Komunikacja miejska w GOP

Z Wikipedii

[edytuj] Komunikacja miejska

Komunikacja miejska w GOP składa się z gęstej sieci autobusów, tramwajów i trolejbusów, uzupełnionych nielicznymi liniami kolejowymi, na których jeszcze kursują pociągi pasażerskie. Zarządzaniem komunikacją zajmuje się kilka organizatorów:

• KZK GOP Katowice (autobusy i tramwaje) - związek komunalny 23 gmin, zarządzający transportem w centralnej części regionu od Gliwic do Sławkowa
• MZK Tychy (autobusy i trolejbusy) - zakład budżetowy miasta Tychy, organizujący także - na mocy umów z miastem Tychy - komunikację w innych miastach południowej części aglomeracji.
• MZKP Tarnowskie Góry (autobusy) - związek komunalny gmin powiatu tarnogórskiego oraz Piekar Śląskich i Mierzęcic, zapewniający tamże transport.
• PKM Jaworzno (autobusy) - jaworznicki miejski przewoźnik autobusowy, uruchamiający linie wewnątrz miasta oraz do Katowic, Sosnowca i Chrzanowa.
• ZKKM Chrzanów (autobusy) - związek gmin Chrzanów, Trzebinia i Libiąż obejmujący swoim zasięgiem prawie cały powiat chrzanowski (z wyjątkiem Alwerni i Babic)
• ZKG "KM" Olkusz (autobusy) - kolejny związek komunalny, obsługujący zachodnią część powiatu olkuskiego (Olkusz, Bukowno, Gmina Bolesław, Klucze) oraz Sławków.
• PKSiS Oświęcim (autobusy) - przewoźnik wykonujący przewozy na trasach łączących Tychy z miejscowościami powiatu bieruńsko-lędzińskiego i Oświęcimiem, na zlecenie UM w Bieruniu (linie 5xx) i starostwa powiatu bieruńsko-lędzińskiego (1, 2, 3)
• MZK Jastrzębie-Zdrój (autobusy) - najważniejszy organizator komunikacji w Rybnickim Okręgu Węglowym, w GOP autobusy kursujące na zlecenie MZK jeżdżą na terenie Czerwionki-Leszczyn, Orzesza i Szczygłowic. Na terenie Leszczyn kursują także autobusy ZTZ Rybnik
• inni (autobusy) - linie bezpłatne do większości hipermarketów, linie 32 (Oświęcim - Chełmek) i 46 (Oświęcim - Bieruń Nowy KWK Piast) MZK Oświęcim, SANiKO Myszków (linia 2 Siewierz - Myszków), linie lokalne PKS-ów Gliwice i Rybnik, komercyjna linia PKM Katowice na lotnisko w Pyrzowicach

[edytuj] Rys historyczny

[edytuj] Od początków komunikacji do plebiscytu

Początki szeroko rozumianej komunikacji w regionie datuje się na rok 1846, kiedy uruchomiono pierwszą na Górnym Śląsku linię kolejową z Wrocławia przez Gliwice i Świętochłowice do Mysłowic, będącą obecnie linią średnicową GOP i najważniejszym szlakiem południowej Polski (Berlin - Wrocław - Kraków - Lwów). Jej uruchomienie spowodowało dynamiczny rozwój Katowic. W roku 1894 uruchomiono fragmenty pierwszej linii tramwajowej w aglomeracji - o rozstawie wąskotorowym 785 mm - z Piekar Śląskich przez Szarlej do Bytomia (trasa nieistniejąca od 1982 roku) i z Gliwic przez Maciejów do Zabrza (wraz z eksploatowanym do dziś mostem wzdłuż ul. Chorzowskiej w Gliwicach). Pod koniec roku trasy połączono w jedną długą linię z Piekar przez Rozbark, Królewską Hutę, Lipiny, Zabrze do Gliwice, wraz z odnogami do dworca PKP w Bytomiu i Rynku w Królewskiej Hucie (dziś centrum Chorzowa). Pociągi prowadziły lokomotywy parowe, później - z powodu skarg mieszkańców - na niektórych odcinkach stosowano trakcję konną. W ciągu 4 następnych lat uruchomiono kolejne linie, dziś stanowiące kręgosłup sieci po śląskiej stronie. Pierwsze elektryczne tramwaje wyjechały na ulice w 1898 roku. W 1899 spółka tramwajowa uruchomiła typowo kolejową trasę z Gliwic Trynku do Rud, później wydłużoną do Raciborza, która po 1945 przeszła pod zarząd PKP. Była jedyną linią kolei wąskotorowych na Śląsku, na której prowadzono regularne przewozy pasażerskie (do chwili zawieszenia ruchu w 1991 roku). W 1912 oddano do użytku pierwszą normalnotorową (rozstaw 1435 mm) linię tramwajową z Rynku w Katowicach do Parku Południowego (ob. Kościuszki), przy którym znajdowała się zajezdnia. W 1913 powstały kolejne miejskie normalnotorowe linie - z Bytomia do Miechowic i Dąbrowy Miejskiej, kursujące do 1983, kiedy je zlikwidowano (oficjalnie: zawieszono) z powodu remontu wiaduktu w Karbiu.

