Z Wikipedii

Sd.Kfz. 121 PzKpfw II (Dane PzKpfw II Ausf. F)
Czołg PzKpfw II w Kanadyjskim Muzeum Wojny
Dane podstawowe
Państwo	Niemcy
Typ pojazdu	czołg lekki
Trakcja	gąsienicowa
Załoga	3
Historia
Prototypy	1934
Produkcja	1935 – 1942, 1944
Dane techniczne
Silnik	1 silnik gaźnikowy, 6-cylindrowy Maybach HL 62 TR lub Maybach HL 62 TRM o mocy 140 KM przy 2600 obr./min.
Transmisja	mechaniczna
Poj. zb. paliwa	170 l
Pancerz	grubość: 15 – 35 mm
Długość	4,81 m
Szerokość	2,28 m
Wysokość	2,02 m
Prześwit	0,34 m
Masa	9 500 kg (bojowa)
Moc jedn.	14,0 KM/t
Osiągi
Prędkość	40 km/h (po drodze)
Zasięg	190 km (po drodze) 125 km (w terenie)
Pokonywanie przeszkód
Brody (głęb.)	0,92 m
Rowy (szer.)	1,80 m
Ściany (wys.)	0,63 m
Kąt podjazdu	30º
Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 armata KwK 38 L/55 kal. 20 mm (zapas amunicji – 180 szt.) 1 karabin maszynowy MG 34 kal. 7,92 mm (zapas amunicji – 2250 szt.)
Użytkownicy
Niemcy, Hiszpania, Liban, Słowacja

PzKpfw II (Panzerkampfwagen II) – niemiecki czołg lekki, wykorzystywany w latach II wojny światowej. Aż do 1941 roku był podstawowym czołgiem w dywizjach pancernych III Rzeszy. Słabe opancerzenie, dochodzące do 35 mm od frontu i wynoszące zaledwie 14,5 mm z boku i z tyłu, czyniło go niezwykle wrażliwym na ogień nieprzyjacielskich czołgów i dział. Także uzbrojenie, które stanowiło działo kalibru 20 mm, było niewystarczające by zniszczyć większość wrogich wozów pancernych. Dlatego też w 1942 roku zdegradowano go do działań rozpoznawczych i przeciwpartyzanckich i starano się go zastąpić czołgami średnimi PzKpfw III i PzKpfw IV.

W toku wojny powstało kilkanaście wersji PzKpfw II. Ostatecznie, produkcję zakończono w styczniu 1944 roku. Czołgi tego typu, brały jednak udział w walkach na wszystkich frontach, aż do końca wojny. Na bazie podwozi PzKpfw II skonstruowano również kilka typów innych pojazdów, m.in. dział samobieżnych, wozów dowodzenia, transporterów amunicyjnych i czołgów pływających.

Spis treści 1 Historia rozwoju 1.1 PzKpfw II Ausf. a1/a2/a3 1.2 PzKpfw II Ausf. b 1.3 PzKpfw II Ausf. c 1.4 PzKpfw II Ausf. A/B/C/F 1.5 PzKpfw II Ausf. D/E 1.6 PzKpfw II Ausf. G1/G3/G4 1.7 PzKpfw II Ausf. H/M 1.8 PzKpfw II Ausf. J 1.9 PzKpfw II Ausf L. "Luchs" 2 Użycie 3 Dane techniczne 4 Inne pojazdy na podwoziu PzKpfw II 5 Bibliografia i linki zewnętrzne

[edytuj] Historia rozwoju

[edytuj] PzKpfw II Ausf. a1/a2/a3

W 1934 roku, niemiecki Urząd Uzbrojenia Armii Lądowej ogłosił konkurs na projekt czołgu lekkiego o masie do 10 000 kg, uzbrojonego w działo kalibru 20 mm. Firma MAN, na podstawie podwozia Carden-Lloyda, opracowała własną konstrukcję, która została zatwierdzona do produkcji. Kadłub zaprojektowały zakłady Daimler-Benz. Podwozie pojazdu zbudowane było z sześciu par kół nośnych i trzech par kół podtrzymujących gąsienice. Koła nośne połączone były parami, tworząc z każdej strony po trzy wózki złączone wspólną ramą. Każdy wózek posiadał odrębny układ amortyzujący. Napęd wozu stanowił silnik Maybach HL 57 TR o mocy 130 KM, pozwalający na rozwinięcie prędkości do 40 km/h. Czołg był ochraniany płytami pancernymi o grubości do 14,5 mm. W obrotowej wieży zamontowano działo 20 mm KwK 30 L/55, oraz karabin maszynowy MG34 kalibru 7,92 mm. Całkowita masa czołgu wynosiła 7 600 kg, a jego załogę stanowić miało trzech ludzi: dowódca/celowniczy, radiotelegrafista/ładowniczy, oraz kierowca/mechanik. Pojazd otrzymał oznaczenie 20 mm MG Panzerwagen, które w 1936 roku zmieniono na PzKpfw II Ausf. a1. Pod koniec 1935 roku wyprodukowano 10 sztuk tego wozu.

