Wojskowa Służba Wewnętrzna

Z Wikipedii

Wojskowa Służba Wewnętrzna (WSW) – organ kontrwywiadu wojskowego utworzony w 1957 roku, w miejsce zlikwidowanego Głównego Zarządu Informacji, podległy Ministerstwu Obrony Narodowej. Zadaniem WSW było m.in. zwalczanie działalności szpiegowskiej skierowanej przeciwko Wojsku Polskiemu i armiom sojuszniczym, dywersji politycznej, terroru, sabotażu, zapobieganie tworzenia nielegalnych związków wewnątrz Sił Zbrojnych PRL. WSW przejęła także od komend garnizonów utrzymywanie porządku i dyscypliny, a także ściganie przestępstw popełnionych przez personel Sił Zbrojnych.

Spis treści 1 Utworzenie WSW 2 Zarząd 3 Organizacja 3.1 Zmiany w organizacji WSW 4 Liczebność WSW 5 Kadry WSW i szkoły 6 Koordynacja współpracy WSW/KGB 7 Likwidacja WSW 8 Bibliografia

[edytuj] Utworzenie WSW

Wojskowa Służba Wewnętrzna powołana została rozkazem ministra Obrony Narodowej nr 01/MON z 10 stycznia 1957 roku, w miejsce Głównego Zarządu Informacji Wojska Polskiego. Głównym powodem rozformowania Informacji Wojskowej była rola, jaką odegrała w czasach stalinowskich. Informacja wojskowa brała czynny udział obok bezpieki (Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego) w walce z podziemiem, od 1944 roku, kiedy rozpoczęły się aresztowania żołnierzy Armii Krajowej i nie tylko. Do 1957 roku Główny Zarząd Informacji Wojska Polskiego aresztował ok. 17 tys. osób cywilnych i wojskowych.

[edytuj] Zarząd

Na czele WSW stał Szef, między 1957 a 1990 roku pełnili te obowiązki kolejno -

• gen.bryg. Aleksander Kokoszyn - 10 I 1957 - 14 XI 1964
• gen.bryg. Teodor Kufel - (p.o. szefa) 14 XI 1964 - 24 VI 1965
• gen.dyw. Teodor Kufel - 1965 - 1979
• gen.dyw. Czesław Kiszczak - 1979 - 1981
• gen.dyw. Edward Poradko - 1981 - 1986
• gen.bryg. Edmund Buła - 15 VIII 1986 - VIII 1990

[edytuj] Organizacja

Podległy Szefowi aparat centralny otrzymał nazwę Szefostwa. Przez pierwszą dekadę istnienia Wojskowa Służba Wewnętrzna dzieliła się na dwa podstawowe piony - Operacyjny i Porządkowo-dochodzeniowy, nadzorowane przez dwóch zastępców szefa WSW. W sierpniu 1961 roku, zarządzeniem ministra Obrony Narodowej nr 790 z dnia 23 sierpnia 1961 roku, utworzono dodatkowe stanowisko zastępcy Szefa WSW do spraw politycznych.

Szczegółowa struktura WSW przedstawiała się następująco

Zarząd I (kontrwywiad wojskowy) 

Odpowiadał za realizacje i kontrolę osłony kontrwywiadowczej jednostek Wojska Polskiego oraz zakładów specjalnych (przemysłu obronnego).

W składzie Zarządu I funkcjonowały

• Oddział I - ochrona tajemnicy i profilaktyka
• Oddział II - kontrwywiad ofensywny, dokonywanie werbunków, prowadzenie tzw. gier operacyjnych
• Oddział III - zwalczanie dywersji ideologicznej
• Oddział IV - analiza kontrwywiadowcza

Zarząd II (porządkowo-dochodzeniowy)

W składzie Zarządu II funkcjonowały

• Oddział I - prowadzenie dochodzeń i współpraca z Naczelną Prokuraturą Wojskową i Komendą Główną Milicji Obywatelskiej
• Oddział II - nadzór nad służbami patrolowymi, porządkowo-ochronnymi, oraz regulacji ruchu związków taktycznych (oddziałowi II podlegał także batalion ratowniczy byłego GZI WP)
• Oddział III - prowadzenie pracy operacyjno-poszukiwawczej w pionie dochodzeniowym
• Oddział IV - badanie efektywności pionu dochodzeń oraz praca kontrolno-instruktażowa
• Główny Inspektorat Samochodowy - prowadzenie inspekcji wojskowych środków transportu

Samodzielny Oddział III - (Specjalny) 

Wykonywał zadania usługowe o charakterze kontrwywiadowczym.

