Rydułtowy

Z Wikipedii

Współrzędne: 50°03'30" N 18°25'0" E50.0583333 18.4166667 (Rydułtowy)

Rydułtowy
Herb Rydułtów
Województwo	śląskie
Powiat	wodzisławski
Gmina  - rodzaj	Rydułtowy miejska
Prawa miejskie	1951 ponownie od 1992
Burmistrz	Kornelia Newy
Powierzchnia	15 km²
Położenie	50° 03'30'' N 18° 25'0'' E
Liczba mieszkańców (2005)  - liczba ludności  - gęstość  - aglomeracja	22.641 1527 os./km² 659 000 (ROW)
Strefa numeracyjna (do 2005)	32
Kod pocztowy	44-280
Tablice rejestracyjne	SWD
Położenie na mapie Polski Rydułtowy
TERC10 (TERYT)	2244515031
Miasta partnerskie	Orlová Hvidovre
Urząd miejski3 ul. Ofiar Terroru 36 44-280 Rydułtowy tel. 32 457-80-09; faks 32 457-80-09 (e-mail)
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Strona internetowa miasta

Rydułtowy (śl. Rydůutowy, niem. Rydultau) – miasto i gmina powstałe w XIII w., położone w województwie śląskim, powiecie wodzisławskim. Ośrodek wydobycia węgla kamiennego.

Spis treści 1 Geografia 1.1 Położenie 1.2 Budowa geologiczna 1.3 Warunki klimatyczne 1.4 Warunki glebowe 1.5 Hydrologia 1.6 Flora i fauna 1.7 Struktura powierzchni 1.8 Demografia 2 Historia 2.1 Etymologia nazwy 2.2 XX wiek 3 Zabytki 4 Sport 4.1 Kluby Sportowe 4.2 Imprezy sportowe 5 Gospodarka 6 Edukacja i Kultura 6.1 Organizacje i instytucje kulturalno-oświatowe 6.2 Stałe imprezy kulturalne 6.3 Prasa 6.4 Honorowi Obywatele Miasta Rydułtowy 7 Ciekawostki 8 Bibliografia 9 Zobacz też 10 Linki zewnętrzne

[edytuj] Geografia

[edytuj] Położenie

Rydułtowy są położone w południowo-zachodniej części Wyżyny Śląskiej na Płaskowyżu Rybnickim, który jest zaliczany do Kotliny Oświęcimsko-Raciborskiej. W rejonie wieży ciśnień, na granicy administracyjnej miasta leży najwyższy punkt Płaskowyżu Rybnickiego, jego wysokość wynosi 311 metrów n.p.m. Położenie geograficzne 18° 26'E 50° 04'N. Granice Rydułtów wytyczają miasta: Rybnik, Radlin, Pszów, oraz gminy: Kornowac i Gaszowice. Miasto jest położone w strefie nadgranicznej Czech oraz niedaleko granicy słowackiej. Rydułtowy należą do aglomeracji śląskiej.

[edytuj] Budowa geologiczna

Rzeźba terenu Rydułtów jest wynikiem lodowca i wód płynących. Budowa geologiczna obszaru na którym znajduje się miasto składa się z warstw karbońskich z licznymi pokładami węgla, oraz warstwy czwartorzędowe gdzie występują piaski, gliny, żwiry, mady rzeczne i namuły. W północno-wschodniej części miasta znajdują się złoża piaszczysto-żwirowe, w południowo-wschodniej eksploatowane są złoża gliny. Wychodnia piaskowców karbońskich, należących do warstw porębskich znajduje w pobliżu ulicy Skalnej, która jest objęta ochroną prawną uchwałą Rady Miasta Rydułtowy z dnia 26 kwietnia 1994 r. pod nazwą Stanowisko Przyrody Nieożywionej "Skałka".

[edytuj] Warunki klimatyczne

Miasto znajduje się w zasięgu dwóch regionów klimatycznych Śląsko-Wielkopolskiego i Nizinnego-Podkarpackiego. Występujące wiatry głównie pochodzą z kierunków południowo-zachodnich i północno-zachodnich. Klimat należy do umiarkowanych. Najchłodniejszym miesiącem zimy jest styczeń, w którym przeciętna temperatury wynosi -2 stopnie Celsjusza. Lipiec jest najcieplejszym miesiącem w roku z średnią temperaturą + 17 stopni Celsjusza. Temperatura poniżej zera przypada 90 dni w roku, a powyżej 15 stopni 100 dni. Ilość opadów w styczniu przypada 50 mm a w lipcu 100 mm, średni roczny opad wynosi ok. 750 mm-800 mm. Śnieg pokrywa Rydułtowy 55-60 dni w roku.

