72 Pułk Piechoty (II RP)

Z Wikipedii

72 Pułk Piechoty im. płk. Dionizego Czachowskiego – pułk piechoty Wojska Polskiego okresu II RP. Także pułk piechoty Armii Krajowej. Patronem jednostki był Dionizy Czachowski.

Spis treści 1 72 Pułk Piechoty (radomski) 1.1 Dowódcy (ujawnieni) 1.2 Skład w 1939 (niepełny) 1.3 Historia pułku 1.3.1 Okres międzywojenny 1.3.2 Działania zbrojne 1.3.2.1 Rychłocice 1.3.2.2 Konopnica 1.3.2.3 Odwrót na Widawkę 1.3.2.4 Grabno, Józefów, Rogóźno 1.3.2.5 Chechło, Milanówek 1.4 Odznaczeni "Virtuti Militari" 1.5 Ciekawostki 1.6 Zobacz też 1.7 Literatura 2 72 Pułk Piechoty AK 2.1 Skład w 1942 2.2 Skład w 1944 2.3 Niektórzy żołnierze 2.4 Zobacz też 2.5 Literatura 3 Zobacz też

[edytuj] 72 Pułk Piechoty (radomski)

[edytuj] Dowódcy (ujawnieni)

• płk Włodzimierz Rachmistruk
• Karol Weiss de Helmenau, wieloletni komendant garnizonu radomskiego
• ppłk Karol Chrobaczyński (13 września 1939 dostał się do niewoli)

[edytuj] Skład w 1939 (niepełny)

• 1 batalion
• 2 batalion – dow. mjr Stanisław Jaszczuk
• 3 batalion
• pluton ckm – dow. ppor. Alojzy Bruski (od października 1937)
• III dywizjon 28 pal (jako wsparcie we wrześniu 1939)

[edytuj] Historia pułku

[edytuj] Okres międzywojenny

72 Pułk Piechoty wywodzi swój rodowód ze 145 pułku piechoty formowanego w składzie łomżyńskiej 18 Dywizji Piechoty. 145 pp walczył w wojnie polsko-bolszewickiej, następnie w 1921 stacjonował kolejno w Pińsku, Sarnach i Brześciu nad Bugiem.

Po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej 72 pp i 49 pp zostały wydzielone ze składu 18 DP, a w ich miejsce wszedł 33 pp zorganizowany na Ziemi Łomżyńskiej. 72 pp wszedł wówczas w skład 28 Dywizji Piechoty.

8 października 1921 72 pp przybył do Warszawy, natomiast 24 kwietnia 1922 znalazł się w Radomiu.

19 sierpnia 1923 prezydent RP Stanisław Wojciechowski wręczył pułkowi przepisową, trzecią z rzędu chorągiew pułkową, ufundowaną przez Komitet miasta Radom i powiatu radomskiego (pierwszą chorągiew ufundowało włoskie miasto Chivasso, natomiast drugą Koło Ziemianek w Łowiczu); podczas uroczystej mszy św. na dziedzińcu koszarowym ks. biskup polowy Stanisław Gall poświęcił chorągiew.

[edytuj] Działania zbrojne

We wrześniu 1939 72 Pułk Piechoty im. Dionizego Czachowskiego z Radomia walczył w 28 Dywizji Piechoty gen. bryg. Władysława Bończy-Uzdowskiego, wchodzącej w skład Armii "Łódź".

Działania pułku wspierał ogniem III dywizjon 28. Pułku Artylerii Lekkiej (rozwinął się pomiędzy miejscowościami: Kraszkowice, Masłowice, Borowice).

[edytuj] Rychłocice

2 września 1939 bataliony 72 Pułku Piechoty im. D. Czachowskiego otrzymały rozkaz opuszczenia dotychczas zajmowanych stanowisk i wycofania się na pośrednią rubież obrony na Warcie w rejonie Rychłocice-Konopnica.

3 września o świcie 1 i 2 batalion obsadził wschodni brzeg Warty, gdy zaś ok. ósmej rano do Rychłocic zbliżył się 3 batalion, Niemcy zbombardowali most na Warcie, zaś pułk zaatakowany został przez pancerny oddział rozpoznawczy 1 dywizji lekkiej. Polacy odparli atak mimo poniesionych strat. Niemcy, wspierani przez lotnictwo i czołgi, skierowali główny atak na Rychłocice, usiłując sforsować Wartę. Broniący przeprawy 2 batalion odparł ataki i do wieczora utrzymał zajmowane pozycje, a następnie, zgodnie z rozkazem, odszedł na linię głównego oporu na Widawce.

Pod Rychłocicami zginęli: strzelcy – Antoni Deja, Michał Grudzień, Edward Kania, Ludwik Kądziala, Jan Stachurski, Stefan Wlazło, st. strz. Józef Majda, plut. Środa. Ich mogiły znajdują się na miejscowym cmentarzu.

