Wikipedysta:Nibyczłowiek/brudnopis
Z Wikipedii
całkowita abolicja
kara zachowana tylko na wypadek specjalnych okoliczności (np. stan wojny)
nie wykonano żadnego wyroku od przynajmniej 10 lat
kara śmierci tylko dla pełnoletnich
także dla niepełnoletnich
Kara śmierci (kara główna, kara ostateczna) – kara polegająca na pozbawieniu życia sprawcy przestępstwa. Stosowana w przypadku ciężkich zbrodni, takich jak zabójstwo czy przestępstwo przeciwko państwu (np. zdrada). Kara śmierci była też, bądź jest zapisana w prawach religijnych różnych wyznań.
Spis treści |
[edytuj] Historia kary śmierci
Kara śmierci była stosowana na całym świecie jeszcze za czasów, gdy prawo opierało się na zwyczajach i regułach kultury (prawo zwyczajowe). Stosowana w przypadku zabójstwa lub morderstwa często była wykonywana przez rodzinę osoby zabitej.
Kara śmierci znajdowała się w obowiązujących prawach ludzkości na przestrzeni całej znanej historii – dopiero w XX wieku zaczęto ją znosić. Prawo Drakona (621 p.n.e.) przewidywało karę śmierci za większość – nawet drobnych – wykroczeń.
W 1977 Amnesty International rozpoczęła kampanię przeciwko karze śmierci. Do końca XX wieku większość państw demokratycznych zniosła karę śmierci. Obecnie kara śmierci stosowana jest głównie przez niedemokratyczne reżimy oraz USA, Japonię, Koreę Południową, Singapur, Tajwan, Malezję i Indie.
[edytuj] Historia kary śmierci w Europie
Kara śmierci była bardzo szeroko stosowana w czasach średniowiecza w sprawach o przestępstwa niezwiązane z religią, zaś stosowanie tego środka karnego nie opierało się na zasadach wyłożonych w Biblii, lecz było dostosowane do lokalnych potrzeb.
I tak nawet rozmyślne zabójstwo tylko niekiedy karane było śmiercią, często była za nie tylko kara grzywny (w Polsce pod nazwą główszczyzna); zależało to od pozycji społecznej ofiary i sprawcy, w mniejszym stopniu od okoliczności zdarzenia. Poza tym kara śmierci orzekana była za szereg innych, drobnych czynów przestępczych.
Głównym powodem tego był fakt, iż przy braku więzień była ona jedynym sposobem na usunięcie ze społeczności jednostek w jakikolwiek sposób zagrażających innym. Drugim powodem była chęć przeciwdziałania przestępczości, i zadaniu temu służyć miało publiczne wykonywanie egzekucji. Kryterium doboru czynów, za które groziła kara śmierci zależało jedynie od tego, w jakim stopniu dany czyn był uciążliwy społecznie i jak bardzo rozpowszechnione było jego popełnianie (np. w XVI w. król Anglii Henryk VIII, wobec plagi drobnych kradzieży kieszonkowych wprowadził karę śmierci za kradzież kwoty większej niż 13 pensów, lub przedmiotów tej wartości).
Kara śmierci wobec osób, które popełniały przestępstwa niezagrażające w sposób istotny państwu, wykonywana była w sposób, który nie miał zadać im nadmiernego bólu. Wobec osób, których czyny w sposób istotny zagrażały interesom panującego, wykonanie kary śmierci odbywało się w sposób, który miał dostarczyć maksimum cierpienia, a publiczny charakter egzekucji miał być przestrogą dla widzów.
Stopniowo lista czynów zagrożonych egzekucją stawała się krótsza. Początkowo powodami tego były m.in. odkrycia geograficzne, które umożliwiły pozbywanie się jednostek aspołecznych (w szerokim rozumieniu tego słowa) w sposób inny niż ich zabicie, tj. poprzez zesłanie do kolonii karnej, skąd po odbyciu kary nie było możliwości powrotu. W następnych wiekach, wraz z rozwojem gospodarczym większe wpływy do skarbca państwowego umożliwiły otwieranie więzień, w których winni drobnych przestępstw mogli odbywać karę. Równolegle postępował rozwój moralności w kierunku, który postulował ograniczanie egzekucji tylko do przypadków najcięższych przestępstw.
