Msza trydencka
Z Wikipedii
| Artykuł serii Kościół katolicki |
|
 |
|
| Organizacja | |
|---|---|
|
Papież • Benedykt XVI |
|
| Początki i przeszłość | |
|
Jezus Chrystus |
|
| Teologia | |
|
Trójca Święta |
|
| Liturgia | |
|
Diakon • Prezbiter • Biskup |
|
| Portal katolicki |
|
Msza trydencka (Nadzwyczajna forma rytu rzymskiego)- to jeden z rytów katolickiej mszy świętej.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Wyłonił się on z przemian, które zachodziły w liturgii Eucharystii na przestrzeni starożytności i średniowiecza.
Podstawowe księgi liturgiczne tej wersji rytu rzymskiego opublikowane zostały w wyniku reformy po Soborze Trydenckim za pontyfikatu i z inicjatywy papieża św. Piusa V: brewiarz (Breviarium Romanum) w 1568, mszał (Missale Romanum) w 1570 roku. Brewiarz promulgowany został bullą Quod a nobis, mszał zaś bullą Quo primum. Wersja rytu rzymskiego, zwana potocznie trydencką, obowiązywała powszechnie aż do przeprowadzenia po Soborze Watykańskim II reformy liturgicznej w roku 1965, wtedy wprowadzono tzw. Mszał z 1965. Nie był on w użyciu długo, kolejna wersja pojawiła się w roku 1967 (w Polsce nie zdążyła wejść w życie), w 1969 zaś -- Novus Ordo Missae (NOM). Od tego czasu stary obrządek sprawowany jest tylko w nielicznych miejscach. Jednak Mszał z 1570 roku nie został nigdy zniesiony lub wręcz zakazany (co podkreślił Benedykt XVI w motu proprio Summorum Pontificum).
Porządkiem tym posługują się m.in. Bractwo św. Piusa X, Instytut Chrystusa Króla, Instytut Dobrego Pasterza oraz Bractwo Świętego Piotra, niektórzy księża diecezjalni i zakonnicy (zgodnie z motu proprio Summorum Pontificum), a także sedewakantyści.
W Polsce ryt trydencki (nieco zmodyfikowany i przy użyciu języka narodowego) obowiązuje również w Kościele Starokatolickim Mariawitów (duchowni mariawiccy jako pierwsi w historii odprawili Mszę trydencką w języku polskim- była to pasterka).
[edytuj] Porządek mszy świętej
Przed (zwłaszcza uroczystą) mszą (niedzielna suma) może nastąpić pokropienie wodą święconą, zwane też aspersją - od słów śpiewanej przy tym antyfony "Asperges me Domine hysopo et mundabor, lavabis me et super nivem dealbabor" z wersetem Miserere mei Deus secundum magnam misericordiam tuam (Pokrop mnie Panie hyzopem a stanę się czysty, obmyj mnie, a nad śnieg wybieleję, werset Zmiłuj się nade mną, Boże, według wielkiego miłosierdzia twego (Psalm 51)). Celebrans ubrany w kapę dokonuje pokropienia zebranych wiernych, dopiero po tym przebiera się w ornat.
Msza rozpoczyna się modlitwami u stopni ołtarza. Kapłan z ministrantami klęczącymi u stopni ołtarza (w tzw. mszy solennej z diakonem i subdiakonem) odmawia fragmenty psalmu 43 oraz spowiedź powszechną (Confiteor) zakończoną odpuszczeniem zebranym grzechów powszednich. Dopiero wtedy kapłan wstępuje po stopniach do ołtarza.
Po odmówieniu modlitwy Aufer a nobis oraz introitu następuje prośba w języku greckim Kyrie eleison (Panie zmiłuj się) śpiewana trzy razy po trzy wezwania (po trzykroć do każdej z trzech Osób Trójcy Przenajświętszej), a następnie hymn Gloria in excelsis Deo (Chwała na wysokości Bogu). Po nim odczytywana lub śpiewana jest Lekcja (czyli wyjątek ze Starego Testamentu, z listów bądź Dziejów Apostolskich lub z Apokalipsy św. Jana), następnie graduał lub Traktus, a po nim fragment Ewangelii.
Po odczytaniu Ewangelii następuje przerwa we Mszy świętej, kapłan zdejmuje manipularz i ornat, zakłada biret i wchodzi na ambonę, skąd głosi kazanie. Kazanie może także być wygłoszone przed Mszą lub po niej.
Następnie powraca do ołtarza i kontynuuje celebrację Mszy świętej. Podczas wyznania wiary (Credo) wszyscy przyklękają w trakcie wypowiadania słów dotyczących wcielenia Chrystusa (Et incarnatus est de Spiritu Sancto ex Maria Virginae, et homo factus est).
