Supraśl

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: rzeka Supraśl.

Ten artykuł wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Aby uczynić go weryfikowalnym, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.

Niektóre informacje zawarte w artykule wymagają weryfikacji.
Zajrzyj na stronę dyskusji, by dowiedzieć się, jakie informacje budzą wątpliwości.

Współrzędne: 53°13' N 23°20' E53.2166667 23.3333333 (Supraśl)

Supraśl


Herb Supraśla	Flaga Supraśla

Gmina
- rodzaj

Supraśl
miejsko-wiejska

Burmistrz

Wiktor Grygiencz

Powierzchnia

5,68 km²

Położenie

53° 13' N
23° 20' E

Liczba mieszkańców (2006)
- liczba ludności
- gęstość

4 579
806,2 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

16-030

Położenie na mapie Polski

Supraśl

TERC10
(TERYT)

3202602094

Urząd miejski³

ul. Piłsudskiego 58
16-030 Supraśl
tel. 85 718-31-65; faks 85 713-15-00
(e-mail)

Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Strona internetowa miasta

Kaplica Zachertów na cmentarzu ewangelickim w Supraślu

Supraśl to miasto w woj. podlaskim, w powiecie białostockim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Supraśl. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. białostockiego. Położone jest nad rzeką Supraślą, na Wysoczyźnie Białostockiej, jest otoczone Puszczą Knyszyńską. Wchodzi w skład aglomeracji białostockiej. Według danych z 31 grudnia 2004, miasto miało 4526 mieszkańców.

Jest siedzibą władz gminy. Gmina Supraśl sąsiaduje z miastem Białystok oraz gminami: Wasilków, Czarna Białostocka, Sokółka, Szudziałowo i Gródek. Przez jej teren przebiega droga krajowa nr 66 Białystok-Bobrowniki (granica państwa) i droga wojewódzka nr 676 prowadząca do Krynek i Kruszynian.

Jest to ciekawy zakątek Podlasia o bogatej tradycji, ciekawej kulturze i osobliwej przyrodzie. Jest najważniejszym ośrodkiem turystycznym w regionie. Urozmaicony krajobraz, który tworzą liczne, pokryte lasami wzgórza i doliny niewielkich rzek. Z południowo-wschodnich krańców Wysoczyzny Białostockiej wypływa malownicza rzeka Supraśl (niegdyś Sprząśla), która swój początek bierze na wysokości 151 m n.p.m., wśród bagien, a bieg kończy w Narwi.

Około 70% powierzchni gminy zajmują lasy Puszczy Knyszyńskiej i w Supraślu znajduje się siedziba Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej. Nieskażone cywilizacją, najcenniejsze i dziewicze jej fragmenty zostały w 1988 roku objęte ochroną w ramach Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej. Park ten nosi imię prof. Witolda Sławińskiego i jest największym obszarem chronionym tego typu w Polsce – zajmuje obszar blisko 75 tysięcy hektarów. Walory ekologiczne miasta, czystość powietrza, brak ośrodków przemysłowych, wyjątkowy mikroklimat oraz znajdujące się w pobliżu Supraśla bogate złoża borowin sprzyjają leczeniu wielu schorzeń. W roku 1999 Supraśl uzyskał status uzdrowiska.

[edytuj] Historia

W Supraślu, na terenie dzisiejszego monasteru pobazyliańskiego, już przed wieloma wiekami istniał przedchrześcijański ośrodek kultowy, gdzie dawni mieszkańcy gromadzili się, aby czcić siły Ziemi i Kosmosu. Na początku XVI wieku na uroczysku Suchy Grąd powstaje prawosławny monaster. Legenda głosi, że mnisi z Gródka, po kilkudniowych modłach puścili z biegiem rzeki Supraśl drewniany krzyż z relikwiami, prosząc Bożą Opatrzność, aby zatrzymał się on w miejscu, które będzie najlepiej nadawało się na klasztor. Założycielem i głównym fundatorem monasteru supraskiego był marszałek Wielkiego Księstwa Litewskiego Aleksander Chodkiewicz, przy współudziale prawosławnego biskupa smoleńskiego, późniejszego metropolity kijowskiego, Józefa Sołtana.

