Grupa Operacyjna Wisła
Z Wikipedii
Grupa Operacyjna "Wisła" – doraźnie zorganizowany związek operacyjny Wojska Polskiego powołany z dniem 20 kwietnia 1947 roku zarządzeniem Państwowej Komisji Bezpieczeństwa nr 00189/III z dnia 17 kwietnia 1947 roku.
Trzon grupy stanowiły kombinowane pułki piechoty sformowane z najlepiej wyszkolonych żołnierzy wybranych ze składu trzynastu DP. Na czas akcji otrzymały nową numeracje, w większości odpowiadającą numerom tworzących je dywizji. Zasadą było, że poszczególne bataliony wystawiane były przez pułki piechoty macierzystych dywizji, a dowództwo formowane było na bazie GO sztabu jednego z pułków.
Spis treści |
[edytuj] Struktura Organizacyjna Grupy Operacyjnej "Wisła" w I fazie operacji
[edytuj] Dowództwo
- dowódca – gen. Stefan Mossor (zastępca szefa Sztabu Generalnego WP)
- zastępca ds. bezpieczeństwa – płk Grzegorz Korczyński
- zastępca ds. KBW – płk Juliusz Hibner,
- zastępca ds. polityczno-wychowawczych – płk Bolesław Sidziński
- szef sztabu – płk Michał Chiliński
[edytuj] Skład w II fazie operacji
- 3 Dywizja Piechoty – 2 835 żołnierzy (podporządkowana 9 DP)
- 3 kombinowany pułk piechoty
- 5 kombinowany pułk piechoty (sztab na bazie 17pp, dca ppłk Władysław Wróblewski)
- 14 kombinowany pułk piechoty
- 6 Dywizja Piechoty – 1 935 żołnierzy
- 2 kombinowany pułk piechoty
- 6 kombinowany pułk piechoty
- 7 Dywizja Piechoty – 2 549 żołnierzy
- 7 kombinowany pułk piechoty (sztab na bazie 35 pp)
- 10 kombinowany pułk piechoty (sztab na bazie 29 pp)
- 11 kombinowany pułk piechoty (sztab na bazie 42 pp)
- 8 Dywizja Piechoty – 2 571 żołnierzy (sztab z GO sztabu 8 DP)
- 1 kombinowany pułk piechoty
- 8 kombinowany pułk piechoty (z 32 i 34 pp)
- 36 kombinowany pułk piechoty (z 36 pp i 37 pal)
- 9 Dywizja Piechoty – 2 779 żołnierzy (etatowy skład 9 DP+ kpp)
- 4 kombinowany pułk piechoty
- 26 pułk piechoty
- 28 pułk piechoty
- 30 pułk piechoty
- 1 Dywizja KBW – 4623 żołnierzy
- 1 brygada KBW
- batalion "Szczecin"
- batalion "Kielce"
- batalion "Zmotoryzowany Pułk"
- 2 brygada KBW
- batalion "Wrocław"
- batalion "Poznań"
- batalion "Łódź"
- 3 brygada KBW
- batalion "Bydgoszcz"
- batalion "Rzeszów"
- batalion "Gdańsk"
- 1 brygada KBW
- 12 kpp (odwód dowódcy GO "Wisła") – 948 żołnierzy (dca mjr Bąkowski)
- 5 pułk saperów – 460 żołnierzy
- 1 pułk samochodowy – 297 żołnierzy
- pododdziały specjalne – 334 żołnierzy
Razem 19 335 żołnierzy.
- Grupę wspierała eskadra łącznikowa lotnictwa (10 samolotów PO-2 i jeden samolot Douglas).
W skład GO "Wisła" weszło również około 700 milicjantów i kilkudziesięciu funkcjonariuszy MBP oraz oddział Służby Ochrony Kolei (SOK) w sile 874 ludzi.