Po wyznaniu wiary następuje offertorium (ofiarowanie) w trakcie którego kapłan prosi Boga Ojca o przyjęcie ofiary mszy świętej składanej jako wynagrodzenie grzechów (modlitwa Suscipe, Sancte Pater). Następnie kapłan dolewa wody do wina i jeszcze raz prosi Boga o przyjęcie ofiary. W modlitwie Veni Sanctificator następuje prośba do Ducha Świętego o pobłogosławienie ofiary. Kapłan umywa ręce (Lavabo) odmawiając fragmenty psalmu 26, po czym prosi Trójcę Świętą o przyjęcie ofiary.
Następuje wezwanie Sursum corda (w górę serca), a po nim prefacja czyli modlitwa dziękczynna dopasowana do charakteru uroczystości, zakończona przez "Sanctus" (święty) czyli hymn śpiewany Bogu przez wszystkie chóry anielskie.
Po Sanctus rozpoczyna się najistotniejsza część mszy, czyli kanon. Odmawiany jest przyciszonym głosem. Zaczyna się on od trzech wspomnień: całego Kościoła, Przyjaciół i Parafian oraz Wszystkich Świętych. Następnie kapłan prosi Boga o przyjęcie ofiary, po czym następuje konsekracja chleba, czyli sakramentalna przemiana jego substancji w Ciało Chrystusa, w chwili wypowiedzenia przez kapłana słów Hoc est enim Corpus Meum (to jest bowiem Ciało Moje). Konsekracja wina, czyli sakramentalna przemiana jego substancji w Krew Chrystusa następuje wraz ze słowami kapłana Hic est enim calix Sanguinis Mei, novi et aeterni testamenti, mysterium fidei, qui pro vobis et multis effundetur in remissionem peccatorum (To jest bowiem kielich Krwi Mojej, nowego i wiecznego przymierza, tajemnica wiary, która za was i za wielu będzie wylana na odpuszczenie grzechów). Słowa konsekracji wypowiadane są powoli i wyraźnie, ale szeptem.
Po konsekracji chleba i wina następuje każdorazowo przyklęknięcie kapłana, podniesienie postaci konsekrowanej i ponowne przyklęknięcie. Następnie kapłan wspomina mękę Pańską, nawiązuje do ofiar Abla, Abrahama i Melchizedeka oraz prosi Anioła Pańskiego o zaniesienie ofiary na najwyższy ołtarz w niebie. Następują kolejne wspomnienia: dusz w czyśćcu, grzeszników i całego stworzenia. Kanon kończy się tzw. małym podniesieniem i doksologią wychwalającą Trójcę Świętą.
Modlitwa Ojcze nasz odmawiana jest przez samego kapłana, wierni dołączają się dopiero pod koniec, wypowiadając słowa sed libera nos a Malo (ale uwolnij nas od Złego) po czym następują trzy modlitwy poprzedzające Komunię kapłańską. W międzyczasie śpiewane jest Agnus Dei czyli Baranku Boży. Następnie kapłan pokazuje wiernym konsekrowaną hostię będącą zgodnie z nauczaniem Kościoła Katolickiego ciałem Chrystusa, mówiąc Ecce Agnus Dei (Oto Baranek Boży) i następuje Komunia wiernych, przyjmowana przy balaskach, wyłącznie w pozycji klęczącej i do ust. Komunia święta w pozycji stojącej lub na rękę nie jest dozwolona, nawet w przypadku Mszy św. polowych.
Msza kończy się słowami Ite, missa est i błogosławieństwem, jednak po nich kapłan odczytuje dodatkowo tzw. Ostatnią Ewangelię. Jest to początek Ewangelii wg św. Jana mówiący o wcieleniu Słowa Bożego.
[edytuj] Zmiany w liturgii mszalnej po Soborze Watykańskim II
Po Soborze Watykańskim II zaczęto wprowadzać liczne zmiany w liturgii rzymskiej. Ich efektem było między innymi gruntowne zreformowanie mszału. Nowa liturgia mszy świętej różni się od dotychczasowej między innymi:
- Zmianą ustawienia kapłana. Celebracja versus populum (do ludu) miała być umotywowana taką właśnie pierwotną formą Mszy. Jednak według niektórych badaczy, Msza była sprawowana na wschód. Gdy kościół był inaczej zbudowany, kapłan sprawował Mszę na wschód i lud także kierował się na wschód (mając kapłana za plecami).[1] We mszy trydenckiej kapłan stał przed ołtarzem, zwrócony twarzą - wraz z wiernymi - w kierunku ustawionego centralnie krzyża z wyobrażeniem Ukrzyżowanego, i równocześnie przodem do tabernakulum - z przechowywanymi tam zwykle postaciami konsekrowanymi - umieszczonego w nastawie ołtarzowej.