[edytuj] Historia kary śmierci w innych częściach świata
Jakkolwiek zarówno buddyzm, jak i hinduizm zasadniczo zakazują zabijania, to zakaz ten nie był szczególnie gorliwie przestrzegany, czego wyrazem było m.in. prowadzenie wojen, i skoro zatem dopuszczono zabijanie wroga, tym bardziej dopuszczalne stało się karanie śmiercią zbrodniarzy. W hinduistycznych i buddyjskich państwach Azji Południowej do wymierzania kary śmierci stosowano często słonie (tzw. łamanie słoniem), trudno jednak powiedzieć, na ile ich użycie związane było z niechęcią do zabijania człowieka przez człowieka, a na ile było podyktowane przez wymiar praktyczny: tak wykonana kara śmierci miała dość widowiskowy przebieg i mogła pełnić funkcję odstraszającą.
Systemy moralno-prawne pozostających pod wpływem buddyzmu Japonii i Chin nie miały nic przeciw egzekucjom.
Na terenach prekolumbijskiej Ameryki stosowanie kary śmierci było praktykowane; przykładowo w państwie Azteków było nawet bardzo powszechne i połączone z rytualnym charakterem egzekucji rozumianej jako ofiara dla bożka Tlaloka.
Również w Afryce wszędzie tam, gdzie powstawały pierwsze organizmy państwowe kara śmierci była stosowana (ciekawostką jest fakt, iż XIX-wieczny władca Zulusów, Czaka, szafujący karą śmierci z dużą, nawet jak na afrykańskie warunki, swobodą, był wielce zdziwiony okrucieństwem białych, gdy dowiedział się o istnieniu więzień; w ówczesnej mentalności mieszkańców tego kontynentu pozbawienie człowieka wolności, zamknięcie jak zwierzęcia w klatce było znacznie bardziej nieludzkie, niż zabicie go).
[edytuj] Kara śmierci a demokracja
Nie można wykazać związku pomiędzy systemem politycznym państwa a stosowaniem kary śmierci. Jakkolwiek w większości państw niedemokratycznych istnieje kara śmierci, istnieją także takie, które z przyczyn wizerunkowych zniosły ten rodzaj sankcji (państwem takim była m.in. Serbia, pod rządami Slobodana Miloševicia, zaś zniesienie kary śmierci nastąpiło w 1995 r. – tym samym, co masakra w Srebrenicy). Podobnie autorytarne reżimy, np. Turkmenbaszy w Turkmenistanie, który w 1999 oficjalnie zniósł karę śmierci, czy wojskowa junta w Birmie, gdzie od kilkunastu lat nie wykonuje się egzekucji.
Z drugiej zaś strony wśród państw stosujących karę śmierci a uznawanych za demokratyczne i przestrzegające praw człowieka są takie jak Japonia, Indie czy Korea Południowa. Niejednolita jest sytuacja kary śmierci w USA. Prawo federalne oraz większości stanów zezwala na stosowanie kary śmierci. Niemniej jednak w 9 stanach nie stosuje się takiej kary, w trzech zawieszono jej wykonywanie w 1976 roku, a w dwóch uznano ją za niekonstytucyjną co skutkuje niemożnością wykonania tej kary na ich terenie nawet w przypadku wydania wyroku federalnego. W pozostałych stanach kara śmierci jest orzekana, choć nie we wszystkich wykonywana.
