Wikipedysta:Adziura/ITC2

Z Wikipedii

Spis treści 1 Lwów 2 Historia Politechniki Lwowskiej (1844 – 1946) 2.1 Początki szkół technicznych w Europie - (to się średnio nada...) 2.2 Akademia Techniczna we Lwowie (1844-1877) 2.2.1 Powstanie uczelni technicznej we Lwowie 2.2.2 Okres działalności do Wiosny Ludów 2.2.3 Okres przejściowy 2.2.4 Stopniowa polonizacja i przekształcenia Akademii w Szkołę Politechniczną 2.3 Szkoła Politechniczna we Lwowie (1877-1918) 2.4 Politechnika we Lwowie (1918 - 1939) 2.5 Czas II wojny światowej 2.6 Politechnika w ZSRR i w niepodległej Ukrainie 3 Kazimierz Zipser 4 Ignacy Mościcki 5 Lwowskie Tradycje Termodynamiki I Energetyki Cieplnej (1904 – 1946) 5.1 Wydział Mechaniczny Politechniki we Lwowie 5.2 Katedra Teorii Maszyn Cieplnych Politechniki Lwowskiej 5.3 Ludzie 5.3.1 Tadeusz Fiedler 5.3.2 Stanisław Piotr Ochęduszko 5.3.3 Bohdan Stefanowski 5.3.3.1 Biografia 5.3.4 Tadeusz Hobler 5.3.5 Wiktor Wiśniowski 5.4 Katedra Pomiarów Maszynowych Wydziału Mechanicznego Politechniki Lwowskiej 6 Instytut Techniki Cieplnej 6.1 Utworzenie Instytytu 6.2 Wydział Mechaniczno-Energetyczny 6.3 Ochęduszko rektorem 7 Andrzej Ziębik 7.1 Biografia 7.2 Wydawnictwa

[edytuj] Lwów

Wielu współczesnych historyków (m. in. Stanisław Hoszowski, Fryderyk Papee, Leszek Podhorecki) uważa, że w latach 1850-1914 Lwów pełnił rolę nieformalnej i nieoficjalnej stolicy Polski pod zaborami. Był głównym miastem zdolnym reprezentować Polskę. Stał się ostoją polskiego ruchu narodowego, tradycji, nauki i kultury polskiej, głównym ogniskiem ruchu niepodległościowego. Stał się prawdziwym sercem i mózgiem Polski – reprezentantem aspiracji i potrzeb społeczeństwa polskiego. Stąd wyszło nowe pokolenie, które miało wziąć czynny udział w budowie państwa polskiego [10].

Pojęcie Genius Loci (geniusz miejsca) w przypadku Lwowa -w wymienionym czasie- jest całkowicie usprawiedliwione. Lwów, który pod koniec XVIII wieku był prowincjonalnym dwudziestotysięcznym miasteczkiem z mało znaczącym uniwersytetem stał się w latach 1850-1914 silnym ośrodkiem politycznym, kulturalnym i naukowym, z uniwersytetem i politechniką o randze europejskiej. Powstały tu słynne szkoły naukowe: matematyczna, lekarska, filozoficzna, historyczna, muzyczna, nauk technicznych i inne. Lwów posiadał wystarczający przemysł i tradycyjne powiązania handlowe. I co najważniejsze, stanowił administracyjne centrum kraju, dysponujące własnym parlamentem i rządem (Sejm i Wydział Krajowy), które wysyłały do stolicy monarchii własnych przedstawicieli i to nie małej rangi (Alfred Potocki, Agenor Gołuchowski sen. i Kazimierz Badeni – premierzy, Franciszek Smolka – marszałek parlamentu, Agenor Gołuchowski jun. – minister spraw zagranicznych i inni), broniących tam polskich interesów.

Społeczeństwo lwowskie i galicyjskie miało świadomość swojej szczególnej sytuacji politycznej i wykorzystywało je w interesie całej Polski. We Lwowie usypano Kopiec Unii Lubelskiej. Tutaj obchodzono setną rocznicę Insurekcji Kościuszkowskiej. Z tej okazji zorganizowano Powszechną Wystawę Krajową i otwarto Panoramę Racławicką (1894r). Wszystko to sprzyjało delegacjom i wycieczkom z pozostałych zaborów. Znaczna autonomia polityczna i narodowa nie przyszła sama i nie za darmo. Już w roku 1790 delegacja polska przedstawiła cesarzowi Leopoldowi II życzenia społeczeństwa polskiego odnośnie sejmu, zarządzania dobrami koronnymi, wojska i języka. Wypadki historyczne (wojny napoleońskie) skomplikowały sprawę i tzw. karta leopoldyńska nie została zrealizowana. W czasie Wiosny Ludów wystosowano nowy adres do Wiednia żądając zniesienia cenzury, swobody słowa, zrównania wszystkich stanów i wyznań, zniesienia pańszczyzny, 8 wprowadzenia do szkół i urzędów języka polskiego, utworzenia Gwardii Narodowej. Adres ten podpisało ponad 12 000 Polaków, Ukraińców i Żydów. Wszystkie te postulaty, pod wpływem wydarzeń rewolucyjnych, zostały uwzględnione, a nawet uzyskano więcej- gubernatorem Galicji mianowano Wacława Zalewskiego pierwszego Polaka na tym stanowisku. We Lwowie utworzono Radę Narodową i zorganizowano Gwardię Narodową. Jednak w miarę uśmierzania Wiosny Ludów (m. in. w Budapeszcie i Wiedniu) zaczęto wycofywać się z poczynionych obietnic. W listopadzie roku 1848 wybuchło powstanie we Lwowie. Po starciach Gwardii Narodowej z wojskiem austriackim, Lwów został zbombardowany i wobec bardzo dużych zniszczeń niepokorne miasto skapitulowało. Zniszczony został również budynek główny Akademii Technicznej. Górę biorą tendencje lojalistyczne i hasła pracy organicznej. Aktywność patriotyczna została skierowana na inne dziedziny działalności obywatelskiej. Ożywił się przemysł, handel i rolnictwo. Odbudowano zniszczone obiekty w mieście i zbudowano wiele nowych obiektów ważnych dla rozwoju gospodarczego i kulturalnego: Teatr Skarbkowski - wtedy jeden z największych w Europie, dwa duże parki, gmachy główne uniwersytetu i politechniki, gazownię miejską, straż pożarną, budynki nowo powołanej Wyższej Szkoły Rolniczej i wiele innych.

Po Powstaniu Styczniowym Lwów przygarnął gościnie tych, którzy nie chcieli iść na dalszą emigrację. Wnieśli oni nowy zastrzyk w rozwój tego względnie wolnego skrawka Polski. Na Cmentarzu Łyczakowskim zapewniono kwatery po 9 wstańcom styczniowym i listopadowym. Po klęskach wojennych Austrii (m. in. z Francją i Prusami) Galicja w roku 1860 otrzymuje konstytucję, własny sejm i organ wykonawczy. Językiem urzędowym (obok niemieckiego) stał się język polski. Obywatele otrzymali wolność osobistą, wolność prasy, nauczania i stowarzyszeń. W roku 1870 Lwów otrzymał własny samorząd. Przywrócono ulicom i placom polskie nazwy. Wiele rodzin niemieckich, czeskich, żydowskich i innych polonizowało się.

We Lwowie szybko rozwijała się gospodarka. W roku 1870 było około 2400 przedsiębiorstw przemysłowych i około 2500 handlowych, a w roku 1910 odpowiednio 4500 i 4600. Powstały banki i organizacje gospodarcze. Rozbudowano drogi i sieć kolejową. Z okazji Powszechnej Wystawy Krajowej zbudowano we Lwowie elektryczną sieć tramwajową (przed Londynem, Paryżem, Wiedniem, Petersburgiem i Warszawą). To wymusiło budowę elektrowni, a ta pozwoliła na upowszechnienie w mieście oświetlenia elektrycznego i na rozbudowę sieci telefonicznej.

W kwietniu roku 1892 -po raz pierwszy- do Lwowa przybył Stefan ŻEromski. Miasto olśniło go od pierwszego wejrzenia. Niedawno zwiedzał Wiedeń, Monachium, Pragę i odkrył ze zdumieniem europejskość tego miasto, którego nie miały ani Kraków, ani Warszawa. Kolosalne ulice -pisał w liście do narzeczonejwspaniałe gmachy, imponujący rozmach, w porównaniu z dziwnie ciasnym i mało10 miasteczkowym Krakowem, nie mogącym wyleźć ze swego rynku. Lwów wykipiał ze swego rynku olbrzymią, rzucającą się naokół wspaniałą pianą.

Największe jednak zmiany wystąpiły w oświacie, kulturze i w rozwoju życia społecznego i politycznego, nie tylko Polaków, ale i Ukraińców, Żydów, Ormian oraz innych mniejszości narodowych. Ilość różnego rodzaju szkół –ludowych, średnich ogólnokształcących jak i zawodowych- przyrastała w imponującym tempie. Uczono w nich w różnych językach.

Największą wyższą uczelnią był Uniwersytet. Po roku 1905 liczba studentów Uniwersytetu wzrosła do pięciu tysięcy. Uniwersytet posiadał znakomitą kadrę naukową. Działały tu liczne szkoły naukowe: matematyczna (Stefan Banach, Józef Puzyna, Stanisław Ruziewicz, Wacław Sierpiński, Hugo Steihaus, Wawrzyniec ŻMurko), logiki (Stanisław Leśniewski, Jan ŁUka 11 Siewicz), filozoficzna (Kazimierz Ajdukiewicz, Tadeusz Kotarbiński, Władysław Tatarkiewicz, Kazimierz Twardowski), historyczna (Władysław Abraham, Szymon Askenazy, Oswald Balzer, Edward Porębowicz, Stanisław Smolka, Stanisław Zakrzewski), geograficzna Eugeniusz Romer, Wąsowicz) językoznawcza (Jodłowski, Taszycki), chirurgiczna (Ludwik Rydygier), muzyczna (Adolf Chybiński, Józef Chomiński, Jan Józef Dunicz, ks. Hieronim Feicht, Zofia Lissa, Stefania ŁObaczewska, Józef Reiss).

Politechnika była jedyną wyższą uczelnią techniczną działającą do czasów I wojny światowej na ziemiach polskich. Posiadała również znakomitą kadrę naukową aż do roku 1946 (Stefan Banach, Kazimierz Bartel, Włodzimierz Burzyński, Placyd Dziwiński, Ludwik Ebermann, Tadeusz Fiedler, Stanisław Fryze, Maksymilian Tytus Huber, Włodzimierz Krukowski, Zdzisław Krygowski, Kazimierz Kuratowski, Antoni ŁOmnicki, Stanisław Mazur, Ignacy Mościcki, Władysław Orlicz, Stanisław Pilat, Jan Henryk Rosen, Wojciech Rubinowicz, Stanisław Ruziewicz, Włodzimierz Stożek, Stanisław Ulam, Roman Witkiewicz, Wawrzyniec ŻMurko). Z Politechniką związane są takie nazwiska jak: Władysław Sikorski, Eugeniusz Kwiatkowski, Jędrzej Moraczewski, Bór-Komorowski i Szymon Wiesental. W tym czasie we Lwowie powstają inne szkoły (Wyższa Szkoła Leśna, Akademia Handlowa, Wyższa Szkoła Przemysłowa, Akademia Medycyny Weterynaryjnej).

We Lwowie działało wiele znakomitych bibliotek o unikalnych zbiorach: Ossolineum, Poturzycka, Baworowskich, Pawlikowskich, Uniwersytetu, Politechniki, Towarzystwa Szewczenki, Wydziału Krajowego i Rady Miejskiej. W mieście znajdowały się znakomite galerie i muzea m. in.: Lubomirskich, Dzieduszyckich, Miejskie, Szkolne, Przemysłowe, Sobieskiego, Łozińskiego i inne. Pod koniec XIX wieku we Lwowie działało około 300 stowarzyszeń i organizacji polskich oraz innych narodowości. Powstało tu pierwsze w kraju Towarzystwo Fotograficzne (1891), które urządzało wystawy i wydawało periodyk fotograficzny. W tym czasie ukazywało się w mieście 6 dzienników i około 40 periodyków.

Teatr lwowski stał się prawdziwą legendą. Wojciech Bogusławki wystawił tu po raz pierwszy w Polsce Hamleta, a Józef Elsner wystawił najsławniejsze opery Mozarta oraz romantyków. Teatr Skarbkowski i Teatr Wielki ze względu na repertuar, należały do najsłynniejszych na ziemiach polskich. Na scenach lwowskich teatrów występowali m.in.: Helena Modrzejewska, Wanda Siemaszkowa, Irena i Ludwik Solscy, Karol Adwentowicz. Lwów był także centrum życia muzycznego. Działała tu Filharmonia i trzy szkoły muzyczne. Tutaj komponował i nauczał sławny skrzypek Karol Lipiński, a także Karol Mikuli uczeń Chopina. Tutaj kariery zaczynali także Ludomir Różycki i Paweł Kochański. 12

Sztuki plastyczne reprezentowali m.in. Henryk Rodakowski, Artur Grottger, Jan Styka, Cyprian Godebski, Antoni Popiel (autor pomnika Adama Mickiewicza we Lwowie) i Jan Henryk Rosen.

Wokół Dziennika Literackiego, który był pismem lwowskich liberałów przeciwników krakowskich stańczyków- gromadzili się tacy pisarze jak: Karol Szajnocha, Władysław ŁOziński, Adam Asnyk, Zygmunt Miłkowski, Ludwik Kubala, Seweryn Goszczyński, Teofil Lenartowicz i inni. Jan Kasprowicz, Władysław Orkan i Leopold Staff zamieszczali swoje pierwsze utwory w Kurierze Lwowskim. Czasopismo literackie Lamus drukowało utwory ŻEromskiEGO, Wyspiańkiego i Micińskiego. We Lwowie tworzyły i mieszkały Maria Konopnicka i Gabriela Zapolska, obie pochowane na Cmentarzu Łyczakowskim. I na koniec najważniejsze nazwisko literackie zwią 13 zane ze Lwowem – Jan Aleksander hr. Fredro (choć mieszkał i jest pochowany pod Lwowem, we Lwowie miał stałe mieszkanie). W wyniku twórczości i działalności tych ludzi Lwów wyrósł na czołowy ośrodek polskiego życia literackiego.

Lwów był też kolebką polskiego ruchu narodowo-wyzwoleńczego. Kiedy w Szwajcarii Liga Polska ogłosiła program walki o odzyskanie niepodległości, w kraju powstał Związek Młodzieży Polskiej i Liga Narodowa. W Galicji zaczyna kształtować się polski obóz niepodległościowy. We Lwowie generałowie Władysław Sikorski i Tadeusz Rozwadowski (późniejszy szef sztabu armii polskiej w wojnie w roku 1920 i autor planu Bitwy Warszawskiej) uczyli na kursach fachowej wiedzy wojskowej. W 1908 roku Związek Walki Czynnej tworzył Drużyny Strzeleckie. W Krakowie dowodził nimi Józef Piłsudski, a we Lwowie Władysław Sikorski. Latem roku 1914 liczyły one około 6500 ludzi (udział młodzieży Lwowa oceniany był na 35%). Legalnie działający skauting organizował Polskie Drużyny Strzeleckie, ludowcy Drużyny Bartoszowe i Podhalańskie, a narodowcy Polskie Drużyny Sokole.

Pod koniec trudnych czasów I wojny światowej, patriotyczne i bohaterskie miasto musiało jeszcze raz powstać w wyniku opanowania go 31 października 1918 r. przez pułki ukraińskie. Garstka wojskowych i masa cywilów -głównie młodzieży, kobiet, a nawet dzieci, nazwanych później Orlętami- chwyciła za oręż w obronie swego miasta. O Lwów walczyli też ochotnicy z całej Polski, ale głównie z Galicji. 14 Na początku bez odsieczy, broni, amunicji, mundurów i żywności obrona Lwowa zakończyła się ostatecznie sukcesem, ale i hekatombą ofiar najlepszych synów i córek polskiej ziemi. Za to wszystko Lwów -jako pierwsze polskie miasto- został odznaczony w roku 1922 Krzyżem Virtuti Militari V klasy.

