5 Armia (II RP)

Z Wikipedii

5 Armia
Dowódca armii - Władysław Sikorski
Historia
Państwo	II Rzeczpospolita Polska
Sformowanie	6 sierpnia 1920
Rozformowanie	31 sierpnia 1920
Dowódcy
Pierwszy	gen. Władysław Sikorski
Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka (bitwa warszawska)
Organizacja
Dyslokacja	Modlin (sztab)
Podporządkowanie	Front Północny
Rodzaj sił zbrojnych	Wojska lądowe
Skład	patrz niżej

5 Armia – związek operacyjny Wojska Polskiego utworzony w trakcie wojny polsko-bolszewickiej rozkazem Wodza Naczelnego marsz. Józefa Piłsudskiego z 6 sierpnia 1920.

Spis treści 1 Dowództwo 2 Geneza i zadania 3 Działania 3.1 Początek 3.2 Decydujące starcie 4 Skład 4.1 Jednostki 4.2 Łącznie 5 Przypisy 6 Bibliografia

[edytuj] Dowództwo

• gen. Władysław Sikorski

[edytuj] Geneza i zadania

Po zakończonej klęską obronie linii Narew-Bug, na przełomie lipca i sierpnia, Naczelne Dowództwo WP postanowiło rozegrać decydującą bitwę z Frontem Zachodnim Tuchaczewskiego na przedpolach Warszawy. W tym celu zreorganizowano armię polską i podzielono na 3 fronty: Północny (5., 1. i 2. armia), Środkowy (4. i 3. armia) i Południowy (6. armia i jednostki ukraińskie). 5 Armia miała za zadanie bronić Wkry i przeprowadzić ofensywę (według oceny polskiego dowództwa) na prawe skrzydło wojsk radzieckich, odciążając stolicę.

[edytuj] Działania

Początkowo armia miała zebrać swoje siły między Narwią a Bugiem, lecz w związku z atakiem Kawkoru (III Korpusu Kawalerii) dopiero 12 sierpnia udało się odpowiednio rozlokować siły do ataku przewidzianego na 15 sierpnia. Tymczasem 13 sierpnia przyszedł telegram o przyspieszeniu operacji o jeden dzień^[1].

[edytuj] Początek

Rankiem 14 sierpnia 18 DP częścią sił przeprawiła się przez Wkrę, reszta zajęła Mystkowo i Rzewin. W ten sposób wytworzyła lukę między 4. (atakującą Płock) a 15. armią radziecką nacierającą na Wkrę. Doszło do ciężkich, nierozstrzygniętych walk, które po przeniesieniu na północ od Sochocina zakończyły się obejściem prawego skrzydła 15. armii i polskim zwycięstwem. Jednocześnie 11 DS zadała duże straty Brygadzie Syberyjskiej i przedostała się za Wkrę, zajmując kilka modlińskich fortów.

W tym czasie gen. Sikorskiemu udało się rozeznać w planach i liczebności wojsk przeciwnika. Okazało się wtedy, że ok. 26000 jego żołnierzy toczy walkę nie z prawym skrzydłem przeciwnika, lecz ze środkiem zgrupowania liczącego ok. 75000 czerwonoarmistów usiłujących przejść Wisłę od zachodu i obejść Warszawę. Dodatkowo z powodu niepowodzeń 1 Armii (utrata Radzymina i 1. linii umocnień) Sikorski musiał na zagrożony obszar wysłać 9 DP i DO, które łącząc się z 144 pp odpierały ataki 16. armii. W tym czasie BS przesunięto w rejon Nowego Miasta. Trudna sytuacja żołnierzy powodowała zwątpienie i niesubordynację zwalczane ostrymi rozkazami (w szczególnych wypadkach dochodziło nawet do egzekucji).

15 sierpnia radzieckie 15. i 3. (bez 21 DS) armie uderzyły na linii Wkry (Borków-Sochocin), w wyniku czego gen. Sikorski przesunął oddziały z zachodu w rejon walk. Doszło też do jednego z najważniejszych epizodów bitwy warszawskiej – 203 pułk ułanów zagonem opanował Ciechanów, główny punkt dowodzenia 4. armii, zajął kancelarię i radiostację, co miało znaczny wpływ na dalszą fazę bitwy. Wypad wciągnął też do walki 33 DS (15 Armii radzieckiej), co doprowadziło do zażartych walk i wyjścia wojsk polskich na linię kolejową Modlin-Mława.