[edytuj] Kara śmierci w religiach świata
Zobacz więcej w osobnym artykule: Kara śmierci w religiach świata.[edytuj] Chrześcijaństwo
Pismo Święte nie stawia sprawy dopuszczalności kary śmierci jednoznacznie, wiele fragmentów jest używanych jako argumenty za i przeciw. Samo piąte przykazanie "nie zabijaj" poza Kościołem katolickim często tłumaczone jest jako "nie morduj". To drugie tłumaczenie ułatwia akceptację kary śmierci z punktu widzenia teologii. Niejednoznaczność Biblii przyczyniła się do pewnej różnorodności stanowisk poszczególnych odłamów chrześcijaństwa w sprawie kary głównej.
[edytuj] Kościół katolicki
Początkowo Kościół zezwalał na karę śmierci, jeśli tylko skazańcowi pozwolono przed egzekucją wyspowiadać się i pojednać z Bogiem. Wartym wzmianki, historycznym adwokatem kary śmierci jest Św. Tomasz z Akwinu. Z czasem Kościół zaczął przybierać coraz bardziej ostrożne stanowisko. Ostatnio zmienione za czasów pontyfikatu Jana Pawła II zapisy Katechizmu Kościoła Katolickiego dopuszczają wprawdzie stosowanie kary śmierci w wyjątkowych przypadkach, ale sugerują, że może potrzeba wykonywania najwyższego wymiaru kary w dzisiejszych czasach już wcale nie zachodzi (KKK 2267).
[edytuj] Judaizm
Oficjalne nauki judaizmu pozwalają stosować karę główną, wymagają jednak bardzo mocnych dowodów winy, na skutek czego skazanie na śmierć może być w praktyce niemożliwe.
Według słów żydowskiego filozofa Majmonidesa:
- "Lepiej oszczędzić życie tysiącu winnym, niż zabić jednego niewinnego."
[edytuj] Islam
Stworzony bazując na religijnych pismach islamu Szariat przewiduje skazywanie na karę śmierci ludzi, których poniższy werset Koranu nie chroni:
- "Ten, kto zabił człowieka, który nie popełnił zabójstwa i nie szerzył zgorszenia na ziemi, czyni tak, jakby zabił wszystkich ludzi. A ten, kto przywraca do życia człowieka, czyni tak, jakby przywracał do życia wszystkich ludzi." (Koran 5:32).
Czyli na śmierć skazywani są mordercy i ci, którzy "szerzą zgorszenia na ziemi" - ta fraza nie jest jednoznaczna, ale jest szeroko interpretowana jako te przestępstwa, które zagrażają społeczeństwu jako całości. Przestępstwa, które podpadają pod tą kategorię to: (1) zdrada / apostazja (2) piractwo (3) gwałt (4) cudzołóstwo (5) homoseksualizm[1].
Ofiara, lub rodzina ofiary mają prawo do darowania winy skazańcowi, w przypadku morderstwa rodzina zabitego może poprzestać na żądaniu odszkodowania[2].
[edytuj] Buddyzm
Nie ma wśród buddystów zgody co do tego, czy buddyzm pozwala na wykonywanie kary ostatecznej, czy nie. Pierwsza zasada Pańcasili głosi: "Zobowiązuję się przestrzegać nakazu, by nie niszczyć żywych istot", 129 wers Dhammapady mówi "Wszyscy drżą przed przemocą, wszyscy boją się śmierci. Stawiając się w położeniu innych, nie powinno się ani zabijać, ani powodować do zabijania.", 405 wers zaś ma postać "Kto wyrzekł się gwałtu wobec wszystkich żywych istot, i słabych, i silnych, kto ani nie zabija, ani nie powoduje innych do zabijania — tego zwę świętym człowiekiem." Te fragmenty - szczególnie na zachodzie - uważane są za instrukcję do nie stosowania kary śmierci, aczkolwiek nie jest to jedyna interpretacja.
[edytuj] Kara śmierci na świecie
W 2005 roku, wg danych Amnesty International, wykonano na świecie co najmniej 2148 wyroków śmierci w 22 krajach. Najwięcej egzekucji (1770) wykonano w Chinach, następny był Iran - 94 wyroki, Arabia Saudyjska - 86 i w USA - 60 egzekucji. W niektórych krajach (w Iranie, Arabii Saudyjskiej) egzekucje często wykonywane są publicznie.