[edytuj] Konopnica

Wieczorem 3 września 1939 żołnierze 2 batalionu 72 Pułku Piechoty zostali zaatakowani przez przeważające siły niemieckie 1 dywizji lekkiej. Polacy, atakowani przez artylerię i lotnictwo, przez wiele godzin powstrzymywali nieprzyjaciela. Jednakże Niemcom udało się pod Osjakowem przeprawić na drugi brzeg Warty kilka swoich pododdziałów, które wysuwając się ku północy otoczyły broniących się Polaków. Bohaterską śmiercią w obronie Ojczyzny poległo 55 żołnierzy polskich, wśród nich dowódca batalionu, mjr Stanisław Jaszczuk. Zdziesiątkowany batalion wycofał się do lasu w okolice Rychłocic. Wieczorem Niemcy podpalili Konopnicę i Rychłocice.

Obrońcy – żołnierze 72 Pułku Piechoty – pochowani zostali w zbiorowych mogiłach nad rzeką Wartą (po wojnie ekshumowano ich i pochowano na nowo utworzonym w tym miejscu cmentarzu wojskowym).

[edytuj] Odwrót na Widawkę

W nocy z 3 na 4 września 72 Pułk Piechoty oraz 36 pp wycofały się na Widawkę i dopiero 4 września cała mocno zdezorientowana 28 DP obsadziła główną linię obrony.

[edytuj] Grabno, Józefów, Rogóźno

Na cmentarzu we wsi Grabno znajduje się kwatera wojskowa z 1939. Na pomniku napis: "Polegli na polu chwały w dniach 4 i 5 IX 1939 r. w walce z hitlerowskim najeźdźcą bohaterscy żołnierze 72 pp. z Radomia w bitwie o Józefów i Rogóźno". Niżej: 14 nazwisk.

[edytuj] Chechło, Milanówek

7 września, działając na lewym skrzydle dywizji, pułk wykonał atak na Chechło. Odebrał Niemcom wieś, ale w wyniku niemieckiego kontrataku poniósł takie straty, że właściwie przestał istnieć.

Niemiecki 2 batalion 17 pułku piechoty zaatakował Milanówek od północy, a od strony południowo-wschodniej zaznaczył się nacisk oddziałów niemieckich (12 pp.), zajmujących Grodzisk. Milanówka broniły resztki 72 Pułku Piechoty i 15 Pułku Piechoty "Wilków". Polskie oddziały, pomimo dotkliwego braku amunicji artyleryjskiej złamały w zdecydowany sposób pierwsze natarcie niemieckie. Dopiero kolejne natarcia, w czasie których prowadzono walki na ulicach Milanówka, doprowadziły do zajęcia miejscowości.

13 września w czasie walk do niewoli dostał się dowódca 72 Pułku Piechoty, ppłk Karol Chrobaczyński z częścią podległych mu żołnierzy. Z 72 Pułku Piechoty pozostało jedynie ok. 50 żołnierzy. Pozostałe polskie oddziały wycofały się przez Żuków-Błonie do Puszczy Kampinoskiej.

[edytuj] Odznaczeni "Virtuti Militari"

Lista żołnierzy 72 pp, odznaczonych Srebrnym Krzyżem Orderu Wojennego "Virtuti Militari" V Klasy (stan na 1930 r.):

1. ppor. Teodor Bloch, 2. ppor. śp. F. Frank, 3. kapr. Jan Gajda, 4. sierż. Antoni Groll, 5. ppor. śp. Wacław Haas, 6. pchor. Zbigniew Jaruzalski, 7. plut. Wincenty Jurczyk, 8. plut. Stanisław Klasa, 9. ppor. Czesław Kopański, 10. kapr. Dionizy Kręgielski, 11. plut. Bronisław Łakota, 12. ppor. Stefan Majewski, 13. kapr. Ignacy Marek, 14. szer. Andrzej Pietrzak, 15. ppor. Franciszek Piotrowiak, 16. ppłk. Włodzimierz Rachmistruk, 17. ppor. Kazimierz Ryziński, 18. ppor. Teodor Serednicki, 19. ppor. śp. Antoni Szepelski, 20. ppor. śp. Jan Szut, 21. pchor. Julian Tarnawski, 22. kpt. Stanisław Trzebunia, 23. st. szer. Ludwik Tyliński, 24. kpt. Jan Uldanowicz, 25. mjr Witold Wartha, 26. sierż. Michał Zarzycki

Krzyżem Walecznych odznaczonych zostało 38 oficerów i 63 szeregowych (stan na 1930 r.).