W maju 1936 roku wznowiono produkcję, zmieniając system chłodzenia prądnicy i usprawniając wentylację przedziału załogi. Powstało 15 egzemplarzy oznaczonych PzKpfw II Ausf. a2. Następnych 75 wyprodukowanych sztuk posiadało ruchomą przegrodę oddzielającą załogę od silnika, oraz powiększony właz na spodzie kadłuba. Zmieniono też oznaczenie na PzKpfw II Ausf. a3.

[edytuj] PzKpfw II Ausf. b

W czołgach PzKpfw II Ausf. b, dokonano zmiany silnika na Maybach HL 62 TR o mocy 140 KM. Pociągnęło to za sobą konieczność wydłużenia kadłuba o 38 cm, oraz zmiany podwozia. Zwiększono szerokość kół jezdnych i podtrzymujących, natomiast zmniejszono średnicę tych ostatnich. Zmienione zostały także systemy resorowania wózków. Spowodowało to wzrost masy czołgu do 7 900 kg. Na początku 1937 roku wyprodukowano 25 pojazdów tego typu.

[edytuj] PzKpfw II Ausf. c

W roku 1937 dokonano zasadniczych zmian w konstrukcji podwozia czołgu PzKpfw II. Zrezygnowano mianowicie z wózków, na rzecz pięciu par niezależnych kół nośnych o większej średnicy. Każde z nich było zawieszone na własnym półresorze eliptycznym, co poprawiło właściwości jezdne, oraz zdolność pojazdu do pokonywania przeszkód. Zwiększono także liczbę kół podtrzymujących, z trzech do czterech par, oraz zmieniono kształt kół napędowych i napinających. Modyfikacje te skutkowały wzrostem masy czołgu do 8 900 kg.

[edytuj] PzKpfw II Ausf. A/B/C/F

W połowie 1937 roku rozpoczęto wielkoseryjną produkcję czołgu PzKpfw II ze zmodyfikowanym silnikiem Maybach HL 62 TR lub HL 62 TRM o mocy 103kW/140 KM. Czołgi budowano jednocześnie w trzech wersjach: A, B i C. Wersje A i B różniły się jedynie technologią produkcji. Natomiast wersja C, posiadała poprawiony układ chłodzenia silnika i grubsze (50 mm) osłony szczelin obserwacyjnych (modele A i B posiadały osłony ze szkła pancernego grubości 12 mm). Produkcję wszystkich trzech serii zakończono na początku 1940 roku. Ogółem wybudowano 1113 sztuk wozów PzKpfw II Ausf. A/B/C.

Po analizie doświadczeń z wojny domowej w Hiszpanii stwierdzono, że czołg PzKpfw II posiada zbyt słabe uzbrojenie i opancerzenie, niż jego potencjalni przeciwnicy. Uzbrojenia nie można było zmienić z powodu zbyt małej wieży. Postanowiono jednak zwiększyć opancerzenie. W tym celu zaczęto przebudowywać wyprodukowane już czołgi i wzmacniać od frontu ich kadłuby i wieże płytami pancernymi grubości 14,5 i 20 mm. W rezultacie pancerz kadłuba wzrósł aż do 35 mm. Rozpoczęto również wymianę włazów w wieżach i montaż okrągłych wieżyczek obserwacyjnych. Nie zdołano jednak w ten sposób ulepszyć wszystkich wozów.

Ponieważ liczba czołgów średnich PzKpfw III i IV nadal była niewystarczająca, pod koniec 1940 roku wznowiono produkcję PzKpfw II. Nowa seria, oznaczona PzKpfw II Ausf F, posiadała wszystkie usprawnienia wprowadzone we wcześniejszych modelach. Dodatkowo zastosowano osłonę mechanizmu obrotowego wieży w postaci dospawanych na kadłubie kątowników. Wymieniono także działo na nowsze, typu 20 mm KwK 38 L/55. Wszystkie powyższe usprawnienia spowodowały wzrost masy czołgu do 9 500 kg. Do 1943 roku wyprodukowano 524 wozy tej serii.

