Piotrowice (Katowice)

Z Wikipedii

Współrzędne: 50°12'30" N 18°58'00" E Piotrowice (niem. Petrowitz) to jedna z południowych dzielnic Katowic, położona 7 km na południe od centrum miasta. Do XV w. wraz z Podlesiem i Zarzeczem występowała pod nazwą Uniczowy. Obecnie wraz z sąsiednim Ochojcem tworzy dzielnicę administracyjną Piotrowice-Ochojec. Na terenie dzielnicy funkcjonuje producent kombajnów węglowych Piotrowicka Fabryka Maszyn "Famur", należąca do Grupy Famur.

[edytuj] Warunki naturalne

Przez Piotrowice przechodzi południk 19° długości geograficznej wschodniej. Leżą one na wododziale między dorzeczami największych polskich rzek: Odry, do której dorzecza należy Ślepiotka, oraz Wisły, do której dorzecza spływają wody Mlecznej. Wysokość względem poziomu morza obniża się ze wschodu na zachód, najwyższy punkt znajduje się przy granicy z Kostuchną (320 m n.p.m.), najniższy na Zadolu, nieopodal akademików Uniwersytetu Śląskiego (266 m n.p.m.). Piotrowice graniczą od północy z Ligotą i Zadolem, od wschodu z Ochojcem, od południa z Kostuchną, a od zachodu z Zarzeczem.

[edytuj] Komunikacja

Piotrowice są węzłem kolejowym, w którym rozchodzą się linie kolejowe z Katowic w dwóch kierunkach: Bielska-Białej oraz Rybnika, a dalej Zebrzydowic i granicy państwa. Przez dzielnicę przebiega droga krajowa nr Katowice – Wisła. Największym zakładem pracy w Piotrowicach jest Fabryka Maszyn Górniczych "Famur", należąca do Grupy Famur. Przez centrum Piotrowic biegnie ulica gen. Zygmunta Waltera Jankego, łącząca osiedle z Ochojcem. Prostopadła do niej ulica Armii Krajowej łączy Piotrowice z Ligotą od północy, a Kostuchną od południa. Komunikację autobusową obsługują KZK GOP, PKM Tychy oraz prywatne linie mikrobusowe.

[edytuj] Edukacja

2 szkoły podstawowe: nr 27 (ul. Łętowskiego, os. Odrodzenia) i nr 32 (ul. Sobańskiego)
2 gimnazja: nr 19 (ul. Spółdzielczości) i nr 20 (ul. gen. Jankego)
2 zespoły szkół średnich: Zespół Szkół Poligraficzno-Mechanicznych im. Armii Krajowej (ul. Armii Krajowej) oraz Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształcących nr 3 im. E. Abramowskiego (ul. Harcerzy Września). Od lat 60. XX wieku do ok. 2000 działał także przyzakładowy Zespół Szkół Technicznych przy FMG Famur, obecnie zlikwidowany.
Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa im. Wojciecha Korfantego (ul. Harcerzy Września)
Szkoła Policyjna (ul. gen Jankego), ze względów historycznych nadal popularnie nazywana "ZOMO"

[edytuj] Kultura

Począwszy od września 2000 działa w Piotrowicach Miejski Dom Kultury "Południe". Jest on organizatorem życia kulturalnego dzielnicy, prowadzi zajęcia muzyczne, taneczne, kursy językowe, aerobiku, robótek ręcznych. Udostępnia pomieszczenia i sprzęt amatorskim zespołom muzycznym.

Cykliczną, doroczną imprezę "Dni Piotrowic i Ochojca" organizuje w pierwszy weekend jesieni Urząd Miasta Katowice, przy finansowym wsparciu sponsorów. Główną atrakcją są koncerty, w ramach obchodów święta dzielnicy występowały m.in. zespoły Łzy i Dżem.

Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa inauguruje rok akademicki wymyślonym przez Krzysztofa Skibę, lidera zespołu Big Cyc "Świętem arbuza", otwartym nie tylko dla słuchaczy tej uczelni.