W składzie Samodzielnego Oddziału III funkcjonowały

• Wydział I - ochrona ministra obrony narodowej oraz jego najbliższej rodziny
• Wydział II - instalacja podsłuchów, dokonywanie tajnych przeszukań w mieszkaniach.
• Wydział III - obserwacja
• Wydział IV - obsługa podsłuchów (głównie wojskowych linii telefonicznych)
• Wydział V – radio kontrwywiad, wykrywanie obcych radiostacji nadawczych

Samodzielny Oddział IV

Samodzielny Oddział IV obejmował

1. administrację
2. tajną kancelarię
3. ewidencję operacyjną
4. archiwum
5. łączność kodowaną i szyfrową
6. sprawy mobilizacyjne
7. legalizację dokumentów
8. opiniowanie kadry WP przewidzianej przez MON do awansów na wyższe stopnie wojskowe.

Wydział Kadr

Oddział Polityczny

Kurs Doskonalenia WSW w Mińsku Mazowieckim

Terenowymi jednostkami Wojskowej Służby Wewnętrznej były

Na szczeblu Okręgów Wojskowych

• Zarząd Pomorskiego Okręgu Wojskowego
• Zarząd Śląskiego Okręgu Wojskowego
• Zarząd Warszawskiego Okręgu Wojskowego

Na szczeblu rodzajów sił zbrojnych

• Oddział Wojskowej Służby Wewnętrznej Marynarki Wojennej
• Oddział WSW Warszawa

Na niższych szczeblach -

• Siedemnaście Oddziałów WSW
• Dziesięć Wydziałów WSW

Niektóre zadania zlecano wyspecjalizowanym strukturom Służby Bezpieczeństwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Dotyczyło to kontroli korespondencji, tym zajmowało się Biuro W MSW, (Biuro W - per lustracji i korespondencji) oraz podsłuchów zakładanych w systemie cywilnej łączności telefonicznej, tym zajmowało się Biuro T MSW.

[edytuj] Zmiany w organizacji WSW

W następnych pięciu latach w Szefostwie WSW dokonano niewielkich zmian strukturalnych (organizacyjnych), m.in.

Zmiany z 8 czerwca 1957

Kurs Doskonalenia Oficerów WSW w Mińsku Mazowieckim przemianowano na Ośrodek Szkolenia WSW.

Zmiany z 10 grudnia 1958

Do obowiązków Oddziału II Zarządu II WSW doszło pełnienie służby wartowniczej, w wyniku czego jednostce tej podporządkowano utworzony z 14 batalionu wartowniczego batalion ochrony WSW.

Zmiany z 19 grudnia 1959

Zarządowi II WSW podporządkowano 13 kompanię regulacji ruchu.

Zmiany z 30 czerwca 1962

Z batalionu ochrony WSW i 13 kompanii regulacji ruchu utworzono pułk ochrony i regulacji ruchu.

[edytuj] Liczebność WSW

Ze względu na przejęcie od komend garnizonów dodatkowych funkcji porządkowych, Wojskowa Służba Wewnętrzna nie była formacją mniej liczną od byłego Głównego Zarządu Informacji WP.
W 1960 roku liczyła 4230 osób - 1348 oficerów, 1069 podoficerów oraz 1813 szeregowców. W późniejszym czasie jej liczebność znacznie wzrosła.

Spadła natomiast liczba tajnych współpracowników pionu kontrwywiadu wojskowego. W grudniu 1957 roku było ich już tylko 2100.