[edytuj] PzKpfw II Ausf. D/E

Już w roku 1938, zdano sobie sprawę z faktu, iż czołg PzKpfw II jest zbyt wolny, by być dobrym czołgiem rozpoznawczym. Rozpoczęto więc prace nad nowym podwoziem typu Christie. Posiadało ono cztery pary dużych, samonośnych kół jezdnych. Dzięki temu, można było zrezygnować z kół podtrzymujących. Przeprojektowano również cały kadłub, choć zarówno silnik, jak i wieża z uzbrojeniem, pozostały bez zmian. Czołg był opancerzony płytami pancernymi o grubości od 14,5 – 30 mm. Dzięki tym innowacjom, wóz mógł rozwijać prędkość do 55 km/h. Masa całkowita wynosiła 10 000 kg. Tak powstały modele PzKpfw II Ausf D i E. Model E posiadał wzmocnione zawieszenie i inny typ kół napinających. Łącznie zbudowano 143 czołgi obu typów.

[edytuj] PzKpfw II Ausf. G1/G3/G4

W czerwcu 1938 roku, zakłady MAN opracowały zupełnie nowe podwozie typu Schachtellaufwerk, składające się z pięciu niezależnych kół jezdnych, zamontowanych na osiach o różnej długości. Dzięki temu, koła wzajemnie na siebie zachodziły. Ten sam układ kół, wykorzystano także w wozach serii PzKpfw I Ausf. C i F. Na tym podwoziu osadzono kadłub czołgu PzKpfw II Ausf F z nowym silnikiem typu Maybach HL 45 P o mocy 150 KM. Dzięki temu, pojazd osiągał prędkość 50 km/h. Pomiędzy kwietniem 1941, a lutym 1942 roku, zbudowano jednakże tylko 12 egzemplarzy w trzech seriach, oznaczonych PzKpfw II Ausf. G1, G3 i G4.

[edytuj] PzKpfw II Ausf. H/M

W 1940 roku, w projekcie czołgu PzKpfw II Ausf. G, dokonano kilku zmian. Wymieniono w nim mianowicie silnik, oraz przekładnię biegów. Zastosowano mocniejszy silnik Maybach HL 66 P o mocy 180 KM. Przekładnia biegów pochodziła z czołgu PzKpfw 38(t). Planowano produkcję 200 wozów, jednak poprzestano na 4 egzemplarzach prototypowych zbudowanych we wrześniu 1941 roku. W sierpniu 1942 roku, w jednym z nich zamontowano działo typu 50 mm KwK 39 L/60. Większe rozmiary działa, spowodowały konieczność usunięcia górnego opancerzenia wieży i jej odkrycia. Prototyp ten nazwano PzKpfw II Ausf. M.

[edytuj] PzKpfw II Ausf. J

Podobnie jak w wypadku czołgu PzKpfw I, w grudniu 1939 roku podjęto próbę zwiększenia opancerzenia czołgu PzKpfw II Ausf. G, w celu uczynienia z niego dobrego wozu bezpośredniego wsparcia piechoty. Nowy model, oznaczony PzKpfw II Ausf. J otrzymał pancerz boczny i tylny grubości 50 mm, natomiast czołowy zwiększono aż do 80 mm. Skutkowało to wzrostem całkowitej masy czołgu, aż do 18 000 kg, oraz spadkiem prędkości do 28 km/h. W okresie od kwietnia do grudnia 1942 roku wyprodukowano 22 sztuki tego pojazdu.

[edytuj] PzKpfw II Ausf L. "Luchs"

Czołg PzKpfw II Ausf. L zwany "Luchs" ("Ryś"), był ostatnim stadium rozwoju linii czołgów PzKpfw II Ausf. G/H/M. Był wozem na podwoziu typu Schachtellaufwerk, wyposażonym w silnik Maybach HL 66 P o mocy 180 KM, dzięki któremu mógł rozwijać prędkość do 60 km/h. Był opancerzony płytami o grubości 20 mm (z boku i z tyłu), oraz 30 mm (od czoła). Produkowano go w dwóch wersjach: uzbrojonego standardowo w armatę 20 mm KwK 38 L/55, lub w potężniejsze działo 50 mm KwK 39 L/60. W wypadku działa 50 mm montowano odkrytą wieżę nowego typu. Dodatkowo pojazd był uzbrojony w karabin maszynowy MG34 kalibru 7,92 mm, umieszczony w kadłubie. Masa całkowita wozu wynosiła 11 800 kg. W przeciwieństwie do poprzednich modeli, załogę "Luchsa" stanowiło czterech ludzi: dowódca, ładowniczy, celowniczy/radiotelegrafista, oraz kierowca/mechanik. Nie zmuszało to dowódcy do bezpośredniego angażowania się w obsługę czołgu i pozwalało na skuteczniejsze dowodzenie. Produkcja wozów tej serii trwała od września 1943, do stycznia 1944 roku. Ogółem powstało 133 czołgi PzKpfw II Ausf. L, w tym 31 z armatą kalibru 50 mm.