Działają prywatne muzea: Muzeum Historii Piotrowic oraz Muzeum Najmniejszej Książki Świata, to drugie założone przez posiadacza Rekordu Guinnesa w tej kategorii, Zygmunta Szkocnego.

Pokazy sztuk walki, konkurencji sprawnościowych, poczęstunek grochówką i inne atrakcje są formą promocji Szkoły Policji, zorganizowaną w formie "dni otwartych"

Imprezy dla swych najmłodszych mieszkańców z okazji Dnia Dziecka organizuje Spółdzielnia Mieszkaniowa Silesia.

[edytuj] Historia

Najstarsze ślady osadnictwa na terenie obecnych Piotrowic pochodzą z okresu neolitu (ok. 5000 lat temu), zostały odkryte w latach 1925-1938 na północnych krańcach, przy granicy z Ochojcem w dolinie rzeki Ślepiotki. Była to osada kultury przedłużyckiej. Kultura ta znała ogień i garncarstwo, wykopano także narzędzia krzemienne.

W średniowieczu miejscowość występuje pod nazwą Uniczowy, którą oprócz obecnych Piotrowic obejmowano także Podlesie i Zarzecze. Pierwsza wzmianka w dokumentach datowana jest na rok 1287 i pochodzi z dokumentu wystawionego w Rybniku przez księcia raciborskiego, Mieczysława. W późniejszych dokumentach występują nazwy dwuczłonowe: Uniczowy Podlesie, Uniczowy Zarzecze. W XVII w. obszar Piotrowic był znacznie większy niż obecnie, z zachowanego dokumentu wystawionego w 1649 w Pszczynie wynika, że graniczyły bezpośrednio z Mysłowicami, Załężem i Kuźnicą Bogucką (obecnie centrum Katowic). Wówczas też pojawia się po raz pierwszy obecna nazwa: Piotrowice, pochodząca prawdopodobnie od imienia pierwszego sołtysa. Wymienia go dokument wystawiony przez księcia Janusza Raciborskiego, jako Piotra Ostrzeżonego. Właścicielami wsi Piotrowice, po usamodzielnieniu się Podlesia i Zarzecza, był ród Promnitzów, a następnie kolejni właściciele ziemi pszczyńskiej. W połowie XVII wieku wieś posiadała folwark (na terenie obecnego Ochojca) oraz kolonię (obecne Zadole). Funkcjonowały trzy młyny wodne, dwa na Ślepiotce oraz jeden w centrum wsi, na rzece Mlecznej, wówczas zwanej Dupina. Od połowy XVIII w. następuje rozwój miejscowości w związku z uruchomieniem traktu handlowego wiodącego z Mikołowa do Mysłowic, który wykorzystywano m.in. do przewozu wielickiej soli. Piotrowice były miejscowością graniczną ziemi pszczyńskiej, na granicy Piotrowic i obecnego Ochojca znajdował się punkt poboru cła drogowego.

Piotrowice i Ochojec na mapie z 1800 r

W XIX w. wieś liczyła już blisko 800 mieszkańców (751 w 1830). W 1818 założono pierwszą szkołę, do której uczęszczał później Karol Miarka, pisarz i działacz narodowy. W 1874 podczas reformy administracji pruskiej ustanowiono tzw. "Amtsbezirk", późniejsze gminy. Piotrowice także uzyskały taki status, w skład gminy oprócz nich weszły Ochojec i Kostuchna. Dla odróżnienia od innych miejscowości o nazwie Piotrowice, nazwę wsi i gminy zmieniono wówczas na Piotrowice Śląskie. Człon przymiotnikowy funkcjonował do 1951, kiedy Piotrowice przyłączono do Katowic.