Pierwsza wojna światowa i jej następstwa zmieniły charakter Lwowa degradując nieformalną stolicę kraju do jednego z wielu miast wojewódzkich. Wiele instytucji i osób przeniosło się do Warszawy, która jako centrum życia politycznego i kulturalnego stwarzała lepsze warunki działania dla jednostek twórczych. Galicja dysponująca doświadczonymi kadrami we wszystkich dziedzinach administracji

15 państwowej, nauki, oświaty i sądownictwa zasilała, ubogie pod tym względem, dzielnice zaboru rosyjskiego i pruskiego. Uniwersytety w Warszawie, Wilnie, Poznaniu i Lublinie oraz Politechnika Warszawska odradzały się z upadku lub powstawały dzięki profesorom z Krakowa i ze Lwowa.

Lwów jednak bronił się przed tą niezasłużoną degradacją, by zachować w nowych warunkach swą dotychczasową pozycję na miarę swoich możliwości. I w wielu przypadkach udawała się to z powodzeniem. Np. Politechnika Lwowska, która w latach międzywojennych zachowała rangę uczelni o poziomie europejskim, miała (decyzją władz państwowych podjętych w połowie lat trzydziestych) stać się podstawą do stworzenia „siły technicznej” koniecznej do zbudowania (w latach 1940-60) potęgi przemysłowej i wojskowej Polski. Wiele też innych instytucji 16 Lwowa -w latach międzywojennych- w różnych dziedzinach życia gospodarczego, społecznego, naukowego i kulturalnego przodowało w kraju.

[edytuj] Historia Politechniki Lwowskiej (1844 – 1946)

[edytuj] Początki szkół technicznych w Europie - (to się średnio nada...)

Pierwsze wyższe szkoły techniczne powstały w XVII wieku i miały charakter wojskowy. Słowo inżynier powstało w artyleryjskiej szkole w La Fere (Francja) i na początku dotyczyło specjalistów wojskowych. Pod koniec tego wieku powstają też cywilne szkoły budownictwa i architektury (w 1671 r. w Paryżu, w 1692 r. w Wiedniu). W tym czasie również na uniwersytetach powstawały katedry zajmujące się naukami opartymi na doświadczeniu. W roku 1701 w uniwersytecie w Pradze powstał pierwsza na świecie katedra inżynierii, a w innych uniwersytetach powstają katedry mechaniki, technologii i innych nauk przyrodniczych. W wieku XVIII w wielu miastach (Berlin-1705, Petersburg-1715, Wiedeń-1717 i innych) powstają uczelnie wojskowe o rozbudowanym programie technicznym. Były one wzorem dla powstających uczelni technicznych o charakterze jednokierunkowym: m.in. budowy dróg i mostów, budownictwa, górnictwa, włókiennictwa, chemii. W tym czasie na terenie Niemiec tworzone były szkoły realne (1706 r. w Halle, 1745 r. w Brunszwiku, w 1747 r. w Berlinie i w 1771 r. w Wiedniu) na poziomie średnim skierowane dla ubogiej młodzieży, uczące podstaw matematyczno-przyrodniczych, technicznych, a mniej nauk humanistycznych .Bujny rozwój tych szkół nastąpił w Europie (również w Galicji) w XVIII wieku.

Przełom w nauczaniu technicznym dokonał się we Francji. Na gruzach zniszczonych (w czasie rewolucji) uniwersytetów powstała w 1794 roku Centralna Szkoła Robót Publicznych, przemianowana rok później na Szkołę Politechniczną. Reprezentowała ona od razu bardzo wysoki poziom, ze na względu profesorów tej szkoły. Byli to m.in.: Sadi Carnot, Louis Navier, Andre Ampere, Józef Lagrange, Pierre Laplace i Gaspard Monge. Po Paryżu powstają kolejne politechniki: w 1806 r. w Pradze, 1815 r. w Wiedniu, w 1820 w Glasgow, w 1824 r. w Londynie, w 1825 r. w Karlsruhe, w 1826 r. w Warszawie (przetrwała tylko do roku 1831), 1827 r. w Monachium i Sztokholnie, w 1828 w Dreźnie, w 1829 w Geteborgu i Kopenhadze, w 1830 r. w Cassel, w 1831 r. w Hanowerze, w 1832 r. w Stuttgarcie, w 1833 r. Augsburgu, w 1835 r. w Brunszwiku, w 1836 w Atenach i Liege, w 1837 r. w Mons, w 1838 w Darmstad, w 1842 r. w Madrycie i Delft, w 1844 r. we Lwowie. Po Lwowie powstały politechniki w Helsinkach, Zurychu, Budapeszcie, Turynie, Grazu, Puławach (1862-63), Rydze, Mediolanie, Bukareszcie, Akwizgranie, Berlinie, Kijowie, Niżnym Nowgorodzie, Warszawie (w 1899 r. jako uczenia rosyjska, spolonizowana w roku 1915), Petersburgu, Brnie, Trondheim, Barcelonie, Gdańsku (w roku 1906, polska od roku 1945), we Wrocławiu ( w 18 roku 1910, polska od roku 1945), Timissoarze, Jassach, Bratysławie i innych miastach.

Dyscypliny techniczne rozwijały się też na uniwersytetach europejskich. Niektóre z nich organizowały tylko katedry dyscyplin technicznych, a inne uniwersyteckie wydziały nauk inżynieryjnych (np. Cambridge, Gandawa, Bruksela, Belgrad, Zagrzeb). Z drugiej strony niektóre politechniki dążyły do zrównania ich w prawach z uniwersytetami i dlatego rozszerzały profil swoich dyscyplin dydaktycznych i naukowych, zmierzając w kierunku uniwersytetu technicznego.

Początki nauk technicznych i związanej z nimi rozwój piśmiennictwa technicznego w Polsce można odnaleźć już w wieku XVII, czego przykładem jest powstanie katedry geodezji w Uniwersytecie Jagiellońskim. Pojawiają się pierwsze podręczniki z tej dziedziny i pierwsze wyniki pomiarów dotyczące kopalni soli w Wieliczce. Wysoki poziom reprezentowały polskie podręczniki i prace dotyczące techniki wojennej (budowa dróg i mostów, fortyfikacji, balistyki itp.) oraz budownictwa cywilnego ukazujące się w XVII i XVIII. Rozwój nauki i oświaty we Lwowie po jego zaborze przez Austrię (w roku 1772) był związany ze zmianą jego statutu. Lwów stał się stolicą prowincji i musiał być odpowiednio rozbudowany. W tym czasie w Austrii wystąpiło żywe zainteresowanie oświatą techniczną. Powstawały szkoły realne, które były wstępem do utworzenia politechnik w Pradze i w Wiedniu. Zlikwidowana Akademia Jezuicka we Lwowie (w roku 1773) stała się liceum, a w roku 1784 została przemianowana na uniwersytet. W powstałym uniwersytecie powołano nowe katedry o charakterze stosowanym: technologii, budownictwa cywilnego, mechaniki, matematyki stosowanej. Rozszerzano też w kierunku technicznym profile katedr fizyki i chemii.

[edytuj] Akademia Techniczna we Lwowie (1844-1877)

[edytuj] Powstanie uczelni technicznej we Lwowie

W roku 1811 zezwolono na otwarcie szkoły realnej we Lwowie. Czasy wojen napoleońskich opóźniły jej otwarcie do roku 1817. Miała ona charakter techniczny i traktowana była jako zapowiedź utworzenia wyższej szkoły technicznej. Dyrektor Alojzy Uhle (Austriak znający język polski) zachęcał do wykładania przedmiotów w języku polskim. Ukończenie szkoły dawało wstęp na Politechnikę Wiedeńską, do czego zachęcały przyznawane stypendia rządowe. Szkoła realna we Lwowie jako pełna szkoła średnia istniała w latach 1817-1825, ale w następnych latach zmienione jej profil w kierunku humanistycznym, podczas gdy Galicja potrzebowała szkolnictwa technicznego. W roku 1835 powołano Akademię Realno-Handlową, co było rozwiązaniem połowicznym, bo nauczanie na kierunku technicznym było poniżej poziomu szkoły średniej.

Dopiero w roku 1843 cesarz Ferdynand I zgodził się na wzmocnienie Akademii trzyletnimi oddziałami o kierunku technicznym i gospodarstwa wiejskiego oraz na powołanie wyższej szkoły we Lwowie pod nazwą Akademii Technicznej (AT). W ciągu jednego roku załatwiono wszelkie sprawy związane z uruchomieniem Akademii i 4 listopada 1844 roku odbyło się uroczyste jej otwarcie. Dyrektorem uczelni był Austriak z Galicji Florian Szindler. Uczelnia miała dwa trzyletnie oddziały – Techniczny i Handlowy i była powiązana ze Szkołą Realną. Akademia mieściła się na rogu ulicy Ormiańskiej i Teatralnej w domu Darowskiego.

Dzieje Akademii Technicznej można podzielić na trzy okresy:

1. do Wiosny Ludów (1844–1848)
2. przejściowy (1848 – 1860)
3. stopniowej polonizacji i przekształcenia Akademii w Szkołę Politechniczną (1860–1877).

[edytuj] Okres działalności do Wiosny Ludów

W pierwszym okresie położono podwaliny pod uczelnię techniczną. Powołano sześć katedr:

• Matematyki,
• Fizyki,
• Mechaniki,
• Geometrii Wykreślnej i Rysunku Technicznego,
• Chemii,
• Geodezji.

Wybuch Wiosny Ludów dawał szansę polonizacji Akademii Technicznej. Związek Akademicki we Lwowie w marcu 1848 zwrócił się do cesarza o wprowadzenie języka polskiego w szkolnictwie, urzędach i sądach. We wrześniu tego roku nowe ministerstwo oświaty zgodziło się wstępnie na wykłady w języku polskim. Wkrótce jednak po upadku Wiosny Ludów wykłady w Akademii Technicznej zostały zawieszone. 1 listopada 1848 w czasie ostrzału centrum Lwowa przez artylerię austriacką, w czasie wydarzeń rewolucyjnych spłonął budynek Akademii Technicznej.

[edytuj] Okres przejściowy

W latach 1848–1850 Akademia Techniczna we Lwowie była nieczynna. Po odbudowaniu gmachów Akademii Technicznej, w roku 1851 podjęto zajęcia. Nowym kierownikiem katedry Matematyki został pierwszy Polak na katedrze Akademii Technicznej – profesor zwyczajny Wawrzyniec Żmurko (absolwent Politechniki Wiedeńskiej, doktoryzował się z równań całkowych w Uniwersytecie w Wiedniu), którą kierował w latach 1851–1872. Profesor Żmurko uważany jest za inicjatora lwowskiej szkoły matematycznej. Po przejściu na Uniwersytet Lwowski w roku 1872, w dalszym ciągu wykłada matematykę wyższą (do roku 1884) w Akademii Technicznej. W latach 1848-1870 nie przybyła żadna katedra w Uczelni.

Już w roku 1851 próbowano przekształcić Akademię Techniczną w dwupoziomową uczelnię - na wzór paryskiej politechniki - o dwuletnim obowiązkowym (dla wszystkich techników) programie studiów matematyczno-fizycznych, po których następowałyby studia specjalistyczne z budownictwa, mechaniki, chemii i geodezji. Los Oddziału Handlowego w tym projekcie nie był określony. W roku 1854 odłączono od Akademii Technicznej szkołę realną i przekształcono ją w samodzielną sześcioletnią szkołę średnią, która była wzorem dla innych szkół realnych organizowanych w Galicji. Odtąd kandydaci na studia w Akademii Technicznej byli zobowiązani do posiadania matury nowopowstałego ośmioklasowego gimnazjum ogólnokształcącego albo ukończoną szkołę realną.

Przyspieszenie zmian w Akademii Technicznej spowodowała sytuacja polityczna. Austria w roku 1859 przegrała wojnę z Włochami (w wyniku czego utraciła północne Włochy), a w roku 1866 wojnę z Prusami o Śląsk. Austria zostaje przekształcona w dualistyczną monarchię parlamentarną. Galicja pozostaje w austriackiej części państwa. Polacy byli zawiedzeni, gdyż liczyli na trójczłonowe państwo. Ustawa zasadnicza (z 1867 r.) przyznała sejmom krajowym prawo organizowania szkolnictwa zawodowego. W roku następnym sejm krajowy Galicji wyłonił komisję do reorganizacji Akademii Technicznej, która powróciła do koncepcji dwupoziomowej uczelni technicznej z pięcioma wydziałami (budownictwa, mechanicznym, chemicznym, leśnym i handlowym).

Sejm galicyjski w roku 1868 zatwierdził własny projekt organizacji uczelni technicznych, ale ze względu na to, że był on niezgodny z projektami ogólnopaństwowymi, reorganizacja Akademii Technicznej przeciągnęła się do roku 1877. Tymczasem w latach 1868-1875 następuje w Galicji wprowadzenie języka polskiego w sądownictwie, szkolnictwie i administracji, po ogłoszeniu autonomii Galicji w roku 1867. Wyższe uczelnie w Galicji spolonizowano w latach 1870-1873.

[edytuj] Stopniowa polonizacja i przekształcenia Akademii w Szkołę Politechniczną

Dekret cesarski z października 1870, wprowadzający język polski w Akademii Technicznej, powołujący nowe katedry i pozwalający na zgłaszanie propozycji obsadzania katedr oraz ustalanie regulaminów wewnętrznych, powoduje szybkie zmiany w Uczelni.

We wrześniu 1872 roku nominację na stanowisko dyrektora Akademii otrzymuje profesor fizyki Ryszard Strzelecki (drugi Polak na katedrze Akademii Technicznej), pierwszy wybrany rektor Uczelni. Większość profesorów nie władających językiem polskim opuściła Akademię Techniczną. Kolegium profesorów zaproponowało utworzenie czterech wydziałów:

• Inżynieryjno-Lądowego,
• Budownictwa,
• Chemii
• oraz Budowy Maszyn (w latach 1875-1880 nazywanego Budowy Machin).

Model uczelni dostosowano do systemu austriackiego, by nie mieć ciągłych kłopotów z Wiedniem. Pozostała zaś kłopotliwa sprawa Oddziału Handlowego Akademii Technicznej, na początku równorzędnego z Oddziałem Technicznym, który od roku 1852 był tylko dwuletnią szkołą średnią, a od roku 1860 nawet jednoroczną. W roku 1872 przywrócono dwuletni Oddział Handlowy Akademii Technicznej, ale już w roku 1875 Ministerstwo Oświaty w Wiedniu oddzieliło studia handlowe od technicznych i również we Lwowie utworzyło Akademię Handlową.

W wyniku decyzji cesarskich w roku 1870 w Akademii powołano trzy nowe katedry:

• Geometrii Wykreślnej (kierownik – Karol Maszkowski, 1870-1886),
• Mechaniki i Teorii Maszyn (Jan Nepomucen Franke, 1871-1892)
• Budownictwa Drogowego, Wodnego, Mostów i Kolei Żelaznych (Józef Jagermann, 1870-1888), którą w roku następnym przemianowano na Katedrę Inżynierii.

W 1871 uruchomiono katedry:

• Geodezji (Dominik Zbrożek, 1871-1889)
• Technologii Chemicznej (Herman Rudolf Gunsgurg).

12 marca 1872 wydano pozwolenie na budowę nowych pomieszczeń Akademii. Kierującym budową wybrano profesora Juliana Zachariewicza.

W roku 1872 powstały nowe katedry:

• Mineralogii i Geologii (Julian Niedźwiecki, 1872-1908),
• Technologii Mechanicznej z Nauką o Maszynach (Stanisław Ziembiński, 1872-76, Julian Bykowski 1877-1908)
• Rysunków Odręcznych i Modelowania (Leonard Marconi, 1872-1899).

