Włodzimierz Zagórski (generał)

Z Wikipedii

Włodzimierz Zagórski
'
Życie	generał brygady
Data urodzenia	21 stycznia 1882
Data śmierci	nieznana
Kariera
W służbie od
Pełniona funkcja	Szef departamentu lotnictwa M.S.Wojskowych
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa Bitwa warszawska 1920
Odznaczenia

Włodzimierz Zagórski herbu Ostoja (ur. 21 stycznia 1882 w Saint-Martin-Lautosque we Francji, zaginął 6 sierpnia 1927) - major Sztabu Generalnego Cesarskiej i Królewskiej Armii i generał brygady pilot Wojska Polskiego.

Spis treści 1 Młodość 2 Służba w C.K. Armii i Legionach Polskich 3 Służba w Wojsku Polskim 4 Przewrót majowy i uwięzienie 5 Zaginięcie Zagórskiego 6 Awanse 7 Ordery i odznaczenia 8 Przypisy 8.1 Literatura 8.2 Zobacz 8.3 Linki zewnętrzne

[edytuj] Młodość

Urodzony we Francji, tam zdobył wszechstronne wykształcenie. Studia prawnicze i handlowe ukończył we Francji i Austrii. Znał dobrze sześc języków, m.in. francuski i niemiecki. Na swój koszt odbył kursy pilotażu.

[edytuj] Służba w C.K. Armii i Legionach Polskich

W 1900 rozpoczął służbę wojskową w Cesarskiej i Królewskiej Armii. 18 sierpnia 1902 awansowany na podporucznika artylerii. W 1910 ukończył Akademię Sztabu Generalnego w Wiedniu i został szefem sztabu VIII Brygady Piechoty w Krakowie. Po roku przeniesiony został do wywiadu. - kierunek armie rosyjskie oraz polskie organizacje paramilitarne w zaborze austriackim. Władający wieloma językami Zagórski, był ważnym oficerem II Oddziału Sztabu Generalnego w Wiedniu. Podlegały mu odpowiednie wysunięte ekspozytury wywiadowcze (Hauptkundschaftstellen) w Krakowie, Przemyślu oraz Lwowie, które z kolei zatrudniały sieć agentów, w tym samego Józefa Piłsudskiego, wówczas agenta wywiadu austriackiego. Wielokrotnie kontaktował się z Piłsudskim, który składał mu systematycznie meldunki o sytuacji w Królestwie Polskim. W zamian otrzymywał Piłsudski środki finansowe i instrukcje wywiadu austriackiego dla prowadzenia działalności wojskowej w Galicji.^[1]

Od sierpnia 1914 do czerwca 1916 roku Zagórski został przydzielony do Legionów Polskich w randze kapitana Sztabu Generalnego - mianowanie to spotkało sprzeciw J. Piłsudskiego i oddanej jemu kadry i stała się zarzewiem stałego antagonizmu. Szef sztabu Komendy Legionów Polskich. Ostro skonfliktowany ze wszystkimi odpowiedzialnymi za Legiony, tak z Naczelną Komendą Austriacką, jak i z Piłsudskim i Sikorskim. W czasie gdy komendantem Legionów był gen. Karol Durski-Trzaska, Zagórski stał się faktycznym decydentem w sprawach Legionów, uzależniając sędziwego generała od swoich decyzji.

