Mk VI Crusader

Z Wikipedii

Cruiser Tank Mk VI "Crusader" (A15)
Crusader Mk III
Dane podstawowe
Państwo	Wielka Brytania
Producent	Nuffield
Trakcja	gąsienicowa
Typ	czołg pościgowy
Załoga	5 (Mk I) / 4-5 (Mk II) / 3 (Mk III)
Historia
Prototyp	1939
Lata produkcji	1940 – 1943
Wycofanie ze służby	V 1943
Wyprodukowano	4940
Dane techniczne
Silnik	12-cylindrowy widlasty silnik gaźnikowy chłodzony cieczą Nuffield Liberty Mk II
Moc	340 KM
Transmisja	mechaniczna
Moc jedn.	18,1 KM/t / 17,9 KM/t / 17,2 KM/t
Wymiary
Długość maks.	5980 mm (ze zbiornikami 6290-6310 mm)
Szerokość	2640 mm (z osłonami 2760 mm)
Wysokość	2200 mm (Mk I, II) / 2240 mm (Mk III)
Masa
Masa bojowa	18 800 kg / 19 000 kg / 19 800 kg
Opancerzenie
Grubość pancerza	7 – 39 mm / 7 - 40 mm / 7 - 51 mm
Osiągi
Prędkości maksymalne
Na drodze	43,3 km/h
W terenie	24 km/h
Zdolność pokonywania przeszkód
Zasięg	Na drodze ponad 300 km W terenie 180-220 km
Dane operacyjne
Uzbrojenie
Artyleryjskie	armata dwufuntowa 2-pounder QF kalibru 40 mm z zapasem 100-130 pocisków (Mk I, II) / armata sześciofuntowa 6-pounder QF kalibru 57 mm z zapasem 65 pocisków (Mk III)
Strzeleckie	km Besa kal. 7,9 mm z zapasem 2500-5050 naboi i ew. km 7,7 mm Bren z zapasem 600 naboi (Mk I) / km Besa 7,9 mm z zapasem 3750 naboi (Mk II, III)
Użytkownicy
Wielka Brytania, Polska, Australia, Nowa Zelandia, Czechosłowacja, Kanada, Francja

Cruiser Tank Mk VI "Crusader" (ang. "krzyżowiec") to angielski czołg pościgowy z okresu II wojny światowej, najważniejszy brytyjski czołg w czasie kampanii północnoafrykańskiej, zbudowany w ilości 4940 egzemplarzy.

Spis treści 1 Historia 2 Wersje produkcyjne 3 Linki zewnętrzne 4 Przypisy

[edytuj] Historia

Po nieudanym modelu (A13) "Covenanter", który nie tylko cierpiał na wiele problemów technicznych, ale okazał się także zbyt słabo opancerzony, zdecydowano poprawić opancerzenie tego czołgu. Nowa konstrukcja otrzymała oznaczenie A15 i została zaprojektowana w biurze konstrukcyjnym Nuffield Organisation.

Crusader był szybszy od wszystkich czołgów nieprzyjaciela, ale pomimo pogrubienia pancerza, w porównaniu z nimi nadal był bardzo lekko opancerzony, miał problemy mechaniczne i nie posiadał amunicji odłamkowej do jego działa dwufuntowego (40 mm). To ostatnie ograniczenie stanowiło bardzo poważny problem gdyż wojska "Osi" opracowały bardzo efektywną taktykę polegającą na wciągnięciu czołgów brytyjskich do walki, a następnie wycofania się za tarczę własnych, dobrze ukrytych armat przeciwpancernych o zasięgu większym niż karabiny maszynowe brytyjskich czołgów. Postawione w takiej sytuacji czołgi angielskie miały do wyboru albo wycofać się pod ogniem nieprzyjaciela, albo przeprowadzić samobójczą szarżę na działa wroga.

Jako pierwszy oddział Crusadery otrzymał w maju 1941r. 6.Royal Tank Regiment 7BPanc. w Egipcie. Mk VI zostały po raz pierwszy użyte w czasie operacji Battleaxe, a następnie spełniły bardzo ważną rolę w czasie operacji Crusader.

Po zakończeniu kampanii półnonoaftykańskiej i pojawieniu się lepszych czołgów w postaci M3 General Grant, M4 Sherman czy "Cromwell", "Crusadery" zostały wycofane z pierwszej linii, a na ich podwoziach oparto kilka modeli ciągników artyleryjskich i samobieżnych armat przeciwlotniczych.