W roku 1873 powstała katedra Budownictwa Drogowego i Wodnego, wyłączona z katedry inżynierii (Józef Rychter, 1874-1902). W roku 1875 zostaje utworzona katedra Budowy Maszyn (Bogdan Maryniak, 1876-1902), a w roku następnym katedra Konstrukcji Budowniczych i Policji Budowlanej (Gustaw Bisanz, 1876-1910).

W ciągu siedmiu lat (1870-1876) liczba katedr w Akademii Technicznej we Lwowie wzrosła z 5 do 15. Zorganizowano cztery wydziały, wynagrodzenia kadry nauczającej zrównano z wynagrodzeniem uniwersyteckim. W roku 1875 wprowadzono w Akademii Technicznej instytucję prywatnych docentów, udzielając im veniam legendi (prawo wykładania), w celu wzmocnienia kadry nauczającej i popierania nowych kierunków badawczych. W tym czasie habilitowało się dziewięciu docentów uczelni na różnych uczelniach krajowych i zagranicznych.

Chcąc utrwalić uzyskane zmiany w Akademii Technicznej, kolegium profesorskie opracowało nowy statut uczelni i w roku 1876 przesłało go do Wiednia. Zaproponowano w nim dwa egzaminy: pierwszy teoretyczny po dwóch latach studiów i drugi zawodowy, po przedłożeniu projektu dyplomowego. Zaproponowano też zmianę nazwy uczelni z Akademii Technicznej na Szkołę Politechniczną, w celu zrównania jej nawet w nazwie z innymi uczelniami tego typu w monarchii. Statut zatwierdzano do roku 1894. Na razie (tzn. w roku 1877) cesarz nadał prawo używania uczelni nazwy Technische Hochschule. Rektor i kolegium profesorskie nie chcąc używać obcej nazwy, w korespondencji krajowej stosowało nazwę Szkoła Politechniczna. Na uczelni obowiązywał język polski, jedynie korespondencję z Wiedniem prowadzono w języku niemieckim.

Zaproponowane w nowym statucie Akademii Technicznej zasady organizacyjne i system odbywania egzaminów został przyjęty w całym cesarstwie po zatwierdzeniu go przez cesarza 11 lipca 1878 roku. W wyniku wprowadzania statutu dotychczasowe nazwy oddziałów, a następnie szkół zamieniono formalnie na wydziały:

• Inżynierii Lądowo-Wodnej,
• Budownictwa,
• Chemii Technicznej
• Budowy Machin.

Na rozwój Akademii Technicznej we Lwowie, a szczególnie na wprowadzenie do nauczania języka polskiego, zareagowała młodzież.

Ilość studentów w latach działalności Akademii Technicznej we Lwowie:

• 1850/51 - 77 studentów,
• 1855/56 - 128,
• 1860/61 - 134,
• 1865/66 - 180,
• 1870/71 - 204,
• 1872/73 - 291.

W latach 1844-1872 Akademię Techniczną opuściło ponad 700 absolwentów. Przeważali studenci Inżynierii Lądowo-Wodnej (ponad 80%). Absolwenci Akademii Technicznej znajdowali zatrudnienie w przemyśle prywatnym i państwowym (drogi, koleje żelazne, w urzędach powiatowych). Wielu absolwentów Akademii Technicznej zaznaczyło swój ślad w nauce. Ukoronowaniem zmian organizacyjnych i przekształcenia Akademii Technicznej w Szkołę Politechniczną było uroczyste poświęcenie nowych gmachów i odnowionej auli 15 listopada 1877 roku.

[edytuj] Szkoła Politechniczna we Lwowie (1877-1918)

Po przekształceniu Akademii Technicznej we Lwowie w rozwiniętą, czterowydziałową politechnikę postawiło przed społeczeństwem polskim w Galicji ambitne, ale i trudne zadanie: utrzymanie i rozwinięcie jedynej wyższej uczelni technicznej na ziemiach polskich. Dużo zależało też od sytuacji politycznej i gospodarczej jaka wytworzyło się w Monarchii Austro-Węgierskiej. Dzieje Szkoły Politechnicznej we Lwowie dzieli się na dwa okresy: 1877-1897 i 1897-1918. Pierwszy okres to czasy liberalizacji życia w wielonarodowościowym państwie (Niemcy stanowili tylko 23% ogółu społeczeństwa) i rozwoju stosunków parlamentarnych. W Galicji i w Szkole Politechnicznej dominuje konserwatywna partia stańczyków, która prowadziła politykę sojuszu z tronem i odgrywała dużą rolę w Wiedniu i to zarówno w rządzie (premierzy: Alfred Potocki, Agenor Gołuchowski sen., Kazimierz Badeni; ministrowie: spraw zagranicznych Agenor Gołuchowski 11 lat, finansów Julian Dunajewski –11 lat, oświaty Leon Biliński –kilka razy, rolnictwa Stanisław Madeyski i inni), jak i w parlamencie. W roku 1871 utworzono ministerstwo do spraw Galicji.

W roku 1880 ponownie odwiedził Szkołę Politechniczną cesarz Franciszek Józef I. Chwalił organizację SP i koncepcję architektoniczną gmachów uczelni, podarował swój portret (autorstwa Franciszka Krudowskiego) i zamówił dla auli w pracowni Jana Matejki 11 obrazów-alegorii ilustrujących rozwój ludzkości. Dzięki ministrowi oświaty Stanisławowi Madejskiemu, w roku 1893 dyplomy Szkoły Politechnicznej we Lwowie zrównano z dyplomami najważniejszych europejskich politechnik (w Wiedniu, Berlinie, Monachium, Akwizgranie, Karlruhe, Stuttgardzie i in.).

Rok 1894 był rokiem jubileuszowym dla Szkoły Politechnicznej. Istniala ona już 50 lat. Sejm Krajowy ponownie zatwierdził jej statut, Zasady organizacji Szkoły Politechnicznej we Lwowie, który ostatecznie potwierdzono w Wiedniu w roku 1897. Obowiązywał on do roku 1921.

We Lwowie w tym roku uroczyście obchodzono 100-lecie Insurekcji Kościuszkowskiej i z tej okazji zorganizowano Ogólnopolską Powszechną Wystawę Krajową. Do Lwowa ponownie zjechał cesarz i rząd, odbyły się liczne uroczystości krajowe, kościelne i uczelniane.

Dwudziestolecie 1877-1897 przyniosło wiele korzystnych zmian dla Szkoły Politechnicznej we Lwowie. Utworzono nowe katedry, docentury. Wprowadzono wykłady specjalistyczne. Organizowano laboratoria badawcze. W roku 1889 erygowano katedry:

• Ruchu Kolejowego (Roman Gostkowski, 1889-)
• Elektrotechniki (Roman Dzieślewski, 1889-),
• w roku 1891 Katedrę Zoologii Botaniki i Towaroznawstwa (Eustachy Wołoszczak, 1891-1908).

W 1897 powstaje Katedra Górnictwa (Leon Syroczyński, 1897-1917).

Nieuniknione zmiany nastąpiły w istniejących katedrach. Do ważniejszych należy wymienić rezygnację Jana Nepomucena Franki z kierowania Katedrą Mechaniki i Teorii Machin (w roku 1892) ze względu na objęcie stanowiska kierownika Wydziału Szkół Zawodowych, Realnych i Przemysłowych w Radzie Szkolnej Krajowej. Kierownictwo Katedry Mechaniki i Teorii Machin w roku 1894 obejmuje prof. Tadeusz Fiedler. Z tej katedry, już w dwudziestym wieku, wyłonią się nowe katedry:

• Mechaniki Technicznej (1904),
• Mechaniki Ogólnej,
• Teorii Maszyn Cieplnych (1904),
• Pomp i Silników Wodnych (1908)
• Pomiarów Maszynowych (1917).

Po likwidacji Oddziału Handlowego zorganizowano na nowo lektoraty z języka niemieckiego, włoskiego, angielskiego i francuskiego oraz wykłady z księgowości i rachunkowości, a także z matematyki ubezpieczeniowej. Organizowane są pierwsze uczelniane stacje doświadczalne: Przemysłu Naftowego (Bronisław Pawlewski, 1886-1915), Ceramiczna (Edmund Krzem, 1886), Mechaniczna (Tadeusz Fiedler, 1884-1901). Korzystny wpływ na rozwój kadry Szkoły Politechnicznej we Lwowie miała możliwość habilitowania się w niej. W roku 1894 (w dwudziestu katedrach) pracowało w Uczelni 15 profesorów zwyczajnych, 3 nadzwyczajnych, 7 docentów prywatnych, 15 docentów płatnych i 18 asystentów i 5 lektorów.

W latach 1897-1918 nastąpił szybki rozwój Szkoły Politechnicznej we Lwowie. Zanotowano przyrost kadry naukowej, placówek badawczych i studentów. Austria uwikłana w konflikt z Rosją (na Bałkanach) i uzależniona od Niemiec starała pozyskać Polaków i zliberalizowała do nich swój stosunek polityczny. Ministerstwo Oświaty było bardziej przychylne dla potrzeb inwestycyjnych, powoływania nowych katedr i innych jednostek Szkoły Politechnicznej. W roku 1901 przyznano Uczelni prawo doktoryzowania (z tytułem doctor rerum technicarum). W roku 1904 zezwolono na powstanie Komisji Administracyjnej Szkoły Politechnicznej, z której w roku 1921 wyłonił się senat Politechniki Lwowskiej. W tym samym roku rektorowi Szkoły Politechnicznej cesarz przyznaje tytuł magnificencji. Można było bez zezwolenia ministerstwa przyjmować studentów obcokrajowców, co spowodowało napływ studentów z Królestwa (w roku 1914 studenci ci stanowili 30% ogółu). Liberalizowano warunki przyjmowania obcokrajowców na katedry i docentury. Nie zatwierdzono w Wiedniu wniosku o prawo przyznawania doktoratów honoris causa, nad czym władze uczelni przeszły do porządku dziennego i zaczęto przyznawać te tytuły (otrzymali je m. in.: Maria Skłodowska-Curie, Jan Nepomucen Franke, Julian Niedźwiecki, Witold Obrębowicz – organizator Politechniki Warszawskiej, August Witkowski). Od roku 1908 kolegium profesorskie zaczęło nadawać godność profesora honorowego dla szczególnie zasłużonych profesorów Szkoły Politechnicznej we Lwowie (wymagano w tym przypadku jednomyślności). W roku 1899 Sejm Krajowy uchwalił, że rektor staje się posłem wirylnym w Sejmie, co było zrównaniem Szkoły Politechnicznej z Uniwersytetami w Krakowie i we Lwowie.

W roku 1902 w Uczelni odbyła się pierwsza uroczysta promocja doktorska (Jan Blauth i Michaa Kornelli). Szybko wzrastała teraz liczba katedr, do roku 1914 przybyło 20 katedr, 30 etatowych docentur. Na uczelni działały 43 katedry i 44 docentury. W roku 1900 w SP pracowało 21 profesorów, 17 docentów i nauczycieli akademickich, 19 adiunktów i asystentów, a w roku 1914 odpowiednio: 41, 47 i 70. Szkoła Politechniczna we Lwowie skupiała przed I wojną światową doskonałą. Odegrali oni znaczącą rolę w odrodzonym państwie po roku 1918. Największy Wydział Inżynierii w roku 1907 rozbito na dwa wydziały: Inżynierii Dróg i Mostów oraz Budownictwa Wodnego. Znacznie wzmacniał się i rozrastał Wydział Budowy Maszyn, w przyszłości największy wydział w Politechnice Lwowskiej. W roku 1914 Szkoła Politechniczna we Lwowie (po dalszych zmianach organizacyjnych) posiadała pięć wydziałów: Inżynierii Lądowej, Inżynierii Wodnej, Budownictwa Lądowego (czyli Architektury), Budowy Maszyn i Chemii Technicznej. Już w roku 1905 Szkoła Politechniczna we Lwowie wysunęła się na drugie miejsce (po Politechnice Wiedeńskiej) wśród politechnik cesarstwa.

Szkoła Politechniczna we Lwowie w roku 1914 posiadała 30 muzeów, 11 laboratoriów, obserwatorium astronomiczne i trzy stacje doświadczalne. Biblioteka Główna gromadziła około 20 tys. tomów i prenumerowała ponad 200 czasopism.

W roku 1904 znacznie powiększono budynek główny przez dobudowanie dwóch skrzydeł, a roku w1911 rozbudowano (o drugie piętro) budynek chemii i wreszcie w roku 1912 postanowiono budowę Laboratorium Maszynowego.

Po wybuchu I wojny światowej w roku akademickim 1914/15 Szkoła Politechniczna była nieczynna. Główny budynek zamieniono na szpital. Mimo niesprzyjających warunków (wielu profesorów docentów pozostawało na uchodźstwie) Szkoła Politechniczna we Lwowie w roku akademickim 1915/16 starała się funkcjonować normalnie. Wznowiono wykłady (dla około 130 studentów), poprawiano projekty i zdawano egzaminy. Dzięki łączności z Ministerstwem Oświaty w Wiedniu załatwiano sprawy personalne. W roku 1915 m.in. profesorem nadzwyczajnym i kierownikiem Katedry Maszynoznawstwa został Ludwik Tadeusz Ebermann, światowej sławy konstruktor silników Diesla (pod którego kierownictwem w zakładach Man w Augsburgu kilkaset silników do łodzi podwodnych). W następnym roku akademickim (1916/17) w SP studiowało 198 studentów, w roku 1917/18 już 670, a na nowy rok 1918/19 zapisało się prawie tysiąc studentów. W ciągu 40 lat (1888-1918) Szkoła Politechniczna we Lwowie wydała 2013 dyplomów.

[edytuj] Politechnika we Lwowie (1918 - 1939)

Rok akademicki 1918/19 w Szkole Politechnicznej we Lwowie rozpoczął się skromną uroczystością 14 października 1918 roku (Gmach Główny zajęty był jeszcze na szpital). Równocześnie nastąpił rozkład monarchii austriackiej. Polscy po 27 słowie do Rady Stanu ogłosili 27.10.1918 r. w Krakowie odłączenie się od Austrii i powołali Polską Komisję Likwidacyjną.

Na przełomie października i listopada 1918 we Lwowie wybucha konflikt polsko-ukraiński. W I Domu Techników SP i w szkołach organizowane są pierwsze punkty oporu.

Zorganizowanie obrony ułatwiały, odbywające się w tym czasie we Lwowie, obrady organizacji akademickich. Ze społeczności akademickiej brało udział w walkach ponad trzystu studentów i wielu pracowników naukowych. Prof. Kazimierz Bartel organizował obronę dworca głównego i wojska kolejowe (w tym pociąg pancerny) potrzebne do łączności z Przemyślem i resztą kraju. Doc. Władysław Rubczyński (przyszły prof. Politechniki Śląskiej) organizował warsztaty lotnicze, w których udało mu się złożyć kilka samolotów, użytych w walce i w utrzymaniu łączności z Krakowem i Warszawą. Oddział łączności (wraz z radiostacją przy ul. Chocimskiej) prowadził Tadeusz Malarski przyszły profesor Politechnik Lwowskiej i Śląskiej. Oficerem łączności był Fryderyk Staub, przyszły profesor Politechniki Śląskiej. Z oblężenia Lwów uwolniła w lipcu 1919 r. 28 armia gen. Józefa Hallera i inne formacje wojskowe. Zawieszenie broni 01.09.1919 r. umożliwiło zwolnienie około 500 studentów Szkoły Politechnicznej z armii.

W roku akademickim 1918/19 Szkoła Politechniczna we Lwowie była w zasadzie nieczynna. Wykłady nie odbywały się, ale zdawano zaległe egzaminy i poprawiano projekty. Władze uczelni i grono profesorskie usuwały wszelkie oznaki poddaństwa państwu austriackiemu. Uczelnię podporządkowano Ministerstwu Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Warszawie. Nazwę uczelni pozostawiono na razie bez zmian. Inauguracja roku akademickiego 1919/20 pierwsza w wolnej Polsce odbyła się 16 października. Na studia zapisało się ponad 1500 studentów. 8 listopada 1919 roku uruchomiono (długo oczekiwany) wydział Rolniczo-Lasowy, który powstał na gruzach Akademii Rolniczej w Dublanach, której zbiory i inwentarz zniszczono i rozgrabiono kompletnie w czasie wojny. Kolegium profesorskie Szkoły Politechnicznej we Lwowie opracowało nową strukturę szkoły (dostosowaną do potrzeb państwa) i przygotowało nowy statut uczelni. Gmach Główny Szkoły zwolniony został od zajęcia na szpital. W zarządzeniu z dnia 23 maja 1919 r Rada Ministrów Rzeczpospolitej Polskiej uregulowało stan prawny wyższych uczelni galicyjskich, w którym wymieniono Politechnikę we Lwowie.