[edytuj] Od plebiscytu do II wojny światowej

Podzielenie Górnego Śląska między Polskę a Niemcy w 1922 r. w wyniku plebiscytu spowodowało przerwanie w kilku miejscach sieci tramwajowej granicami państwowymi. Linię Bytom - Zabrze przeniesiono z Rudzkiej Kuźnicy na nową, równoległą drogę biegnącą w całości na terytorium niemieckim; między Katowicami a Piekarami Śląskimi przez niemiecki Rozbark kursowała eksterytorialna linia tramwajowa; w pozostałych przypadkach polskie i niemieckie linie kończyły bieg na granicach. W 1928 uruchomiono pierwszą linię tramwajową w Zagłębiu Dąbrowskim: z Sosnowca do Będzina. W tym samym roku zagłębiowska sieć tramwajowa - teoretycznie - zyskała połączenie ze śląską, w związku z budową linii Sosnowiec - Szopienice. Teoretycznie, gdyż tramwaj jadący od Szopienic kończył bieg po zachodniej stronie torów kolejowych w Sosnowcu, a pasażerowie chcący kontynuować podróż musieli przejść przez tory i wsiąść do drugiego tramwaju oczekującego po drugiej stronie torów. Faktyczne połączenie torów nastąpiło w 1931 roku. Od końca lat 20. po śląskiej stronie sieci (zarówno w części polskiej jak i niemieckiej) zaczęto przekuwać tory z rozstawu 785 mm na 1435 mm. Przekuwanie sieci zakończono dopiero w 1952 roku, kiedy przestała kursować wąskotorowa linia nr 12 na trasie Siemianowice Pl. Skargi - Chorzów Stary - teren Huty Królewskiej(!) - Chorzów Hala Targowa (ob. Metalowców). W 1929 powstał związek komunikacyjny "Śląskie Linie Autobusowe". Uchwałę o jego założeniu podjęły władze Katowic, Siemianowic, Królewskiej Huty, Bielska (które jednak nie stało się członkiem związku) i powiatu katowickiego. Spółka obsługiwała linie na terenie Katowic i okolic, dzisiejszego ROW-u oraz kilka dalekobieżnych (np. Katowice - Kraków). Rok 1937 to początek komunikacji autobusowej w Zagłębiu Dąbrowskim. Spółka "Tramwaje Elektryczne w Zagłębiu Dąbrowskim" uruchomiła linię z Sosnowca przez Będzin i Grodziec do Bobrownik.

[edytuj] Od końca II wojny światowej do końca PRL-u

Po wojnie, w lipcu 1945 powstało tramwajowe przedsiębiorstwo "Koleje Elektryczne Zagłębia Śląsko-Dąbrowskiego", w 1946 reaktywowano Śląskie Linie Autobusowe, które w 1948 zmieniły nazwę na "Śląsko-Dąbrowskie Linie Komunikacyjne", jednocześnie przejmując zadania KEZŚD-u. W 1951 związek zlikwidowano, uruchamiając Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne z siedzibą w Katowicach (przy ul. Matejki 2, później w wieżowcu na Wita Stwosza 31). 1975 rok to czas reformy administracyjnej kraju. W jej wyniku autobusy WPK pojawiły się m.in. w Jaworznie, Olkuszu, Czechowicach-Dziedzicach i miastach ROWu. W 1982 ukończono budowę najnowszej trasy tramwajowej, biegnącej z Sosnowca do Zagórza, a także rozpoczęto budowę trolejbusów w Tychach, uruchamiając trasę z Terenów Przemysłowych do południowych osiedli śródmieścia (fragment dzisiejszej linii "C"). Lata osiemdziesiąte to także projekt "Kolejowego Ruchu Regionalnego", czyli linii szybkiej kolei miejskiej kursującej co 5 minut na trasie Pyskowice - Ząbkowice. Wg planów kolej, kursująca po osobnym torowisku, miała być uruchomiona do 2002 roku. Z planów jednak nic nie wyszło, położono tylko tor między Rudą a Zabrzem (później rozebrany) i wybudowano kilka wiaduktów istniejących do dziś, m.in. w Rudzie przy ul. Skłodowskiej-Curie.