Wówczas pogłębiła się wzajemna nienawiść Zagórskiego z Piłsudskim, gdyż Zagórski dokładnie wiedział, kto i w zamian za co finansował i uzbrajał ruch strzelecki w Galicji. Rozpoczęła się walka o władze nad Legionami, którą w taki sposób opisuje Władysław Studnicki, jeden ze współpracowników Piłsudskiego w tamtym czasie: Przy nieudolnych generałach Legiony znalazłyby się w fatalnej pozycji, gdyby nie Zagórski, którego szkalowanie weszło w modę, istniał bowiem pewien antagonizm między Zagórskim, a Piłsudskim, była to walka o władzę dwóch wybitnych indywidualności^[2]. Podobnie uważał Jan Dąbski: kpt. Zagórski był właściwym i rzeczywistym Komendantem Legionów. W Legionach działo się wszystko wedle jego woli. Sam fakt stworzenia Komendy Legionów postawił go od razu w antagonizmie z Piłsudskim. Ich wzajemna nieufność przerodziła się w nienawiść. Zagórski chciał zagarnąć pod siebie Piłsudskiego i osłabić jego siłę. Zagórskiego jako zawodowego wojskowego drażniło warcholstwo Piłsudskiego, drażniło go lekceważenie rozkazów Komendy Legionów i coraz większe rozluźnienie stosunków między grupą Piłsudskiego, a grupą Legionów^[3] W 1916 major i dowódca batalionu. Od czerwca 1916 do lipca 1917 Zagórski był dowódcą 3 pułku piechoty II Brygady Legionów. Od lipca 1917 - lutego 1918 dowódca pułku artylerii Polskiego Korpusu Posiłkowego. ^[4] Po przebiciu się II Brygady pod Rarańczą - usunięty z Legionów za intrygi i działanie na szkodę armii austriackiej i internowany w Hust, potem oddany pod sąd wojskowy. Skorzystał z cesarskiego aktu abolicji. Wedle zdania wielu osobistości powiązanych z Legionami, był jednak bardziej lojalny wobec monarchii austro-węgierskiej, niż własnych towarzyszy broni ("oficer bardziej austriacki niż polski"). Wydaje się jednak, że dotyczyło to głównie I Brygady Legionów, grupy oficerów, z którymi znalazł sie w konflikcie. Doprowadził nawet do aresztowania kilku spośród nich. Można stwierdzić, że realizował swoje daleko idące plany, nie licząc się z opinią legionistów^[5].

[edytuj] Służba w Wojsku Polskim

W czasie formowania Wojska Polskiego, 23 października 1918 roku, dowództwo nad armią i najwyższymi władzami wojskowymi objął gen. Tadeusz Rozwadowski, Zagórski został zastępca szefa formułującego się Sztabu Generalnego. Dwa dni później Rada Regencyjna wydała dekret o powołaniu urzędu szefa Sztabu Wojska Polskiego i 28 października na stanowisko to powołano oficjalnie Rozwadowskiego. Wydarzenia owe przebiegały w atmosferze wielkiego entuzjazmu. Nowy szef sztabu wraz ze swymi współpracownikami przystąpił do intensywnych prac nad organizacją centralnych instytucji wojskowych oraz nowych oddziałów Wojska Polskiego. Podstawą tych działań były projekty opracowane przez płk Zagórskiego. Równocześnie powstało Ministerstwo Spraw Wojskowych (MSWoj.). Stanowisko ministra zarezerwowano dla więzionego w Magdeburgu J. Piłsudskiego.

W listopadzie 1918 Zagórski został zmuszony do opuszczenia służby. Wrócił do służby po rozpoczęciu wojny polsko-bolszewickiej. Był szefem sztabu Frontu Północnego (dowódca gen. J. Haller). ^[6] Brał udział w bitwie warszawskiej.

Po odparciu bolszewików, Włodzimierz Zagórski został odsunięty od armii przez Piłsudskiego, od kwietnia 1921 do marca 1923 znajdował się w rezerwie. Zajął się działalnością gospodarcza. Współzałożyciel i czasowo członek zarządu Spółki Akcyjnej "Francopol" zajmującej się dostawami sprzętu lotniczego dla armii.

Dekretem Prezydenta RP z 15 listopada 1923 przemianowany został z dniem 1 listopada tego roku na oficera zawodowego w stopniu pułkownika Sztabu Generalnego ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 6,5 lokatą w korpusie oficerów artylerii. ^[7]

W okresie do 1926 rzekomo twierdził iż posiada podpisane pokwitowania płatnych agentów austriackich między innymi Walerego Sławka. Niektóre z tych dokumentów pokazywał politykom antypiłsudczykowskim. Reaktywowany do służby przez W. Sikorskiego, po odejściu Piłsudskiego z polityki, od marca 1923 był szefem Wydziału Przemysłu Wojennego, wkrótce szef Departamentu Przemysłu Wojennego MSWoj.