[edytuj] Zadania GO Wisła
Państwowa Komisja Bezpieczeństwa w zarządzeniu nr 00189/III z 17 kwietnia 1947 roku postawiła GO Wisła następujące zadania (sformuowania oryginalne – niekoniecznie zgodne z dzisiejszym stanem wiedzy historycznej):
- "Zniszczyć bandy UPA w rejonie Sanok - Przemyśl – Lubaczów, przeprowadzając od początku akcji ofensywna działalność operacyjną, która musi być przeprowadzona do końca, az do całkowitej likwidacji band. W pierwszym rzędzie przeprowadzić wszelkimi środkami atak na ośrodki dyspozycyjne faszystowskiego ruchu UPA.
- Przeprowadzić w ścisłym współdziałaniu z Państwowym Urzędem Repatriacyjnym ewakuację z tego rejonu wszystkich osób narodowości ukraińskiej na ziemie płn–zachodnie, osiedlając je tam w możliwie najrzadszym rozproszeniu
- Ewakuacją będą objęte wszystkie odcienie narodowości ukraińskiej, również też mieszane rodziny polsko-ukraińskie, które współpracowały z UPA
- W płd.- wschodnim cyplu państwa, na płd. od Baligrodu ma być przeprowadzona ewakuacja całkowita.
- Akcja ewakuacyjna ma być przeprowadzona w terminie jak najkrótszym (o ile to możliwe to w ciągu 4-ch tygodni) ze względu na konieczność obsiania gruntów przez nowych osadników na terenach nowego osiedlenia".
Podstawowym zadaniem GO "Wisła" była więc likwidacja sił zbrojnych UPA, a pomocniczym — przesiedlenie miejscowej ludności ukraińskiej na tzw. Ziemie Odzyskane.
[edytuj] Działania bojowe
20 kwietnia związki taktyczne otrzymały następujące zadania:
- 6 DP (rejon działania – na północ od Krosna) miała zamknąć granicę polsko-czechosłowacką na odcinku Czeremcha-Łupków, rozpoznać i ustalić rejon operowania sotni "Chrina", zlikwidować ją oraz przesiedlić ludność ukraińską z rejonu swego działania. W czasie tej operacji miała ściśle współdziałać z 7DP i 1 D KBW.
- 7 DP (rejon działań – na południe od Sanoka) miała zlikwidować sotnię "Stiacha" oraz przesiedlić ludność ukraińską ze swego pasa działania i ściśle współpracować 6 i 8 DP.
- 1 Dywizja KBW (rejon działań – na południe od Baligrodu) miała zlikwidować sotnię "Bira" i przeprowadzić ewakuację ludności ukraińskiej z płd.-wschodnich części powiatu Lesko. Częścią sił miała zamknąć granicę polsko-czechosłowacką od Łupkowa na wschód. W czasie operacji współdziałać z 6 i 7 DP.
- 9 DP (wraz z podporządkowaną jej 3 DP) miała w rejonie Przemyśla likwidować pododdziały UPA oraz przesiedlić miejscową ludność ukraińską. Ponadto miała zabezpieczyć obszar działania GO "Wisła" z północy i płn-zachodu przed przenikaniem grup UPA z tych kierunków. Otrzymała również zadanie prowadzenia rozpoznania w przyszłym rejonie działań w powiecie Lubaczów.
- 8DP – rejon ograniczony od zachodu rzeką San, od północy rzeką Wiar oraz miejscowościami Wola Korzeniecka i Dobra Szlachecka, od wschodu granicą polsko-radziecką. Miała zlikwidować sotnie "Kryłacza" i "Łastiwki" oraz wysiedlić miejscową ludność ukraińską. Miała współdziałać z 7 DP (mp. Kulaszne) i 9 DP (mp. Przemyśl).
Operację "Wisła", zaplanowaną początkowo na dwa, przeprowadzono w trzech etapach:
- W pierwszym etapie, trwającym od 20 kwietnia do końca maja 1947 roku najważniejszym zadaniem było rozbicie kureni "Bajdy" i "Rena" oraz wysiedlenie ludności ukraińskiej i rodzin mieszanych z powiatów: Brzozów, Sanok, Przemyśl, Lesko i częściowo z powiatu Lubaczów.