Kara śmierci została zniesiona całkowicie w 88 krajach, 11 krajów zniosło ją za wyjątkiem szczególnych przestępstw takich jak zbrodnie wojenne, a kolejne 30 wprowadziły politykę niewykonywania jej (moratorium) lub nie wykonały żadnego wyroku od co najmniej 10 lat. Kara śmierci obowiązuje wciąż w 68 krajach świata, ale wiele z nich nie przeprowadza egzekucji. W 2004 roku 5 państw usunęło karę śmierci z prawodawstwa: Bhutan, Grecja, Samoa, Senegal i Turcja.
W 2006 roku karę śmierci zniesiono na Filipinach, w 2007 w Ruandzie.
Unia Europejska sprzeciwia się stosowaniu kary śmierci w każdej sytuacji, dotyczy to również stanu wojny. Pomimo to - jedno z państw członkowskich - Łotwa zachowała karę śmierci za morderstwa dokonane podczas konfliktu zbrojnego. Dalsze cztery kraje członkowskie zachowały teoretyczną możliwość wprowadzenia kary śmierci na wypadek wojny: Francja, Włochy, Polska i Hiszpania (nie ratyfikowały one protokołu 13 do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka).
[edytuj] Kara śmierci w Polsce
W Polsce kary śmierci nie wykonuje się od roku 1988 (ostatni wykonany wyrok w kwietniu 1988). Od 1995 roku obowiązywało moratorium na jej wykonywanie. 1 września 1998 roku została zniesiona nowo wprowadzonym kodeksem karnym z 1997 roku i zastąpiona przez dożywotnie pozbawienie wolności. Przewidziana była w kodeksie karnym Makarewicza i kodeksie karnym wojskowym z 1932 roku, kodeksie karnym Wojska Polskiego z 1944 roku oraz kodeksie karnym PRL z 1969 roku. Środkiem pozbawienia życia było powieszenie, w wypadku żołnierzy – rozstrzelanie. W okresie stalinowskim 1944-1956 zamordowano wielu bojowników o niepodległość i wolność Polski z organizacji niepodległościowych, wykonano wiele tzw. mordów sądowych m.in. na Generale Auguście Emilu Fieldorfie pseudonim "Nil". W PRL – karę śmierci zasądzono i wykonano w przypadku gospodarczej afery mięsnej; w przypadku afery skórzanej kara została zasądzona, ale nie została wykonana. Ostatnia publiczna egzekucja w Polsce miała natomiast miejsce 14 lipca 1946 w Poznaniu gdzie na stokach cytadeli powieszono nazistowskiego zbrodniarza, Reichstatthaltera Kraju Warty Arthura Greisera.
W czasach średniowiecza kara śmierci była częścią prawa zwyczajowego. Śmiercią karane były zabójstwa, gwałty, rabunki, podpalenia, zdrada władcy bądź państwa, również fałszowanie monet. Karano poprzez łamanie kołem, ścięcie głowy, ukrzyżowanie, ukamienowanie, ćwiartowanie, spalenie na stosie bądź powieszenie.
Statuty Kazimierza Wielkiego zasądzały karę śmierci również za wyłudzanie nienależnych świadczeń z żup królewskich, zagarnięcie podatków bądź obracanie obcą monetą. Późniejsza "konstytucja" (uchwała sejmowa) z 1586 roku przewidywała karę śmierci za czyny przeciwko moralności i dobrym obyczajom (sodomia, homoseksualizm), czyny przeciwko porządkowi publicznemu (gwałtowne najście na dom, napad na drodze), spiski przeciwko władzom miejskim, porwanie oraz za zabójstwo umyślne.
