Polskie Siły Zbrojne w ZSRR (1943-1944)

Z Wikipedii

Orzeł piastowski noszony na czapkach przez żołnierzy 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki

Polskie Siły Zbrojne w ZSRR inaczej Armia Polska w ZSRR - nazwy przyjęte po wyjściu z ZSRR Armii Andersa.

Wyjście armii gen. Andersa na Bliski Wschód w 1942 nie wyczerpało polskich możliwości mobilizacyjnych w ZSRR. Oprócz Polaków w głębi ZSRR pozostawali jeńcy niemieccy pochodzenia polskiego, przymusowo wcieleni do Wehrmachtu, oraz byli obywatele polscy niepolskiej narodowości i sowiecka polonia.

W marcu 1943 na Kremlu odbyły się rozmowy w sprawie powtórnego formowania jednostek polskich, prowadzone pomiędzy Józefem Stalinem z jednej strony, a Wandą Wasilewską i Zygmuntem Berlingiem. W kwietniu Biuro Polityczne WKP(b) podjęło polityczną decyzję o formowaniu nowych oddziałów polskich pod auspicjami nie istniejącego wówczas jeszcze Związku Patriotów Polskich.

Na czele komitetu powołanego do formowania wojska stanęła Wanda Wasilewska. Już na pierwszym posiedzeniu uzgodniono, że formowaną jednostką będzie dywizja piechoty, a ppłk Zygmunt Berling zostanie jej dowódcą. Stalin jednak, po powtórnej rozmowie z ppłk. Berlingiem postanowił, że będzie tworzona nie tylko dywizja piechoty, ale również pułk czołgów, eskadra lotnicza i inne jednostki. Tworzone oddziały miały stać się zalążkiem formowania Polskich Sił Zbrojnych.

[edytuj] Formowanie 1 Dywizji Piechoty

Na rejon formowania dywizji wyznaczono obóz wojskowy Moskiewskiego Okręgu Wojskowego w Sielcach nad Oką. 6 maja Państwowy Komitet Obrony ZSRR podjął polityczną decyzję o formowaniu 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki.

Dywizję formowano, z niewielkimi poprawkami, według etatu dywizji piechoty gwardii. Składała się ona z dowództwa, trzech pułków piechoty, pułku artylerii lekkiej, batalionu szkolnego oraz dywizyjnych pododdziałów zabezpieczenia i obsługi.

Okres organizowania dywizji trwał do końca czerwca. W tym czasie utworzono jednostki, umundurowano, uzbrojono i wyposażono, a dywizja osiągnęła pełny stan etatowy. Wielkim przeżyciem dla nowo wcielanych żołnierzy było pojawienie się w obozie sieleckim ks. Wilhelma Kubsza oraz polska oprawa przysięgi składanej w rocznicę bitwy pod Grunwaldem, 15 lipca 1943 roku.

Poza etatem dywizji formowano: 1 pułk czołgów, trzy dywizjony artylerii, kompanię rusznic przeciwpancernych, kursy oficerskie, 1 Samodzielny Batalion Kobiecy im. Emilii Plater, zapasowy pułk piechoty, eskadrę lotnictwa myśliwskiego i nieetatową kompanię karną. Etatowo formowane wojska liczyły ponad 16 tys. żołnierzy, a ich uzbrojenie stanowiło: 9147 karabinów, 2548 pistoletów maszynowych, 792 karabiny maszynowe, 417 rusznic przeciwpancernych, 218 moździerzy, 102 działa oraz 39 czołgów i 8 dział pancernych.

Zobacz więcej w osobnym artykule: 1 Warszawska Dywizja Piechoty.

[edytuj] 1 Korpus

10 sierpnia władze radzieckie zgodziły się na rozwinięcie dywizji w korpus. Miał on się składać z dwóch dywizji piechoty, dwóch brygad — artylerii i pancernej, dwóch pułków - lotniczego i zapasowego, czterech samodzielnych batalionów oraz pododdziałów zabezpieczenia i obsługi. Dowódcą korpusu został gen. Zygmunt Berling, a jego zastępcami ppłk Włodzimierz Sokorski oraz gen. Karol Świerczewski.

1 września wzmocniona 1 DP wyruszyła na front, a pozostałe siły korpusu rozwijały się pod względem organizacyjnym i porowadziły szkolenie bojowe. Jednak od września do grudnia 1943 r. sformowano w korpusie tylko 1 batalion specjalny. Dopiero wyzwolenie Zachodniej Ukrainy umożliwiła dalszy rozwój organizacyjny korpusu. Zreorganizowano wówczas artylerię korpuśną oraz rozpoczęto formowanie 3 Dywizji Piechoty. W grudniu liczba żołnierzy w korpusie przekroczyła 32 tys. żołnierzy. W marcu 1944 r. korpus częściowo zmotoryzowano (dotyczyło to pułków : artylerii lekkiej, 5 kompanii kablowo-tyczkowej i pododdziałów rozpoznawczych, sformowano też 1 batalion samochodowy). 11 marca włączono do korpusu dywizjon dział pancernych SU-85.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Ordre de Bataille 1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR.

