Jabłonków

Z Wikipedii

Współrzędne: 49°36' N 18°46' E49.6 18.7666667 (Jabłonków)

Jablunkov
Herb Jabłonkowa
Dewiza: brak
Państwo	Czechy
Kraj	morawsko-śląski
Burmistrz	Petr Sagitarius
Powierzchnia	17 km²
Położenie	49° 36' N 18° 46' E
Ludność (2005) • liczba ludności	5 918
Kod pocztowy	739 91
Położenie na mapie kraju Jablunkov
Strona internetowa miasta

Jabłonków (cz. Jablunkov, niem. Jablunkau) – miasto w Rep. Czeskiej w kraju morawsko-śląskim, na Śląsku Cieszyńskim, nad rzeką Olzą, pomiędzy pasmem Beskidu Śląskiego na wschodzie i Beskidu Morawsko-Śląskiego na zachodzie, na północ od Przełęczy Jabłonkowskiej. Leży na tzw. Zaolziu, kilka kilometrów od granicy z Polską i jest najbardziej wysuniętym na wschód miastem w Czechach.

Spis treści 1 Historia 2 Dziś 3 Przypisy 4 Zobacz też

[edytuj] Historia

Do połowy XVI wieku Jabłonków był wsią poddańczą książąt cieszyńskich. 6 maja 1560 roku książę Wacław III Adam podniósł Jabłonków do rangi miasta książęcego, nadając mu prawa miejskie, w tym m.in. prawo do warzenia piwa, organizowania jarmarków czy prawo do posiadania młyna.

Już w 1223 roku istniał w Jabłonkowie drewniany kościół. Na jego miejscu w 1401 roku wybudowano nowy, także drewniany. Murowany kościół wybudowano w 1620 roku; w 1656 roku odwiedził go król Jan II Kazimierz.

Położenie miasta u stóp Przełęczy Jabłonkowskiej sprzyjało jego rozwojowi. Przez przełęcz, a następnie doliną Olzy prowadził bowiem szlak handlowy z Węgier na pn. Europy, od znacznych ilości przewożonej nim miedzi zwany "miedzianym". Dzięki niemu Jabłonków rozwinął się jako lokalne centrum handlowe i rzemieślnicze. Od 1639 roku odbywały się tu targi, na które przybywali nie tylko mieszkańcy Księstwa Cieszyńskiego, ale także kupcy z tzw. Górnych Węgier (dzisiejszej Słowacji) i Moraw. Jabłonków słynął też z wyrobów tkackich i garncarskich.

W 1851 roku wyświęcono szpital miejski, a w 1861 także klasztor (tzw. stary) sióstr Elżbietanek. W 1871 roku Jabłonków uzyskał połączenie kolejowe w ramach Kolei Koszycko-Bogumińskiej. Stację usytuowano jednak daleko od centrum miasta, ok. 1 km na północ od niego na terenie pobliskiego Nawsia, bowiem rajcy jabłonkowscy obawiali się, że przejeżdżające pociągi będą powodowały pożary lub straszyły zwierzęta gospodarskie, co mogło doprowadzić do upadku jarmarków miejskich. Skutki tej decyzji mieszkańcy Jabłonkowa odczuli bardzo dotkliwie, bowiem brak bezpośredniego połączenia kolejowego zepchnął miasto na ubocze życia gospodarczego regionu. W 1880 roku Jabłonków liczył 3289 mieszkańców, z czego 89% stanowili Polacy^[1]. W 1890 roku w mieście wybuchł 3-dniowy pożar, który strawił dużą część miasta, w tym szereg charakterystycznych drewnianych domów podcieniowych w otoczeniu Rynku. Dopiero po tym wydarzeniu zaczęto stawiać murowane budynki, a centrum miasta zaczęło uzyskiwać dzisiejszy wygląd.

W 1905 roku miasto wzbogaciło się o nowy budynek obecnego ratusza, a w 1911 roku także o budynek sądu. W owym czasie miasto było naturalnym centrum administracyjnym i handlowym dla mieszkańców wsi położonych w górze doliny Olzy, w tym także dla tzw. dziś Beskidzkiej Trójwsi: Istebna-Koniaków-Jaworzynka, położonej dziś po stronie polskiej. Według spisu z 1910 r. Jabłonków liczył 3816 mieszkańców, z tego 3221 (84,4%) Polaków, 538 (14,1%) Niemców, 57 (1,5%) Czechów.

Po podziale Księstwa Cieszyńskiego w 1920 roku Jabłonków znalazł się w granicach Czechosłowacji, mimo iż miasto w zdecydowanej większości zamieszkiwała ludność polska. W 1921 r. miasto liczyło 3620 mieszkańców, w tym 2278 (62,9%) Polaków, 883 (24,4%) Czechów, 412 (11,4%) Niemców i 47 (1,3%) mieszkańców innych narodowości, głównie Żydów i Słowaków. W październiku 1938 roku Jabłonków wraz z resztą Zaolzia zajęły wojska polskie. Po zajęciu Polski przez wojska niemieckie, miasto znalazło się w granicach III Rzeszy i zostało włączone do okręgu cieszyńskiego (niem. Landkreis Teschen). Po 1945 roku miasto ponownie włączono do Czechosłowacji. Jabłonków rozwinął się jako miejscowość turystyczna oraz ośrodek przemysłu drzewnego. W 1991 miasto zamieszkiwało 10413 osób, z czego 24,5% deklarowało narodowość polską^[2]. Po podziale Czechosłowacji w 1993 roku znalazł się w pobliżu nowej czesko-słowackiej granicy (przejście w Mostach koło Jabłonkowa). Stał się też najdalej na wschód wysuniętym miastem Republiki Czeskiej.

[edytuj] Dziś

Jabłonków jest dziś prężnym ośrodkiem mniejszości polskiej w Republice Czeskiej - 23% posiada obywatelstwo polskie^{[potrzebne źródło]}. Jest też znanym ośrodkiem kultury górali beskidzkich. W samym mieście znajdowała się enklawa góralskiej grupy etnicznej: Jacków jabłonkowskich, czyli góralskiej szlachty mieszczańskiej, która zamieszkiwała tylko to miasto, a od reszty górali śląskich odróżniali się strojem przypominającym węgierski strój ludowy oraz gwarą, tzw. jabłonkowaniem, czyli miękką wymową sz i cz.

Przypisy

[edytuj] Zobacz też

• Śląsk Cieszyński
• Zaolzie
• Ślązacy
• Rudolf Paszek