[edytuj] Warunki glebowe

Gleby miasta Rydułtowy rozwinęły się na utworach polodowcowych. Bielice właściwe występują w północnej części miasta, zaś bielice pyłowe w południowej. Gleby te zaliczamy do klasy III i IV. Na gruntach ornych występują gleby: bielicowe, pseudobielicowe oraz gleby brunatne kwaśne.

[edytuj] Hydrologia

Rydułtowy są położone na terenach zasobnych w wodę, znajdujących się w dolinie rzeki Odry, w południowo-zachodniej części miasta, z kolei w północno-wschodniej części występują w znikomej ilości. Cieki wodne i stawy położone w Rydułtowach w znacznej ilości powstały wskutek prowadzonej eksploatacji węgla m.in. stawy Zawalisko, Machnikowiec. Potok Nacyna jest lewym dopływem rzeki Rudy, tworzy jego największą zlewnię, niestety w obecnych czasach silnie zanieczyszczony i zaliczany jest do wód poza klasą czystości. W mieście wyróżniamy wododziały II rzędu: Rzeka Sumina oraz III rzędu: Nacyna i mający tu swoje źródło potok Gzel, znajdują się tu również Rów Rydułtowski i potok z Polesia.

[edytuj] Flora i fauna

Grunty rolne stanowią 964 ha (64% powierzchni miasta), grunty leśne 38 ha (2%), Zieleń leśna, zieleń urządzona i sady zajmują ogółem 75 ha tj. 5% obszaru miasta. Nieopodal ulicy Raciborskiej znajduje się las mieszany, największy w Rydułtowach. Północna część miasta od ul. Raciborskiej w kierunku na Czernicę i Jejkowice ze względu na swe wysoki walory przyrodnicze przynależy do otuliny Parku Krajobrazowego Cysterskich Kompozycji Krajobrazowych Rud Wielkich, zgodnie z zrządzeniem nr 18/93, Wojewody Katowickiego z dnia 23 listopada 1993 r. W Rydułtowach znajdują się drzewa chronione skrzyp olbrzymi, buki oraz wierzby. W mieście i najbliższych okolicach żyje ok. 100-110 gatunków ptaków, jest to 50% wszystkich gatunków ptaków występujących w Polsce. Ze względu na małą ilość zalesienia, dominującą ostoją dla ptaków są przydomowe ogrody działkowe, parki sady, zadrzewienie w rejonie szybu powietrznego V, wyrobiska poeksploatacyjne cegielni oraz hałdy kopalniane i zabudowania przemysłowe.

[edytuj] Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002⁶, Rydułtowy mają obszar 15 km², w tym:

• użytki rolne: 62%
• użytki leśne: 2%

Miasto stanowi 5,23% powierzchni powiatu.

[edytuj] Demografia

Dane z 30 czerwca 2004²:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	21 910	100	11 394	52	10 516	48
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	1460,7		759,6		701,1

Według danych z roku 2002⁶, średni dochód na mieszkańca wynosił 1280,68 zł.

[edytuj] Historia

Historia Rydułtów związana jest ściśle z krainą historyczną Górny Śląsk, do której należy..

[edytuj] Etymologia nazwy

Rudolphi Villa to nazwa wsi Księstwa Raciborskiego znajdująca się w księgach arcybiskupa wrocławskiego pochodzących z 1228 r. Nazwa Rydułtowy prawdopodobnie pochodzi od pierwszego właściciela, feudała o imieniu Rudolf, jest to nazwa dzierżawcza. Cytat z roku 1300, z dokumentu kodeksu dyplomatycznego Śląska właśnie takie pochodzenie nazwy sugeruje: "In villa Rudolphi sunt XXX mansi solventes fertones" – "we wsi Rudolfa 30 łanów uiszczających ćwierć grzywny".

Zmiany nazwy miasta na przestrzeni wieków:

• 1228 Rudolphi villa
• 1355 z Rudosdorf
• 1453 z Rynolticz
• 1481 von Rynolticz
• 1531 Rynoltowitze
• 1581 Rudosdorf
• 1614 Rudoltowi
• 1652 Rudoltow, Rudultow
• 1679 Rydoltow, Rydultow
• 1687 Rudoltow
• 1745 Ridultow
• 1784 Ridultau
• 1830 Nieder Ridultau, Ober Ridultau, Ridultow
• 1845 Nieder Ridultau, Dolny Rydultów, Ober Ridultau, Wierzchni Rydułtów
• 1861 Nieder Ridultau, Ober Ridultau

Zmiany nazwy największej dzielnicy miasta - Radoszów:

• 1228 r. Radosevici
• 1288 r. Radoscow
• 1300 r. Rastow
• 1316 r. Raddoscow
• 1437 r. Radussuow
• 1531 r. Radoschow
• 1614 r. Radossow, Radessow
• 1745 r. Radoschau
• 1830 r. Nieder Radoschau, Ober Radoschau, Königlich Radoschau, Radoszow
• 1845 r. Nieder Radoschau, Ober Radoschau, Königlich Radoschau, Radoszów

W XX w. dodano końcówkę -owy.