W latach 1918-1920 następował duży ruch kadrowy profesorów na spolonizowane lub organizowane uczelnie w kraju. I tak np. na Politechnikę Warszawską przechodzą: prof. Oskar Sosnowski (architekt), prof. Karol Pomianowski (budownictwo wodne), prof. Wiesław Chrzanowski (silniki cieplne, przyszły minister przemysłu w kilku rządach RP), prof. Bohdan Stefanowski (technika cieplna), prof. Witold Broniewski (maszyny przemysłu chemicznego), prof. Władysław Bratkowski (technologia włókna) i wielu młodszych pracowników nauki. Prof. Adolf Szyszko-Bohusz objął stanowisko kierownika renowacji Wawelu (w późniejszym czasie kierował generalną przebudową Jasnej Góry). Do Uniwersytetu Poznańskiego przeszli: prof. Zdzisław Krygowski (matematyka) i prof. Alfred Denizot (fizyka). Kilku profesorów przeszło do innych uczelni, wielu pracowników naukowych Szkoły Politechnicznej zostało powołanych do pracy w centralnych urzędach państwowych i tak np.: w grudniu 1919 prof. Kazimierz Bartel został mianowany ministrem kolei żelaznych, prof. Wacław Suchowiak w roku 1920 został prezesem Urzędu Patentowego, który organizuje od podstaw. W tym czasie mianowano wielu nowych profesorów, w celu zapewnienia obsady katedr, do których po zawierusze wojennej nie powrócili byli kierownicy lub których kierownicy przeszli do innych uczelni. I tak np. II Katedrę Matematyki (opuszczoną przez prof. Krygowskiego) objął dr Antoni Łomnicki (nauczyciel VII Gimnazjum we Lwowie), wkrótce mianowany profesorem.

Na początku kwietniu roku 1920 w gmachu głównym Politechniki studenci zorganizowali wiec, na którym wezwano do udziału w III Powstaniu Śląskim. Już 21 kwietnia 1920 wyjechała na Śląsk pierwsza grupa 50 ochotników. Dwie następne grupy wyjechały ze Lwowa na Śląsk w październiku i grudniu 1920 roku. Wielu z tych ochotników spełniało funkcje dowódcze (np. student Wydziału Komunikacyjnego ppor. Eugeniusz Zaczyński - burmistrz Zakopanego w latach 1935-1939, przyszły prof. Politechniki Śląskiej, był dowódcą samodzielnej kompanii saperskiej przy Dowództwie III Powstania Śląskiego), wielu ochotników zostało odznaczonych Śląską Wstęgą Waleczności.

W kwietniu roku 1920 młodzież pospieszyła też pod broń by bronić Ojczyzny przed nawałnicą ze wschodu. Grono profesorskie Politechniki oddało się do dyspozycji Rady Obrony Państwa. Gmachy uczelni znów świeciły pustką. Studenci walczyli w Małopolskiej Armii Ochotniczej. Pod Zadwórzem (lwowskie Termopile) 17 sierpnia 1920 roku padł kwiat młodzieży lwowskiej (około 300 ochotników, w tym wielu z Politechniki) w walce z I Konną Armią Budionnego. Po zawieszeniu broni (18.10.1920 r.) i podpisaniu traktatu pokojowego w Rydze (05.06.1921), można było przystąpić do spokojnej nauki. 5 czerwca 1925 r. na tablicy pamiątkowej umieszczono nazwiska słuchaczy Politechniki poległych w wojnie.

Rok akademicki 1920/21 był pierwszym rokiem pokoju w Politechnice Lwowskiej. Pod koniec października 1920 uczelnię odwiedził minister robót publicznych Gabriel Narutowicz w celu zapoznania się z jej potrzebami. Wykłady zaczęły się jednak późno, bo dopiero 3 stycznia 1921 roku. Jednak już w czerwcu roku 1920 został zatwierdzony, przez ministra WRiOP, Statut Politechniki Lwowskiej.

Politechnika Lwowska miała służyć nauce i ojczyźnie. Posiadała samorządność i była osobą prawną w pojęciu prawa cywilnego. Językiem wykładowym i urzędowym był język polski. Politechnice przysługiwało prawo wolności nauki i nauczania. Składała się z pięciu wydziałów:

• Komunikacyjnego (z Oddziałami: Drogowym, Wodnym i Mierniczym),
• Architektonicznego (z Oddziałami: Artystycznym i Konstrukcyjnym),
• Mechanicznego (z Oddziałami: Maszynowym, Elektrotechnicznym i Naftowym),
• Chemicznego (z Oddziałami: Chemików Laboratoryjnych i Chemików Fabrycznych)
• Rolniczo-Leśnego (z Oddziałami: Rolniczym i Leśnym).

Rok akademicki składał się z dwóch semestrów. Rok szkolny liczył 180 dni wykładowych. Politechniką kierowało Zebranie Ogólne Profesorów i Senat, natomiast wydziałami Rady Wydziałów pod przewodnictwem dziekanów. Zebranie Ogólne uchwalało budżet, wybierało rektora, zatwierdzało wnioski Rad Wydziałów o powołaniu profesorów i docentów, powoływało wydziały i katedry. Senat był organem uchwalającym i kontrolującym sprawy administracyjne i finansowe Politechniki. Rektor przewodniczył Senatowi i Zgromadzeniu Ogólnemu, reprezentował Politechnikę na zewnątrz i piastował najwyższą godność na uczelni. Wybierany był na jeden rok akademicki i mógł być wybrany ponownie. Rektor i Senat sprawowali władzę dyscyplinarną na uczelni.

Radę Wydziału stanowili profesorowie i dwaj przedstawiciele docentów. Do Rady Wydziału należeli też profesorowie honorowi. Rada Wydziału mogła dobrać do swego grona (na czas jednego roku) profesorów z innego wydziału. Jej zadaniem było czuwać nad rozwojem nauki i należytą organizacją nauczania, stawiać wnioski tworzenia katedr i mianowania profesorów, organizować przebieg doktoratów i habilitacji oraz nadawać honorowe stopnie naukowe i wybierać dziekana. Dziekan spełniał na wydziale taką rolę, jaką rektor spełniał na uczelni.

Wszyscy pracownicy Politechniki Lwowskiej podlegali władzy rektora. Studiować można było w charakterze studenta lub wolnego słuchacza. Studentem mógł zostać absolwent państwowej szkoły średniej legitymujący się świadectwem dojrzałości. Wolni słuchacze byli dopuszczeni do słuchania wykładów, lecz nie mogli zdawać egzaminów. Studenci byli zobowiązani do przestrzegania planu zajęć, składania egzaminów i odbywania praktyk wakacyjnych. Po dwóch latach studiów odbywały się egzaminy ogólne, zaś po zaliczeniu wszystkich wykładów egzaminy dyplomowe. Studenci, którzy zdali egzamin ogólny i dyplomowy otrzymywali pierwszy stopień naukowy: inżynier-mechanik, inżynier-chemik itd. Drugim stopniem naukowym był tytuł doktora nauk technicznych. Studenci mieli prawo zakładania stowarzyszeń akademickich, nie mogły one mieć jednak celów politycznych. Opiekę nad nimi sprawował senat za pośrednictwem swego delegata 32 nazywanego kuratorem. Wiece na terenie uczelni mogły odbywać się za zezwoleniem rektora i mogły w nich brać tylko osoby z uczelni.

W roku akademickim 1920/21 studiowało 2108 studentów, na poszczególnych Wydziałach:

• Komunikacyjnym - 495,
• Architektonicznym - 151,
• Mechanicznym - 703,
• Chemicznym - 255,
• Rolniczo-Lasowym - 504.

Nauczali:

• profesorowie zwyczajni - 39,
• profesorowie nadzwyczajni - 11
• docenci i wykładowcy - 47
• adiunkci - 12
• asystenci - 84

konstruktorzy - 6

Wydarzeniem roku 1921, które u jednych wywołało zdziwienie i zakłopotanie (tzn. u zawodowych architektów), a w środowisku Politechnice Lwowskiej wielką radość, było wygranie konkursu na projekt Cmentarza Orląt Lwowskich przez Rudolfa Indrucha, wówczas studenta czwartego roku Wydziału Architektury Politechniki Lwowskiej. Na konkurs wpłynęło pięć prac i po wybraniu projektu do realizacji i otwarciu kopert z nazwiskami, okazało się, że należy on do studenta Politechniki Lwowskiej. Autor nagrodzonego projektu, uczestnik walk o wolność Lwowa w 1918 r., ofiarował go bezinteresownie Komitetowi Budowy Cmentarza Orląt, chcąc uczcić pamięć poległych kolegów i towarzyszy broni.

W roku akademickim 1921/22 Politechnika Lwowska - po wielu latach starań i dopiero w wolnej Polsce - otrzymała prawo zorganizowania Wydziału Ogólnego. Celem tego Wydziału było kształcenie nauczycieli dla średnich szkół technicznych z matematyki, geometrii wykreślnej, fizyki, chemii ogólnej i chemii stosowanej oraz inżynierów dla instytutów badawczych. W przyszłości planowano nauczanie rozszerzyć na miernictwo, maszynoznawstwo, elektrotechnikę, budownictwo i rolnictwo. Studia były czteroletnie, od początku prowadzone w czterech grupach: matematycznej, fizycznej, chemicznej i geometrii wykreślnej, a od roku 1928 w grupie piątej rysunkowej. W roku 1930 studia na Wydziale Ogólnym zreorganizowano i prowadzono w trzech grupach: matematycznej, fizyko-chemicznej i rysunkowej. Na Wydziale Ogólnym, oprócz etatowych pracowników, wykładali najwybitniejsi profesorowie Politechniki Lwowskiej (prof. W. Burzyński, prof. S. Fryze, prof. M. T. Huber prof. R. Witkiewicz i inni) i Uniwersytetu Lwowskiego (prof. K. Ajdukiewicz - wykład z logiki, prof. A. Wereszczyński - ekonomia społeczna).

Wydział istniał do roku 1933, kiedy to został zlikwidowany w wyniku tzw. reformy braci Jędrzejewiczów (studenci mieli prawo kończyć studia do roku 1936). W latach 1921-1933 na studia na Wydziale Ogólnym Politechniki Lwowskiej zapisało się około 1600 studentów. Studia w zakresie matematyki, na Wydziale Ogólnym, miały tak szeroki program, jakiego nie miał żaden uniwersytecki wydział w Polsce (wspomnienia prof. Kazimierza Kuratowskiego). Wykłady prowadziło sześciu profesorów: Stefan Banach, Kazimierz Bartel, Kazimierz Kuratowski, Antoni Łomnicki, Stanisław Ruziewicz i Włodzimierz Stożek oraz czterech docentów: Stefan Kaczmarz, Władysław Nikliborc, Adam Maksymowicz i Władysław Orlicz. Dużo uwagi studentom poświęcał prof. Kazimierz Kuratowski, a szczególnie: Stanisławowi Ulamowi (był jedynym matematykiem zaproszonym do Komisji Siedemnastu w Los Alamos; już w czasie studiów opublikował kilka ważnych prac matematycznych i zaraz po studiach doktoryzował się u Kuratowskiego), Tadeuszowi Posamentowi (wielkiej nadziei polskiej matematyki; zginął w pierwszych godzinach wojny w roku 1939) i Edwardowi Otto. Wydział Ogólny Politechniki Lwowskiej, mimo że istniał tylko kilkanaście lat przysporzył wiele sławy swojej Uczelni.

Powracając do historii Politechniki Lwowskiej należy podać, że 19 listopada 1922 w gmachu głównym nastąpiło uroczyste wmurowanie pomnika Krzyża Obrony Lwowa, powiększonej wersji wcześniej przyznanego odznaczenia. Politechnikę w tym czasie odwiedził marszałek (Francji, Anglii i Polski) Ferdynand Foch, któremu przyznano godność doktora honoris causa. W roku akademickim 1922/23 rozpoczęto budować gmach II Domu Techników. Wydział Mechaniczny zorganizował ogólnopolski, czterodniowy kurs na temat: Racjonalnego wykorzystywania paliw. Wzięło w nim udział ponad sto osób z całej Polski. Wykłady później opracowano w postaci skryptu. W tym roku akademickim nastąpiły duże zmiany personalne, m.in. na Wydziale Mechanicznym prof. L. Eberman został profesorem zwyczajnym, a zastępca profesora R. Witkiewicz został mianowany profesorem nadzwyczajnym i objął kierownictwo Katedry Pomiarów Maszynowych. W wyniku tego, ruszyła wreszcie w dużym tempie planowana od dziesięciu lat budowa Laboratorium Maszynowego, które ukończono w roku 1925.

W 1926 roku rektor i profesor Politechniki Lwowskiej profesor Ignacy Mościcki został wybrany przez Zgromadzenie Narodowe prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej.

W roku 1926/27 oddano do użytku II Dom Techników. Było to wielkie osiągnięcie Towarzystwa Bratniej Pomocy Studentów Politechniki Lwowskiej. W tym czasie podejmowano też różnorodne działania mające celu poszerzenie bazy lokalowej Politechniki Lwowskiej. Gmach główny Politechniki budowano w okresie, gdy studiowało 300 studentów, a było ich obecnie 2200.

Sytuację lokalową nieco poprawiło zbudowanie przez prof. Romana Witkiewicza Laboratorium Maszynowego, w którym swoje pomieszczenia znalazło pięć katedr: Teorii Maszyn Cieplnych, Pomiarów Maszynowych, Budowy Silników Tłokowych, Technologii Metali i Obróbki Metali. Dzięki poparciu Ministerstwa Komunikacji zaczęto budować Laboratorium Aerodynamiczne, które zostało oddano do użytku w roku 1930. Zdawano sobie sprawę, że bez budowy nowoczesnych laboratoriów Politechnika nie będzie mogła dotrzymać kroku postępowi technicznemu. W roku akademickim 1930/31 rozpoczęło działalność Studium Lotnicze na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej.

Istniejący na Wydziale Mechanicznym Oddział Elektrotechniczny, wobec zwiększenia kadry i powstania nowych katedr, próbowano w tym czasie przekształcić w samodzielny Wydział Elektryczny. Trudności ekonomiczne państwa stanęły na przeszkodzie temu przedsięwzięciu. W Politechnice Lwowskiej do końca nie udało się powołać tego wydziału. Ze względów oszczędnościowych zlikwidowano niektóre katedry.

Lata 1930 - 1933 charakteryzowały się wystąpieniami studenckimi nie tylko w Politechnice Lwowskiej ale w całej Polsce. W pierwszych trzech latach głównym powodem manifestacji studenckich były sprawy narodowościowe. Natomiast w roku 1933 protestowano przeciw ustawie o szkołach akademickich (uchwalonej 15 marca 1933 r., zwaną ustawą Jedrzejewiczowską), która znacznie ograniczała ich autonomię. Zebrania Ogólne Profesorów Politechniki Lwowskiej postanowiły wprowadzać te zmiany w Uczelni w sposób stopniowy z dużym namysłem (rozłożone w czasie), tak jednak by nie powodowały ujemnych działań materialnych ze strony ministerstwa. Stan ten skończył się w roku 1935, wraz z odejściem z rządu braci Jędrzejewiczów. Ministrem WRiOP został wtedy prof. Wojciech ŚWiętosławski.

