6 Armia (II RP)
Z Wikipedii
| 6 Armia | |
 |
|
| Jeden z dowódców armii - Stanisław Haller | |
| Historia | |
| Państwo |  II Rzeczpospolita Polska Ukraińska Republika Ludowa |
| Sformowanie | 7 marca 1920 |
| Rozformowanie | 1 czerwca 1921 |
| Dowódcy | |
| Pierwszy | gen. Wacław Iwaszkiewicz-Rudoszański |
| Ostatni | gen. Stanisław Haller |
| Działania zbrojne | |
| wojna polsko-bolszewicka (wyprawa kijowska, bitwa warszawska) |
|
| Organizacja | |
| Podporządkowanie | NDWP (1920, 1920-1921) Front Ukraiński/gen. Rydza-Śmigłego/Południowo-Wschodni (1920) Front Południowy (1920) |
| Rodzaj sił zbrojnych | Wojska lądowe |
| Skład | patrz niżej |
6 Armia (6 A) - związek operacyjny Wojska Polskiego, utworzony w trakcie wojny polsko-bolszewickiej rozkazem Wodza Naczelnego gen. Józefa Piłsudskiego z 7 marca 1920.
Spis treści |
[edytuj] Geneza i zadania
W marcu 1920 roku NDWP podjęło decyzję o rozwiązaniu frontów i utworzeniu na ich miejsce armii. W przypadku Frontu Podolskiego była to faktycznie tylko zmiana nazwy, gdyż jego sztab i skład nie zmieniły się. Reorganizacja wiązała się z wyprawą kijowską, w której 6 Armia miała podjąć działania na południowym odcinku frontu, razem ze sprzymierzonymi oddziałami Petlury (liczącymi ok. 1 brygady).
[edytuj] Działania
[edytuj] Wyprawa kijowska
Na przeciwko pozycji armii stała 14 Armia Uborewicza, w składzie: 41, 45 i 60 DS, I SBK i III Brygada Galicyjska CzUHA, która 24 kwietnia zbuntowała się i okopała się koło stacji Mytki. Sama operacja rozpoczęła się rankiem 25 kwietnia, lecz sama 6 Armia tylko wiązała siły wroga. Ruszyła dopiero gdy 14 A rozpoczęła odwrót związany z niepowodzeniami na zachód od Kijowa. W tym czasie 18 DP wykorzystała lukę po buncie II Brygady Halickiej i zajęła Winnicę, 12 DP Żmerynkę, a sojuszniczy Ukraińcy Mohylów.
W dniach 28-30 kwietnia wojska polskie podjęły kolejne natarcie. 6. armia przesunęła się na odcinek Gniewań nad Bohem-Murafa nad Murafą, oraz obsadziły dolny nurt tej rzeki po ujście do Dniestru (gdzie znajdowały się zaprzyjaźnione wojska rumuńskie). Wówczas 14. armia skupiła się w rejonie odcinka Boh-Dniestr. Ponadto wojska radzieckie w rejonie Kijowa (12 Armia) zdecydowały o wycofaniu się z miasta, a resztki 47 i 58 DS i 17 DK, znajdujące się w Białej Cerkwi przekazano Uborewiczowi.
Na początku maja na froncie polsko-bolszewickim ponował zastój. Dopiero w nocy z 5 na 6 maja rozpoczęło się natarcie na Kijów, zakończone 7 maja wkroczeniem bez walki do miasta. Wówczas 2. i 6. armia zaczęły zbierać siły do uderzeń zaczepnych na południowym odcinku frontu, dokąd przybywały pierwsze oddziały 1 Armii Konnej Budionnego. Ostatecznie jednak do końca maja trwał względny spokój, a pozycje 6 Armii przebiegały wzdłuż linii Jaruga-Bracław-Lipowiec.