Rankiem 16 sierpnia 18 DP, DO i BS uderzyły na zgrupowanie radzieckie w Nasielsku, mimo zagrożenia lewej flanki, bowiem 33 DS wciąż toczyła zacięte walki z częścią 18 Dywizji Piechoty (145 pp), a 1 pszwol odpierał atak 2 dywizji 4 Armii. Mimo tego ok. godz. 16 zdobyto Nasielsk. Bolszewicy rozpoczęli odwrót. Na zachodzie wciąż znajdowało się 6 dywizji 4. armii, w tym 3 KK. Wieczorem 17 sierpnia po zaciętych walkach pod Winnicą zdobyto Pułtusk. Wiązało się to z natarciem Grupy Uderzeniowej znad Wieprza na tyły wroga i jego ogólnym odwrotem.

Nie oddaliło to niebezpieczeństwa, ponieważ gen. Tuchaczewski tego dnia wydał dyrektywę operacyjną nr 406 dotyczącą ataku 4. i 15. armii na pozycje wojsk Sikorskiego. Walki toczyły się głównie pod Pułtuskiem i Ciechanowem, a zakończyły się klęską formacji radzieckich. W tym czasie 5 Armia zajmowała pozycję Serock-Pułtusk-Gęsocin-Ojrzanów-Sochocin-Płońsk-Wyszogród.

[edytuj] Decydujące starcie

18 sierpnia nadeszły nowe dyrektywy NDWP (nr 8875/III i 8885/III), reorganizujące armie na północnym teatrze działań i przydzielające nowe zadania. Treść dla wojsk gen. Sikorskiego brzmiała:

„	5 Armia - likwidowanie całkowite 3 Konnego Korpusu 4 Armii i tych części 15 Armii bolszewickiej, które przez ruch 5 Armii ku północy na Przasnysz-Mławę zostaną odcięte.	”
— Naczelny Wódz Wojska Polskiego Józef Piłsudski, w: Piłsudski J. Rok 1920/Tuchaczewski M. Pochód za Wisłę, Wydawnictwo Łódzkie 1989, s. 123

Wówczas 5 Armia, uzupełniona dywizjami z 1 Armii, zajęła Grodzisk Mazowiecki oraz ruszyła na Mławę, którą zajęła 21 sierpnia. Napotkała wtedy korpus Gaj-Chana, który przebijał się przez Konopki-Chorzele-Myszyniec-Kolno, rozproszył w Konopkach polskie zgrupowanie pancerne (pociągi pancerne i czołgi), wyciął 2 bataliony 18 Dywizji, ominął Grudusk, gdzie znajdowała się Dywizja Ochotnicza, pokonał 22 pp. 23 sierpnia w rejonie Chorzeli i Myszyńca, mimo ciężkich walk przebił się przez Brygadę Syberyjską, a to wszystko pod naciskiem Dywizji Jazdy płk Dreszera. Dopiero pod Kolnem, pod naporem całej 4 Armii polskiej, III KK musiał wycofać się za granicę niemiecką, podobnie jak 3 dywizje z 4. armii, 2 z 15. i 1 z 3. Oznaczało to koniec bitwy warszawskiej. 5 Armia wykonała swoje zadanie, pomimo trzykrotnie silniejszego przeciwnika; po zakończeniu walk znacznie osłabioną rozwiązano, pozostałych przy życiu wysłano do różnych formacji, zaś gen. Sikorski został dowódcą 3 Armii.

[edytuj] Skład

[edytuj] Jednostki

• 9 Dywizja Piechoty
• 10 Dywizja Piechoty^[2]
• 11 Dywizja Piechoty^[2]
• 17 Dywizja Piechoty
• 18 Dywizja Piechoty
• Dywizja Ochotnicza
• Północna Dywizja Jazdy^[3]
• Brygada Syberyjska
• VII Brygada Rezerwowa
• załoga Twierdzy Modlin
• 1 Eskadra Wywiadowcza
• 12 Eskadra Wywiadowcza
• 13 Eskadra Myśliwska

[edytuj] Łącznie

• 13 sierpnia
  • 22 010 bagnetów (piechurów)
  • 3826 szabel (jeźdźców)
  • 452 karabiny maszynowe
  • 141 dział
  • 40 czołgów
  • 9 samochodów pancernych
  • 2 pociągi pancerne^[4]

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Davies N. Orzeł Biały, Czerwona Gwiazda. Wojna polsko-bolszewicka 1919-1920, Wydawnictwo Znak 2006, ISBN 83-240-0749-0
• Kowalski Z., 5 Armia w bitwie warszawskiej - biuletyn Centralnego Archiwum Wojskowego nr. 18 (1995)
• Piłsudski J. Rok 1920/Tuchaczewski M. Pochód za Wisłę, Wydawnictwo Łódzkie 1989, ISBN 83-218-0777-1
• Wrzosek M., Wojny o granice Polski Odrodzonej, Wiedza Powszechna 1992, ISBN 83-214-0752-8