Poprawa sytuacji gospodarczej w kraju, pozwoliła na wzięcie kredytu i ukończeniu wreszcie gmachu biblioteki głównej w roku 1934. Na frontonie gmachu biblioteki napisano: „Hic mortui vivunt, et muti eloquuntur - tutaj umarli żyją, a niemi przemawiają”. Kredyty pozwoliły też na realizowanie innych inwestycji. Energicznie zaczęto wyposażać różne laboratoria w maszyny i urządzenia pozwalające na wykonywanie prac dla przemysłu, celem zdobywania funduszy na dalszy rozwój uczelni. Prowadzano została akcja oszczędnościowa w celu zmniejszenia zużycia energii elektrycznej, gazu, wody i opału. Większym odbiorcom energii zainstalowano liczniki, wymieniano niektóre silniki i urządzenia na energooszczędne, rozszerzano na terenie uczelni sieć centralnego ogrzewania, rozważano uruchomienie własnej elektrociepłowni i przejścia na tańszy gaz ziemny (uzyskano znaczny upust ceny gazu od gminy miasta Lwowa).

W roku 1936 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, dekretem z 11 listopada 1936 roku, nadał uczelni Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski za działalność naukową i wybitny udział w walce o zjednoczenie ziem polskich w latach 1918-1921. Uroczystość dekoracji odbyła się w Sali Rycerskiej Zamku Królewskiego w Warszawie 13 lutego 1937. Uczelnię reprezentowali: rektor, prorektor oraz dziekani wydziałów. Z tej okazji, za wybitne zasługi na polu nauki i wychowania młodzieży w duchu patriotycznym, odznaczonych zostało wielu profesorów Politechniki.

Dużym wydarzeniem w roku akademickim 1937/38 w Politechnice Lwowskiej było przystąpienie do budowy pawilonów dla Wydziału Mechanicznego i gmachu dla inżynierii chemicznej. Programem wkrótce zainteresowały się najwyższe władze państwowe RP i został on znacznie rozszerzony. W istniejących budynkach uczelni w szerokim zakresie prowadzono remonty i prace modernizacyjne.

W kwietniu 1938 roku na Zamku Królewskim w Warszawie, w obecności prezydenta Mościckiego, odbyła się konferencja w sprawie budowy pawilonów dla Wydziału Mechanicznego Politechniki Lwowskiej przy ulicy Stryjskiej we Lwowie. W czasie konferencji referaty wygłosili: ministrowie, profesorowie i osoby zainteresowane zbudowaniem (w ciągu planowanych 20 lat, 1940-60) podstaw siły gospodarczej i obronnej Polski.

Wydział Mechaniczny Politechniki Lwowskiej miał pełnić w tym dziele rolę wiodącą. Wyniku obrad przyjęto następujące ustalenia:

• umożliwić spełnienie zamierzeń Komitetu przez pomoc finansową ze strony rządu i przemysłu w wysokości potrzebnej do szybkiego realizowania budowy;
• ułatwić w myśl zaleceń Ministra Spraw Wojskowych możliwość studiów na Wydziałach: Mechanicznym i Elektrotechnicznym (miał powstać z przekształcenia Oddziału Elektrotechnicznego w roku 1941, po zakończeniu planowanej budowy)Politechniki Lwowskiej przez stworzenie przez zainteresowane resorty odpowiedniej ilości stypendiów.

Program budowy obejmował wzniesienie w ciągu trzech lat, pięciu pawilonów o kubaturze 200 tys. m3, kosztem 7 mln zł. W wyniku poszukiwań, przez Radę Wydziału Mechanicznego, innych możliwości finansowania, Ministerstwo Komunikacji przyznało w roku 1938 milion złotych Politechnice Lwowskiej, z sum na 41 leżnych Polskim Kolejom Państwowym za tranzyt niemiecki (przez Pomorze do Prus Wschodnich), na zakup najpotrzebniejszych urządzeń laboratoryjnych.

W grudniu roku 1937, zarządzeniem ministra Spraw Wojskowych, utworzono w Polsce Legię Akademicką jako formę szkolenia wojskowego studentów. Było to korzystniejsze i dla studentów (którzy zwolnieni byli z rocznego przeszkolenia w szkołach podchorążych rezerwy), jak i dla państwa (zwolnienie dość dużych wydatków budżetowych). Przeszkolenie studentów w Legii Akademickiej okazało się też korzystne dla Lwowa, który we wrześniu 1939 roku był prawie pozbawiony wojsk regularnych i dla własnej obrony, po raz kolejny, musiał formować oddziały ochotnicze. Osoby przeszkolone w Legii Akademickiej odegrały także dużą rolę w Armii Krajowej.

W czerwcu 1938 roku opuścił Polskę i wyjechał do Szwajcarii prof. dr inż. Ludwik Eberman, światowej sławy konstruktor silników spalinowych z zapłonem samoczynnym, kierownik Katedry Budowy Silników Tłokowych Politechniki Lwowskiej. Prof. Eberman pamiętał swoje doświadczenia z Austriakami i Niemcami w czasie I wojny światowej, kiedy to został zmuszony do kierownictwa technicznego budowy ponad 500 silników do łodzi podwodnych. Trafnie przewidział nadchodzące niebezpieczeństwo i osobiste zagrożenie. Do Szwajcarii przeniósł też swoje biuro konstrukcyjne, które świetnie prosperowało w latach 1918-1945. Patenty i rozwiązania konstrukcyjne prof. Ebermana były znane na całym świecie. Profesor Eberman cieszył się powszechnym szacunkiem w społeczności akademickiej i w środowisku lwowskich konstruktorów. W Szwajcarii pomagał w organizowaniu polskiej uczelni technicznej dla żołnierzy internowanych na terenie tego kraju. Na specjalne zaproszenie, był profesorem Związkowej Wyższej Uczelni Technicznej (Eth) w Zurychu. W roku 1944 wydał na 100-lecie istnienia Politechniki Lwowskiej wspomnienia jubileuszowe pt. Ecole Politechnique de Lvov (1844-1944). Wtedy to było jedyne wydawnictwo tego typu. Zmarł w Winterthur w roku 1945.

Rok akademicki 1938/39 na Politechnice Lwowskiej, to była w dalszym ciągu intensywna praca nad rozbudową bazy lokalowej oraz pozyskiwaniem aparatury badawczej. Władze państwowe i sfery przemysłowe przyznały Uczelni coraz to nowe kwoty. Ministerstwo Poczt i Telegrafów wspomagało ciągle grupę Tele- i Radiotechniczną. Studenci otrzymywali wysokie stypendia, tak że mogli całkowicie czas poświęcić studiowaniu. Były pieniądze na zakup aparatury laboratoryjnej i badawczej. Laboratorium Radiotelegraficznym kierował prof. dr inż. Tadeusz Malarski, przyszły profesor Politechniki Śląskiej. Swoje wyposażenie powiększyło, w tym roku akademickim, również Laboratorium Budowlano-Drogowe. Ukończono Laboratorium Silników Lotniczych. Studenci Studium Lotniczego, które przemianowano na Grupę Lotniczą Oddziału Maszynowego, mogli odbywać ćwiczenia praktyczne na dobrze wyposażonych stanowiskach laboratoryjnych. 42

26 listopada 1938 roku odbyło się uroczyste poświęcenie przez lwowskiego arcybiskupa metropolitę dr Bolesława Twardowskiego kamienia węgielnego i murów (wznoszonych już od czerwca) pawilonów dla Technologii Mechanicznej i Obróbki Metali (miał być oddany do użytkowania w grudniu 1939 r.) oraz Mechanicznej Stacji Doświadczalnej (miała być oddana do użytkowania w marcu 1940 roku). Politechnika Lwowska w czerwcu 1939 roku posiadała 5 wydziałów:

• Wydział Inżynierii Lądowej i Wodnej (Oddziały: Lądowy, Wodny i Mierniczy),
• Wydział Architektoniczny,
• Wydział Mechaniczny (Oddziały: Maszynowy, Elektrotechniczny i Naftowy),
• Wydział Chemiczny,
• Wydział Rolniczo - Leśny (Oddziały: Rolniczy, Leśny).

W Uczelni pracowało 5 profesorów honorowych, 43 profesorów zwyczajnych, 17 profesorów nadzwyczajnych, 3 zastępców profesora, 18 docentów, 86 wykładających, 46 adiunktów, 85 starszych asystentów, 165 asystentów, 80 młodszych asystentów, 12 zastępców asystenta i 4 lektorów. Na Politechnice było 61 katedr zwyczajnych (w roku 1921 - 39), 10 katedr nadzwyczajnych (11) i 18 docentur (14).

W roku akademickim 1938/39 w Politechnice Lwowskiej studiowało 3606 studentów (w roku 35/36 - 2248; czasy po kryzysie ekonomicznym!), 1930/31 - 2945, 1925/26 - 2101, 1920/21 - 2108). W latach 1874-1939 (wrzesień) wydano w politechnice Lwowskiej około siedem tysięcy dyplomów.

Na trzyletnią kadencję 1939-42 rektorem został wybrany prof. Antoni Wereszczyński. Jedno z pierwszych jego zarządzeń dotyczyło działań mobilizacyjnych na Uczelni. Z chwilą ogłoszenia mobilizacji, w gmachu głównym zaczął działać szpital polowy. Kierował nim płk. rez. Aleksander Domaszewicz (kierował nim też w latach 1918-1920). Głównym chirurgiem był prof. Adam Gruca. Personel pomocniczy stanowili klerycy, ochotniczki i żony pracowników Politechniki. W godzinach porannych pierwszego września Lwów został zbombardowany.

[edytuj] Czas II wojny światowej

22 września 1939 roku do Lwowa wkracza Armia Czerwona i zobowiązuje do natychmiastowego rozpoczęcia działalności wszystkie instytucje. Rektor Wereszczyński zarządził więc otwarcie zajęć w Politechnice. Na zajęcia zgłosiła się duża liczba studentów, szczególnie ze Śląska i z Politechniki Warszawskiej. Przybyli też pracownicy naukowi z Krakowa oraz z Warszawy

Politechnikę Lwowską jesienią 1939 roku przemianowano na Lwowski Instytut Politechniczny. Rektorów odwołano, a dyrektorem szkoły uczyniono, dyrektora kijowskich tramwajów (ze średnim wykształceniem) Maksyma Pawłowicza Sadowskiego. Dyrektor szkoły Sadowski w sumie zachowywał się całkiem przyzwoicie. Na prorektora do spraw nauki powołał prof. Włodzimierza Krukowskiego, który miał dobre stosunki z polską lewicą we Lwowie i mógł umiejętnie i skutecznie bronić interesu Uczelni i dobra wielu Polaków. Prof. dr inż. Włodzimierz Krukowski był jednym z najwybitniejszych polskich elektrotechników. Uzyskał blisko sto patentów w krajach europejskich w latach 191341. W Europie (do roku 1939) zainstalowano m.in. ponad milion liczników elektrolitycznych ze specjalną elektrodą konstrukcji prof. Krukowskiego. W Politechnice Lwowskiej Profesor zorganizował Pracownię Precyzyjnych Pomiarów Elektrycznych, która owocnie współpracowała z Głównym Urzędem Miar.

W listopadzie 1939 r. do Lwowa zjechała z Moskwy specjalna komisja z wiceministrem oświaty na czele. Każdy samodzielny pracownik nauki przechodził szczegółową kontrolę (prowirkę) z osiągnięć naukowych, publikacji itp. Na zebraniu ogólnym profesorów komisja stwierdziła, że nie spodziewała się tak wysokiego poziomu naukowego w Politechnice Lwowskiej. Prof. Włodzimierza Krukowskiego zatwierdziła na stanowisku prorektora do spraw nauki i mianowała go przewodniczącym Rady Naukowej. Rada Naukowa miała uprawnienia niewiele mniejsze niż przedwojenny Senat, chociaż miała całkiem inny skład. Komisja zatwierdziła wszystkich profesorów, a na wakujące stanowiska kierowników katedry zaproszono profesorów emerytów. Wybrani w czerwcu 1939 dziekani pozostali na stanowiskach. W Moskwie zatwierdzono wszystkie propozycje nominacji zgłoszone do ministerstwa w Warszawie przed 1 września 1939 roku, a które nie zdążono tam załatwić. Pozytywnie załatwiano także aktualne wnioski personalne Rady Naukowej. Tworzono nowo katedry i do ich obsady nie można było mieć zastrzeżeń. Np. nowoutworzoną Katedrę Radiotechniki objął prof. Janusz Groszkowski, który przybył z Politechniki Warszawskiej. Katedrę Teorii Mechanizmów i Maszyn objął doc. Robert Szewalski, który w roku 1941 został mianowany profesorem nadzwyczajnym.

Na zebraniu aktywu partyjnego wiceminister wzywał studentów do solidnego studiowania na tak znakomitej uczelni, prezentującej technikę zachodniego kręgu cywilizacyjnego, co powinni sobie szczególnie cenić. Wykładano zasadniczo po polsku, tylko marksizm i leninizm wykładano po rosyjsku. Na studia przyjmowano jednak według kryteriów pochodzenia społecznego i narodowego. Polscy studenci starszych lat zdawali egzamin dyplomowy według polskich przepisów z roku 1938. Dla pozostałych wprowadzono studia pięcioletnie według systemu radzieckiego. Wszyscy musieli wysłuchać i zdać egzamin z marksizmu i leninizmu.

W lipcu 1940 do Moskwy zaproszono prof. Kazimierza Bartla i prof. Włodzimierza Krukowskiego. Akademia Nauk ZSRR zaproponowała prof. Bartlowi przetłumaczenie jego podręcznika z geometrii wykreślnej, na co się zgodził i w tym celu przeniesiono z Leningradu do Lwowa doc. Ludgera Szklarskiego. Praca nad tym zamierzeniem posuwała się szybko, ale wybuch późniejszej wojny niemiecko-radzieckiej uniemożliwił jej dokończenia. Natomiast rząd radziecki prof. Bartlowi zaproponował utworzenie rządu polskiego podporządkowanego ZSRR, na co Profesor się nie zgodził. Na przełomie sierpnia i września tego roku do Moskwy zaproszona grupę wybitnych profesorów Politechniki celem zapoznania ich z organizacją nauki, osiągnięciami naukowymi i technicznymi w ZSRR. W dobrze zorganizowanym wyjeździe do Moskwy, wzięli udział: Włodzimierz Burzyński, Janusz Groszkowski, Marian Kamieński, Witold Minkiewicz, Stanisław Ochęduszko, Stanisław Pilat, Romuald Rosłoński, Kasper Weigel i Roman Witkiewicz.

Wojska niemieckie do Lwowa wkroczyły 30 czerwca 1941 roku, a wraz z nimi formacje Gestapo. Już 2 lipca aresztowano prof. Kazimierza Bartla i wobec odmowy tworzenia rządu polskiego, tym razem podporządkowanego Niemcom, rozstrzelano Go 26 lipca 1941 roku. W nocy z 3 na 4 lipca aresztowano 40 profesorów i pracowników lwowskich uczeni. By nie mieć kłopotów z opinią publiczną na świecie -tak jak to było w przypadku Krakowa- rozkaz brzmiał: aresztować i natychmiast rozstrzelać. 4 lipca 1941 roku, obok II Domu Techników na stoku Wzgórz Wuleckich, zgładzono wszystkich zakładników. Zginęli m.in. z Politechniki Lwowskiej profesorowie:

• Włodzimierz Krukowski - kierownik Katedry Miernictwa Elektrotechnicznego, prorektor do spraw nauki i przewodniczący Rady Naukowej w latach 1939-41,
• Antoni Łomnicki - kierownik II Katedry Matematyki,
• Włodzimierz Stożek - kierownik I Katedry Matematyki,
• Stanisław Pilat - kierownik Katedry Technologii Nafty,
• Kazimierz Vetulani - kierownik Katedry Mechaniki Teoretycznej,
• Kasper Weigel - kierownik I Katedry Miernictwa
• Roman Witkiewicz - kierownik Katedry Pomiarów Maszynowych.