Czołgi Crusader były również na wyposażeniu PSZ. Pierwsze czołgi przybyły do polskich jednostek jesienią 1942r. Były to wozy Crusader III. Nieliczne pojazdy do zapoznania się ze sprzętem otrzymały 16 Brygada Pancerna we wrześniu i 10 Brygada Kawalerii Pancernej w listopadzie. Na koniec roku 1942 notowano razem 32 czołgi. Od 1943 r. liczba czołgów zwiększała się. Dostarczano również czołgi Crusader II z załogą czteroosobową dla dowódców szwadronów oraz czołgi wersji Crusader II CS i Crusader Command. Między marcem a majem 1943r. wszystkie sześć pułków dywizji (skaładała się wtedy z dwóch brygad pancernych) zostało wyposażonych niemal do pełnych etatów (42 Crusader III, 4 Crusader II i 6 Crusader II CS). Tym samym stan czołgów Crusader w dywizji wyniósł w czerwcu 1943r. około 300 czołgów. W tym składzie latem 1943 na czołgach Crusader dywizja brała udział w ćwiczeniach "Snaffle" w południowej Anglii. We wrześniu w wyniku reorganizacji dywizji czołgi Crusader oddała 10 Brygada Kawalerii Pancernej. Ostatnie czołgi z uzbrojeniem armatnim oddano w maju-czerwcu 1944r. Pozostały pojazdy nieliczne Crusader III OP i Command oraz jako sprzęt typowy Crusader III AA III. 16 Brygada Pancerna została skadrowana i liczba czołgów Crusader uległa znacznie zmniejszeniu. W październiku 1944 na stanie brygady było jeszcze 67 czołgów, a w grudniu 1944r. 46 sztuk. Ostatnie pojazdy dotrwały do 1945r., kiedy to reaktywowano brygadę jako 16 Samodzielną Brygadę Pancerną. Crusadery były również w latach 1943-44 na wyposażeniu 9 pułku ułanów małopolskich oddziału rozpoznawczego 2 Dywizji Grenadierów Pancernych. Czołgi Crusader były też na wyposażeniu Centrum Wyszkolenia Pancernego i Technicznego w Catterick Camp działającego do 1946r. W Armii Polskiej na Wschodzie Crusadery nie były sprzętem typowym jednak były często używane jako sprzęt szkolny, często nie wykazywany na stanach. Służyły m.in. do nauki jazdy w Ośrodku Wyszkolenia Motorowego i Broni Pancernej w Iraku i w Palestynie w latach 1942-1943. Czołg Crusader był najliczniej używanym czołgiem brytyjskim przez PSZ. Było to około 350 pojazdów.^[1].

Czołgi Crusader otrzymały w czasie drugiej wojny światowej także oddziały australijskie, nowozelandzkie, kanadyjskie, czechosłowackie i oddziały Wolnych Francuzów.^[2].

Zdobyte przez Niemców czołgi były użytkowane pod oznaczeniem Kreuzerkampfwagen MK VI 746(e) do końca 1942r.^[3].

[edytuj] Wersje produkcyjne

• Crusader Mk I

Pierwsza wersja "Krzyżowca" to w zasadzie cięższa odmiana Covenantera. Od swojego poprzednika różni się grubszym pancerzem, dodatkową wieżyczką z karabinem maszynowym Bren i dodatkową parą kół jezdnych. Wersja uzbrojona w armatę dwufuntową 2-pounder QF kalibru 40 mm.

• Crusader Mk II

Pogrubiony pancerz i usunięta dodatkowa wieżyczka, załoga 4 ludzi.

• Crusader Mk III

Pierwszy czołg brytyjski z armatą sześciofuntową 6-pounder QF kalibru 57 mm Mk 3 i Mk 5. Wersja ta powstała z powodu opóźnienia programu "Cavalier". Większa armata ograniczyła miejsce w wieży i dowódca musiał także spełniać funkcję ładowniczego (załoga 3 osoby). Grubość pancerza dochodziła do 51 mm. Crusader III wszedł do służby w maju 1942 i wziął udział w pierwszej bitwie pod El Alamein.

• Crusader Mk I CS

Crusader Mk I z haubicą 76,2 mm (3-inch Howizer) Mk 1.

• Crusader Mk II CS

Crusader Mk II z haubicą 76,2 mm (3-inch Howizer) Mk 1.

• Crusader Mk III CS

Crusader Mk III z haubicą 95 mm. Nie produkowany seryjnie.

• Crusader II Gun Tractor Mk I

Ciągnik artyleryjski na podwoziu Crusadera II używany do holowania siedemnastofuntowych armat przeciwpancernych (76,2 mm).

• Crusader III AA Mk I

Przeciwlotnicze działo samobieżne na podwoziu Crusader III uzbrojone w działko przeciwlotnicze Bofors 40 mm zamiast armaty 57 mm.

• Crusader III AA Mk II

Przeciwlotnicze działo samobieżne na podwoziu Crusader III uzbrojony w podwójne działko przeciwlotniczne Oerlikon 20 mm. Istniała także wersja "AA Mk III" różniąca się jedynie miejscem zamontowania radia. Powstała także bardzo krótka seria z potrójnym działkiem przeciwlotniczym.

• Crusader Command

Czołg dowódzczy z drewnianą atrapą zamiast armaty. Posiadał dwie radiostacje No 19 i jedną No 18.

• Crusader Observation Post (OP)

Pancerne, ruchome punkty obserwacyjne wykorzystywnae przez oficerów obserwatorów artylerii. Pojazdy były wykorzystywane w pułkach artylerii dywizji pancernych.Podobnie jak wozy dowodzenia nie posiadał uzbrojenia, a jedynie drewnianą atrapę lufy.

• Crusader ARV

Ciągnik ewakuacyjny. Zbudowano tylko prototyp.

• Crusader AMRA

Czołg z tarczowym trałem przeciwminowym (Anti Mine Roller Attachment). Zbudowano tylko prototyp.

• Crusader Dozer

Pojazd bezwieżowy wyposażony w lemiesz. Zbudowano kilka egzemplarzy.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Modele czołgu Mk VI
• Pojazdy II wojny światowej

[edytuj] Przypisy

1. ↑ Janusz Magnuski Wozy bojowe Polskich Sił Zbrojnych 1940-1946, Wydawnictwo Lampart, Warszawa 1998
2. ↑ Andrzej Zasieczny Czołgi II wojny światowej, Oficyna Wydawnicza Alma-Press, Warszawa 2005
3. ↑ Andrzej Zasieczny Czołgi II wojny światowej, Oficyna Wydawnicza Alma-Press, Warszawa 2005