Herb z około 1930 roku

Od początku XX w. Piotrowice zaczęły zmieniać swój charakter, ze wsi rolniczej stopniowo przekształcając się w osadę przemysłową. W 1910 liczyły już 3500 mieszkańców, z których część znalazła zatrudnienie w przemyśle i górnictwie. Dało to początek zorganizowanej aktywności związkowej, politycznej i kulturalnej w gminie. W 1910 powstała w Piotrowicach filia Związku Zawodowego Polskiego, działała także komórka PPS założona w 1908. Zorganizowano oddziały Towarzystwa Czytelni Ludowych. W 1910 roku podczas pruskiego spisu powszechnego odnotowano w Piotrowicach 3659 osób mówiących tylko w j.polskim, 304 mówiących w j.niemieckim i 3 mówiące w j.polskim i j.niemieckim. Już od 1912 roku działało tu Towarzystwo Śpiewu "Jutrzenka", Rada Chłopska, a od 1920 roku Towarzystwo Polek, Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" i Polska Organizacja Wojskowa Górnego Śląska. Centrum kulturalnym stał się wówczas park na Zadolu, z amfiteatrem. Z kolei część ludności niemieckiej, zwłaszcza nauczycieli i urzędników, działała w Ostmarkenverein, organizacji której programowym celem było propagowanie kultury niemieckiej. Niemcy stanowili zdecydowaną mniejszość, według spisu z 1931 na 8137 mieszkańców narodowość niemiecką zadeklarowało 127 osób.

W okresie powstań śląskich piotrowicki oddział POW został przekształcony w kompanię, działającą w ramach 1 batalionu 1 pułku pszczyńskiego. Piotrowiczanie walczyli m.in. pod Górą Świętej Anny.

Po plebiscycie, w którym 89% mieszkańców opowiedziało się za przynależnością do Polski, Piotrowice znalazły się w Polsce, w autonomicznym województwie śląskim. Nastąpiła rozbudowa miejscowości, nowe domy budowano m.in. wzdłuż dzisiejszych ulic Armii Krajowej i gen. Zygmunta Waltera Jankego. W 1922 uruchomiono w Piotrowicach Fabrykę Maszyn Górniczych, późniejszy "Famur". W 1936 ustanowiono w Piotrowicach parafię katolicką. W 1938 część obszaru gminy Piotrowice wcielono do Katowic. Pozostała część zmieniła w marcu 1939 przynależność administracyjną, przechodząc z powiatu pszczyńskiego do nowo powstałego powiatu katowickiego.

W okresie okupacji niemieckiej w Piotrowicach działało tajne harcerstwo, pod przywództwem Karola Kornasa, aresztowanego przez Niemców i straconego w Berlinie w 1942 oraz Związek Walki Zbrojnej, a później Armia Krajowa. Z Piotrowiczan działali w niej bracia Bolesław i Władysław Wiechułowie, obecnie patronujący jednej z ulic. W pobliżu stacji kolejowej, w budynkach ZNTK, okupant zorganizował obóz pracy dla więźniów narodowości polskiej, rosyjskiej i ukraińskiej.

Po 1945 Piotrowice ponownie zaczęły się rozwijać. Otwarto pierwszą szkołę średnią: Zespół Szkół Poligraficznych, rozbudowywał się "Famur", wzrastała liczba mieszkańców. 1 stycznia 1951 Piotrowice administracyjnie włączono do Katowic. Mimo to nadal funkcjonował w Piotrowicach Urząd Stanu Cywilnego, udzielano ślubów i prowadzono ewidencję zgonów, aż do roku 1974, gdy piotrowicki USC zlikwidowano.

