Powiat bielski (województwo śląskie)

Położony jest w południowo-wschodniej części województwa śląskiego. Powierzchnia powiatu wynosi 457,23 km², zamieszkuje go 149 361 mieszkańców. Gęstość zaludnienia wynosi 324 mieszkańców na 1 km² (2004).

W skład powiatu wchodzą:

gminy miejskie: Szczyrk
gminy miejsko-wiejskie: Czechowice-Dziedzice, Wilamowice
gminy wiejskie: Bestwina, Buczkowice, Jasienica, Jaworze, Kozy, Porąbka, Wilkowice
miasta: Szczyrk, Czechowice-Dziedzice, Wilamowice

Gminy według liczby ludności:

Gmina	Liczba ludności
Czechowice-Dziedzice	43195
Jasienica	20648
Wilamowice	14888
Porąbka	14636
Wilkowice	12174
Kozy	11373
Buczkowice	10486
Bestwina	10315
Jaworze	6453
Szczyrk	5870

[edytuj] Historia powiatu bielskiego

Powiat bielski w dzisiejszej formie powstał w 1951 roku z dwóch połączonych powiatów - bielskiego i bialskiego.

[edytuj] Powiat bielski do roku 1951

Powiat bielski powstał w roku 1850 jako jedna z siedmiu podstawowych jednostek administracyjnych Śląska Austriackiego. Składał się z trzech powiatów (obwodów) sądowych - bielskiego^[1] (17 gmin), skoczowskiego^[2] (35 gmin) i strumieńskiego^[3] (15 gmin), które w latach 1855-1868 stanowiły samodzielne powiaty polityczne. W 1870 roku wyłączono z terenu powiatu miasto powiatowe Bielsko, które stało się miastem wydzielonym.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości i podziale Śląska Cieszyńskiego (rok 1920) powiat bielski znalazł się w granicach Rzeczypospolitej (województwo śląskie). W 1921 roku wyłączono z powiatu obwód sądowy skoczowski (z wyjątkiem gmin: Bielowicko, Grodziec, Łazy, Roztropice, Świętoszówka, Wieszczęta) i przyłączono do powiatu cieszyńskiego, podobnie jak trzy lata później gminy Ochaby i Pruchna. W 1938 roku do powiatu miejskiego Bielsko włączono gminę Aleksandrowice.

W czasie okupacji hitlerowskiej utworzony został Landrat Bielitz (starostwo bielskie), sięgający od Grodźca do Skawy. Cały jego obszar włączono w skład III Rzeszy.

Po 1945 roku powiat wszedł w skład województwa katowickiego. Jednocześnie podzielono go na 12 gmin zbiorowych (Bystra Śląska, Chybie, Czechowice, Dziedzice, Grodziec, Jasienica, Jaworze, Mikuszowice Śląskie, Rudzica, Strumień, Stare Bielsko, Zabrzeg) i miasto Strumień. Taki stan podziału powiatu bielskiego utrzymał się do 1951 roku.

[edytuj] Powiat bialski

Powiat bialski z siedzibą w Białej (po I wojnie światowej Biała Krakowska) istniał w latach 1855-1951. Od chwili powstania aż do 1918 roku leżał w austriackiej Galicji, będąc jedną z części obwodu wadowickiego. W latach 1867-1910 w skład powiatu wchodziły obwody sądowe: bialski, kęcki i oświęcimski (ten ostatni jest zasadniczą częścią powiatu oświęcimskiego, istniejącego w latach 1910-1931, 1951-1975 i od 1999 roku).

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w roku 1918 powiat wszedł w skład województwa krakowskiego.

Podobnie jak powiat bielski, w czasie II wojny światowej teren podległy starostwu w Białej wszedł w skład Landratu Bielitz (patrz Historia powiatu bielskiego do 1951 roku).

W 1945 podzielono przywrócony powiat bialski na 6 gmin zbiorowych: Biała-wieś, Bestwina, Bystra-Wilkowice, Kęty, Porąbka, Wilamowice oraz miasta: Biała Krakowska, Kęty i Wilamowice.