[edytuj] Obrona i odwrót
27 maja inicjatywę przejeła Armia Czerwona, atakując polskie pozycje wokół Kijowa i okolic na południe od niego. Dokonało się to w chwili niekorzystnej dla Polaków, gdyż 25 maja zreorganizowano wojska na ukraińskim teatrze działań, rozwiązując 2 Armię, jej jednostki przekazano 3. i 6. armii, które włączono w skład Frontu Ukraińskiego. To właśnie na styku tych formacji, na linii Lipowiec-Samhorodek obsadzonej 13 DP spadło uderzenie 6. dywizji Armii Konnej. Doprowadziło to do ciężkich i zażartych pięciodniowych walk, w których ostatecznie uczestniczyły: 13 DP i 1 DJ, wzmocnione kilkoma batalionami z odwodów Frontu Ukraińskiego oraz cała armia Budionnego (4, 6, 11 i 14 DK). Mimo początkowych klęsk (doszczętne wybicie 28 maja dwóch batalionów) ostatecznie wojska polskie osiągnęły sukces, okupiony jednak zużyciem odwodów.
5 czerwca Konarmia zaatakowała ponownie, tym razem zmieniając taktykę - tym razem miała dokonywać pozorowanych ataków oraz koncentrować siły w określonych punkcie. Takim był Samhorodek, będący na styku dwóch armii. W wyniku tego 1 AK dostała się na tyły polskie, zagrażając całemu Frontowi Ukraińskiemu. Mimo zagrożenia, formacja Iwaszkiewicza odniosła sukces w walce z 14 A pod Hajsnem, odtwarzając tym samym linię frontu. Nie zmniejszyło to zagrożenia, tym samym polskie jednostki rozpoczęły odwrót. W jego wyniku 6 Armia utraciła Winnicę i Murafę oraz toczyła walki pod Żmerynką.
Wobec niepowodzeń dowództwo polskie zdecydowało reaktywować 2 Armię, w której skład weszła wydzielona z 6 A 5 DP. Mimo sukcesów przez nią osiągniętych, Iwaszkiewicz 20 czerwca utracił Żmerynki, a 28 czerwca powstał wyłom między armiami, zwiększony faktem cofnięcia linii 2. armii o 50 km w stosunku do innych formacji. Jednak nowy dowódca Frontu, gen. Edward Rydz-Śmigły postanowił skorzystać z sytuacji i przy okrążyć Budionnego 2 A i przy oskrzydleniu przez 1 DPLeg. (3 A) i 18 DP, która miała uderzyć na Równe i 30 czerwca doszło do walk spotkaniowych koło Hrycowa, które ostatecznie poprawiły sytuację 2 Armii. W tej sytuacji dowództwo sowieckiego Frontu Południowo-Zachodniego (12 A, 14 A i 1 AK) zdecydowało o użyciu przeciwko dywizji gen. Krajowskiego 45 DS wspomaganej przez brygadę kawalerii. Do starcia doszło w okolicach Zasławia i zakończyły się zwycięstwem polskim i czasowym zdobyciem Hrycowa, który dopiero 3 lipca został ostatecznie zdobyty.
W tym samym czasie na prawej linii wojsk Iwaszkiewicza doszło do przerwania frontu w rejonie Baru przez 60 DS i wejścia na tyły wojsk polskich przez 8 DK w Płoskirowie, co doprowadziło do rozpoczęcia odwrotu na Zbrucz. 4 lipca 2 Armia utraciła Równe, mimo to 5 lipca 18 DP zdobyła Zasław i połączyła się z XX BP z 5 DP z tejże armii. Następnie 8/9 lipca grupa gen. Krajowskiego rozpoczęła odwrót na Krzemieniec, w którym była bezskutecznie atakowana przez 11, 8 i 14 DK i 45 DS. Położenie 18. dywizji poprawiło się 10 lipca, gdy Budionny wezwał 14 DK w rejon Równego.
Od tej pory głównym zadaniem 6 Armii była obrona Zbrucza (większość sił) i Ikwy (18. DP). 12 lipca wojska Frontu Południowo-Zachodniego ponownie zaatakowały: 14 A na Zbrucz, a 11 DK na Dubno, utracone 13 lipca po kontrataku dywizji Krajowskiego. Zmusiło do Budionnego do użycia większości sił swojej armii, przez co walki pod Brodami i Podwołoczyskami trwały do 23 lipca i zakończyły się odwrotem wojsk polskich na Tarnopol. Brody utracono 27 lipca, kiedy to na pozycje 18 DP uderzyła cała Armia Konna. Doprowadziło to do utraty łączności przez dywizję i jej faktycznego przejścia w skład 2 A.