W związku ze wzrostem liczby mieszkańców budowano nowe bloki mieszkalne i osiedla. W latach 70. zbudowano bloki mieszkalne przy ul. Kościuszki i Kostki Napierskiego, w latach 80. XX wieku w Piotrowicach znalazła się siedziba spółdzielni mieszkaniowej "Silesia", pod jej administracją znajdują się wzniesione w tej dekadzie os. Targowisko, zbudowane na terenie dawnego targowiska gminnego (między ulicami Szewską, Jastrzębią, Zbożową, Targową i gen. Jankego) oraz os. Żurawia (ul. Żurawia i Sobocińskiego). Na granicy z Ochojcem, na terenie dawnych pól uprawnych, wzniesiono osiedle mieszkaniowe dla 20 tysięcy mieszkańców: Osiedle Odrodzenia. Równolegle rozwijało się budownictwo indywidualne, a od lat 90. XX wieku także developerskie, zagospodarowano pod budowę domków szeregowych teren między ulicami Kostki Napierskiego a Głuszców oraz przy ul. Kornasa.

21 listopada 2001 oddano do użytku wiadukt nad ulicą Armii Krajowej, którym obecnie odbywa się ruch pociągów. W latach 80. i 90. szlabany przed funkcjonującym wówczas przejazdem kolejowym w Piotrowicach były opuszczone 13-14 godzin na dobę, a czas oczekiwania samochodów przed przejazdem sięgał 50 i więcej minut.

[edytuj] Kościoły

Początkowo mieszkańcy Piotrowic należeli do parafii w Mikołowie, następnie do parafii w Panewnikach. Dopiero w 1870 zaplanowano utworzenie nowej parafii w Piotrowicach, połączonej z Murckami i Podlesiem. W międzyczasie na tereny Górnego Śląska sprowadzono franciszkanów i podjęto decyzję o budowie zespołu klasztornego w pobliskich Panewnikach. Związane to było z polityką germanizacyjną prowadzoną przez ówczesnego biskupa wrocławskiego Georga Koppa. Powstanie nowego klasztoru miało odciągnąć ludność i księży od pielgrzymek do Częstochowy. W 1913 roku ludność Piotrowic przeszła pod opiekę parafii w Panewnikach.

W 1930 roku rozpoczęto budowę nowego tymczasowego kościoła z drewna w Piotrowicach. Poświęcenie kościoła pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa odbyło się 26 października 1930, a parafię ustanowiono 1 listopada 1936 roku. Do budowy właściwego kościoła jednak nie przystąpiono, ponieważ wybuchła II wojna światowa. Dopiero w 1956 roku ponownie rozpoczęto przygotowania do budowy właściwej świątyni. Nie doszła ona jednak do skutku, gdyż nie otrzymano zezwolenia na rozbudowę kościoła.

Dopiero w 1974 roku przystąpiono do budowy właściwego kościoła pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa i św. Jana Bosko. Poświęcenia dokonał ówczesny biskup katowicki Herbert Bednorz 19 maja 1977. Ze względu na rozbudowę Piotrowic i wzrastającą liczbę mieszkańców w 1986 roku podjęto decyzję o budowie nowej świątyni na osiedlu "Odrodzenia". 10 czerwca 1987 papież Jan Paweł II podczas pielgrzymki w Tarnowie poświęcił kamień węgielny pod budowę nowego kościoła pw. Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa. Budowniczym kościoła został ks. Janusz Kwapiszewski. Utworzenie parafii nastąpiło 1 stycznia 1990 roku.

[edytuj] Zobacz też

Zobacz kategorię na Wikimedia Commons:
Piotrowice (Katowice)

[edytuj] Bibliografia

Stefan Gierlotka: Piotrowice Śląskie. Wydawnictwo Naukowe Śląsk. ISBN 83-7164-364-0.
Stefan Gierlotka: Uniczowy. Kalendarium historii południowych dzielnic Katowic: Kostuchna, Ochojec, Piotrowice, Podlesie, Zarzecze. Wydawnictwo Naukowe Śląsk. ISBN 83-7164-471-X.
Lech Szaraniec: Osady i osiedla Katowic. Katowice 1996, Wydawnictwo Naukowe Śląsk. ISBN 83-905115-0-9.
"Gazeta z Południa" – miesięcznik MDK "Południe", filia w Piotrowicach