Woodrow Wilson
Z Wikipedii
Thomas Woodrow Wilson 1856-1924 |
|
28. Prezydent Stanów Zjednoczonych | |
Okres urzędowania | od 4 marca 1913 do 4 marca 1921 |
Przynależność polityczna | Partia Demokratyczna |
Pierwsza Dama | Ellen Wilson |
Poprzednik | William Taft |
Następca | Warren Harding |
34. Gubernator stanu New Jersey | |
Okres urzędowania | od 17 stycznia 1911 do 1 marca 1913 |
Poprzednik | Horace Baker |
Następca | James F. Fielder |
Rektor Uniwersytetu Princeton | |
Okres urzędowania | od 1902 do 1910 |
Poprzednik | Francis L. Patton |
Następca | John G. Hibben |
Thomas Woodrow Wilson (ur. 28 grudnia 1856 w Staunton, Wirginia, zm. 3 lutego 1924 w Waszyngtonie, Dystrykt Kolumbii) – dwudziesty ósmy prezydent USA (1913-1921).
Wilson, urodzony w rodzinie prezbiteriańskiego pastora i wykładowcy uniwersyteckiego, ukończył Uniwersytet Princeton oraz Wydział Prawa na uniwersytecie w Wirginii. Zrobił doktorat na Johns Hopkins University i rozpoczął karierę naukową. Jest to także pierwszy amerykański politolog
Bardzo szybko piął się w górę i w roku 1902 został rektorem Uniwersytetu Princeton.
Wilson stawał się coraz bardziej znany, co skłoniło konserwatywne kręgi wewnątrz Partii Demokratycznej do rozważenia jego kandydatury na prezydenta kraju. Najpierw jednak wystartował, w 1910 roku, w wyborach na gubernatora New Jersey. W 1912 roku demokraci nominowali go na prezydenta.
Mimo iż zdobył jedynie 42% głosów obywateli, to zadecydowała miażdżąca przewaga głosów elektorskich.
Już na początku swej prezydentury Wilson przeprowadził przez Kongres trzy ważne ustawy. Jedna z nich – Underwood Act – przewidywała obniżenie stawek celnych, druga – Federal Reserve Act – pozwalała na bardziej elastyczne gospodarowanie skarbem państwa, trzecia z kolei powoływała do życia Federalną Komisję Handlu (Federal Trade Commission), której zadaniem było zwalczanie nieuczciwych praktyk w biznesie. Jego program, znany jako New Freedom, dawał obywatelom prawo do swobodnego zrzeszania się oraz do strajku.
4 sierpnia 1914 roku prezydent ogłosił neutralność USA w wojnie.
Na kolejne zmiany nie trzeba było długo czekać. W 1916 roku administracja Wilsona zakazała zatrudniania dzieci oraz ograniczyła czas pracy robotników kolejowych do ośmiu godzin dziennie. Te zmiany, oraz hasło "on trzyma nas z dala od wojny" (chodziło o toczącą się wówczas wojnę w Europie), pozwoliły Wilsonowi wygrać kolejne wybory, w których uzyskał 51,67% głosów.
Wkrótce po nich prezydent stwierdził, że Ameryka nie może pozostać neutralna w obliczu wojny światowej. 2 kwietnia 1917 roku Wilson poprosił Kongres o wypowiedzenie wojny Niemcom.
Przyłączenie się USA z wolna przeważało losy wojny na korzyść aliantów. W styczniu 1918 roku prezydent przedstawił przed Kongresem cele, które USA chcą osiągnąć w tej wojnie. Są one znane jako 14 punktów Wilsona i stały się podstawą traktatu wersalskiego.
Po podpisaniu przez Niemcy kapitulacji, Wilson wyjechał do Paryża, gdzie pracował na rzecz zapewnienia światu stałego pokoju. Następnie prezentował traktat wersalski przed Kongresem. Jednak po wyborach w 1918 roku demokraci utracili większość i Kongres, przewagą siedmiu głosów, traktat odrzucił.
Wilson, wbrew ostrzeżeniom lekarzy, zaczął podróżować po kraju i przekonywać współobywateli do traktatu. Wyczerpany doznał ciężkiego udaru, który omal go nie zabił.
W 1919 r. przyczynił się do założenia Ligi Narodów, za co otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla.
Był przyjacielem polskiego pianisty i działacza Ignacego Jana Paderewskiego.