Wszyscy zostali pogrzebani na miejscu zbrodni, a w październiku 1941 roku 46 zwłoki ekshumowano i wywieziono do lasu Krzywczyckiego, tam oblano benzyną i spalono, a prochy rozsiano po okolicy

Na początku lipca 1941 roku zamknięto wszystkie uczelnie we Lwowie. Trzy południowo-wschodnie województwa Rzeczypospolitej Polskiej połączono w Diskrit Galizien i włączono do Generalnego Gubernatorstwa. W roku akademickim 1941/42 Politechnika Lwowska była nieczynna. Bezrobotni i nie wynagradzani profesorowie gromadzili się często na dziedzińcu biblioteki lub w dni deszczowe w Laboratorium Maszynowym, które po śmierci prof. Witkiewicza było pod opieką prof. Stanisława Ochęduszki), by zasięgnąć lub wymienić wiadomości na temat aktualnej sytuacji. Pośrednikiem między Okręgową Delegaturą Rządu a profesorami, był mgr inż. Władysław Fischer - asystent prof. Ochęduszki we Lwowie, późniejszy pracownik Katedry Silników Spalinowych Politechniki Śląskiej. Wiadomości z nasłuchu radiowego przekazywał Kazimierz Woźniewski, student grupy radiowej z Wydziału Mechanicznego, który -jak twierdzi Władysław Fischer- aparaturę do nasłuchu umieścił w piecu kaflowym i korzystał z niej w latach 1941-45.

W roku 1942 Niemcy, wobec braku personelu zawodowego, zdecydowali się częściowe uruchomienie lwowskich uczelni. Na początku tego roku zaczęto pracownikom Politechniki wypłacać symboliczne zasiłki. Na początku marcu ogłoszono w prasie, że w Politechnice we Lwowie otwiera się Staatliche Technische Institute, by pod koniec tego miesiąca przemianować go na: Staatliche Technische Fachkurse Lemberg, by nie było żadnej wątpliwości, że nie są to studia akademickie. W kwietniu 1942 roku zwrócono się oficjalnie do kadry naukowej z propozycją podjęcia pracy na kursach. Zajęcia rozpoczęły się 15 maja 1942 r.

W tych dziedzinach gdzie okupant nie podjął nauczania, zorganizowano tajne komplety. Decyzją Okręgowej Delegatury Rządu we Lwowie, Politechnika Lwowska miała działać wspólnie i realizować program według roku akademickiego 1938/39. Studia miały być traktowane jako w pełni akademickie.

Kierownikiem kursów mianowano profesora maszyn elektrycznych Teodora Bodefeldta z Politechniki Monachijskiej, który zaangażował wszystkich profesorów (powrócili też profesorowie usunięci za czasów sowieckich), docentów, adiunktów, asystentów i pracowników administracji. Kierownikiem II Katedry Matematyki Politechniki Lwowskiej -opuszczonej w wyniku śmierci prof. Łomnickiego- został prof. Stefan Banach. Tajnymi kompletami kierowała konspiracyjna komórka uczelni na czele z profesorami: Włodzimierzem Burzyńskim, Edwardem Suchardą, Marianem Kamieńskim i Januszem Groszkowskim. W początkowym czasie przy Kierowniku Kursów główną rolę odgrywał prof. Sucharda, a w późniejszym czasie prof. Burzyński.

W roku 1942 na Politechnice rozpoczęło studia 759 słuchaczy. W roku 1942 przeważali Ukraińcy, ale po zmobilizowaniu ich do dywizji SS-Galizien (Hałaczyna), na niektórych kierunkach studiów pozostali prawie sami Polacy. Na absolwentów kursów czekało niebezpieczeństwo zatrudnienia ich przez urząd pracy (Arbeitsant) i wysłania do pracy w miastach niemieckich zagrożonych nalotami lotniczymi. Polacy zwykle szybko kończyli studia i nie zdawali egzaminu dyplomowego, zaś prof. Burzyński pełnił rolę opatrznościową w tej dziedzinie (opóźniał sprawozdania, podawał dane bez adresu itp.).

Wiosną 1944 roku Niemcy zaczęli opuszczać Lwów. Na tydzień przed ewakuacją Niemcy przekazali kierownictwo Politechniki Lwowskiej prof. Włodzimierzowi Burzyńskiemu. Niektórzy profesorzy Politechniki też opuszczali Lwów, jak np. prof. Stanisław Łukasiewicz, który wyjechał do Częstochowy i stąd jako pierwszy rektor (z nadania KRN-u) organizował polską Politechnikę w Gdańsku i transporty profesorów z Politechniki Lwowskiej.

W czasie letniej ofensywy w roku 1944 Armia Czerwona podeszła pod Lwów 22 lipca. Miasto zostało właściwie wyzwolone przez oddziały Armii Krajowej w ramach Akcji Burza. Gmachy Politechniki zostały wyzwolone 24 lipca 1944 roku przez kompanię Kedywu dowodzoną przez kpt. Piotra Szewczyka (cichociemnego). W całym mieście powiewały flagi biało-czerwone. Do miasta za oddziałami frontowymi przybyło oddziały NKWD. Podstępnie aresztowano dowództwo Armii Krajowej.

W sierpniu 1944 do Lwowa przybywa docent Odeskiego Instytutu Politechnicznego I. N. Jampolski w charakterze organizatora Lwowskiego Instytutu Politechnicznego, który z czasem zajmuje funkcję rektora. Jego zastępcami są Rosjanie. Po podróży po ZSRR Jampolski przywiózł grupę profesorów i asystentów do Lwowa. Zaczynają się aresztowania profesorów. Pierwszym aresztowanym jest prof. Edward Sucharda. Jesienią 1944 zaproszono do współpracy prof. Włodzimierza Burzyńskiego w charakterze prorektora do spraw nauki, ale jego też aresztowano oraz osadzono na 10 miesięcy do więzienia. W dniach 2-4 stycznia 1945 roku we Lwowie aresztowano i deportowano w głąb Rosji 17 tys. Polaków, w tym wielu pracowników Politechniki i Uniwersytetu. Z Politechniki aresztowano, skazano na 5, 10 i 15 lat pobytu w obozach pracy o zaostrzonym rygorze profesorów: Stanisława Fryzego, Aleksandra Kozikowskiego, Tadeusza Kuczyńskiego, Witolda Minkiewicza, Emila Łazoryka i Edwina Płażka. Po dziesięciu miesiącach większość deportowanych, którzy przeżyli, została zwolniona i powróciła do Lwowa.

4 stycznia 1945 roku przyjechała do Lwowa delegacja PKWN z pisarzem ludowym Janem Brzozą, który na wiecu w Politechnice zachowywał się skandalicznie (profesorów wyzywał od hitlerowców), gdy nie było chętnych do podpisania rezolucji potępiającej działalność Armii Krajowej i Rządu Emigracyjnego, a której nawet nie odczytano, podano jedynie jej treść. Rektor Jampolski, który tonował sytuację, jako pierwszego do podpisania rezolucji wezwał prof. Roberta Szewalskiego - najmłodszego profesora w Politechnice. Profesor Szewalski oświadczył, że nie podpisze nieznanej mu rezolucji. Następnie trzasnął pięścią w stół i powiedział, że jeżeli mu się nie wierzy jako profesorowi, to może zrezygnować i pójść do wojska, by walczyć z Niemcami. Rezolucji nie podpisał też (jako następny) senior Uczelni prof. Kazimierz Zipser (były rektor i kierownik Katedry Kolejnictwa Politechniki Lwowskiej) i pozostali profesorowie zgromadzeni na wiecu.

Sytuacja wśród polskich pracowników Politechniki była jednak niejasna i przygnębiająca. Po kapitulacji Niemiec władze otworzyły biura repatriacyjne i zachęcały Polaków do wyjazdu. Podjęcie decyzji wyjazdu pracowników Politechniki Lwowskiej ułatwił profesor ekonomii w Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie Stanisław Grabski, współtwórca traktatu ryskiego, uczestnik rozmów na Kremlu w 1944 roku oraz wiceprzewodniczący Krajowej Rady Narodowej w Lublinie. Na zebraniu pracowników wyższych uczelni Lwowa wyjaśnił, że postanowienia jałtańskie są obecnie ostateczne, że alianci podjęli je bez uwzględnienia racji polskich, wybaczając całkowicie Rosjanom traktat Ribbentrop-Mołotow. Nie ma żadnych szans na zmianę traktatów międzynarodowych i trzeba wyjeżdżać ze Lwowa, by połączyć się z narodem.

Następnego dnia odbyło się zebranie w Politechnice pod przewodnictwem prof. Kazimierza Zipsera i postanowiono, że cały personel Uczelni przenosi się do Gdańska -dokąd zaprasza prof. Łukakiewicz- i konstytuuje się tam jako Politechnika Morska.

Do kontaktu z władzami polskimi upoważniony został prof. Zipser (uznany w tym czasie za kierownika społeczności polskiej w Politechnice Lwowskiej), a do organizacji wyjazdu prof. Szewalski. Po tygodniu z Lublina przyszła wiadomość, że rząd nie zatwierdził tej uchwały, a wręcz domaga się wyjazdu Pracowników Politechniki do Krakowa, Gliwic, Wrocławia i Gdańska. Cały majątek Uczelni pozostał we Lwowie. We Lwowie pozostało też kilku profesorów (Witold Aulich, Jan Bagieński, Adam Kuryłło, Wilhelm Mozer, i Gabriel Sokolnicki) wraz z rodzinami. Pierwsza grupa pracowników Politechniki Lwowskiej wyjechała na przełomie maja i czerwca, a druga (jako IIa i IIb) w październiku i listopadzie 1945 r. Trzecia grupa kierowana przez prof. Burzyńskiego -i obejmująca też zwolnionych z więzień i obozów pracy- wyjechała ze Lwowa w czerwcu 1946 roku i skierowała się do Krakowa i Gliwic.

Wyjazd pracowników Politechniki i Uniwersytetu ze Lwowa był słuszny, o czym niektórzy wątpili. Wystarczy prześledzić los prof. dr Mieczysława Gębarowicza, ostatniego dyrektora Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie, aby się o tym przekonać. Pozostał we Lwowie (po roku 1946) i później zgadzał się pracować w różnych instytucjach jako młodszy pracownik naukowy (!). Zwalniany był z pracy jako element niepożądany, nie zaprzestawał jednak pracy naukowej. Pisał artykuły i książki, występował na konferencjach naukowych i ponownie się zatrudniał w różnych placówkach naukowych. Po napisaniu książki Studia nad dziejami kultury antycznej późnego renesansu w Polsce został przez władze potępiony i natychmiast przeniesiony na emeryturę. Profesor Gębarowicz uznawany był w Polsce i za granicą za uczonego o umyśle błyskotliwym i nieposzlakowanym charakterze.

W ten sposób po 102 latach przestała działać polska uczelnia techniczna - Politechnika Lwowska, aby żyć jako: Politechnika Warszawska (która zasilana była wybitnymi profesorami ze Lwowa od roku 1915 do roku 1946), Politechnika Śląska w Gliwicach, Politechnika Wrocławska, Politechnika Gdańska, Politechnika Krakowska i w wielu innych polskich Uczelniach.

[edytuj] Politechnika w ZSRR i w niepodległej Ukrainie

W lipcu 1944 r. Politechnika Lwowska stała się więc znów Lwowskim Instytutem Politechnicznym i ta nazwa utrzymała się do roku 1991.

Po rozpadzie Związku Radzieckiego, Ukraina 24 sierpnia 1991 r ogłosiła się niezawisłym, demokratycznym państwem. Od 10 kwietnia 1991 Lwowskim Instytutem Politechnicznym zarządza, pierwszy od 1 września 1939 roku, demokratycznie wybrany rektor. Od 1 września 1991 roku językiem wykładowym jest język ukraiński. W roku 1993 zmieniono nazwę uczelni na Uniwersytet Państwowy „Politechnika Lwowska”. W dniach 17-25 października 1994 roku odbywały się we Lwowie uroczystości jubileuszowe 150-lecia Politechniki Lwowskiej. Uczestniczyły w nich delegacje polskich uczelni.

[edytuj] Kazimierz Zipser

Kazimierz Zipser (ur w 1875 w Zbarażu - zm. w1961 we Wrocławiu).

Po ukończeniu szkoły średniej studiował w Wydziale Inżynierii Szkoły Politechnicznej we Lwowie. Po studiach pracował w kolejnictwie: przy budowie kolei, w dyrekcji kolei w Innsbrucku, we Lwowie i Stanisławowie. W latach 1920-21 pracował w Sztabie Generalnym Wojska Polskiego w Warszawie i na froncie. W roku 1921 został mianowany profesorem zwyczajnym kolejnictwa w Politechnice Lwowskiej i kierownikiem Katedry Kolejnictwa. Kilka razy pełni funkcję dziekana Wydziału Inżynierii i rektora Politechniki Lwowskiej.

Po roku 1945 prof. Zipser, przez dwa lata, był kierownikiem Katedry Kolejnictwa na Wydziałach Politechnicznych organizowanych w Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, po czym przeniósł się do Wrocławia by ratować sytuację krytyczną Politechniki Wrocławskiej i w latach 1947-58 kierował Katedrą Budowy Kolei w Politechnice Wrocławskiej. W 1947-49 był prorektorem Politechniki Wrocławskiej. Ze stanowiska prorektora ustąpił wobec zmian społeczno-politycznych w Polsce.

Syn profesora Kazimierza Zipsera, prof. dr hab. inż. Tadeusz Zipser, w roku 1981, w pierwszych wolnych wyborach został wybrany rektorem Politechniki Wrocławskiej. Było to wydarzenie symboliczne; po 30 latach dominacji formacji komunistycznej, rektorem zostaje syn ostatniego bezpartyjnego prorektora. Na początku stanu wojennego prof. Tadeusz Zipser został zawieszony (24 grudnia 1981) w funkcji rektora, a następnie odwołany (29 grudnia 1981 r.), a potem aresztowany i internowany.

[edytuj] Ignacy Mościcki

Ignacy Mościcki (ur. 1 grudnia 1867 r.) w Mierzanowie (ziemia płocka) w rodzinie o dużych tradycjach niepodległościowych.

Studiował chemię w Politechnice w Rydze (w latach 1887-1891). Po studiach i zaangażowaniu się w pracę konspiracyjną, przenosi się do Londynu w roku 1892. Tutaj poznaje Józefa Piłsudskiego. W roku 1897 zostaje asystentem prof. Józefa Wieruszkowalskiego w katedrze fizyki w uniwersytecie we Fryburgu (Szwajcaria). Zajęcia ze studentami przyniosły mu sławę wykraczającą poza macierzysty uniwersytet. W roku 1902 porzuca asystenturę i zaczyna badania nad utlenianiem azotu atmosferycznego w łuku elektrycznym. Przy „okazji” wynalazł kondensatory i bezpieczniki wysokiego napięcia. We Fryburgu buduje fabrykę kondensatorów i dzięki temu może samodzielnie finansować badania nad utlenianiem azotu. Po wielu próbach i zmianach koncepcji, w roku 1907 udaje mu sprzedać dużej szwajcarskiej firmie patent zobowiązujący do zbudowania fabryki kwasu azotowego w Chippis. W roku 1910 fabrykę opuszcza pierwsza w świecie cysterna kwasu azotowego. Swoją metodę zastosował też do produkcji cyjanowodoru, ale w przemysłowej skali zrealizował ją dopiero w Polsce, w Borach pod Jaworznem.

W roku 1912 władze Politechniki Lwowskiej zaproponowały Ignacemu MościckiEMU zorganizowanie Katedry Chemii Fizycznej i Elektrochemii Technicznej oraz od razu tytuł profesora zwyczajnego. W Szwajcarii był już zamożnym człowiekiem i miał świetne warunki do dalszej pracy naukowo-badawczej. Bez wahania przyjmuje propozycję i kilkanaście ton aparatury, przewozi do Lwowa, aby nie stracić szans kształcenia inżynierów dla polskiego przemysłu. Organizuje laboratoria dydaktyczne i badawcze. Wykłady z chemii fizycznej prowadzi do roku 1924.