- Mocniejszym zaakcentowaniem pozostałych - poza ołtarzem - miejsc sprawowania liturgii: ambony (jako stołu Słowa Bożego) oraz miejsca przewodniczenia.
- Zaakcentowaniem łączności homilii z całą liturgią - jako części Liturgii Eucharystycznej i czasu głoszenia Słowa Bożego. W Mszy trydenckiej kazanie nie jest częścią mszy, na czas kazania kapłan zdejmuje manipularz i kładzie go na ołtarzu, czasem także zdejmuje ornat. Nie jest niezwykłe, że kazanie jest głoszone przed lub po Mszy.
- Dopuszczeniem do stosowania w liturgii języków narodowych - w większości obszarów szybko zajęły one miejsce łaciny. Na międzynarodowych zjazdach Msze święte odprawia się nierzadko po angielsku lub w innym języku zrozumiałym dla większości uczestniczących w nich wiernych; chociaż zalecane jest też odmawianie przynajmniej Ojcze Nasz po łacinie.
- Stopniowym wprowadzeniem kilku nowych modlitw eucharystycznych, odmawianych głośno i z większym udziałem wiernych. Do obowiązującego w Kościele rzymskim od IV wieku i poszerzanego na przestrzeni stuleci kanonu rzymskiego dołączono cztery (główne II-V, ponadto dwie z udziałem dzieci oraz trzy o pojednaniu) nowe Modlitwy Eucharystyczne.
- Zwiększeniem liczby prefacji. O ile np. w VI wieku sakramentarz Leopoldyński zawierał 267 prefacji na różne okazje, reformy Soboru Trydenckiego ograniczyły ich liczbę do 14. W myśl postanowień soborowych napisano m.in. oddzielne prefacje na każdą z niedziel Wielkiego Postu, odwołujące się do tajemnicy dnia i wpisujące w nurt wielkopostnych przygotowań dla katechumenów).
- Skróceniem rytów pokutnych (opuszczenie modlitw u stopni ołtarza, wprowadzenie skróconej spowiedzi powszechnej odmawianej wspólnie przez kapłana i wiernych) i wprowadzeniem alternatywnych modlitw zamiast litanii Kyrie eleison.
- Usunięciem dawnych modlitw ofiarowania (obecne wzorowane są na żydowskich modlitwach paschalnych).
- Opuszczeniem kilkudziesięciu dodatkowych przyklęknięć kapłana, m.in. natychmiast po konsekracji - przed ukazaniem postaci konsekrowanych wiernym. W Mszy trydenckiej kapłan przyklęka zawsze zanim weźmie w ręce konsekrowaną hostię lub wino (uważane przez katolików za ciało i krew Chrystusa).
- Zredukowaniem ucałowań ołtarza. W Mszy trydenckiej kapłan zawsze całuje ołtarz, gdy się odwraca do ludu.
- Zredukowaniem (do jednego) znaków krzyża nad darami ofiarnymi. W Mszy trydenckiej kapłan zawsze kreśli znak krzyża, gdy wypowiada słowa 'Corpus (Christi)' lub 'Sanguis (Christi)'.
- Zrezygnowaniem z niektórych gestów czci dla Najświętszego Sakramentu. W Mszy trydenckiej po konsekracji kapłan nie może rozdzielić palców, którymi dotykał Najświętszego Sakramentu, po Komunii kapłan musi obmyć palce.
- Wprowadzeniem wspólnego odmawiania (śpiewania) modlitwy Ojcze Nasz, która poprzednio śpiewana była wyłącznie przez celebransa a wierni podejmowali tylko ostatni wers tej modlitwy (Sed libera nos a malo).
- Wprowadzeniem dodatkowego czytania ze Starego Testamentu oraz modlitwy powszechnej do wyodrębnionej liturgii Słowa, rezygnacja z ostatniej Ewangelii
- Wprowadzaniem zmian w obrzędzie Komunii Świętej:
- odnośnie do postawy: wprowadzenie (jako alternatywy dla postawy klęczącej) postawy stojącej (zamiast klękania przy balaskach, podchodzenie procesyjne do stojącego szafarza)
- odnośnie do sposobu przyjmowania: umożliwienie przyjmowania do ręki (komunikowany przyjmuje hostię do ręki i sam wkłada ją sobie do ust -- sposób ten miał być bliższy sposobowi pierwotnemu, jednak w pierwszych wiekach chrześcijaństwa Hostia leżąca w dłoniach była brana bezpośrednio ustami, a nie wprowadzana do ust ręką -- sposób ten zachował się do dzisiaj w komunii diakona w liturgii wchodniej)
- odnośnie do szafarza: obok kapłana wprowadza się tzw. nadzwyczajnych świeckich szafarzy Komunii św. zwanych niewłaściwie świeckimi szafarzami Eucharystii.