[edytuj] Użycie

Podobnie jak czołgi PzKpfw I, kilka czołgów PzKpfw II zostało w 1936 roku wysłanych do Hiszpanii w ramach pomocy dla nacjonalistycznej armii generała Franco. Już wtedy okazało się, że niemieckie czołgi nie mogą nawiązać równorzędnej walki z pojazdami służącymi w wojskach republikańskich, np. radzieckiego T-26. Powodem było przede wszystkim zbyt słabe opancerzenie. Dlatego też wkrótce rozpoczęto przebudowę większości czołgów PzKpfw II Ausf. A/B/C.

W lecie 1939 roku, Wehrmacht posiadał na stanie 1223 czołgi PzKpfw II różnych wersji (35% ogółu czołgów), które obok PzKpfw I, stanowiły rdzeń dywizji pancernych. Według etatu, w każdej z nich formowano 9 lekkich kompanii czołgów i cztery ciężkie. Wozy PzKpfw II wchodziły w skład zarówno kompanii lekkich, jak i kompanii ciężkich (w plutonach dowódców). Znaczna ich liczba trafiła także do dywizji lekkich, wspólnie z PzKpfw 35(t) i PzKpfw 38(t). Były to głównie szybsze modele D i E.

W kampanii wrześniowej, czołgi PzKpfw II poniosły spore straty, jednak nadal stanowiły większość w dywizjach pancernych. Nie dość, że zastępowano nimi wycofywane PzKpfw I, to ciągle brakowało czołgów średnich, które mogłyby przejąć ich zadania. Dlatego też w kampanii na zachodzie Europy, wozy te stanowiły najliczniejszy typ pojazdów pancernych. Było ich 955 sztuk, co stanowiło ok. 37%. 25 z nich trafiło też do Norwegii, w ramach 40. Batalionu Specjalnego Przeznaczenia. Mimo iż czołgi PzKpfw II były słabsze od alianckich maszyn, dzięki doktrynie Blitzkriegu, zapewniającej ruchliwość związków pancernych i ścisłą współpracę z lotnictwem, straty wśród nich udało się ograniczyć do ok. 10% stanu wyjściowego.

W związku z powolnym napływem czołgów średnich do dywizji pancernych, pod koniec roku 1940 wznowiono produkcję czołgów PzKpfw II. Tym razem były to czołgi w wersji F, z dodatkowym opancerzeniem. Jednocześnie wycofywano z jednostek liniowych starsze modele, oraz czołgi PzKpfw I. Wozy PzKpfw II wzięły udział w walkach na Bałkanach, na Krecie, oraz w Afryce. W marcu 1941 r. 5. Dywizja Lekka DAK (Deutsche Afrika Korps) otrzymała 45 czołgów PzKpfw II, głównie wersji C. W momencie rozpoczęcia inwazji na Związek Radziecki, służyło ich 746 sztuk. Z powodu słabości uzbrojenia i opancerzenia, nie mogły się równać z większością czołgów radzieckich. Ich rolę ograniczono więc do służby w plutonach dowodzenia oraz rozpoznania. Z czasem liczebność wozów PzKpfw II malała, gdyż z początkiem roku 1944 zaprzestano ich produkcji. Dopiero w drugiej połowie tego roku, rozpoczęto produkcję czołgów rozpoznawczych Luchs. Były one użytkowane, zarówno na froncie wschodnim, jak i zachodnim, do końca wojny.

Czołgi PzKpfw II walczyły również w armii słowackiej. W 1942 roku Niemcy przekazali Słowakom 10 egzemplarzy. Po wojnie widziano je również na uzbrojeniu armii Libanu.

[edytuj] Dane techniczne

Model	PzKpfw II Ausf. A/B/C (niezmodyfikowane)	PzKpfw II Ausf. F	PzKpfw II Ausf. D/E	PzKpfw II Ausf. L Luchs
Masa całkowita (kg)	9 500	10 200	10 000	11 800
Długość (mm)	4 810	4 810	4 640	4 630
Szerokość (mm)	2 280	2 280	2 300	2 480
Wysokość (mm)	2 020	2 020	2 020	2 210
Silnik	Maybach HL 62 TRM 140 KM	Maybach HL 62 TRM 140 KM	Maybach HL 62 TRM 140 KM	Maybach HL 66 P 180 KM
Prędkość (km/h)	40	40	55	60
Zasięg na drodze (km)	200	190	200	290
Zasięg w terenie (km)	125	125	130	175
Załoga	3	3	3	4
Uzbrojenie	20 mm KwK 30 L/55 1x MG34 (7,92 mm)	20 mm KwK 38 L/55 1x MG34 (7,92 mm)	20 mm KwK 30 L/55 1x MG34 (7,92 mm)	20 mm KwK 38 L/55 1x MG34 (7,92 mm)