Cerkiew obronna w Supraślu

W 1501 r. powstała tu najpierw drewniana cerkiew św. Jana Ewangelisty, a potem refektarz i mnisie pustelnie. Fundatorzy chcąc podnieść znaczenie monasteru zwrócili się z prośbą o błogosławieństwo do samego patriarchy Konstantynopola. W 1505 patriarcha nadaje monasterowi tomos (uroczyste błogosławieństwo z zaleceniami duchowymi). W 1516 roku wyświęcono cerkiew Błagowieszczeńską. Później budynki monasteru wzbogaciły się o cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego, której integralną częścią były katakumby. XVI wiek to również okres formowania się wokół monasteru osady. Prawosławny monaster staje się ważnym ośrodkiem kulturalnym ziem ruskich. O jego znaczeniu świadczy fakt, iż w 1582 r. odwiedził go patriarcha bułgarski Gabriel, a w 1590- patriarcha Jeremiasz II. Zakonnicy zgromadzili m.in. bogatą bibliotekę z cennymi drukami i rękopisami (np. Kodeks supraski z XI-XII w.). W 1609 monaster przystępuje do unii brzeskiej (1596), a klasztor w Supraślu stał się ważnym ośrodkiem kulturalnym i religijnym unitów i przeżywa największy okres swojej świetności. W 1695 uruchomiono przyklasztorną drukarnię, a w 1711 pierwszą we wschodniej Polsce papiernię. Tłoczono tu książki świeckie w języku łacińskim i polskim oraz książki religijne w języku cerkiewnosłowiańskim. Bazylianie zamalowują prawosławne freski z XVI wieku i stawiają wokół cerkwi nowe budynki. W 1796 władze pruskie konfiskują większość dóbr klasztoru. W 1804 zlikwidowana zostaje drukarnia.

Do 1807 Supraśl jest siedzibą biskupstwa unickiego. Po pokoju w Tylży (1807) pod zaborem rosyjskim. W 1824 roku władze zaborcze monaster supraski przekazują sprowadzonym z Rosji zakonnikom prawosławnym. Klasztor przeżywa okres upadku i popada w ruinę. W 1875 zbudowana została cerkiew św. Pantelejmona, w 1889- Jana Teologa, a 1901- św. Jerzego Zwycięzcy na cmentarzu grzebalnym. W 1910 następuje renowacja szesnastowiecznych fresków. W wyniku działań I wojny światowej w 1915 w obliczu zbliżającego sie nieuchronnie odrodzenia Państwa Polskiego, mnisi prawosławni uciekają z Supraśla w głąb Rosji zabierając ze sobą cudowną ikonę Matki Boskiej Supraskiej.

W 1834 po wprowadzeniu przez władze carskie ceł na towary sprowadzane z Królestwa Polskiego do Rosji, w Supraślu powstają pierwsze manufaktury sukiennicze, następnie warsztaty tkackie, produkujące głównie na rynek rosyjski.

Prawa miejskie otrzymał Supraśl w I poł. XIX w. Do końca XIX w. Supraśl utracił znaczenie na rzecz rozwijającego się Białegostoku.

Władze II Rzeczypospolitej opuszczony klasztor supraski i przekazują Kościołowi rzymskokatolickiemu. W 1937 roku salezjanie zdejmują krzyże z cerkwi św. Jana Teologa. W 1944 wojska niemieckie wysadziły w powietrze budynek cerkwi. Po II wojnie światowej w klasztorze znajduje swoją siedzibę szkoła rolnicza. W latach 90. XX w budynki klasztorne zostają przekazane Kościołowi prawosławnemu.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. białostockiego.

[edytuj] Zabytki

Pałac Buchholtzów w Supraślu

Pobazyliański Zespół Klasztorny Zwiastowania Najświętszej Marii Panny
Kościół parafialny pw. św. Trójcy – bezstylowy, wybudowany w latach 1861-1865.
Kościół ewangelicko-augsburski – neogotycki, obecnie nieużytkowany, zbudowany w 1870 r.
Kaplica pw. Wszystkich Świętych na cmentarzu katolickim – pierwotnie grekokatolicka, kaplica murowana i drewniana, wieża z pocz. XVIII w., korpus z poł. XIX w.
Cmentarz ewangelicki – na cmentarzu dwie wyróżniające się budowle: kaplica grobowa rodziny Buchholtzów, neoromańska, wybudowana w 1904 r. wg projektu arch. Hugo Kudera, oraz kaplica grobowa rodziny Zachertów, wymurowana w 1885 r. wg projektu arch. H. Zydoka.
Pałac Buchholtzów – ob. Liceum Plastyczne. Secesyjny pałac, siedziba jednej z najsłynniejszych rodzin supraskich fabrykantów, zbudowany w latach 1892-1903. We wnętrzu zachowane polichromie, stolarka, sztukateria i żeliwna secesyjna klatka schodowa. Przy pałacu park przekomponowany na pocz. XX w. (jedyny przykład secesyjnego ogrodu w województwie podlaskim).
Dom Ludowy – ob. USC i Przychodnia Lekarska. Drewniany modernistyczny budynek wzniesiony w 1934 r. wg projektu arch. Jarosława Giryna.
Karczma – ob. dom mieszkalny, ul. Konarskiego 3. Drewniany dom, z naczółkowym dachem, zbudowany XVIII/XIX w.
Dwór Zacherta – klasycystyczny dworek z kolumnowym portykiem wybudowany w poł. XIX w. jako dom miejscowego fabrykanta. Zniszczony, zrekonstruowany w 1988 r.
Zespół fabryczny Jansena – ob. stołówka i internat Liceum Plastycznego. Wybudowany przed 1866 r. dom właściciela z zachowaną neoklasycystyczną polichromią. Obok manufaktura włókiennicza zbudowana w 1849.