[edytuj] Kadry WSW i szkoły

Przygotowaniem kadr zajmowała się od lipca 1945 roku Szkoła Informacji, która trzy lata później (w 1948 roku) przekształcona została w Oficerską Szkołę Informacji Wojska Polskiego w Wesołej pod Warszawą. Od lutego 1957 roku przeniesiono ją do Mińska Mazowieckiego i przemianowano na Kurs Doskonalenia Oficerów, a następnie na Ośrodek Szkolenia WSW i ostatecznie na Centralny Ośrodek Szkolenia Wojskowej Służby Wewnętrznej im. Feliksa Dzierżyńskiego w Mińsku Mazowieckim. Od 1960 co roku dziesięciu absolwentów ośrodka kierowano na tzw. Kurs Doskonalenia przy Wyższej Szkole Komitetu Bezpieczeństwa Państwowego ZSRR (KGB). Od 1967 r. w strukturze COS WSW działała Szkoła Chorążych WSW przyjmująca co roku kilkunastu- kilkudziesięciu maturzystów i kształcąca chorążych zawodowych WSW oraz Podoficerska Szkoła Zawodowa WSW kształcąca na rocznych kursach podoficerów zawodowych WSW. W styczniu 1974 r. otwarto w ośrodku Szkołę Oficerów Rezerwy i Szkołę Podchorążych Rezerwy WSW, do których - na podstawie ówcześnie obowiązujących przepisów o powszechnym obowiązku obronnym - kierowano na roczne przeszkolenie absolwentów szkół wyższych (najczęściej magistrów prawa, politologii itp.).

[edytuj] Koordynacja współpracy WSW/KGB

Od 1956 roku koordynacją współpracy pomiędzy WSW (jeszcze wtedy GZI WP) a radzieckim aparatem bezpieczeństwa zajmował się szef oficerów łącznikowych KGB do spraw kontrwywiadu wojskowego. Zazwyczaj był on jednocześnie III zastępcą szefa Misji Łącznikowej KGB przy Ministerstwie Spraw Wewnętrznych.

[edytuj] Likwidacja WSW

Organy PRL-owskiego kontrwywiadu wojskowego i wywiadu zostały zlikwidowane w Polsce na początku lat 90. XX wieku. W 1990 roku WSW zostało złączone z Zarządem II Sztabu Generalnego WP, i powstał Zarząd II Wywiadu i Kontrwywiadu, który rok później został rozwiązany i powstały Wojskowe Służby Informacyjne - WSI, które swoją działalność zakończyły w 2006 r. Z dniem 1 października 2006 do życia powołane zostały Służba Kontrwywiadu Wojskowego (SKW) i Służba Wywiadu Wojskowego (SWW) (na mocy Ustawy z dnia 9 czerwca 2006r Przepisy wprowadzające ustawę o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego oraz ustawę o służbie funkcjonariuszy Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego Dz. U. 104 poz. 711).

Natomiast funkcje policyjne (pionu porządkowo-dochodzeniowego) przejęła Żandarmeria Wojskowa z Komendą Główną w Warszawie, powołana zarządzeniem Ministra Obrony Narodowej w 1990 roku (w ten sposób reaktywowano tradycję przedwojennej Żandarmerii Wojska Polskiego, formalnie rozwiązanej w 1949 w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie). Obecnie Żandarmeria Wojskowa realizuje część zadań dawnego WSW, a mianowicie w zakresie: profilaktyki i zapobiegania przestępczości oraz zjawiskom patologicznym w wojsku, działalności dochodzeniowo-śledczej i działalności prewencyjnej.

Żołnierze Wojskowej Służby Wewnętrznej nosili białe otoki na czapkach garnizonowych, a podczas patroli hełmy z dużym napisem "WSW"

[edytuj] Bibliografia

• Leszek Pawlikowicz, Tajny front zimnej wojny. Uciekinierzy z polskich służb specjalnych 1956-1964, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2004, ISBN 83-7399-074-7.