 uczennic), 2 żeńskie progimnazja (293 uczennic), 1 instytut imperatorowej Marii (252 uczniów), kilka szkół zawodowych i duża ilość szkół niższych i podstawowych, także żydowskich.

Gubernia posiadała główne źródła dochodów z przemysłu i rolnictwa, posiadając dobrze rozwinięty handel i rzemiosło. Miastem skupiającym największą ilość wolnych zawodów była Warszawa.

Na terytorium guberni w 1900 roku działało ok. 500 fabryk i warsztatów, dających zatrudnienie dla 35 000 ludzi. Dominował tu przemysł cukrowniczy, budowy maszyn, skórzany, obróbka drewna i wyrób mebli, chemiczny, metalurgiczny i inne.

Najbardziej urodzajne powiaty guberni to warszawski, gostyński i włocławki, gdzie w razie nieurodzaju nie brakowało żywności. Wśród upraw dominowały żyto, pszenica ozima, jęczmień, gryka i ziemniaki. Inwentarz wiejski w 1887 wynosił: koni — 111,7 tys., rogacizny — 378 tys., owiec — 600 tys. i świń — 114 tys. sztuk.