31 marca 1924 Prezydent RP Stanisław Wojciechowski na wniosek ministra spraw wojskowych, gen. dyw. Władysława Sikorskiego awansował go na generała brygady ze starszeństwem z 1 lipca 1923 i 9 lokatą. ^[8]

Od 17 sierpnia 1924 do 18 marca 1926 był szefem Departamentu IV Żeglugi Powietrznej M.S.Wojsk. Forsował wtedy kontrowersyjny plan szerokiej rozbudowy polskiego lotnictwa w oparciu o zakupy maszyn we Francji. Właściwym twórcą tego planu był jeszcze oficer francuski François-Lèon Leveque, do grudnia 1922 dowódca lotnictwa w Polsce, który planował rozbudować je do 50 eskadr. Polska uzyskała wtedy dużą francuską pomoc finansową na zakup samolotów. Posunięcia te były wtedy bardzo krytykowane przez piłsudczyków jako hamujące rozwój rodzimych konstrukcji lotniczych.^{[potrzebne źródło]} Bliskim współpracownikiem Zagórskiego był gen. Władysław Sikorski.

Czynione z wielkim rozmachem zakupy samolotów sprawiły, że około 1925 lotnictwo polskie było jeśli chodzi o liczbę posiadanego sprzętu jednym z najsilniejszych w Europie. O ile niektóre z zakupionych maszyn były na dobrym poziomie konstrukcyjnym (np. Breguet XIX czy Potez XXV), tak inne miały niewłaściwą konstrukcję (np. znany z licznych wypadków , w tym 31 śmiertelnych,SPAD 61) czy archaiczne osiągi (Farman F-68 Goliath). Do dziś kontrowersyjne jest czy masowy zakup tych maszyn nie opóźnił rozwoju rodzimego przemysłu lotniczego. Ponadto wysokie stany sprzętowe kontrastowały z niskim stanem osobowym, stąd większość polskich eskadr lotniczych nie miała zdolności bojowej, a nawet ćwiczebnej. Stąd można głosić tezę, że siła polskiego lotnictwa, opierająca się na dużej liczbie samolotów, na których nie miał kto latać, była w istocie iluzoryczna. Od początku 1926 osoby z otoczenia Piłsudskiego (gen.Lucjan Żeligowski, gen. Daniel Konarzewski) były źródłem oskarżeń, że generał był zamieszany w aferę korupcyjną w armii związaną z firmą Francopol i kapitałem francuskim. W następstwie odwołany w kwietniu 1926 i poddany śledztwu. Prowadzona wówczas była głośna kampania prasowa dotycząca udziału Zagórskiego w rzekomej aferze Francopolu, nie znaleziono jednak dowodów, które mogłyby potwierdzić, że Zagórski dokonywał jakichkolwiek przestępstw.^{[potrzebne źródło]} Zagórski od 1921 był akcjonariuszem Francopolu,^[9] aczkolwiek na zakup od tej firmy partii 100 silników i 100 myśliwców Spad 61 uzyskał zezwolenie Prokuratorii Generalnej.^{[potrzebne źródło]} Francopol nie podjął produkcji samolotów w Polsce. Natomiast samoloty (m. in. 256 samolotów SPAD 61) zakupione u producenta francuskiego długo niszczały pod gołym niebem we Francji, bo nie załatwiono transportu lub hangarów.^[10] Zagórski, 18 marca 1926 odwołany ze stanowiska i poddany śledztwu. wrócił do służby po kolejnym dojściu do stanowiska premiera W. Witosa

Zwolennicy Zagórskiego uważają, że był jedną z osób, która rozumiała rolę nowoczesnego uzbrojenia, a w szczególności lotnictwa dla prowadzenia wojny.^{[potrzebne źródło]} Możliwy jest jednak także pogląd odmienny, mianowicie, że nadmierne zakupy sprzętu, którego nie były w stanie wchłonąć istniejące eskadry, spowodowały zapóźnienie techniczne w następnych latach (np. samoloty Potez XXV wprowadzano do użytku w lotnictwie jeszcze w latach trzydziestych jako całkowicie nieużywane, zaś nowe samoloty PWS - 10 wyposażano w przestarzałe silniki zakupione przez Zagórskiego we Francji, ponieważ dysponowano ich nadmiarem). Posiadano bowiem dużą liczbę przestarzałego, a w ogóle nie użytego jeszcze sprzętu, zakupionego za kredyt francuski. Rozpoczęcie jego spłaty utrudniało zaś wymianę sprzętu na nowszy, produkowany przez polskie wytwórnie, bowiem wywołało chroniczne zadłużenie lotnictwa wojskowego.