Opancerzenie czołgu PzKpfw II grubość pancerza (mm) / nachylenie pancerza (stopnie)

	PzKpfw II Ausf. A/B/C				PzKpfw II Ausf. L
	przód	bok	tył	góra	przód	bok	tył	góra
wieża	14,5/*	14,5/22	14,5/22	10/86	30/10	20/21	20/21	12/79
górny kadłub	14,5/9	14,5/0	14,5/9	10/81	30/10	20/0	20/28	10/86
dolny kadłub	14,5/*	14,5/0	14,5/6	5/90	30/22	20/0	20/28	10/90
osłona działa	16/*				30/*
* - kształt profilowany

Skuteczność działa 20 mm KwK 38 L/55 grubość pancerza przebijanego pod kątem 30º (mm)

Odległość (m)	100	500	1000	1500	2000
Panzergranate 39	20	14	9	0	0
Panzergranate 40	49	20	0	0	0
Pzgr 39 – pocisk przeciwpancerny (APCBC) Pzgr 40 – pocisk podkalibrowy (APCR)

[edytuj] Inne pojazdy na podwoziu PzKpfw II

W styczniu 1939 roku przystąpiono do prac nad czołgiem wyposażonym w miotacz ognia. Konstrukcję opracowano na podstawie wozu PzKpfw II Ausf. D i nazwano Flammpanzer II Ausf A. Później rozpoczęto także przebudowę czołgów PzKpfw II Ausf. E i oznaczano je Flammpanzer II Ausf B. Ogółem do kwietnia 1942 roku powstało 155 pojazdów obu typów. Przed planowaną inwazją na Wielką Brytanię, 52 wozy PzKpfw II Ausf. A/B/C przebudowano na czołgi-amfibie (Schwimmpanzer II). Podczas ataku na Związek Radziecki, wzięły one udział w forsowaniu Bugu.

Na bazie podwozia PzKpfw II powstało kilka dobrych konstrukcji dział samobieżnych. W listopadzie i grudniu 1941 roku, na specjalnie przebudowanych podwoziach, zamontowano ciężkie działa 150 mm sIG 33 L/12. Powstało w ten sposób 12 wozów Sturmpanzer II Bison. W 1942 roku rozpoczęto prace nad samobieżną haubicą. Na podwoziu czołgowym zabudowano lekką haubicę polową 105 mm leFH 18/2 L/26. Pojazd, nazwany Wespe (Osa), okazał się na tyle dobrą konstrukcją, że wybudowano aż 840 egzemplarzy, z czego 682 uzbrojono. Resztę przebudowano na transportery amunicyjne (Munitionsschlepper II).

W początkach wojny ze Związkiem Radzieckim zdobyto mnóstwo armat przeciwpancernych F-22 kalibru 76,2 mm (niemieckie oznaczenie: 7,62 cm PaK 36(r) L/51). Zaczęto montować je na podwoziach czołgów serii PzKpfw II Ausf. D/E tworząc bardzo skuteczne niszczyciele czołgów Marder II (Kuna), w liczbie 202 sztuk. W lipcu 1942 roku na podwoziach PzKpfw II Ausf. A/B/C/F zaczęto montować nowe niemieckie działo przeciwpancerne 75 mm PaK 40/2 L/46. Wyprodukowano 576 sztuk tej wersji Mardera II. Znane są także przypadki zabudowywania na podwoziach czołgów PzKpfw II armat przeciwpancernych 50 mm PaK 38 L/60.

Oprócz konstrukcji typowo bojowych, podwozi PzKpfw II używano też do budowy wozów saperskich (Landungsleger II), wozów pogotowia technicznego (Bergepanzer II), czołgów mostowych (Brückenleger II) i kilku innych.

[edytuj] Bibliografia i linki zewnętrzne

1. D. Jędrzejewski i Z. Lalak - Niemiecka broń pancerna 1939-1945; Wydawnictwo Lampart, Warszawa 1994
2. M. Bryja - Panzerwaffe - Niemieckie wojska szybkie 1939-45; Wydawnictwo Militaria, Warszawa 1996
3. Achtung Panzer!
4. Panzerwaffe 1933-45
5. Niemiecka broń pancerna