Wacław Jędrzejewicz

Z Wikipedii

Wacław Jędrzejewicz (ur. 29 stycznia 1893 w Spińczycach na Ukrainie, zm. 30 listopada 1993 w Cheshire w stanie Connecticut), pułkownik dyplomowany Wojska Polskiego, polski działacz niepodległościowy, działacz państwowy II Rzeczypospolitej - dyplomata, polityk i historyk; brat Janusza.

W roku 1903 rozpoczął naukę w warszawskim gimnazjum założonym przez gen. Pawła Chrzanowskiego (późniejsze gimnazjum im. Jana Zamoyskiego), jego kolegą z klasy był m.in. ksiądz Ignacy Skorupka. W gimnazjum w 1909 współtworzył kółko lotnicze. W 1912 rozpoczął loty na szybowcu. Od 1913 studiował w Studium Rolniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wstąpił do Związku Strzeleckiego, gdzie ukończył szkołę podoficerską. W sierpniu 1914 przebywał w Warszawie. Współtworzył Polską Organizację Wojskową (POW). Za zgodą Józefa Piłsudskiego na czele tzw. Batalionu Warszawskiego w sierpniu 1915 dołączył do I Brygady Legionów walczącej wówczas na Wołyniu. Skierowany ponownie do pracy w POW. Był członkiem Komendy Naczelnej i komendantem okręgów POW w Częstochowie i Zagłębiu, angażował się też działalność polityczną. W lipcu 1917 został aresztowany przez Niemców i skazany na 10 lat więzienia. Uwolniony z chwilą odzyskania niepodległości przez Polskę w listopadzie 1918 wstąpił do organizowanego Wojska Polskiego.

Jako należący do najbliższego kręgu zaufanych Józefa Piłsudskiego został skierowany do pracy w II Oddziale Sztabu Generalnego. W lipcu 1920, podczas wypełniania lotniczej misji wywiadowczej na trasie Lida-Wilno, dostał się do niewoli bolszewickiej. Po udanej ucieczce via Litwa powrócił do Polski. W charakterze eksperta uczestniczył w rokowaniach nad Traktatem Ryskim. Równocześnie współdziałał przy tworzeniu w państwach bałtyckich polskich komórek wywiadowczych mających zadanie zbierania informacji o Rosji. W roku 1921 ukończył Wyższą Szkołę Wojenną. W latach 1921-1925 był szefem Referatu Wschód II Oddziału Sztabu Generalnego (wywiad na ZSRR) . W maju 1925 w randze podpułkownika objął funkcję attaché wojskowego RP w Tokio. W 1926 został chargé d'affaires Poselstwa RP w Japonii.

Jesienią 1928 przeniesiony w stan nieczynny. Objął stanowisko dyrektora departamentu administracyjnego Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Od 1930 był dyrektorem departamentu konsularnego MSZ. We wrześniu 1933 otrzymał nominację na stanowisko podsekretarza stanu w Ministerstwie Skarbu. Od lutego 1934 zajmował stanowisko ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (w rządach Janusza Jędrzejewicza, Leona Kozłowskiego i Walerego Sławka). W październiku 1935 ustąpił ze stanowiska. Pełnił funkcje sekretarza generalnego Komitetu Krzyża i Medalu Niepodległości. W 1937 prezes Polskiego Komitetu Międzynarodowej Wystawy w Paryżu.

We wrześniu 1939 powrócił do czynnej służby wojskowej w charakterze oficera łącznikowego przy MSZ. Uczestniczył w ewakuacji depozytu Funduszu Obrony Narodowej (FON) z Polski przez Rumunię do Francji, gdzie skarb został przekazany Rządowi Rzeczypospolitej.

Otoczenie gen. Władysława Sikorskiego uniemożliwiło mu zarówno dalszą służbę państwową jak i służbę wojskową w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie.

W konsekwencji wiosną 1941 wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Pracował jako pracownik fizyczny na fermie kurzej, a później jako szlifierz w fabryce zbrojeniowej. Działał społecznie w środowisku Polonii amerykańskiej. Współorganizował wraz z Ignacym Matuszewskim i Henrykiem Floyar-Rajchmanem Komitet Narodowy Amerykanów Polskiego Pochodzenia (KNAPP). Był jednym z założycieli powstałego w lipcu 1943 Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (w latach 1943 - 1948 był jego pierwszym dyrektorem i prezesem). Jesienią 1948 otrzymał tytuł profesora języka i literatury rosyjskiej w Wellesley College. W latach 1958- 1963 był kierownikiem studiów slawistycznych w Ripon College w stanie Wisconsin. Przechodzi na emeryturę i powraca do Nowego Jorku. Od jesieni 1964 ponownie dyrektor Instytutu Józefa Piłsudskiego.

Autor około 300 artykułów historycznych publikowanych m.in. w paryskich "Zeszytach Historycznych" oraz obszernych prac: "Poland in the British Parliament 1939-45" i "Kronika życia Józefa Piłsudskiego 1867-1935".

Odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (odznaczenie wręczył mu osobiście Marszałek Józef Piłsudski 11 listopada 1921r.), Krzyżem Niepodległości z Mieczami, czterokrotnie Krzyżem Walecznych, Orderem Polonia Restituta Klasy I (Krzyż Wielki) i IV, Legią Honorową i orderami i odznaczeniami dwunastu innych krajów.

W roku 1992 Prezydent RP Lech Wałęsa nadał mu stopień generała brygady WP.

Jego prochy złożono na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Brat: Janusz Jędrzejewicz - premier II RP.