Jedyny egzemplarz samolotu Martinsyde F.4 Buzzard, jaki użytkowano w Polsce był samolotem dyspozycyjnym Zagórskiego, pomalowanym w całości w charakterystyczne biało-czerwone pasy.

[edytuj] Przewrót majowy i uwięzienie

W przewrocie majowym Włodzimierz Zagórski opowiedział się po stronie legalnego rządu Wincentego Witosa. 12 maja z rozkazu gen. T. Rozwadowskkiego objął dowództwo grupy lotniczej w Warszawie, w miejsce gen. Ludomiła Rayskiego z zadaniem rozproszenia zdążających na Warszawę sił sprzymierzonych J. Piłsudskiemu. Jako dowódca lotnictwa, bardzo szybko opanował sytuację na warszawskim lotnisku wojskowym. W dodatku dokonał zarekwirowania kilku samolotów cywilnych i wykonując rozkazy zwierzchników kierował lekkimi, wręcz symbolicznymi bombardowaniami wojsk Piłsudskiego. A jednak w wyniku tych bombardowań padli zabici i ranni, podobnie, jak w wyniku ostrzeliwania lotniska przez wojska Marszałka padli zabici i ranni po stronie rządowej.

Oskarżony o osobiste bombardowanie lotnicze wojsk marszałka, Zagórski został internowany 15 maja 1926 w Wilanowie, przewieziony do Wilna i uwięziony wraz z gen. Tadeuszem Rozwadowskim i trzema innymi generałami w Wojskowym Więzieniu Śledczym nr III na Antokolu na ponad rok. Warunki w więzieni były ciężkie, cele nieogrzewane, reżim więzienny surowy jak to uzasadniano w interesie śledztwa. Kiedy w październiku 1926 roku Wojskowy Sąd Okręgowy nr 1 w Wilnie wydał orzeczenie w sprawie gen. Rozwadowskiego że powinien on zostać natychmiast zwolniony, prokurator wojskowy przedłużył areszt śledczy dla wszystkich pięciu generałów z powodów "interesów wojska pierwszorzędnej wagi".

Zagórski rzeczywiście wydawał rozkazy lotnictwu, ale wykonywał w tym zakresie rozkazy swoich zwierzchników generałów Rozwadowskiego i Malczewskiego. Wbrew rozpuszczanych o nim plotkom, sam nigdy nie pilotował żadnego z bombardujących wojska Piłsudskiego samolotów. Postawiono mu też szereg zarzutów natury kryminalnej w związku z niedopełnieniem obowiązków w sprawie Francopolu, ale nie sformułowano ostatecznie żadnego aktu oskarżenia.^{[potrzebne źródło]} Dopiero w kwietniu 1927 roku, kiedy profesor Uniwersytetu w Wilnie i sympatyk Piłsudskiego Marian Zdziechowski opublikował broszurę w obronie uwięzionych generałów - "Sprawa sumienia polskiego", nacisk opinii publicznej spowodował zmianę stanowiska władz wojskowych.^{[potrzebne źródło]}

[edytuj] Zaginięcie Zagórskiego

6 sierpnia 1927, w rocznicę wymarszu 1 Kompanii Kadrowej, obchodzoną przez legionistów na zjeździe w Szczypiornie, został zwolniony z więzienia. Tego samego dnia o godz. 8.20 w towarzystwie kpt. Lucjana Miładowskiego wyjechać miał pociągiem osobowym nr 714 z Wilna do Warszawy. W stolicy miał stawić się do raportu u marszałka J. Piłsudskiego. W tym też czasie rzekomo sporządzono akt oskarżenia, ale Zagórski jak mówiono miał odpowiadać z wolnej stopy.^[11] Po przyjeździe do Warszawy zaginął.^[12] Śledztwo prowadzono długo, lansowana była teza o dezercji. W Roczniku Oficerskim z 1928 był wykazany w korpusie generałów, jako zaginiony.