Postulat przywrócenia kary śmierci podnoszony jest przez niektóre partie polityczne. Konsekwentnie od początku istnienia postulat utrzymania i – później – przywrócenia kary śmierci podnosi Unia Polityki Realnej, która prowadzi Witrynę Kary Śmierci. W październiku 2004 roku Prawo i Sprawiedliwość zgłosiło projekt nowelizacji kodeksu karnego, przewidujący m.in. przywrócenie kary śmierci; projekt został odrzucony przez sejm większością głosów. Wprowadzenie kary śmierci prawdopodobnie[potrzebne źródło] wiązałoby się z koniecznością opuszczenia przez Polskę Rady Europy, która wymaga od swych członków ratyfikacji Europejskiej Konwencji Praw Człowieka wraz z dodatkowym protokołem szóstym (zakazującym stosowania kary śmierci w okresie pokoju).
Według badań CBOS poparcie dla kary śmierci w Polsce w marcu 2007 wynosiło 63%, swoją dezaprobatę dla tej idei wyraziło 31% badanych.[3]. W 2004 odsetek popierających ten rodzaj kary wynosił w polskim społeczeństwie 77%[potrzebne źródło].
[edytuj] Metody wykonywania kary śmierci
Istnieje bardzo duża liczba sposobów na wykonywanie kary śmierci. Metody wykonywania tej kary dzielą się na dwie zasadnicze grupy, zaś głównym kryterium tego podziału jest to, czy kara śmierci ma być karą, której jedynym celem jest zabicie skazanego (kara śmierci zwykła), czy też śmierć jest tylko jednym z elementów wyroku, zaś równie ważnym zadaniem egzekucji jest zadanie skazanemu cierpienia (kara śmierci kwalifikowana). Niekiedy granica pomiędzy tymi typami przebiega płynnie (np. w przypadku ukamienowania), a czasem drobne elementy w sposobie wykonania egzekucji decydują, czy kara taka wiązała się z cierpieniem, czy przebiegała w sposób względnie bezbolesny (np. w przypadku kary spalenia na stosie często duszono skazanego zanim podpalono stos).
- Najbardziej rozpowszechnione metody wykonywania kary śmierci (w sposób zwykły):
- ukamienowanie
- powieszenie (niektóre sposoby wykonywania tej kary wiązały się z zadawaniem rozmyślnego cierpienia [np. powieszenie głową w dół]).
- uduszenie (zwykle za pomocą garoty).
- ścięcie (wykonywane na kilka sposobów, zwykle za pomocą miecza, topora lub gilotyny)
- rozstrzelanie
- porażenie prądem (w zasadzie wyłącznie na krześle elektrycznym)
- zagazowanie (w komorze gazowej)
- zastrzyk z trucizny
- utopienie
- otrucie
- zrzucenie z wysokości (np. ze skały)
- złożenie w ofierze bogom (na różnie sposoby, przy czym niektóre formy wykonania tej kary związane były z zadawaniem cierpienia)
- Najbardziej rozpowszechnione metody wykonywania kwalifikowanej kary śmierci:
- ukrzyżowanie
- spalenie na stosie
- łamanie słoniem
- ćwiartowanie
- nabicie na pal
- rozerwanie końmi
- powieszenie na haku (za żebro)
- ugotowanie (zwykle w oleju)
- obdarcie ze skóry
- zagłodzenie
- rozszarpanie i pożarcie przez zwierzęta (np. lwy, psy)
- zmiażdżenie
- łamanie kołem (niektóre formy wykonania tej kary nie powodowały specjalnego bólu)
- niektóre formy powieszenia (za ręce, za nogi)
Często wykonywanie kwalifikowanie kary śmierci odbywało się poprzez łączenie wielu metod torturowania, także z wykorzystaniem tych, które do śmierci nie prowadziły; przykładem takiej kombinowanej egzekucji było wykonanie wyroku na Michale Piekarskim, w której wykorzystano m.in. elementy amputacji, palenia żywcem, obdzierania ze skóry itd., by na koniec rozerwać skazanego końmi.