- W drugim etapie (koniec maja – koniec czerwca 1947 r.), czyli w terminie, w którym pierwotnie zamierzano zakończyć akcję, pododdziały 3 i 7 DP prowadziły działania likwidacyjne kureni "Berkuta" i "Zalizniaka" oraz wysiedlały ludność ukraińską z powiatów: Jarosław, Lubaczów i Tomaszów Lubelski. 6 DP przemieszczono do powiatu Gorlice, Nowy Sącz i Nowy Targ, gdzie zwalczała operujące tam sotnie UPA i wysiedlała ludność łemkowską.
- W trzecim etapie (lipiec 1947 r.) prowadzono działania przeciwko pozostałościom rozbitych sotni "Rena" i "Bajdy", które ukrywały się bądź usiłowały przedostać się przez granicę. Wysiedlano dalej osoby, które uniknęły dotąd wywózki i osoby i te które powróciły z miejsc przymusowego przesiedlenia.
[edytuj] Rozwiązanie GO Wisła
Zgodnie z zarządzeniem PKB nr 00322/III z 17 lipca gen. Mossor rozwiązał z dniem 31 lipca 1947 GO Wisła. Z tym dniem Akcja "Wisła" została zakończona. Oddziały WP z głębi kraju odjechały do swoich macierzystych garnizonów.
Na obszarze województw rzeszowskiego i lubelskiego nie było ani jednej zwartej sotni UPA. Pozostały tylko nieliczne pododdziały i grupy. Między innymi z kurenia "Zalizniaka" pozostały grupy (dawne sotnie) "Kałynowycza", "Tuczy" i "Kruka". Każda liczyła nie więcej jak 14-25 osób. Jedynie w powiatach Hrubieszów i Tomaszów Lubelski pozostały grupy – pozostałości sotni "Czausa", "Dudy" i" Jara", każda licząca po 25-45 ludzi. Ogółem liczyły one nie więcej niż 150 osób. Podobnie było w powiatach Przemyśl, Sanok i Lesko: drobne grupy UPA, kuszcze, patrole SB oraz łącznicy, liczące 80-100 ludzi. Ogółem pozostałości sił UPA oceniano na około 400 ludzi, a pozostałości kuszczy i SB – na 70 ludzi.
[edytuj] Dalsza akcja zwalczania UPA
Kierownictwo akcją zwalczania tych grup UPA przejęli na siebie dowódcy OW nr 5 – gen. dyw. Mikołaj Prus-Więckowski oraz OW nr 7 – gen. dyw. Bolesław Zarako-Zarakowski.
Gen. dyw. Mikołaj Prus-Więckowski wyznaczył do tych działań 9 DP, brygadę KBW dwa bataliony operacyjne i dwa bataliony specjalne, oddział wydzielony KBW, batalion operacyjny KBW.
Natomiast gen. dyw. Bolesław Zarako-Zarakowski 3 DP, pododdział kombinowany 14 DP, dwa bataliony specjalne KBW, batalion specjalny KBW i szwadron jazdy KBW.
Zorganizowano grupy operacyjne:
- Grupa Operacyjna Sanok (od 1 sierpnia 1947)
- Grupa Operacyjna Lubaczów (we wrześniu 1947 przemianowana na GO Gorlice) (od 26 lipca do 25 listopada 1947)
- Grupa Operacyjna Hrubieszów (od 21 sierpnia do 25 listopada 1947)
[edytuj] Post scriptum
Ogółem podczas działań GO Wisła przeprowadzia 357 operacji i akcji zbrojnych, podczas których zabito 630 członków OUN i UPA, a ponad 820 wzięto do niewoli.
Liczba zabitych obejmuje 120 osoby, które zostały skazane na karę śmierci przez Sąd GO Wisła. Ponadto 52 osoby otrzymały wyroki wieloletniego więzienia. Po zakończeniu akcji "Wisła" do końca 1947 r. zginęło jeszcze co najmniej 50 Ukraińców. Do szacunków tych należy dodać straty OUN i UPA na terenie Czechosłowacji, gdzie do 12 listopada 1947 zginęło o 60 osób, a ponad 280 dostało się do niewoli.