Prezydent zmarł w 1924 roku. Był żonaty dwukrotnie najpierw z Ellen Wilson a po jej śmierci z Edith Wilson.
Poprzednik Francis L. Patton |
Rektor Uniwersytetu Princeton 1902-1910 |
Następca John G. Hibben |
Poprzednik John Franklin Fort |
Gubernator stanu New Jersey 1911-1913 |
Następca James F. Fielder tymczasowo |
Poprzednik William Jennings Bryan |
Kandydat Demokratów na urząd Prezydenta USA, 1912 (zwycięstwo) | Następca James M. Cox |
Poprzednik William Howard Taft |
Prezydent USA 1913-1921 |
Następca Warren Harding |
Poprzednik Grover Cleveland |
Demokratyczny Prezydent USA | Następca Franklin Delano Roosevelt |
George Washington | John Adams | Thomas Jefferson | James Madison | James Monroe | John Quincy Adams | Andrew Jackson | Martin Van Buren | William Henry Harrison | John Tyler | James Knox Polk | Zachary Taylor | Millard Fillmore | Franklin Pierce | James Buchanan | Abraham Lincoln | Andrew Johnson | Ulysses Simpson Grant | Rutherford Birchard Hayes | James Abram Garfield | Chester Alan Arthur | Grover Cleveland | Benjamin Harrison | Grover Cleveland | William McKinley | Theodore Roosevelt | William Howard Taft | Woodrow Wilson | Warren G. Harding | Calvin Coolidge | Herbert Clark Hoover | Franklin Delano Roosevelt | Harry S. Truman | Dwight David Eisenhower | John Fitzgerald Kennedy | Lyndon B. Johnson | Richard Milhous Nixon | Gerald Rudolph Ford | James Earl Carter | Ronald Reagan | George H. W. Bush | Bill Clinton | George W. Bush
1901: Dunant, Passy • 1902: Ducommun, Gobat • 1903: Cremer • 1904: IPM • 1905: Suttner • 1906: Roosevelt • 1907: Moneta, Renault • 1908: Arnoldson, Bajer • 1909: Beernaert, Estournelles de Constant • 1910: MSPB • 1911: Asser, Fried • 1912: Root • 1913: La Fontaine • 1917: Czerwony Krzyż • 1919: Wilson • 1920: Bourgeois • 1921: Branting, Lange • 1922: Nansen • 1925: Chamberlain, Dawes • 1926: Briand, Stresemann • 1927: Buisson, Quidde • 1929: Kellogg • 1930: Söderblom • 1931: Addams, Butler • 1933: Angell • 1934: Henderson • 1935: Ossietzky • 1936: Lamas • 1937: Cecil • 1938: Biuro Nansenowskie • 1944: Czerwony Krzyż • 1945: Hull • 1946: Balch, Mott • 1947: Kwakrzy • 1949: Boyd Orr • 1950: Bunche • 1951: Jouhaux • 1952: Schweitzer • 1953: Marshall • 1954: WKNZdsU • 1957: Pearson • 1958: Pire • 1959: Noel-Baker • 1960: Lutuli • 1961: Hammarskjöld • 1962: Pauling • 1963: Czerwony Krzyż • 1964: King • 1965: UNICEF • 1968: Cassin • 1969: MOP • 1970: Borlaug • 1971: Brandt • 1973: Kissinger, Le • 1974: MacBride, Satō • 1975: Sacharow • 1976: Williams, Corrigan • 1977: AI • 1978: Sadat, Begin • 1979: Matka Teresa • 1980: Esquivel • 1981: WKNZdsU • 1982: Myrdal, García Robles • 1983: Wałęsa • 1984: Tutu • 1985: Lekarze Przeciw Wojnie Nuklearnej • 1986: Wiesel • 1987: Arias • 1988: Siły Pokojowe ONZ • 1989: Dalai Lama • 1990: Gorbaczow • 1991: Suu Kyi • 1992: Menchú • 1993: Mandela, de Klerk • 1994: Arafat, Peres, Rabin • 1995: Pugwash, Rotblat • 1996: Belo, Ramos Horta • 1997: ICBL, J.Williams • 1998: Hume, Trimble • 1999: Lekarze bez Granic • 2000: Kim • 2001: ONZ, Annan • 2002: Carter • 2003: Ebadi • 2004: Maathai • 2005: MAEA, ElBaradei • 2006: Grameen Bank, Yunus • 2007: MZdsZK, Gore