- Dopuszczeniem do sprawowania funkcji liturgicznych (np. czytania lekcji) osób świeckich (co jest też motywowane m.in. zbyt małą liczbą kapłanów w wielu częściach świata, lecz również podkreśleniem kapłańskiej funkcji wiernych w zgromadzeniu liturgicznym).
- Wprowadzeniem nowych formularzy mszalnych, m.in. mszy z udziałem dzieci, z własnymi (obecnie trzema) modlitwami eucharystycznymi.
- Usunięciem dużej części gestów kapłana i wiernych oraz części powtórzeń które miały charakter symboliczny; uznano je za zbędne dublowanie znaków. Dotyczy to m.in.:
- spowiedzi powszechnej (Confiteor) odmawianej w formie nadzwyczajnej rytu rzymskiego raz przez kapłana, drugi raz przez ministrantów w imieniu wiernych, czasem jeszcze po raz trzeci przez wszystkich wiernych przed przyjęciem Komunii,
- śpiewu Kyrie powtarzanego trzy razy po trzy razy - w odniesieniu do trzech osób Trójcy Świętej,
- odpowiedzi wiernych Domine non sum dignus... na Ecce Agnus Dei kapłana, powtarzanej trzy razy,
- znaków krzyża ponawianych wiele razy w czasie całej mszy świętej zarówno przez kapłana jak i wiernych.
- zwyczajowego klęczenia przez wiernych podczas całego Kanonu Mszy od śpiewu Sanctus aż do "małego podniesienia"
- zredukowano liczbę wezwań Dominus vobiscum z ośmiu do czterech (na początku mszy po znaku krzyża - może być zastąpione inną formułą; przed ewangelią; przed prefacją; przed końcowym błogosławieństwem).
[edytuj] Nazwa
Od czasów reformy utarło się kilka potocznych określeń odróżniających liturgię w rycie rzymskim w wersji sprzed Soboru Watykańskiego II od tej w wersji po soborze. I tak wersję sprzed soboru określa się potocznie mianem starej (np. stary ryt, stara msza), trydeckiej, wszechczasów, przedsoborowej, klasycznej (mówi się o klasycznym rycie rzymskim) lub nadzwyczajną formą rytu rzymskiego (zgodnie z motu proprio Summorum Pontificum). Zreformowana zaś wersja bywa nazywana nową, posoborową, lub NOMem (od Novus Ordo Missae).
[edytuj] Status prawny
Pomimo reformy liturgii katolickiej dokonanej po Soborze Watykańskim II (m.in. wprowadzenie Novus Ordo Missae), ryt trydencki zachował swoją godziwość i ważność.
Należy wyraźnie zaznaczyć, że możliwość odprawiania Mszy świętej w rycie trydenckim została zagwarantowana każdemu rzymskokatolickiemu kapłanowi mocą wspomnianej bulli Quo primum z 1570 roku na zawsze i bez narażania się na jakiekolwiek kary kościelne. Według opinii 9 kardynałów z 1986 roku msza ta nigdy nie została zakazana i żaden biskup nie może zabronić żadnemu katolickiemu księdzu jej odprawiania. Papież Jan Paweł II w swoim motu proprio "Ecclesia Dei" z 1988 r. polecił biskupom ułatwiać wiernym przywiązanym do rytu trydenckiego pielęgnowanie tej tradycji liturgicznej. Także i w tym celu powołana została specjalna Papieska Komisja Ecclesia Dei, roztaczająca opiekę nad klerem i wiernymi przywiązanymi do rytu trydenckiego oraz zajmująca się dialogiem z Bractwem św. Piusa X, niepozostającym w jedności z Kościołem i papieżem. Dnia 7 lipca 2007 papież Benedykt XVI w motu proprio Summorum Pontificum zezwolił na odprawianie Mszy trydenckiej każdemu kapłanowi bez konieczności zgody biskupa od 14 września 2007 roku (św. Podwyższenia Krzyża Świętego).
Stowarzyszeniem katolickim powołanym do sprawowania liturgii w tym rycie jest Bractwo Kapłańskie Świętego Piotra. Wydzieliło się ono z Bractwa św. Piusa X w 1988 po tym, jak zwierzchnik Bractwa, arcybiskup Marcel Lefebvre wyświęcił bez zgody Stolicy Apostolskiej czterech kapłanów na biskupów. Bractwo św. Piotra pozostaje w pełnej jedności z papieżem i całym Kościołem katolickim, pielęgnując jednocześnie tradycyjną liturgię.
[edytuj] Przypisy
- ↑ Józef kard. Ratzinger Duch liturgii, Christianitas, Poznań 2002
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Strona Mszy i modlitwy łacińskiej
- Strona poświęcona Mszy św. w rycie trydenckim
- SanctaMissa.org. Kształcenie środku masowego przekazu na Mszy "Trydenckiej"
- Mszał z angielskim tłumaczeniem
- Ordo Missae
