30 Poleska Dywizja Piechoty

Z Wikipedii

30 (Poleska) Dywizja Piechoty (30 DP) – wielka jednostka piechoty Wojska Polskiego II RP w latach 1921-1939.

Sztab dywizji jej oddziały stacjonowały w Brześciu nad Bugiem, Kobryniu i Pińsku.

Spis treści 1 Działania zbrojne w wojnie obronnej 1939 1.1 Ordre de Bataille i obsada personalna we wrześniu 1939 2 30 Dywizja Piechoty Armii Krajowej 3 Obsada personalna dowództwa dywizji w latach 1921-1939 4 Bibliografia 5 Zobacz też

[edytuj] Działania zbrojne w wojnie obronnej 1939

30 DP pod dowództwem gen. bryg. Leopolda Cehaka wchodziła w skład GO "Piotrków", która podporządkowana była dowódcy Armii "Łódź". Była jedyną wielką jednostką armii, która zajęła wyznaczony odcinek obrony już w marcu 1939 r. Przewieziona została transportami kolejowymi z Okręgu Korpusu IX Brześć do rejonu na południowy zachód od Piotrkowa Trybunalskiego. Krótko przed wybuchem wojny została wzmocniona przez 41 kompanię czołgów rozpoznawczych. Objęła odcinek obrony z linią umocnień polowych od Krzeczowa przez Ogroble, Bobrowniki, Działoszyn, Grądy, Łazy, Niwiska Dolne do Patrzykowa. Odcinek zachodni do Bobrownik obsadził 82 pp, a odcinek południowo-wschodni od Sensowa do mostu kolejowego na Warcie w pobliżu Działoszyna – 84 pp, Działoszyna bronił II batalion 84 pp, na lewo od 84 pp powstała luka, w związku z tym skierowano tam dla dozoru dywizyjną kompanię kolarzy z plutonem ckm, z zastrzeżeniem, że most pod Patrzykowem musi być broniony za wszelką cenę. W Szczercowie pozostały tylko załogi bezpieczeństwa. Zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami, gen. L. Cehak utworzył oddział wydzielony w składzie: 83 pp wraz z I dywizjonem 30 pal, szwadronem kawalerii dywizyjnej i 41 kompanią czołgów rozpoznawczych pod dowództwem kpt. Tadeusza Witanowskiego. Oddział ten miał rozkaz zająć wysuniętą pozycję po drugiej stronie Warty, powstrzymać nieprzyjaciela zdążającego na Działoszyn, prowadząc jednocześnie rozpoznanie jego głównych sił i kierunków uderzeń. Przed świtem 1 września na pozycje dywizji dotarły także dwa pociągi pancerne: pociąg pancerny nr 52 "Baszta" pod dowództwem kpt. Mikołaja Gonczara i pociąg pancerny nr 53 "Śmiały" pod dowództwem kpt. Mieczysława Malinowskiego.

W pasie obrony 30 DP 1 września rano przekroczyły granicę niemieckie 18 i 19 DP. 18 DP nacierała z rejonu Gorzowa Śląskiego przez Praszkę na Dalachów i Niżankowice, a 19 DP z rejonu Skrońska na Julianpol-Działoszyn. W miarę ustępowania z terenów przygranicznych oddziałów rozpoznawczych, inicjatywę przejął oddział wydzielony, który stoczył ciężki bój pod Parzymiechami. A następnie w nocy wycofał się do odwodu dywizji. Zacięty opór 83 pp powstrzymał natarcie niemieckie na najważniejszym kierunku do przepraw przez Wartę pod Działoszynem i opóźnił ją o przeszło jeden dzień. Pozostałe pułki na razie nie były atakowane. 2 września, wykorzystując silny ostrzał artyleryjski i bombardowania lotnicze, siły niemieckiej 19 DP przeszły do natarcia w rejonie Działoszyna i Sensowa, złamały opór II batalionu 84 pp i uchwyciły przyczółek na północnym brzegu Warty, na rubieżach Działoszyna. Doszło też do walk ulicznych w samym mieście. Jednocześnie Niemcy zajęli Patrzyków. Generalny atak Niemcy przypuścili wieczorem na odcinku 82 pp i po zaciętej walce zajęli rejon Bobrownik wraz z zakolem Warty, ponosząc przy tym duże straty. W rezultacie 84 pp zmuszony był przeprowadzić przegrupowanie w kierunku na Pajęczno, prowadząc jednocześnie walki uliczne w Działoszynie, które przesuwały się w kierunku drogi wylotowej na Trębaczew i Pajęczno. W nocy z 2 na 3 września oddziały 30 DP przeszły na główną pozycję obrony bez przeciwdziałania ze strony Niemców. Do wieczora 3 września cała główna pozycja obronna na rzece Widawce pod Szczercowem została obsadzona. W dniach 4 i 5 września dywizja toczyła zacięte walki z niemieckim XI Korpusem pod Szczercowem i utrzymała swoje pozycje. 7 września, obawiając się oskrzydlenia z odsłoniętych boków, wycofała się do rejonu Woli Cyrusowej. Tu nie była w stanie wytrzymać ciągłego naporu wroga i rozpoczęła odwrót do lasów skierniewickich. 9 września stanęła w lasach w rejonie Przyłęku. Stąd postanowiono przebijać się dalej przez wrogie oddziały. Natarcie poprowadzono na Słupię i Jeżów. Pod Jeżowem natknięto się na kontrnatarcie niemieckiej 18 DP i rozgorzały ciężkie walki. Słupię udało się odebrać Niemcom i w ten sposób otworzono drogę na Skierniewice. Następnie dywizja dostała rozkaz wycofania się za Rawkę. 10 września otrzymała kolejny rozkaz zmiany drogi odwrotu i teraz zmierzała na Warszawę przez Mszczonów i Nadarzyn. Jednak mimo początkowych sukcesów zabrakło jej sił, aby przebić się przez niemieckie pozycje. 13 września zmieniła kierunek odwrotu na Modlin, gdzie jej oddziały obsadziły odcinek "Twierdza" i walczyły do kapitulacji 29 września.