Zagórski w czasie pobytu w więzieniu pisał pamiętniki, w których krytykował działalność marszałka. Jako oficer sekcji wywiadowczej armii austriackiej znał doskonale kontakty Piłsudskiego z HK-Stelle. Niewątpliwie naraził się także wielu środowiskom w armii, zwłaszcza w lotnictwie zwolennikom budowy własnego niezależnego od Francji przemysłu lotniczego, a także ludziom powiązanym z aferą korupcyjną w firmie Francopol. Zagórski, którego czekał proces i w przypadku skazania wieloletnie więzienie, jako były oficer wywiadu mógł teoretycznie wyreżyserować własne zniknięcie (teza ta była później lansowana przez historyków związanych ze środowiskiem piłsudczyków). Jako przeciwwagę powstała też teza, jakoby został zamordowany z rozkazu - lub nawet przez samego - Józefa Piłsudskiego; nie została ona dotąd udowodniona, opisał ją m.in. Witos (zob. jego pamiętniki); jest powtarzana (mimo braku jakichkolwiek dowodów) do dziś przez historyków związanych z endecją^[13], ale odrzucona przez innych.^[14]. Los generała Zagórskiego do dziś jest tajemnicą i źródłem kontrowersji.

[edytuj] Awanse

• podporucznik (leutnant) – 18.VIII.1902
• porucznik (oberleutnant) – 1.XII.1908 ^[15]
• kapitan (hauptmann) – 1.XI.1913
• major (major) – 1.X.1916
• podpułkownik –
• pułkownik - zweryfikowany ze starszeństwem z 1.VI.1919
• generał brygady - 31.III.1924 ze starszeństwem z 1.VII.1923 i 9 lokatą

[edytuj] Ordery i odznaczenia

• Krzyż Walecznych – czterokrotnie
• Krzyż Komandorski Orderu Gwiazdy Rumunii

Przypisy

[edytuj] Literatura

• Jerzy Rawicz, Generał Zagórski zaginął..., Książka i Wiedza, Warszawa 1963.
• Jerzy Gaul, Z działalności kapitana Włodzimierza Zagórskiego w latach 1914 – 1918, Przegląd Historyczny 1997.
• Maximillian Ronge, dwanaście lat służby wywiadowczej, Warszawa 1992.
• Piotr Kowalski, Generał brygady Włodzimierz Ostoja-Zagórski (1882-1927) - biografia, Toruń 2007. (Oficyna Wydawnicza Kucharski)
• Zbigniew Cieślikowski, Tajemnice śledztwa KO 1042/27. Sprawa generała Włodzimierza Ostoi-Zgórskiego, Warszawa 1997.
• Bohdan Urbankowski, Józef Piłsudski: marzyciel i strateg, (Józef Piłsudski: Dreamer and Strategist), Tom pierwszy (first tome), Wydawnictwo ALFA, Warsaw, 1997, ISBN 83-7001-914-5
• Tadeusz Kryska-Karski i Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski Niepodległej wyd. Editions Spotkania Warszawa 1991, s. 185
• H. P Kosk: Generalicja polska t. 2 Oficyna Wydawnicza "Ajaks" Pruszków 2001
• Piotr Stawecki: Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918-1939, Warszawa 1994, ISBN 83-11-08262-6, s. 198-199, s. 358-359
• Piotr Zarzycki: 1 Pułk Artylerii Najcięższej, Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej zeszyt 6, Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „Egross-Mikromax” Sp. z o.o., Warszawa 1991, ISBN 83-00-03221-5,
• Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917), Warszawa 1917, s. 1,
• M. Patelski, Jeńcy majowej wojny. Pobyt generałów: Tadeusza Jordan Rozwadowskiego, Juliusz Malczewskiego, Włodzimierza Zagórskiego i Bolesława Jaźwińskiego w Wojskowym Więzieniu Śledczym na Antokolu w Wilnie, [w:] Zamach stanu Józefa Piłsudskiego 1926 roku, pod red. Marka Siomy, Lublin 2007, s. 309-324.
• Rocznik Oficerski 1924, s. 19, 118,
• Rocznik Oficerski 1928, s. 12,

[edytuj] Zobacz

• Generałowie polscy
• Generałowie II Rzeczypospolitej Polskiej
• Generałowie II Rzeczypospolitej Polskiej awansowani w 2007 r.
• Generałowie w ujęciu historycznym - statystyka

[edytuj] Linki zewnętrzne

• "Formowanie Wojska Polskiego a rocznica niepodległości" , wykład Mariusza Patelskiego wygłoszony w Klubie Inteligencji Katolickiej w dniu 9 listopada 2003 r.