Prof. Mościcki dużo czasu poświęcił też na opracowywanie planów budowy dużej fabryki kwasu azotowego, saletry amonowej i cyjanowodoru. W roku 1916 powołał Spółkę z. o. o. Metan, której zadaniem było pełnienie roli promotora postępu technicznego w Polsce. Wbrew sceptykom i bez poparcia władz austriackich spółka już w czasie wojny przynosiła dochody. W roku 1917 zaczęto wydawać miesięcznik pod nazwą Metan. W roku 1922 Spółkę Metan przeniesiono do Warszawy, zmieniając jej charakter na stowarzyszenie użyteczności publicznej pod nazwą – Chemiczny Instytut Badawczy. Pięcioletni dorobek Metanu był imponujący, mimo że zatrudniano w nim tylko 16 osób. Opracowano metodę utylizacji uciążliwego odpadu zagłębia naftowego, który dotąd spuszczano do rzek. Odzyskano w ten sposób duże ilości ropy, znacznie polepszono stan biologiczny rzek.

Opracowano nową metodę rafinacji ropy zastosowaną w rafineriach w Jedliczu i Drohobyczu. Opracowano metodę wytwarzania węgla aktywnego dla rafinacji oraz masek gazowych. Opracowano oryginalne metody elektrolizy soli kuchennej i soli potasowej oraz wytwarzania czterochlorku węgla. Prowadzono intensywne badania niskotemperaturowej destylacji węgla kamiennego, węgla brunatnego i torfu. Zadania Chemicznego Instytutu Badawczego były podobne jak Metanu oraz opracowywanie aktualnych zadań przemysłu chemicznego w zależności od potrzeb państwa.

Po sabotowaniu, a następnie opuszczeniu (w roku 1922) przez niemieckich inżynierów i techników fabryki związków azotowych i pochodnych w Chorzowie i wobec pozostawieniu na łasce losu 3000 robotników, prof. Mościcki zebrał ze sobą do Chorzowa kilku asystentów i z tak zaimprowizowaną ekipą oraz z dużą pomocą śląskich robotników w ciągu trzech tygodni uruchomił fabrykę.

W roku 1923 na stanowisku dyrektora technicznego w Chorzowie zatrudnił inż. Eugeniusza Kwiatkowskiego i w ten sposób prof. Mościcki mógł, odtąd do roku 1925, dzielić czas po połowie między Politechniką Lwowską a Chorzów. 36 W czasie (1922-25) gdy w Chorzowie dyrektorem generalnym był prof. Mościcki zbudowano i uruchomiono nowe oddziały i znacznie udoskonalone stare, tak że fabryka w Chorzowie zaczęła uzyskiwać najlepsze wyniki technicznoekonomiczne w Europie.

Pod koniec czerwca 1925 Zgromadzenie Ogólne Politechniki Lwowskiej wybrało prof. Ignacego Mościckiego na rektora w roku akademickim 1925/26. W tym czasie powołano go też na katedrę w Politechnice Warszawskiej. Wobec wyboru prof. Mościckiego (w roku 1926) na prezydenta Rzeczypospolitej, musiał on zrezygnować z pracy badawczo- wdrożeniowej. W czasie swojej działalności państwowej koncentruje się na rozbudowie potencjału gospodarczego Polski (m. in. Fabryki Związków Azotowych pod Tarnowem – nazwanej Mościcami, Centralnego Okręgu Przemysłowego). Profesor Mościcki był autorem ponad 60 prac (opublikowanych w języku polskim, francuskim i niemieckim) oraz ponad 40 patentów. Był członkiem założycielem Akademii Nauk Technicznych w Warszawie, członkiem zwyczajnym Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie, doktorem honoris causa Politechniki Lwowskiej i Warszawskiej oraz Uniwersytetów w: Warszawie, Wilnie, Paryżu (Sorbony), Fryburga i Dorpacie.

Żona, Michalina, była radną Lwowa i przewodniczyła Komitetowi Wspierania III Powstania Śląskiego. Synowie, Franciszek i Józef, byli ranni w czasie walk w roku 1918 w obronie Lwowa.

[edytuj] Lwowskie Tradycje Termodynamiki I Energetyki Cieplnej (1904 – 1946)

[edytuj] Wydział Mechaniczny Politechniki we Lwowie

Lwowskie tradycje termodynamiki i energetyki cieplnej –na poziomie akademickim- są ściśle związane z jednym z wydziałów Politechniki Lwowskiej, który został powołany w roku 1874 jako Szkoła Budowy Machin (1874-1880), następnie przemianowany na Wydział Budowy Machin (1880-1895), Wydział Budowy Maszyn (1895-1920), by od roku 1920 do roku 1946 być Wydziałem Mechanicznym Politechniki we Lwowie.

Już na progu niepodległości był największym wydziałem Uczelni, a w roku akademickim 1938/39 studiowało na nim prawie 40% ogółu studentów Politechniki Lwowskiej. W ostatnich latach w wolnej Polsce 1937-39 rozwijał się bardzo szybko i miał spełnić podstawową rolę w budowie potęgi gospodarczej i obronnej Polski, planowanej do realizacji w latach (1940-1960). Cieszył się dużą popularnością wśród kandydatów na studia, tak że już w roku akademickim 1921/22 trzeba było wprowadzić konkursowy egzamin kwalifikacyjny. W roku 1939 składał się z trzech oddziałów: Maszynowego, Elektrotechnicznego i Naftowego. Do czasu powołania Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej istniał do roku 1920 Oddział Górniczy.

Program studiów był planowany cztery lata, jednak ze względu na olbrzymi program (szczególnie w zakresie projektowym), praktyczny czas studiów był znacznie dłuższy. Po dwóch latach studiów obowiązywał tzw. egzamin ogólny (I egzamin państwowy). Ci studenci, którzy zdali pomyślnie kursowe egzaminy wchodzące w skład egzaminu ogólnego (matematyka I i II, fizyka, geometria wykreślna, mechanika ogólna, mechanika techniczna oraz maszynoznawstwo ogólne), byli z niego zwolnieni. Po zaliczeniu całego programu studiów i odbyciu 6miesięcznej praktyki można było przystąpić do egzaminu dyplomowego (II egzamin państwowy). Część teoretyczną egzaminu poprzedzało wykonanie projektu dyplomowego, który był 10-dniową pracą klauzurową. Temat, a nawet dziedzina, której dotyczył projekt dyplomowy nie była znana studentowi.

Podstawową komórką organizacyjną na Wydziale była katedra, na czele której stał profesor, autorytet osobowy i naukowy. Na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej dbano o staranny dobór kadry samodzielnej. Jeżeli nie było odpowiedniego kandydata, to opiekę nad katedrą obejmował wybitny profesor na Wydziale i czekano aż pojawi się lub dojrzeje odpowiedni kandydat.

Nowy profesor zwykle stawał się z czasem filarem Wydziału i Uczelni. Zespół naukowo-dydaktyczny katedry stanowili: profesor (tylko jeden, kształtujący i odpowiedzialny za pracę katedry), samodzielni pracownicy naukowi (docenci po 54 habilitacji) i pomocniczy pracownicy naukowi (adiunkci, starsi asystenci, asystenci młodsi i zastępcy asystenta). Zespoły naukowe katedr zapewniały zasadniczo potrzeby dydaktyczne Wydziału.

W atmosferze rzetelnej pracy naukowej i dydaktycznej kształtowała się osobowość studentów, którzy mieli ułatwiony dostęp obcowania z wybitnymi ludźmi nauki i wiedzy inżynierskiej. Absolwenci Politechniki we Lwowie (tak brzmiała w dokumentach państwowych oficjalna nazwa Politechniki Lwowskiej) otrzymywali gruntowne wykształcenie, a po studiach powszechne uznanie w kraju i zagranicą.

W roku akademickim 1938/39 na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej było 19 katedr: Matematyki II, Geometrii Wykreślnej B, Mechaniki Technicznej, Maszynoznawstwa, Teorii Maszyn Cieplnych, Elementów Maszyn, Budowy Silników Tłokowych, Budowy Maszyn Dźwigowych i Urządzeń Transportowych, Budowy Pomp i Silników Wodnych, Budowy Maszyn Kolejowych, Budowy Turbin Parowych i Turbokompresorów, Pomiarów Maszynowych, Technologii Metali, Elektrotechniki Ogólnej, Urządzeń Elektrycznych, Pomiarów Elektrotechnicznych, Maszyn Elektrycznych i Wiertnictwa i Wydobycia Nafty.

Na Wydziale Mechanicznym było jeszcze cztery Grupy: Samochodowa, Lotnicza, Teletechniczna i Radiotechniczna, których wykłady i ćwiczenia wykraczały poza program katedr wydziałowych. Ich istnienie wynikało z roli jaką Wydział Mechaniczny miał odegrać w latach 1937-1960. Decyzją władz państwowych II Rzeczypospolitej na tym Wydziale miały być stworzone siły techniczne, zdolne do zbudowania potęgi gospodarczej i obronnej Polski. Grupy te planowano przekształcić w nowe katedry, czekano tylko na ukończenie budowy pawilonów przeznaczonych dla Wydziału Mechanicznego Politechniki Lwowskiej.

Na rok 1941 planowano też utworzenie nowego Wydziału Elektrotechnicznego w Politechnice Lwowskiej, dla którego były przygotowane odpowiednie katedry, a ich skład i potencjał badawczy zapewniał samodzielny byt w postaci osobnego wydziału. Powołaniu nowego wydziału na początku lat trzydziestych przeszkodził kryzys ekonomiczny i trudności budżetowe, a później trudności lokalowe w Politechnice Lwowskiej. 56

[edytuj] Katedra Teorii Maszyn Cieplnych Politechniki Lwowskiej

Katedra Teorii Maszyn Cieplnych Politechniki Lwowskiej powstała w roku 1904, w wyniku podziału Katedry Mechaniki i Teorii Maszyn (a właściwie Machin) na dwie Katedry: Teorii Maszyn Cieplnych oraz Mechaniki (którą z kolei podzielono na Katedrę Mechaniki Technicznej przydzieloną do Wydziału Mechanicznego i Katedrę Mechaniki Ogólnej przydzieloną do Wydziału Inżynierii).

Katedra Mechaniki i Teorii Maszyn Politechniki Lwowskiej powstała w roku 1874. Jej pierwszym kierownikiem był prof. Jan Nepomucen Franke. Kierował nią do roku 1891, kiedy to objął ważne stanowisko w administracji krajowej Galicji – kierownika Wydziału Szkół Zawodowych, Realnych i Przemysłowych w Radzie Szkolnej Krajowej.

W roku 1892 na kierownika Katedry Mechaniki i Teorii Maszyn powołany został prof. Tadeusz Fiedler. Kierownictwo Katedry objął jednak dopiero w roku 1894, po uzupełnieniu wiedzy teoretycznej w Uniwersytecie Berlińskim. Prof. Tadeusz Fiedler oprócz mechaniki technicznej i termodynamiki technicznej, zasad ruchu ciepła, wykładał również teorię pomp i silników wodnych, silników spalinowych tłokowych, turbin parowych i zasady pomiarów maszynowych. Po wydzieleniu z Katedry Mechaniki i Teorii Maszyn: Katedry Mechaniki (w roku 1904), Katedry Budowy Pomp i Silników Wodnych (w roku 1911), Katedry Budowy Silników Tłokowych (w roku 1912) i Katedry Pomiarów Maszynowych (w roku 1917); prof. Fiedler mógł coraz bardziej koncentrować się na problematyce cieplnej.

W roku 1934 kierownictwo Katedry Teorii Maszyn Cieplnych w Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej objął doc. dr inż. Stanisław Ochęduszko i kierował nią - mimo różnych wydarzeń historycznych - do połowy roku 1946.

W roku akademickim 1938/39 pensum dydaktyczne Katedry Teorii Maszyn Cieplnych Politechniki Lwowskiej obejmowało:

W Oddziale Maszynowym

• Teoria maszyn cieplnych I - 4/1 godz. tyg., semestr V,
• Zasady ruchu ciepła - 3/1 godz. tyg., semestr V,
• Teoria maszyn cieplnych II - 4/1 godz. tyg., semestr VI,
• Laboratorium kalorymetryczne -4 godz. tyg., semestr Vii,
• Laboratorium kalorymetryczne - 4 godz. tyg., semestr ViiI,
• Wybrane działy teorii maszyn cieplnych,

W Oddziale Elektrotechnicznym

• Techniczna nauka o cieple I – 3/1 godz. tyg. Semestr V,
• Techniczna nauka o cieple II – 3/1 godz. tyg. Semestr VI,

W Oddziale Naftowym

• Teoria maszyn cieplnych I - 4/1 godz. tyg., semestr V,
• Teoria maszyn cieplnych I - 4/1 godz. tyg., semestr VI,
• Zasady ruchu ciepła - 1/1 godz. tyg., semestr ViiI.

W czasach okupacji wobec strat osobowych na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej, prof. Stanisław Ochęduszko wykładał także teorię turbin parowych i miernictwo cieplne.

[edytuj] Ludzie

[edytuj] Tadeusz Fiedler

Tadeusz Fiedler (ur. 1858 roku w Sanoku - zm. 1933 w Mościcach). Profesor Politechniki Lwowskiej, dwukrotny rektor tej uczelni.

==Biografia==

Szkołę realną ukończył we Lwowie w roku 1876. W tym samym roku podjął studia na Wydziale Chemicznym Szkoły Politechnicznej we Lwowie. Po dwóch latach przeniósł się na Wydział Mechaniczny i ukończył go w roku 1878, uzyskując dyplom inżyniera mechanika. Po studiach przez pięć lat pełnił obowiązki asystenta w Katedrze Technologii Mechanicznej. Następnie przeniósł się do marynarki austriackiej, gdzie pracował jako inżynier mechanik. Zdobył tu bardzo duże doświadczenie praktyczne.

W roku 1892 powrócił na Politechnikę Lwowską, gdzie został powołany na kierownika Katedry Mechaniki i Teorii Maszyn, jako następca profesora Jana Nepomucena Franke. W roku akademickim 1896/97 pełnił funkcje dziekana Wydziału Mechanicznego. W roku 1898 założył Mechaniczną Stację Doświadczalną, którą kierował przez dwadzieścia pięć lat. W roku 1902/03 po raz pierwszy pełnił funkcję rektora Politechniki Lwowskiej. Ponownie ta godność została mu powierzona w roku 1911/12. Funkcję prorektora Politechniki Lwowskiej pełnił w latach: 1903/04 i 1912/13.

W roku 1904 objął kierownictwo nowoutworzonej Katedry Teorii Maszyn Cieplnych w Politechnice Lwowskiej. W roku 1908 zaczął organizować laboratorium kalorymetryczne, które stało się zaczątkiem laboratorium maszynowego. Jako członek Sejmu Krajowego Galicji, stając się nim automatycznie jako rektor Politechniki, zaczął w roku 1912 prowadzić intensywne starania o załatwienie funduszy na budowę nowoczesnego laboratorium maszynowego. Rok później budowę laboratorium powierzył adiunktowi katedry doc. dr inż. Bohdanowi Stefanowskiemu. Wybuch I wojny światowej przerwała budowę laboratorium.

Prof. Fiedler był pionierem budowy nowoczesnych laboratoriów i zakładów naukowych w Polsce, stanowiących o renomie Wydziału i Uczelni. Akademia Nauk Technicznych w Warszawie powołała go na członka rzeczywistego.

Prof. Fiedler był znakomitym wykładowcą. Jak wspominają jego uczniowie, potrafił trudne problemy przedstawiać w sposób prosty i przekonujący. Słuchacze podziwiali piękno jego języka.

Wychował wielu wybitnych termodynamików (R. Witkiewicz, B. Stefanowski, W. Chrzanowski, L. EBERMan, S. Ochęduszko).