[edytuj] Kontrofensywa
W związku z nowymi dyrektywami 6 Armia miała podlegać Frontowi Południowemu i swoimi siłami wiązać Konarmię, by ta nie wspomogła Tuchaczewskiego w pochodzie za Wisłę. Lecz dowództwo Frontu Południowo-Zachodniego miało inne plany - formacjami Budionnego zdobyć Lwów i przerzucić je do walki z Wranglem na Krymie. W tym celu 19 sierpnia Armia Konna ruszyła na miasto, skąd po ciężkich walkach (jak np. bitwa pod Zadwórzem) wycofała się 20 sierpnia i po naleganiach Tuchaczewskiego skierowała się na Lubelszczyznę.
26 sierpnia Budionny ruszył ponownie, przełamując pod Bełzem pozycje grupy gen. Hallera (13 DP i 2 DJ) i oblegając Zamość. Wpadł tam w zasadzkę 3 Armii i grupy gen. Hallera. W wyniku bitwy pod Komarowem resztki Konarmii musiały ustąpić na Hrubieszów, a 6 września, po ciężkich walkach odwrotowych przełamały front i wyszły z okrążenia. Następnie ruszyła ofensywa 3 Armii, wspomagana przez grupę gen. Halera, która wzmocniona 2 DJ z Hrubieszowa parła na Łuck, zdobyty 16 września.
14 września natarcie rozpoczęła 6 Armia, uderzając na Tarnopol i w kirunku Brodów. 14 Armia z ciężkimi startami wycofała się najpierw z Tarnopola (18 września) i Jampolu (21 września, aż 24 września przekroczyła Zbrucz. Także Konarmia i 12 A próbowały stawić opór nad Horyniem i później nad Słuczem oraz Uborcią, ale plany okrzyżował im Korpus Jazdy gen. Rómmla, dokonując głębokiego zagonu na Korosteń. Ofensywę zakończył rozejm, wchodzący w życie 18 października. Wg zarówno jego, jak i trakatu ryskiego, wojska 6 Armii miały się wycofać na wschód, na linię Zbrucza, przez Wołyń do Polesia. Jednak dowództwo armii rozwiązano dopiero 1 czerwca 1921, kiedy ryzyko odnowienia działań wojennych stopniało do zera.
[edytuj] Ordre de Bataille i obsada personalna armii
- Dowódcy
- gen. Wacław Iwaszkiewicz-Rudoszański (marzec - sierpień 1920)
- gen. Władysław Jędrzejewski (sierpień 1920)
- gen. Robert Franciszek Walenty Lamezan de Salins (sierpień - wrzesień 1920)
- gen. Stanisław Haller (wrzesień - październik 1920)
- Szef sztabu
- płk SG Julian Stachiewicz (14 września 1920 - 15 maja 1921)
- wielkie jednostki piechoty i jazdy
- 1 Dywizja Jazdy (od 6 sierpnia)
- 2 Dywizja Jazdy (od 12 sierpnia)
- 5 Dywizja Piechoty (do 19 czerwca, od 5 lipca tylko XX BP, od 14 września cała)
- 6 Dywizja Piechoty (6 sierpnia - 14 września tylko XXII BP, od 14 września cała)
- 8 Dywizja Piechoty (od 14 września)
- 12 Dywizja Piechoty
- 13 Dywizja Piechoty (od 25 maja)
- 18 Dywizja Piechoty (do 27 lipca)
- dywizja/brygada ukraińska (do 11 listopada)
- III Dywizjon Lotniczy
[edytuj] Bibliografia
- Davies N. Orzeł Biały, Czerwona Gwiazda. Wojna polsko-bolszewicka 1919-1920, Wydawnictwo Znak 2006, ISBN 83-240-0749-0.
- Wawrzyński T., Dowództwa armii 1920-1922 - biuletyn Centralnego Archiwum Wojskowego nr. 22 (1999).
- Wrzosek M., Wojny o granice Polski Odrodzonej, Wiedza Powszechna 1992, ISBN 83-214-0752-8.