Niekiedy kwalifikowana kara śmierci mogła być wykonana w sposób, będący zasadniczą sposobem wykonania kary cierpienia cielesnego, które nie musiało prowadzić do zgonu, i jedynie jego nasilenie decydowało, czy skazany ma egzekucję przeżyć, czy ma być ona prowadzona do jego śmierci. Sposobami takimi mogło być m.in.
- -zachłostanie na śmierć
- -rozciąganie na tzw. madejowym łożu
Niezależnie od bólu, jaki sprawiała egzekucja, pewne metody wykonania wyroku uchodziły za "honorowe", inne zaś za hańbiące. Do tych pierwszych powszechnie zaliczano ścięcie, stąd długo w kręgu cywilizacji zachodniej przysługiwało ono jedynie osobom wywodzącym się z warstw uprzywilejowanych, i dopiero po rewolucji francuskiej (1789) zaczęto "demokratyzować" wykonywanie wyroków, stosując zgilotynowanie niezależnie od społecznego pochodzenia skazańca. Karą honorową było także rozstrzelanie.
Za karę niehonorową powszechnie uchodziło powieszenie i stosowanie jej wobec arystokracji było sporadyczne; czyniono to jedynie wówczas, gdy chciano dodatkowo pohańbić skazańca.
Powyższe podziały form wykonania na kary śmierci na honorowe i niehonorowe obowiązywały w zasadzie tylko w mentalności elit społecznych; wśród ogółu populacji, a zwłaszcza przestępców i osób, które mogły podlegać egzekucji wykształcały się niekiedy całkiem odmienne wzorce i inne rodzaje egzekucji uważane za honorowe, i tak np. wśród Kozaków zaporoskich nabicie na pal uchodziło za godny sposób zakończenia życia, zaś wśród zbójników tatrzańskich za swego rodzaju honor uchodziła kara śmierci przez powieszenie na haku za ostatnie żebro.
[edytuj] Metody wykonywania kary śmierci w starożytnym Rzymie
W starożytnym Rzymie kara śmierci była wykonywana przez:
-
- nabicie na pal
- powieszenie (w tym głową w dół)
- zmuszenie do samobójstwa (wykonywanego zwykle za pomocą trucizny lub przez przecięcie żył)
- spalenie (w tym po zakopaniu do połowy ciała)
- ścięcie mieczem
- śmierć na arenie
- rozerwanie końmi
- zaszycie ze zwierzętami w worku i zatopienie (dla ojcobójców)
- zrzucenie ze skały Tarpejskiej (dla zdrajców)
- ukrzyżowanie (dla przestępców i buntowników - nie będących obywatelami rzymskimi)
[edytuj] Debata wokół kary śmierci
Zobacz więcej w osobnym artykule: Debata wokół kary śmierci.Kara śmierci jest przedmiotem wielu sporów i kontrowersji. Przeciwnicy kary ostatecznej przekonują, że prowadzi do śmierci niewinnych ludzi, że dożywotnie uwięzienie jest efektywniejsze i tańsze[4], że dopuszczenie uśmiercania przestępców dyskryminuje mniejszości i biednych, a także, że narusza prawo przestępcy do życia. Zwolennicy twierdzą, że dożywocie nie jest tak efektywne jak kara śmierci, uważają że najwyższa kara jest usprawiedliwiona dla morderców jako odwet i potwierdza raczej, niż narusza prawo do życia, w najostrzejszy sposób karząc tych, którzy je naruszyli.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Stowarzyszenie 614-tego Przykazania, (judaizm wobec kary śmierci)
- Katolicy przeciwko karze śmierci (en)
- Milena Tabor: Czy przywrócenie kary śmierci jest możliwe?
- Kara śmierci - czy Bóg zmienił zdanie?
- "Przekrój": Kara śmierci w odwrocie
- "Sławomir Staszak": Chrześcijaństwo a kara śmierci
Przypisy