[edytuj] XX wiek

W wyniku połączenia samodzielnych gmin: Rydułtów Górnych, Rydułtów Dolnych, Radoszów Górnych i Radoszów Wielkich 20 października 1926 r. Rydułtowy stały się gminą. Gmina Pietrzkowice została przyłączona 1 stycznia 1946 r. W 1947 przyłączono kolonię Nalas należącą uprzednio do gminy Krzyżkowice. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 8 listopada 1950 r., Rydułtowy w 1951 r. uzyskały, prawa miejskie. 25 lat po tym wydarzeniu na mocy ustawy z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz zmianie ustawy o radach narodowych, stały się jedną z dzielnic Wodzisławia Śląskiego, ustawa weszła w życie 1 czerwca 1975 r. 1 stycznia 1992 r. Rydułtowy odzyskały prawa miejskie.

W latach 1992-1998 miasto administracyjnie należało do województwa katowickiego.

[edytuj] Zabytki

• Tunel kolejowy (1853-1858 r.)
• Zespół Budynków Szpitala Miejskiego (1911 r.)
• Krzyż pokutny w Radoszowach
• Krzyż pokutny (1628 r.)przy Kościele Św. Jerzego
• Kościół św. Jerzego (1896 r.)
• Budynek wagi KWK "Rydułtowy" (1906 r.)
• Zabudowa mieszkaniowa osiedla Karola
• Kościół Św. Jacka (1922 r.)
• Stacja kolejowa
• Cmetarz Ewangielicki

Izby pamięci mieszczą się przy:

• KWK "Rydułtowy-Anna"
• Siedzibie Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców Województwa Śląskiego

[edytuj] Sport

[edytuj] Kluby Sportowe

• Naprzód Rydułtowy – piłka nożna, lekkoatletyka, tenis ziemny
• MKS "Olimpijczyk" – triathlon
• "Feniks" Rydułtowy – kolarstwo, siatkówka dziewcząt, unihokej
• Uczniowski Klub Sportowy "Dwójka" Rydułtowy – judo
• "Czwórka" Rydułtowy – kolarstwo górskie
• "Piątka – Plus" Rydułtowy – lekkoatletyka
• Uczniowski Klub Sportowy "Ognisko" Rydułtowy – szachy
• Rozwój Rydułtowy - piłka nożna
• "Herkules" Rydułtowy - skat
• "Karlusek" Rydułtowy - skat

[edytuj] Imprezy sportowe

• Regionalny Bieg Uliczny: Memoriał Jana Margicioka i Leopolda Hałaczka – ostatnia dekada kwietnia
• Otwarte Mistrzostwa Miasta Piątek Piłkarskich – pierwszy weekend września
• Ogólnopolski Bieg o Puchar Burmistrza Miasta, Otwarty Turniej Koszykówki Ulicznej, Otwarty Turniej w Tenisie Ziemnym, Zawody Wędkarskie o Puchar Przewodniczącego Rady Miasta z okazji Dni Rydułtów. – pierwsza niedziela Września
• Grand Prix MTB – od kwietnia do września

Tradycyjnie dwa Kluby Szkatowe istniejące W Rydułtowach organizują w ciągu roku dwie imprezy, i tak Klub " Herkules " w czasie dni Rydułtów organizuje turniej o Puchar Rydułtów, zaś Klub " Karlusek " w m-cu kwietniu turniej o "Puchar Burmistrza Miasta ". Oba te turnieje są zaliczane do " Grand Prix " Wodzisławsko- Raciborskiego Okręgu Szkatowego. W maju zaś są organizowane Otwarte Mistrzostwa Rydułtów.

[edytuj] Gospodarka

Ośrodek wydobycia węgla kamiennego. Większość mieszkańców miasta znajduje zatrudnienie w KWK Rydułtowy-Anna, przynależnym do niej tartaku oraz firmach świadczących usługi dla kopalni.

