4 Armia (II RP)

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy 4 Armii okresu II RP. Zobacz też: 4 Armia - stronę ujednoznaczniającą.

4 Armia

Pierwszy dowódca armii - Stanisław Szeptycki
Historia
Państwo	II Rzeczpospolita Polska
Sformowanie	1 kwietnia 1920
Rozformowanie	19 kwietnia 1921
Dowódcy
Pierwszy	gen. Stanisław Szeptycki
Ostatni	gen. Leonard Skierski
Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka (bitwa warszawska, bitwa nad Niemnem)
Organizacja
Dyslokacja	Mińsk (sztab - maj 1920)
Podporządkowanie	NDWP (1920, 1920-1921) Front gen. Szeptyckiego/Północno-Wschodni (1920) Front Środkowy (1920)
Rodzaj sił zbrojnych	Wojska lądowe
Skład	patrz niżej

4 Armia - związek operacyjny Wojska Polskiego, utworzony z dniem 1 kwietnia 1920, w trakcie wojny z bolszewikami na podstawie rozkazu Nr 1940/1 Wodza Naczelnego gen. Józefa Piłsudskiego z 7 marca 1920, z oddziałów Frontu Litewsko-Białoruskiego.

[edytuj] Dowództwo armii

dowódca armii

gen. por. Stanisław Szeptycki (do 5 lipca)
gen. por. Leonard Skierski (od 5 lipca)

szef sztabu

płk SG Eugeniusz Tinz (do 17 lipca)
płk SG Józef Rybak (od 17 lipca)

szef Oddziału III Operacyjnego

mjr Bronisław Prugar-Ketling

[edytuj] Geneza i zadania

W marcu 1920 NDWP zadecydowało o rozwiązaniu frontów i sformowaniu na ich miejsce armii. Największy z nich, Front Litewsko-Białoruski, podzielony został na 3 armie: 1., 4. (liniowe) oraz 7. 4 Armia składała się z dawnej grupy gen. Żeligowskiego oraz Grupy Poleskiej i kontrolowała obszar naprzeciw sowieckiej 16 Armii. Dowódcą został dawny dowódca frontu, gen. Stanisław Szeptycki.

[edytuj] Działania

Czerwiec 1920

W związku z doniesieniami wywiadu o koncentracji sił radzieckich na białoruskim teatrze działań dowództwo polskie postanowiło zorganizować natarcie uprzedzające na Żłobin, które podjąć miały dywizje 4 Armii: 6, 14 i część 9 DP. Wyprzedziło je jednak uderzenie 15 Armii na północy w dniu 14 maja. Wsparła je 16 Armia, którą skutecznie powstrzymywał Szeptycki, aż do 19 maja, kiedy dwie dywizje radzieckie wbiły się klinem w 4 A, tworząc przyczółek na Berezynie. Dowództwo Frontu Szeptyckiego, utworzone na bazie sztabu 4. armii, wsparło ją 4 DP z frontu ukraińskiego i 17 DP, w celu przprowadzenia ofensywy, polegającej na okrążeniu wojsk przeciwnika. Rozpoczęła się 22 maja i trwała do 26 maja. W tym czasie trwały ciężkie walki, zakończone wyparciem przeciwnika z zasadzki za Berezynę. Ponadto dzień wcześniej utracono przedmoście borysowskie. Dla 4 Armii rozpoczął się miesiąc względnego spokoju.

Kolejna ofensywa bolszewicka ruszyła 4 lipca. Początkowo była skutecznie powstrzymywana, do momentu przejścia Berezyny 7 lipca. Zmusiło to 4 Armię do odwrotu na drugą linię obrony - poniemieckie okopy z 1916 r. W tym czasie, 11 lipca utracono Mińsk. Toczyły się tam ciężkie walki, lecz z powodu utraty 14 lipca Wilna przez 1 A, wojska polskie wycofały się nad Szczarę i Kanał Ogińskiego. Obrona kolejnej linii przestała mieć sens po upadku Grodna 20 lipca. 24 lipca padł rozkaz o wycofaniu na rdzenne tereny polskie.