Ośrodek Zapasowy 30 DP znajdował się w Kobryniu. Po decyzji Naczelnego Dowództwa o obronie Polesia w Kobryniu sformowano na bazie OZ 30 DP trzy pułki piechoty które weszły w skład kombinowanej dywizji piechoty "Kobryń", a następnie walczyły do 5 października w składzie SGO "Polesie".

[edytuj] Ordre de Bataille i obsada personalna we wrześniu 1939

• 82 Syberyjski Pułk Strzelców im. Tadeusza Kościuszki – ppłk dypl. Antoni Chruściel
• 83 Pułk Strzelców Poleskich im. Romualda Traugutta – ppłk dypl. Adam Nadachowski
• 84 Pułk Strzelców Poleskich – płk Stanisław Sztarejko
• 30 Pułk Artylerii Lekkiej - ppłk Zygmunt Lewandowski
• 30 Dywizjon Artylerii Ciężkiej – mjr Aleksander Korsak
• 30 Batalion Saperów –
• 30 Bateria Artylerii Przeciwlotniczej Motorowa Typ A - por. Tytus Jakubowski
• Kompania Łączności 30 DP
• Szwadron Kawalerii Dywizyjnej – rtm. Tadeusz Schollenberger
• Samodzielna Kompania Karabinów Maszynowych i Broni Towarzyszącej Nr
• Kompania Kolarzy Nr
• Służby

[edytuj] 30 Dywizja Piechoty Armii Krajowej

W wyniku przeprowadzania akcji odtwarzania przedwojennych jednostek wojskowych na pocz. lipca 1944 r. w okolicach Siemiatycz w lasach nurzeckich (Okręg Polesie) powstała 30 Dywizja Piechoty AK (kryptonim "Twierdza") pod dowództwem ppłk. Henryka Krajewskiego ps. "Trzaska" w składzie: 82 pp mjr. Stanisława Trondowskiego ps. "Grzmot" i 84 pp. Ogółem skoncentrowało się tam ok. 1 tys. partyzantów, w tym też oddział UBK AK z obwodu Sokołów Podlaski ppor. Czesława Grądzkiego ps. "Krzemień" oraz prawdopodobnie oddział NSZ ppor. F. Malinowskiego ps. "Buksa", który po stoczeniu walki z niemiecką jednostką SS nad Bugiem (zabito 48 Niemców), dołączył się do formującej się dywizji. W lipcu 1944 r. operujące w pasie nadbużańskim oddziały 30. Poleskiej DP AK stoczyły wiele walk i potyczek z Niemcami, m.in. rozbiły transporty na trasie Wysokie Litewskie-Drohiczyn, pod Adamowem, Wilanowem, koło stacji kolejowej Nurzec, pod Boratyńcem Lackim i Boratyńcem Ruskim. Następnie weszły w kontakt z wojskami sowieckimi i przez kilka dni walczyły wspólnie z Armią Czerwoną. W dniu 30 lipca dostały od dowództwa sowieckiego rozkaz przejścia z rejonu Tokar do Orzeszkowa koło Hajnówki. Po rokowaniach (była to siła zbrojna, z którą Sowieci musieli się liczyć), podjęły marsz na południe, w rejon Ruskowa. 4 sierpnia przeszły Bug po przęsłach mostu kolejowego pod stacją kolejową Siemiatycze. Po drodze wyzwoliły szereg miejscowości, m.in. Sarnaki. 30 DP AK podjęła wówczas próbę marszu na odsiecz Powstaniu Warszawskiemu. Zakończył się on jednak 15 sierpnia w okolicy miejscowości Dębe Wielkie na przedpolach Warszawy, gdzie dywizję otoczyły i rozbroiły oddziały sowieckie. Szeregowych żołnierzy wywieziono na Majdanek k. Lublina, a oficerów do ZSRR.

[edytuj] Obsada personalna dowództwa dywizji w latach 1921-1939

dowódcy dywizji:

• płk Mieczysław Mackiewicz
• gen. bryg. Stanisław Tessaro
• płk Stanisław Mikołaj Wrzaliński
• gen. bryg. Emil Krukowicz-Przedrzymirski
• gen. bryg. Leopold Cehak

dowódcy piechoty dywizyjnej:

• płk piech. Stanisław Kalabiński 1936-1939 (→ dowódca 55 DP rez.)

szefowie sztabu:

• mjr SG Teodor Furgalski X.1922-VI.1924
• ppłk dypl. Wacław Suracki

[edytuj] Bibliografia

• Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie : krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 7, Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939 : organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. Warszawa : Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1975.

[edytuj] Zobacz też

• 5 Dywizja Strzelców Polskich