Rozbito całkowicie sotnie "Kryłacza", "Łastiwki", "Stacha", "Bryla" i "Wołodi". Łącznie rozbito i zlikwidowano 75% stanów liczebnych sotni UPA.
Wojska GO "Wisła" zdobyły w trakcie działań m.in.: 11 ckm, 107 rkm, 6 moździerzy, 3 rgppanc, 171 pm, 701 kb, 128 pistolety, 303 granaty, 571 min, dwie radiostacje, 30 magazynów z żywnością, osiem magazynów szpitalnych. Zniszczono także 1178 różnego rodzaju schronów oraz 302 szałasy.
Podczas walk z grupami i oddziałami OUN i UPA aresztowano 3 627 osób w tym 436 uzbrojonych. Do obozu w Jaworznie (decyzją Biura Politycznego KC PPR z 23 kwietnia 1947 r.) odesłano 2 781 Ukraińców. Do 24 lipca z obszaru operacyjnego GO "Wisła" wysłano 431 transportów kolejowych z wysiedlonymi Ukraińcami. Na ziemie zachodnie i północne Polski przesiedlono łącznie w tym okresie 136 900 osób narodowości ukraińskiej.
Straty jednostek GO "Wisła" (bez KBW) wyniosły 152 żołnierzy (61 zabitych i 91 rannych). Oprócz tego bardzo wysokie straty spowodowały nieszczęśliwe wypadki (nieostrożne obchodzenie się z bronią, wypadki samochodowe itp.) – zginęło w nich 29, a rannych zostało 97 żołnierzy. Straty KBW wyniosły natomiast 32 zabitych i zmarłych z ran żołnierzy.
W okresie trwania operacji "Wisła" zbrojne podziemie ukraińskie dokonało 460 napadów. Zabito 152 osoby cywilne, a 113 raniono. Pododdziały UPA spaliły 1118 budynków, wysadziły 11 mostów i zniszczyły dwie stacje kolejowe.
[edytuj] Źródła
- Grafika Organizacyjna GO WISŁA w I fazie Operacji
- Henryk Piecuch Akcje Specjalne Tajna Historia Polski Warszawa 1996 Agencja Wydawnicza CB
[edytuj] Zobacz też
Rodowód: Związek Patriotów Polskich * PSZ w ZSRR (1943-1944) * Armia Ludowa Instytucje centralne: Naczelne Dowództwo (1944) * Sztab Główny ND * Główny Sztab Formowania * Szefostwo Mobilizacji i Uzupełnień * Główny Zarząd Polityczno-Wychowawczy * Główne Kwatermistrzostwo Formacje: Piechota na froncie wsch. * Broń pancerna na froncie wsch. * Artyleria na froncie wsch. Wojska Ochrony Pogranicza * Wojskowa Służba Wewnętrzna
Struktura organizacyjna: OdB 1 Korpusu PSZ w ZSRR * OdB WP wiosną 1945 * OdB WP w 1949 * OdB WP w okresie stalinizmu * OdB WP na przełomie lat 50/60 XX w. * OdB WP schyłku PRL
Działania bojowe: Bitwa pod Lenino * Przyczółek warecko-magnuszewski * Szarża pod Borujskiem * Bitwa o Kołobrzeg * GO Rzeszów * Akcja Wisła * GO Wisła * Operacja Dunaj
Stalinizm w wojsku: Główny Zarząd Informacji * Obława augustowska * Proces Tatar-Utnik-Nowicki * Proces generałów * Uroczysko Baran * Wojskowy Korpus Górniczy
Szkolnictwo wojskowe: ASG * WAP * WAT * WSOWOP * SOR * TOSWLot * COS WSW
Agenturalny Wywiad Operacyjny * Front Polski * Oddział II SG WP * Oficer polityczny * Viritim * Wojskowa Centrala Handlowa * Żołnierz Wolności