[edytuj] Historia najnowsza

Początek III RP, konkretniej 1991 rok, to rozpad WPK na Przedsiębiorstwo Komunikacji Tramwajowej (PKT) oraz kilka Przedsiębiorstw Komunikacji Miejskiej (PKM), i wynikający z tego bałagan kompetencyjno-organizacyjny. Zdarzały się przypadki, że w różnych autobusach tej samej linii obowiązywały różne bilety. Chcąc temu zaradzić powołano KZK GOP. Część przedsiębiorstw, która nie weszła od razu do KZK (PKM Tychy, Gliwice, Bytom i Świerklaniec) utworzyła "unię biletową". Pierwsze niskopodłogowe pojazdy w komunikacji miejskiej - autobusy Jelcz M121M - pojawiły się w 1995 roku, w PKM-ach Katowice i Świerklaniec. W 2001 roku zakupiono 17 sztuk niskopodłogowych wagonów tramwajowych typu Konstal 116Nd, kursujących po wciąż modernizowanej trasie Katowice - Chorzów - Bytom. W 2002 roku zakupiono pierwszy niskopodłogowy trolejbus Solaris Trollino 12 (obecnie kursuje 5 takich "trajtków") oraz uruchomiono najnowszą linię trolejbusową na al. Jana Pawła II, przy dworcu Tychy Miasto. Wprowadzenie Jaworznickiej Karty Miejskiej w 2005 roku to początek biletu elektronicznego w aglomeracji. W 2006 zlikwidowano dwie trasy tramwajowe: z Pogody (Bytomia) do Dąbrówki Wielkiej i z Będzina do Żychcic. Obecnie planowana jest budowa Lekkiej Kolei Miejskiej z Tychów do Sosnowca przez Katowice.

[edytuj] Taryfy biletowe

[edytuj] KZK GOP Katowice

W KZK GOP obowiązuje taryfa strefowa. Każda gmina jest osobną strefą. Strefa znajduje się między przystankami, co oznacza, że wsiadając na przystanku strefowym musimy uiścić opłatę za przejazd w dwóch strefach (w przeciwieństwie do systemu warszawskiego). Dostępne są bilety jednorazowe pozwalające podróżować w 1, 2 oraz 3 (i więcej) strefach. Ponadto KZK GOP oferuje dość szeroką gamę biletów okresowych - od jednodniowych[1] przez dwudniowe, pięciodniowe, tygodniowe, dwutygodniowe (wszystkie obowiązujące na całej sieci we wszystkich pojazdach) po miesięczne i kwartalne (do wyboru: autobusowe, tramwajowe, autobusowo-tramwajowe; ważne w 1 strefie lub sieciowe). Dystrybucja biletów jest mocną stroną KZK. Wszystkie rodzaje biletów kupimy w zdecydowanej większości kiosków, ponadto bilety jednorazowe i okresowe (z wyjątkiem miesięcznych i kwartalnych) dostaniemy w automatach biletowych, ulokowanych na ważniejszych przystankach. Kierowcy sprzedają wyłącznie najdroższe bilety jednorazowe na 3 i więcej stref. KZK jest związany z MZKP Tarnowskie Góry "unią biletową", co oznacza emisję wspólnych biletów i w związku z tym możliwość podróżowania na jednym bilecie po sieci KZK i MZKP. Wszystkie rodzaje biletów KZK i MZKP ważne są na liniach PKS Zawiercie relacji Zawiecie - Tarnowskie Góry i Zawiercie - Bytom na odcinkach Boguchwałowice - Tarnowskie Góry i Boguchwałowice - Szarlej. Dodatkowo bilety miesięczne (tylko) są ważne na liniach: "2" myszkowskiego SANiKO (relacji Siewierz - Myszków) i "719" PKS Zawiercie (Siewierz - Poręba - Zawiercie).

[1] - oznacza to, że ten bilet jest ważny wyłącznie w dniu kasowania, tzn. skasowany o 20:30 jest ważny tylko do 23:59 tego samego dnia.