[edytuj] Ciekawostki

• Ojciec znanego polskiego reżysera Andrzeja Wajdy- kpt. Jakub Wajda walczył w 72 Pułku Piechoty, następnie dostał się do niewoli sowieckiej i padł ofiarą zbrodni katyńskiej.
• Imię 72 Pułku Piechoty w Radomiu nosi jeden z placów w Radomiu a także Szkoła Podstawowa przy ul. Szkolnej 18 w Konopnicy koło Wielunia.

[edytuj] Zobacz też

• Armia Łódź
• Garnizon Radom
• ppor. Alojzy Bruski
• ppłk Karol Chrobaczyński
• kpt. Jakub Wajda
• kpt. Kazimierz Walewski

[edytuj] Literatura

• Mieczysław Bielski, Grupa Operacyjna " Piotrków" 1939, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1991.
• kpt. Jan Grochot, Zarys historii wojennej 72-go Pułku Piechoty, Warszawa 1930.
• Narcyz Klatka "Wieluński Wrzesień 1939", Wydawnictwo Komandor, Wieluń-Gdynia 2006, ISBN 83-912842-0-4.
• Tadeusz Olejnik, Upamiętnione miejsca walki i męczeństwa w województwie sieradzkim 1939-1945, Warszawa 1979.
• Stanisław Przybyszewski, 72 Pułk Piechoty im. Pułkownika Dionizego Czachowskiego (Seria: Zarys historii wojennej pułków w kampanii wrześniowej), wyd. Ajaks, 2003, ISBN 83-88773-88-7.

[edytuj] 72 Pułk Piechoty AK

Tradycje radomskiego 72 pp kontynuował 72 Pułk Piechoty AK im. Dionizego Czachowskiego. Wchodził on w skład 28 Dywizji Piechoty AK im. Stanisława Okrzei w Okręgu Radomsko-Kieleckim Armii Krajowej.

72 pp. AK wziął udział w Akcji "Burza", w tym także w powstaniu warszawskim (liczył wtedy zaledwie 300 żołnierzy). 5 października 1944 wyszedł ze Śródmieścia. Trasa przemarszu żołnierzy-jeńców wiodła ulicami Śniadeckich, 6 Sierpnia, Suchą i Filtrową. Demobilizacja 72 pp AK nastąpiła 8/9 października 1944r. we wsi Borkowice,leżącej na skraju Lasów Przysuskich.Partyzanci przeszli do służby konspiracyjnej.

[edytuj] Skład w 1942

• I batalion
• II batalion
• III batalion (Szydłowiec)

[edytuj] Skład w 1944

• Batalion Golski - kpt. Franciszek Malik ps. "Piorun"
• Batalion Zaremba-Piorun
• Batalion Ruczaj (liczył ponad 1500 żołnierzy, w walkach stracił 250; w jego szeregach walczyli m.in. Stefan Nowaczek i Jerzy Parzyński).
  • dywizjon motorowy
  • kompania "Habdank"
  • kompania "Lodecki"
  • kompania "Tadeusz"
• Batalion Stefan
• Batalion Miłosz - mjr Stefan Jastrzębski ps. "Miłosz"
  • 1 kompania "Bradla"
  • 2 kompania "Ziuka"
  • 3 kompania "Redy"

[edytuj] Niektórzy żołnierze

• ppłk. Jan Szczurek-Cergowski ps. "Sławbor" – dow. 72 pp. AK

• Marian Barcikowski ps. "Bartek"
• por. Stefan Bembiński ps. "Harnaś" – dow. 9. kompanii III/72 pp. AK
• plut. podchor. Marian Domagała ps. "Zamorski" – tymcz. dow. 9. kompanii III/72 pp. AK
• Tadeusz Gaworski
• kpt. Franciszek Malik ps. "Piorun" - Batalion Golski
• Jerzy Moskwa
• Stefan Nowaczek - Batalion Ruczaj
• Jerzy Parzyński - Batalion Ruczaj
• Stanisław Supłatowicz
• Jerzy Wardysjani – kompania dyspozycyjna Komendy Warszawa Południe
• por. Zdzisław Zakrzewski ps. "Zieliński"
• ppor. Stefan Piastowski ps."Lis" 72 pp AK
• por. Michał Burhardt ps."Wiór"- dow.II baonu/72 pp AK
• Ks. kpt. Stanisław Sikorski ps."Jęk"- Kapelan 72 pp AK

[edytuj] Zobacz też

28 Dywizja Piechoty AK im. Stanisława Okrzei

[edytuj] Literatura

• Wojciech Borzobohaty, Jodła" Okręg Radomsko-Kielecki ZWZ-AK 1939-1945, Warszawa 1984.

• Jan Seredyński,Zacheusz Pawlak "Zastępy cieni" -Opowieść o walce harcerzy ziemi radomskiej w latach 1939-1945.Instytut Wydawniczy PAX.Warszawa 1986.

[edytuj] Zobacz też