[edytuj] 1 Armia Polska w ZSRR

16 marca 1944 roku władze sowieckie wyraziły zgodę na przekształcenie 1 Korpusu w 1 Armię Polską. Dowódcą armii mianowano gen. dyw. Zygmunta Berlinga. Ośrodkiem formowania od marca do lipca 1944 rok był rejon Sum koło Charkowa , a od lipca do września - rejon Żytomierza.

20 lipca 1944 roku, 1 AP w ZSRR składała się z:

dowództwa,
czterech dywizji piechoty,
jednej brygady pancernej,
jednej brygady kawalerii,
pięciu brygad artylerii,
jednej dywizji artylerii przeciwlotniczej,
jednej brygady saperów.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Ordre de Bataille 1 Armii Polskiej w ZSRR.

Walki oddziałów 1 Armii Polskiej

7 kwietnia na stacji kolejowej Darnica pod Kijowem 1 samodzielny dywizjon artylerii przeciwlotniczej stoczył nocną walkę z nieprzyjacielskim lotnictwem atakującym stację zapełnioną transportami wojskowymi. Spośród około 50 atakujących samolotów Ju-88 strącono 5 samolotów.

W dniach 18—21 lipca zgrupowanie artylerii polskiej w składzie 1 i 5 Brygady Artylerii Ciężkiej, 1, 2 i 3 pułku artylerii lekkiej oraz 8 pułku artylerii haubic, 1 pułku moździerzy, 4 pułku artylerii przeciwpancernej i 5 dywizjonu pomiarów artyleryjskich, w łącznej sile 21 dywizjonów, wspierało wojska sowieckiej 69 Armii podczas walk nad rzekami Turią i Bugiem, w rejonie Dolska i Dorohuska. 23 lipca 69 Armia kontynuowała pościg za nieprzyjacielem, a zgrupowanie polskiej artylerii pod Husynnem dołączyło do przeprawiających się przez Bug związków 1 AP.

[edytuj] Skład PSZ w ZSRR w lipcu 1944

Rada Wojenna Armii Polskiej w ZSRR (powstała w kwietniu 1944 r. W jej skład wchodzili: dowódca Armii Polskiej oraz jego zastępcy do spraw politycznych i do spraw liniowych. Była najwyższym wojskowym organem dowódczym PSZ w ZSRR. Miała m. in. następujące uprawnienia i zadania: wyznaczać na stanowiska służbowe, nadawać stopnie wojskowe i odznaczenia, formować nowe jednostki, instytucje i zakłady, utrzymywać łączność z centralnymi władzami Armii Czerwonej).
1 Armia Polska w ZSRR - (inne nazwy: armia "czynna" , armia polowa, rzut bojowy Armii)
Rzut organizacyjny Główny Sztab Formowania
- ośrodek formowania w Żytomierzu
- dwie szkoły oficerskie (Riazań)
- inne jednostki
Polski Sztab Partyzancki
- 1 batalion szturmowy
- baza zaopatrzeniowa
- specjalne urządzenia łączności
1 pułk lotnictwa myśliwskiego
2 pułk nocnych bombowców
przydzielony sowiecki 611 pułk lotnictwa szturmowego, który po sukcesywnej wymianie załóg na polskie przemianowany został na 3 pułk lotnictwa szturmowego.

pułki lotnicze znajdowały się pod rozkazami dowódcy Kijowskiego Obszaru Powietrznego

[edytuj] Przeformowanie

21 lipca Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, wydał w imieniu Krajowej Rady Narodowej dekret scalający Armię Polską w ZSRR z Armią Ludową w Wojsko Polskie, a 22 lipca powołał Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego.

Naczelnym Dowódcą WP został gen. Michał Żymierski, który w rozkazie wydanym 29 lipca nakazał używanie terminu -Wojsko Polskie- w podległych sobie wojskach.

8 sierpnia 1944 r. Naczelne Dowództwo WP wydało rozkaz nr 3, w którym rozwiązano Radę Wojenną Armii Polskiej w ZSRR

Rozkaz ten ostatecznie kończy działalność AP w ZSRR.

[edytuj] Ciekawostki

Kultowymi piosenkami marszowymi tej formacji były : "Oka" (autor Leon Pasternak) i "Marsz 1 Korpusu" (autor Adam Ważyk). Oczywiście żołnierze śpiewali równiez żołnierskie piosenki przedwrześniowe i wcześniejsze.