[edytuj] MZK Tychy

MZK stosuje taryfę czasową. Do wyboru mamy bilety pozwalające jeździć przez 20, 40 lub 90 minut, uprawniające do przesiadek w czasie trwania ważności biletu, który jest liczony wg czasu rzeczywistego (nie rozkładowego). MZK uruchamia dwie linie pospieszne, za przejazd którymi naliczana jest większa opłata, także dla posiadaczy biletów miesięcznych. Bilety okresowe oferowane przez MZK to dobowy (ważny 24h od momentu skasowania), tygodniowy (ważny 168h) i miesięczne, do wyboru na jedną gminę lub sieciowe. Każdy rodzaj biletu możemy zakupić w wielu punktach, rozsianych w zasięgu całej sieci linii MZK (za wyjątkiem Gliwic i Halemby).

[edytuj] MZKP Tarnowskie Góry

patrz -> KZK GOP

[edytuj] PKM Jaworzno

Jaworznicki przewoźnik stosuje ciekawą taryfę, będącą mieszanką strefowej i czasowej. Do wyboru mamy jednoprzejazdowe bilety strefowe i czasowe, uprawniające - poza biletem 10 minutowym - do przesiadek. Podobnie jak w KZK GOP strefy - dla biletów jednorazowych - opierają się o granice gmin, lecz koszt przejazdu przez taką samą ilość gmin może być różny (np. Sosnowiec - Jaworzno - Chrzanów 4,00 zł, a Katowice - Mysłowice - Sosnowiec 2,60 zł). W przypadku korzystania z biletów strefowych warto więc przed jazdą sprawdzić cenę biletu na danej trasie. Dostępne są bilety strefowe o czterech nominałach. Wśród biletów czasowych mamy bilet ważny przez 10 minut, służący do przejazdów na krótkich odcinkach, wyłącznie na terenie Jaworzna, nie uprawniający do przesiadki. Do przesiadek uprawniają za to bilety: godzinny, ważny tylko na terenie Jaworzna i 90-minutowy, sieciowy. Istnieje też bilet dwuprzejazdowy. Bilety okresowe to: 24 godzinna sieciówka, tygodniowy (ważny tylko na obszarze Jaworzna) i różne rodzaje miesięcznych, kodowanych na Jaworznickiej Karcie Miejskiej. W przypadku biletów miesięcznych sieć podzielono na trzy strefy (inaczej niż w biletach jednorazowych): A, obejmująca miasto Jaworzno; B, w skład której wchodzi powiat chrzanowski oraz C, obejmująca Katowice, Mysłowice i Sosnowiec.

[edytuj] ZK "KM" Chrzanów

Taryfa ZK "KM"-u jest najdroższa w aglomeracji. Jest to taryfa czasowa, nie uprawniająca do przesiadek. Najdroższy bilet normalny, uprawniający do jazdy powyżej 60 minut kosztuje 7,20 zł. Co ciekawe młodzieży, która zakończyła naukę w gimnazjum, nie przysługują ulgi w biletach jednorazowych! W porze nocnej obowiązuje specjalna taryfa, w której nie mają zastosowania ulgi, a bilety kosztują 2 razy więcej niż normalne dzienne. Bilety okresowe to trzy rodzaje tygodniowych (sieciowy, na 1 linię wewnątrzgminną, na 1 linię kursującą po więcej niż jednej gminie) i kilka rodzajów miesięcznych (do wyboru: na 1 gminę/sieciowy; na 1 linię/na 2 linie/na linie K/sieciowy)

[edytuj] ZKG KM Olkusz

Taryfa olkuskiego organizatora jest najuboższa w całej aglomeracji. Dostępne są wyłącznie bilety jednorazowe (strefowe) i miesięczne. Jest za to bardzo tania, najtańszy bilet normalny kosztuje 1,60 zł (i nie jest to bilet służący do krótkich, 10 minutowych przejazdów). Co ciekawe przejazd wyłącznie na terenie gminy miejskiej Olkusz jest tańszy niż wewnętrzny przejazd na terenie dowolnej innej gminy obsługiwanej przez ZKG KM. Ponadto emitowane są bilety służące do przejazdu w granicach dwóch i trzech jednostek administracyjnych. Taki sam podział jest stosowany w biletach miesięcznych.

[edytuj] PKSiS Oświęcim

PKSiS, podobnie jak większość PKS-ów, stosuję taryfę kilometrową. Bilety do nabycia wyłącznie u kierowcy.