Historia powiatu bialskiego kończy się w roku 1951, kiedy Bielsko i Białą połączono w jeden organizm miejski, a gminy Biała, Bestwina i Bystra-Wilkowice przyłączono do powiatu bielskiego (pozostałe gminy weszły w skład powiatu oświęcimskiego i żywieckiego).

[edytuj] Powiat bielski w latach 1951-1975

W dniu zjednoczenia obu powiatów prawa miejskie uzyskała gmina Czechowice, do której włączono gminę Dziedzice (obecna nazwa Czechowice-Dziedzice obowiązuje od 1958 roku). Z powiat bielskiego wyłączono także obszar dawnego powiatu sądowego strumieńskiego.

Trzy lata później weszła w życie reforma administracyjna znosząca gminy i dzieląca powiaty na gromady i osiedla. W powiecie bielskim utworzono 27 gromad: Bestwina, Buczkowice, Bystra, Godziszka, Grodziec, Hałcnów, Iłownica, Janowice (zlikwidowana w 1959 roku), Jasienica, Jaworze, Kamienica, Kaniów, Komorowice, Kozy, Ligota, Mazańcowice, Międzyrzecze, Mikuszowice Śląskie, Mikuszowice Krakowskie, Rudzica, Rybarzowice, Stare Bielsko, Straconka, Szczyrk, Wapienica, Wilkowice i Zabrzeg. Później status osiedla uzyskały: Szczyrk (1955) i Mikuszowice Śląskie (1958).

Powiększano także obszar miasta Bielska-Białej - w 1969 roku przyłączono do niego gromady Kamienica i Mikuszowice Krakowskie oraz osiedle Mikuszowice Śląskie.

1 stycznia 1973 roku weszła w życie ustawa znosząca gromady. Powiat bielski ponownie podzielono na gminy: Buczkowice, Jasienica, Kozy, Komorowice, Ligota, Stare Bielsko, Wapienica i Wilkowice, a większą część zlikwidowanej gromady Straconka włączono do Bielska-Białej. Tego samego dnia prawa miejskie uzyskał Szczyrk.

Po reformie administracyjnej z dnia 1 czerwca 1975 roku (patrz podział administracyjny Polski 1975-1998) większość terenów powiatu włączono do nowego województwa bielskiego (poza gminami Ligota i Bestwina, włączonymi do Czechowic-Dziedzic, a wraz z nimi do województwa katowickiego).

[edytuj] Powiat bielski od 1999 roku

Reaktywowany 1 stycznia 1999 roku powiat bielski obejmuje obszar sprzed 1975 roku oraz gminy Porąbka (Porąbka, Bujaków, Czaniec, Kobiernice) i Wilamowice (Wilamowice, Dankowice, Hecznarowice, Pisarzowice, Stara Wieś, Zasole Bielańskie).

[edytuj] Zobacz też

[edytuj] Demografia

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
	osób	%	osób	%	osób	%
ogółem	149 741	100	77 064	51,5	72 677	48,5
miasto	43 453	100	22 635	52,1	20 818	47,9
wieś	106 288	100	54 429	51,2	51 859	48,8

[edytuj] Ludność w latach

1999 - 146 299
2000 - 147 149
2001 - 147 980
2002 - 147 453
2003 - 148 249
2004 - 149 361
2006 - 150 764 (30 VI)

Przypisy

↑ Powiat sądowy bielski obejmował obszar dzisiejszych gmin: Czechowice-Dziedzice, Jaworze, większą część gminy Jasienica oraz lewobrzeżną część Bielska-Białej i Bystrej (Bystra Śląska)
↑ Powiat sądowy skoczowski obejmował obszar dzisiejszych gmin: Brenna, Skoczów, Ustroń, Wisła oraz części gmin: Dębowiec, Goleszów i Jasienica
↑ Powiat sądowy strumieński obejmował obszar dzisiejszych gmin Chybie i Strumień oraz część gminy Jasienica