Leonard Skierski

Bug, za którym miały koncentrować się siły do kontrataku, miała osłaniać 4 Armia gen. Skierskiego (Brześcia broniła Grupa Poleska), której część oddziałów pod dowództwem gen. Junga wycofywała się jeszcze na Kobryń, przez co powstała luka, przez którą mogła przedostać się przez Bug radziecka 16 Armia, która mimo obrony lewego brzegu Bugu przez Polaków, 1 sierpnia zdobyła przczółki na rzece, przez co obrona twierdzy brzeskiej zagroziła odcięciem stacjonującej tam 9 DP. W tym czasie reszta formacji Skierskiego została zepchnięta za pozycji nad górną Narwią do rejonu Czeremchy. Lokalne kontrataki poprawiły sytuację, jednak wobec rosnącego naporu wojsk wroga zdecydowano na generalny odwrót 4 Armii.

W związku z przygotowaniami do roztrzygającej bitwy na przedpolach Warszawy, zreorganizowano wojska polskie. Część dywizji oddano do dyspozycji Frontu Północnego, a sama 4 Armia przeszła do Frontu Środkowego. Jego zadaniem było uderzenie na flankę wojsk nieprzyjaciela, rozbicie go i uniemożliwienie odwrotu. Natarcie rozpoczęło się 16 sierpnia i już tego dnia 4 Armia przesunęła się o 45 km (znad Wieprza na linię Bystrzyca-Wilga), uzyskując znaczną zdobycz wojenną. Następnego dnia wyszła na linię Mińsk Mazowiecki-Siedlce i rozpoczęła działania pościgowe. Wiązały się one ze sformowaniem na wschód 2 Armii, w skład której weszła 21 DPG z formacji Skierskiego, w zamian otrzymując 15 DP i kilka pomniejszych jednostek.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Kontruderzenie znad Wieprza.

Sierpień 1920

W trakcie pościgu 19 sierpnia zdobyła linię Kosów Lacki-Brok, 20 sierpnia Andrzejewo-Ostrów Mazowiecka i ruszyły dalej na Ostrołękę oraz ku granicy z Prusami Wschodnimi, gdzie 24 sierpnia napotkała Kawkor (3 Korpus Kawalerii), który tego dnia wycofał się za granicę. Był to koniec walk 4 Armii w bitwie warszawskiej i została przetransportowana w rejon Brześcia w celu przegrupowania się i kontynuacji walk.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Bitwa warszawska 1920.

20 września ruszyło natarcie 2 A na Grodno, rozpoczynające bitwę nad Niemnem. Zadanie 4 Armii, biorącej w niej udział polegało na oskrzydleniu od południa Frontu Zachodniego. 23 września ruszyła na Wołkowysk, zdobywając go wieczorem, lecz grupa gen. Junga była zbyt zmęczona walkami, że nie zdołała utrzymać miasta atakowanego przez formacje 15 Armii, z którego wycofała się 24 września po krwawych bojach ulicznych. Odbiła je 25 września, współdziałając z 3 DPLeg.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Bitwa nad Niemnem.

Granice po wojnie

30 września 4 A zdobyła Baranowicze i spychała przeciwnika na Słuck i Mińsk, wychodząc na linię Kleck-Nieśwież-Stołpce. 10 października ruszyła ponownie, nacierając wzdłuż linii kolejowej Baranowicze-Mińsk i szosy na Słuck, a po ciężkich walkach pod Kojdanowem wyszła na linię Słuck-Uzda-Kojdanów, a następnie na Ptycz-Zasław. Walki zakończyły się 18 października, gdy wszedł w życie rozejm, ale 4 Armię rozwiązano dopiero 19 kwietnia 1921, miesiąc po podpisaniu traktatu pokojowego.

[edytuj] Skład

[edytuj] Bibliografia

Davies N. Orzeł Biały, Czerwona Gwiazda. Wojna polsko-bolszewicka 1919-1920, Wydawnictwo Znak 2006, ISBN 83-240-0749-0
Wawrzyński T., Dowództwa armii 1920-1922 - biuletyn Centralnego Archiwum Wojskowego nr. 22 (1999)
Wrzosek M., Wojny o granice Polski Odrodzonej, Wiedza Powszechna 1992, ISBN 83-214-0752-8