[edytuj] MZK Jastrzębie-Zdrój

Podobnie jak chrzanowski organizator MZK stosuje taryfę czasową nieuprawniającą do przesiadek. Możemy kupić bilet 10 minutowy, 20 minutowy lub ważny ponad 20 minut. Ponadto MZK oferuje bilet dobowy. Uruchamiana jest jedna linia pospieszna - E-3. Za przejazd tą linią opłata nie jest naliczana wg taryfy czasowej, a droższej strefowej (wg systemu podobnego do jaworznickiego), natomiast bilety dobowe na tej linii są ważne tylko w granicach jednej gminy. Ofertę biletową uzupełnia kilka rodzajów miesięcznych: (sieciowy/na 1 gminę; ważny na linii E-3/nieuprawniający do jazdy tą linią). Bilety miesięczne MZK ważne są też na linii 194 KZK GOP z Gliwic do Leszczyn.

[edytuj] Inni

[edytuj] Linia PKM Katowice na Lotnisko Pyrzowice

Linia jest komercyjnym przedsięwzięciem PKM-u, obowiązują na niej wyłącznie bilety kupowane u kierowcy w cenie 20 zł.

[edytuj] Tabor

[edytuj] Kolejowy

Na liniach regionalnych przeważają elektryczne zespoły trakcyjne typu EN57, niektóre po modernizacjach. Nieliczne pociągi obsługuje skład złożony z elektrowozu i kilku wagonów piętrowych, przeznaczonych do ruchu lokalnego. Typowe jednopokładowe wagony możemy spotkać praktycznie tylko na dalekobieżnych pociągach pospiesznych, ekspresowych i InterCity.

[edytuj] Tramwajowy

Tramwaje Śląskie posiadają około 300 wagonów. Większość z nich to około 25-letnie wagony typu 105Na (i pochodne) produkcji chorzowskiego Konstalu, kursujące pojedynczo, rzadziej w dwuwagonowych składach. W 2001 roku do obsługi linii Brynów - Katowice (- Koszutka) - Chorzów - Bytom zakupiono w 17 niskopodłogowych wagonów typu 116Nd, nazywanych "Karlikami". Ponadto kursują jeszcze - stopniowo wycofywane - 40-letnie przegubowe wagony 102Na (planowo w dzień roboczy wyjeżdża 7 wagonów tego typu, w tym na nocną linię 34), kilka sztuk dwukierunkowych wagonów 111N zbudowanych na bazie 105N (w zachodniej części sieci) oraz dwa 50-letnie wagony typu "N" kursujące na słynnej bytomskiej linii 38.

[edytuj] Trolejbusowy

Tyskie Linie Trolejbusowe posiadają ok. 25 trolejbusów. Przeważają produkty Jelcza zbudowane na bazie autobusów PR110M i 120M, stawkę uzupełniają niskopodłogowe Solarisy Trollino 12, z których każdy posiada własne "imię", np. Tysia, Tyszek, Jaś, Małgosia.

[edytuj] Autobusowy

Tabor autobusowy składa się z niezliczonej ilości pojazdów przeróżnych marek - od węgierskiego Ikarusa, przez czeskie Karosy, francuskie Renault po białoruskie MAZ-y. Ostatnio - głównie dzięki sprowadzanym z zagranicy autobusom używanym - coraz więcej kursów jest obsługiwanych przez pojazdy niskopodłogowe.

Typy pojazdów spotykane w GOP-ie:
Autosan: H6, H7, H9-21, A1010M
DAB: 1200B, DAB 1200CC1200C, 1800B
Ikarus: 260, 280, 412
Heuliez: GX187
Jelcz: 120M, 121M, 125M, L11, M11, PR110M, M181MB, M183M
Karosa: B951E, C744
MAN: EL202, NL222, NG272/NG312, NL223, NG313 Lion's City, SL223, SD202, NÜ263, SG242
MAZ: 103
Mercedes: O305G, O402, O405N, O405G, O405GN
Neoplan: N4007, N4009, N4016, N4021
Renault: PR100, R312
Setra: S215ÜL, SG219SL, S300NC
Scania: CN112CL, CN113CLB, CN113CLL
Solaris: Urbino 10, Urbino 12, Urbino 15, Urbino 18
Solbus: B9,5, SN11M
Volvo: B10L-3000, B10L Carrus CNG, B10L Jonckheere, B10LA Heuliez, B10M, B10R, B10L-SN12, B10BLE