Banki mające swoje przedstawicielstwa w Rydułtowach:

• ING Bank Śląski S.A.
• Polska Kasa Oszczędności – Bank Polski S.A.
• Bank Spółdzielczy
• Getin Bank
• Eurobank

[edytuj] Edukacja i Kultura

• Liczba szkół podstawowych – 3
• Liczba gimnazjów – 2
• Liczba Zespołów Szkół Ponadgimnazjalnych – 2
• Liczba Publicznych Przedszkoli – 4
• Liczba Niepublicznych Przedszkoli – 2
• Państwowe Ognisko Plastyczne
• Ognisko Pracy Pozaszkolnej
• Prywatna Szkoła Muzyczna I stopnia
• Prywatne Ognisko Muzyczne

[edytuj] Organizacje i instytucje kulturalno-oświatowe

• Biblioteka Publiczna Miasta Rydułtowy
• Towarzystwo Miłośników Rydułtów
• Stowarzyszenie Klub Przyjaciół "Nowsi"
• Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe "Radoszowik"
• Stowarzyszenie chór "CECYLIA"
• Chór mieszany "LIRA"
• Stowarzyszenie Rodzin i Osób Niepełnosprawnych
• Stowarzyszenie Rodzin Katolickich
• Stowarzyszenie Klub Abstynenta "BRZASK"
• Stowarzyszenie "Nasz Śląsk"
• Stowarzyszenie "Moje Miasto"
• Koło Gospodyń Wiejskich w Radoszowach
• Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców Województwa Śląskiego – koło Rydułtowy
• Polskie Towarzystwo Numizmatyczne – Koło Rydułtowy
• Polski Związek Filatelistów – Koło Rydułtowy
• Orkiestra Dęta KWK "Rydułtowy-Anna"
• Zespół Taneczny "SUKCES"
• Grupa Artystów "KONAR"
• Związek Harcerstwa Polskiego
• Ochotnicze Straże Pożarne Rydułtowy i Radoszowy
• Automobilklub "Ślązak" - amatorskie rajdy samochodowe

[edytuj] Stałe imprezy kulturalne

• Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy - drugi weekend stycznia
• Festyn majowy- 1 maja
• Festyn na rzecz Rodzin i Osób Niepełnosprawnych – drugi weekend czerwca
• Skakanka Rock Festival - koncert rockowy z okazji zakończenia roku szkolnego
• Dni Rydułtów – 1 weekend września
• Mikołaj – 6 grudnia
• Sylwester – 31 grudnia

[edytuj] Prasa

• "Kluka", pismo "Towarzystwa Miłośników Rydułtów"
• "Pielgrzym", pismo parafii św. Jerzego
• "Spektrum", pismo parafii św. Jacka w Radoszowach
• gazetka "Kalwaria", parafii Zmartwychwstania Pańskiego
• "Na Ratuszu", darmowa gazetka informacyjna miasta Rydułtowy
• "Nowiny", czasopismo powiatów wodzisławskiego, raciborskiego, rybnickiego. Miast Żory, Rybnik i Jastrzębie-Zdrój.
• "Nowiny Wodzisławskie", pismo powiatu wodzisławskiego.
• "Kurier", bezpłatna gazeta informacyjna regionu.

[edytuj] Honorowi Obywatele Miasta Rydułtowy

• prof. Henryk Mikołaj Górecki, światowej sławy kompozytor
• Henryk Szymiczek, wieloletni dyrektor kopalni Rydułtowy, ornitolog
• dr Leopold Walla, autor m.in. książki o obyczajach na Górnym Śląsku "So lebten wir in Oberschlesien" oraz "Chronik von Rydultau" – "Kroniki Rydułtów"
• Ks. Proboszcz Bernard Sodzawiczny – 28 lat był proboszczem parafii pw. św. Jerzego
• Jan Wojaczek - wieloletni dyrygent Orkiestry i twórca Zespołu "Sukces"
• Zygmunt Brachmański - artysta rzeźbiarz

[edytuj] Ciekawostki

• Na terenie miasta znajduje się najwyższa hałda w Europie (134 m), która od 2007 r. nosi nazwę Szarlota oraz jeden z dłuższych tuneli w Polsce.^{[potrzebne źródło]}

[edytuj] Bibliografia

• Aleksandra Matuszczyk-Kotulska, Rydułtowy Zarys Dziejów, Urząd Miasta Rydułtowy 1997 r.
• dane i spisy z strony internetowej www.rydultowy.pl

[edytuj] Zobacz też

• Radoszowy (część Rydułtów)
• Górny Śląsk
• Subregion Zachodni
• Gwara śląska

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Strona internetowa urzędu miasta Rydułtowy
• Biuletyn informacji publicznej

• Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi

• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi