Proces Tatar-Utnik-Nowicki

Z Wikipedii

Proces Tatar-Utnik-Nowicki, TUN - proces pokazowy generała Stanisława Tatara i pułkowników Mariana Utnika i Stanisława Nowickiego z oskarżenia GZI w 1951. Oskarżeni tworzyli wcześniej Komitet Trzech Funduszu Obrony Narodowej.

Wyrokiem Najwyższego Sądu Wojskowego w Warszawie z dnia 13 sierpnia 1951 r. (Sn. 6/51) utrzymanym w mocy postanowieniem Zgromadzenia Sędziów Najwyższego Sądu Wojskowego z dnia 18 paździenika 1951 r. (Zg R 1/51) zostali skazani:

generał brygady Stanisław Tatar na łączną karę dożywotniego więzienia z utratą praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na przeciąg pięciu lat i przepadek całego mienia na rzecz Skarbu Państwa;
pułkownik Marian Utnik na łączną karę 15 lat więzienia z utratą praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na przeciąg pięciu lat i przepadek całego mienia na rzecz Skarbu Państwa;
pułkownik Stanisław Nowicki na łączną karę 15 lat więzienia z utratą praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na przeciąg pięciu lat i przepadek całego mienia na rzecz Skarbu Państwa.

Począwszy od połowy 1953 roku do początku 1955 roku skazani składali prośby o ponowne zbadanie sprawy podając, że nie są winni przypisywanych im czynów, a wyjaśnienia i zeznania obciążające zostały na nich i świadkach wymuszone przez stosowanie niedopuszczalnych metod w śledztwie.

W dniu 24 kwietnia 1956 naczelny prokurator wojskowy zwrócił się do Najwyższego Sądu Wojskowego z wnioskiem o wznowienie postepowania wobec wszystkich skazanych w tej sprawie.

Najwyższy Sąd Wojskowy w dniu 24 kwietnia 1956 uchylił orzeczenie skazujące, przekazując sprawę do ponownego rozpatrzenie po uzupełnieniu śledztwa. Czynności tych nie wykonano, bo w dniu 24 kwietnia 1956 śledztwo w tej sprawie zostało w Naczelnej Prokuraturze Wojskowej umorzone. W postanowieniu o umorzeniu śledztwa wydanym przez Naczelną Prokuraturę Wojskową przyznano, że wyjaśnienia skazanych i zeznania świadków dotyczące istnienia w Ludowym Wojsku Polskim organizacji dywersyjno-szpiegowskiej i prowadzenia przez nią działalności nie odpowiadają prawdzie i zostały wymuszone niedopuszczalnymi metodami w postaci przymusu fizycznego i psychicznego oraz sugerowania zeznań.

Dnia 20 października 1990 zastępca prokuratora generalnego Rzeczypospolitej Polskiej - naczelny prokurator wojskowy zmienił na korzyść wyżej wymienionych osób postanowienie z dnia 24 kwietnia 1956 przez przyjęcie, iż podstawą umorzenia jest stwierdzenie, że generał brygady Stanisław Tatar, pułkownik Marian Utnik i pułkownik Stanisław Nowicki nie popełnili zarzucanych im czynów.

Działalność Tatara, Utnika i Nowickiego w latach 1946-1949 oceniana jest zdecydowanie negatywnie przez większość historyków (patrz "Komunizm w Polsce").

[edytuj] Bibliografia , linki

Poksiński J., „TUN". Tatar-Utnik-Nowicki. Represje wobec oficerów Wojska Polskiego w latach 1949-1956. Warszawa 1992
Siemaszko Z., "Działalność generała Tatara", Norbertinum, Lublin 2004
Bernacki W., Głębocki H., Korkuć M., Musiał F., Szarek J., Zblewski Z., "Komunizm w Polsce", Kluszczyński, Kraków (str. 236)
Fundusz Obrony Narodowej, FON
Szczegółowe losy FON w czasie II wojny światowej i kulisy jego przejęcia przez władze PRL
Archiwum Wojskowe