Prof. Fiedler oprócz pracy naukowej, ogromnej pracy dydaktycznej i organizacyjnej, znajdował czas na pracę społeczną. Przez długi czas działał w Polskim Towarzystwie Politechnicznym we Lwowie, w roku 1899 pełni obowiązki prezesa Towarzystwa, a w roku 1905 został wybrany jego członkiem honorowym. W roku 1905 redagował organ naukowy towarzystwa pod tytułem Czasopismo Techniczne. Był to dwutygodnik o wysokim poziomie naukowym, z którym współpracowali wybitni profesorowie Politechniki Lwowskiej. Z czasem przy redakcji tego periodyku zorganizowano wydawnictwo w celu publikacji prac i podręczników. Polskie Towarzystwo Politechniczne powstałe jako organizacja, które miało skupiać absolwentów Politechniki Lwowskiej, a z czasem stało się organizacją o charakterze masowym, ogólnotechnicznym. Spełniało bardzo ważną rolę w tworzeniu polskiej kultury technicznej na tym terenie i w całym kraju.

Prof. Fiedler przez wiele lat zasiadał w Lwowskiej Radzie Miejskiej, a w latach 1915/16 pełnił trudne obowiązki komisarza rządowego miasta, po wywiezieniu prezydenta Lwowa w głąb Rosji. Dla zakładów miejskich wykonywał, przez cały czas pracy na uczelni, bezinteresownie ekspertyzy z dziedziny energetyki komunalnej.

Prof. Tadeusz Fiedler kierował Katedrą Teorii Maszyn przez 25 lat (1904-29), wcześniej przez 10 lat kierował Katedrą Mechaniki i Teorii Maszyn. Położył ogromne zasługi dla rozwoju kierowanych przez siebie Katedr, Wydziału Mechanicznego i Politechniki Lwowskiej. Przed przejściem na emeryturę, w roku 1929, nadano mu w macierzystej uczelni doktorat honoris causa.

W roku 1929 prof. Fiedler odszedł na emeryturę. Opiekę naukową nad Katedrą Teorii Maszyn Cieplnych i wykłady zastępczo prowadził do roku 1934 uczeń prof. Fiedlera – prof. dr hab. inż. Roman Witkiewicz. W roku 1934 Kierownictwo Katedry objął doc. dr inż. Stanisław Ochęduszko.

Po przejściu na emeryturę prof. Tadeusz Fiedler opracował swoje wykłady (dotyczące podstaw termodynamiki, teorii silników i maszyn cieplnych oraz przepływu ciepła) pt. Teoria maszyn cieplnych. Cz. I. i wydał w roku 1932 przy pomocy Komisji Wydawnictw Kół Naukowych i Towarzystwa Bratniej Pomocy Studentów Politechniki Lwowskiej Prof. Tadeusz Fiedler umarł w 1933 roku w Mościcach. Był odznaczony m. in. Komandorią Orderu Odrodzenia Polski.

[edytuj] Stanisław Piotr Ochęduszko

Stanisław Piotr Ochęduszko (ur. 29 kwietnia 1899 r. w Lesku k. Sanoka - zm. 17 grudnia 1969). Był synem Marcelego i Gizeli z Ostruszków. Rodzice byli nauczycielami szkoły powszechnej w Lesku, do której uczęszczał.

== Biografia ==

W roku 1917 kończył gimnazjum w Sanoku. W tym samym roku immatrykulował się na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego. Jako student zatrudniony był w Komisji Zasiłkowej przy Starostwie w Lesku, a w roku 1919 został powołany do służby w wojsku polskim (w sanockim pułku piechoty). W czasie wojny służył jako oficer prowiantowy. Zdemobilizowany został w marcu 1921 r. w stopniu podporucznika i w tym samym roku na dobre rozpoczął studia w Politechnice Lwowskiej. W roku 1925, w czasie studiów, został zatrudniony przez prof. Romana Witkiewicza w Katedrze Pomiarów Maszynowych w charakterze zastępcy asystenta. Studia ukończył w roku 1928 na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej, uzyskując tytuł inżyniera mechanika.

Po zakończeniu studiów zaczął pracować w Katedrze Teorii Maszyn Cieplnych od razu jako adiunkt, gdzie był przygotowywany (najpierw przez Tadeusza Fiedlera, który w roku 1928utracił swego potencjalnego następcę, a później przez prof. Witkiewicza) na przyszłego kierownika Katedry Teorii Maszyn Cieplnych w Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej. W roku akademickim 1929/30 otrzymał stypendium z Funduszu Kultury Narodowej, a w roku 1930/31 z Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. W związku z tym, pół roku przebywał w Związkowej Politechnice w Zurychu u prof. Schlapfera, a potem półtora roku w Wydziale Mechanicznym Politechniki Monachijskiej u prof. Wilhelma Nusselta, u którego doktoryzował się w roku 1935 na podstawie pracy: Przebieg zapłonu i spalania oleju napędowego rozpylanego za pomocą sprężonego powietrza w silniku Diesla. Po nostryfikowaniu dyplomu w Politechnice Lwowskiej najpierw uzyskał stopień naukowy docenta na Wydziale Mechanicznym, a w roku 1934 objął kierownictwo Katedry Teorii Maszyn Cieplnych i jako zastępca profesora rozpoczął wykłady z teorii maszyn cieplnych.

Stanisław Ochęduszko habilitował się w roku 1936 na podstawie pracy: Pomiar wydatku sprężarki metodą wypełnienia zbiornika, a w roku 1937 został mianowany profesorem nadzwyczajnym. Miał trzydzieści osiem lat i był wtedy jednym z najmłodszych profesorów w Polsce. Kierownikiem Katedry Teorii Maszyn Cieplnych pozostał do roku 1941, do czasu pojawienia się Niemców we Lwowie. W latach 1939-41 w czasie rządów sowieckich został pozostawiony na stanowisku profesora i kierownika katedry.

Przez rok okupacji niemieckiej prof. Ochęduszko pracował w szkole rzemieślniczej. W roku 1942 powrócił na Politechnikę (oficjalna nazwa: Staatliche Technische Fachkurse), gdzie wykładał termodynamikę, teorię turbin parowych i miernictwo cieplne. W roku 1944 Politechnika Lwowska została przemianowana na Lwowski Instytut Politechniczny. Profesor mógł teraz przygarnąć niektórych uczniów prof. Romana Witkiewicza zamordowanego przez Niemców i w ten sposób w Katedrze Teorii Maszyn Cieplnych zaczął pracować Witold Około-Kułak.

W kwietniu 1946 r. prof. Ochęduszko został mianowany Profesorem ZSSR „po kafiedrie: tiepłotiechnika i tiermodinamika” i mimo to na apel władz polskich opuścił Lwów i w lipcu roku 1946 przybył do Gliwic.

[edytuj] Bohdan Stefanowski

W Katedrze Teorii Maszyn Cieplnych Politechniki Lwowskiej zaczynał swą karierę naukową jeden z głównych twórców warszawskiej szkoły termodynamiki

Prof. dr inż. Bohdan Stefanowski (ur. 17 czerwca 1883 w Lublinie - zm. w 1976 w Warszawie) - wykładowca akademicki, eden z głównych twórców warszawskiej szkoły termodynamiki.

[edytuj] Biografia

Studia wyższe ukończył na Wydziale Budowy Maszyn Szkoły Politechnicznej we Lwowie w roku 1904. Po ukończeniu studiów pracował w przemyśle, gdzie zajmował się zagadnieniami gospodarki cieplnej. Celem pogłębienia studiów w tym zakresie przebywał przez kilka lat u prof. Molliera w Dreźnie i prof. Jossego w Politechnice Berlińskiej w Charlottenburgu. W roku 1910 powrócił do Lwowa, do pracy naukowej w Katedrze Teorii Maszyn Cieplnych kierowanej przez prof. Tadeusza Fiedlera. Tutaj doktoryzował się i jako docent płatny pomiarów maszynowych i młynarstwa, wykładał pomiary maszyn. W roku 1913 prof. Fiedler powierzył mu budowę od dawna planowanego Laboratorium Maszynowego. Niestety wybuch wojny zniweczył te zamiary i spowodował przerwę w działalności naukowo-dydaktycznej doc. Stefanowskiego. Okres I wojny światowej spędza w Rosji.

W roku 1918 przeniósł się do Warszawy, gdzie w Politechnice Warszawskiej objął kierownictwo Katedry Termodynamiki Technicznej i Laboratorium Maszyn. W czasach powojennych zbudował i wyposażył laboratorium na dobrym poziomie europejskim. Katedra i Laboratorium stały się ośrodkiem ożywionej działalności naukowej. Już w roku 1939 zamierzał zbudować Instytut Techniki Cieplnej przy Politechnice Warszawskiej.

Był znakomitym wykładowcą. W czasie międzywojennym pisał podręczniki z termodynamiki, gospodarki cieplnej i chłodnictwa. Były to jedne z pierwszych podręczników z tej dziedziny w języku polskim. Dużo publikował z dziedziny teorii spalania, właściwości paliw i obiegów chłodniczych. Bardzo aktywnie działał w organizacjach technicznych. Został powołany na członka 66 rzeczywistego Akademii Nauk Technicznych w Warszawie i członka Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie.

W czasie okupacji działalność dydaktyczną kontynuował na tajnych kompletach oraz na Staatliche Technische Fachkurse. Podczas powstania warszawskiego został ranny i po częściowym wyleczeniu wyjechał do Częstochowy, gdzie doczekał zakończenia wojny.

W roku 1945 został powołany na organizatora i rektora Politechniki Łódzkiej, którą szybko zorganizował. Powołał w niej Katedrę Techniki Cieplnej oraz Laboratorium Cieplne. W roku 1949 powrócił do Warszawy, gdzie odbudował Laboratorium Techniki Cieplnej, a w roku 1951 udało mu się rozpocząć budowę przyszłego gmachu Instytutu Techniki Cieplnej, który został ukończony w roku 1954. Instytut Techniki Cieplnej Politechniki Warszawskiej powołano w roku 1961, już po odejściu prof. Stefanowskiego na emeryturę.

Z chwilą powołania Polskiej Akademii Nauk został członkiem rzeczywistym. Był promotorem wielu prac doktorskich i opiekunem wielu habilitacji. Politechniki Warszawska i Łódzka nadały mu tytuł doktora honoris causa. Za całokształt pracy naukowej został odznaczony Państwową Nagrodą Naukową. Został udekorowany najwyższymi odznaczeniami państwowymi, m.in. Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Do ostatnich chwil życia brał udział, również po przejściu na emeryturę, w pracach Instytutu Techniki Cieplnej. Zmarł w roku 1976 w Warszawie.

[edytuj] Tadeusz Hobler

W Katedrze Teorii Maszyn Cieplnych Politechniki Lwowskiej w latach 193941 pracował w charakterze docenta dr inż. Tadeusz Hobler -późniejszy profesor Wydziałów i Chemicznego Mechaniczno-Energetycznego Politechniki Śląskiej- uznawany za twórcę polskiej szkoły inżynierii chemicznej.

Tadeusz Hobler (ur. 1899 w Samborze - zm. 17 marca 1976 r. w Gliwicach) - polski inżynier, wykładowca akademicki.

Pochodził z rodziny inteligenckiej. Wychowywany w duchu patriotycznym po zdaniu egzaminu dojrzałości w roku 1917 wstąpił do legionów i z frontu włoskiego udało mu się przedostać do organizującej się we Włoszech armii polskiej, a z nią do Francji. Do Polski wraca z armią gen. Hallera, w której walczył w wojnie w roku 1921.

W roku 1921 rozpoczął studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej, które ukończył w roku 1924 z wynikiem celującym. Rok po studiach objął kierownictwo biura konstrukcyjnego, którego celem była odbudowa i rozbudowa polskiego przemysłu azotowego. Do roku 1931 pracował nad projektem nowobudowanego zakładu w Mościcach, gdzie był twórcą nowych rozwiązań i koncepcji w zakresie instalacji kwasu azotowego, konwersji gazu wodnego i azotanu amonu, uzyskując z tej dziedziny patenty krajowe i zagraniczne. Po uruchomieniu zakładu w Mościcach wyjechał do pracy w zakładach we Francji i Szwajcarii, gdzie pracował na stanowisku samodzielnego kierownika sekcji projektowo-konstrukcyjnej. Opracował tu oryginalną metodę produkcji kwasu azotowego pod ciśnieniem, nazywaną obecnie metodą HNH (Hydro-Nitro-Hobler). W roku 1938 powrócił do kraju i objął stanowisko dyrektora technicznego Fabryki Związków Azotowych w Mościcach.

W latach 1939-41 przebywa we Lwowie i pracował na stanowisku docenta w Katedrze Teorii Maszyn Cieplnych Politechniki Lwowskiej. Wykładał termodynamikę techniczną i zasady ruchu ciepła na Oddziale Naftowym Wydziału Mechanicznego. Po wkroczeniu Niemców do Lwowa ukrywał się u rodziny na wsi (w powiecie machowskim). Opracował w tym czasie monografię pt. Metoda obliczeń urządzeń absorpcyjnych.

Po wojnie utworzył zakład konstrukcyjno-projektowy Główne Biuro Inwestycji i Odbudowy, którego głównym celem było przyczynienie się do odbudowy zniszczonego przemysłu chemicznego. W roku 1949 został profesorem nadzwyczajnym i objął kierownictwo Katedry Inżynierii Chemicznej na Wydziale Chemicznym Politechniki Śląskiej. Odtąd prof. Tadeusz Hobler skupił się na dwóch podstawowych zagadnieniach. Pierwszym z nich było stworzenie nowego kierunku studiów pod perspektywicznym tytułem Inżynierii Chemicznej i Procesowej. Drugim zaś było stworzenie silnego zaplecza badawczego dla tematyki podstawowej, jak i techniczno-przemysłowej z inżynierii i aparatury chemicznej.

W roku 1953 prof. Hobler przeniósł się do utworzonego w Politechnice Śląskiej Wydziału Mechanicznego Energetycznego i w latach 1953-65 był kierownikiem Katedry Inżynierii i Konstrukcji Aparatury Chemicznej, którą zorganizował. W roku 1954 został profesorem zwyczajnym i członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk.

W roku 1958 Sekretariat Naukowy PAN powierzył mu organizację ośrodka badawczego inżynierii i konstrukcji aparatury chemicznej. W wyniku tego powstał w Gliwicach Zakład Inżynierii Chemicznej i Konstrukcji Aparatury Polskiej Akademii Nauk.

Prof. Tadeusz Hobler, zarówno w prowadzonej przez siebie Katedrze jak i Zakładzie PAN realizował program, którego głównym celem (zarówno badań teoretycznych i doświadczalnych) było zastosowanie praktyczne. Podsumowaniem tych badań było opracowanie przez prof. Hoblera książki pt. Dyfuzyjny ruch masy i absorbery. Innym bardzo ważnym zagadnieniem opracowywanym przez prof. Hoblera i jego współpracowników był jednoczesny przepływ ciepła i dyfuzji substancji.

W roku 1966 prof. Hobler został członkiem rzeczywistym PAN i przez kilka kadencji był członkiem jej Prezydium. Dorobek naukowy Profesora obejmuje ponad 100 oryginalnych publikacji badawczych i 10 książek (Ruch ciepła i wymienniki oraz Dyfuzyjny ruch masy i absorbery wydano również w języku angielskim, rosyjskim i czeskim).

Profesor był promotorem 25 prac doktorskich. Jego 11 wychowanków zostało profesorami. W roku 1968 Instytut Technologiczny w Leningradzie, a w roku 1969 Politechnika Śląska nadały mu doktorat honoris causa. Otrzymał dwukrotnie Nagrodę Państwową za zasługi na polu nauki. Odznaczony został m.in. Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 17 marca 1976 r. w Gliwicach. Pochowany został w Tarnowie.

Kategoria:Ludzie związani ze Lwowem

[edytuj] Wiktor Wiśniowski

W Katedrze Teorii Maszyn Cieplnych Politechniki Lwowskiej pracował, w latach 1935-37, na stanowisku adiunkta inż. Wiktor Wiśniowski, późniejszy profesor Politechniki Gdańskiej i Wrocławskiej. W latach 1929-35 inż. Wiktor Wiśniewski pracował w Katedrze Pomiarów Maszynowych pod kierownictwem prof. Romana Witkiewicza i w opisie tej Katedry zamieszczono sylwetkę prof. dr inż. Wiktora Wiśniowskiego i jego osiągnięcia naukowo-dydaktyczne oraz organizacyjne.

Należy dodać, że w Katedrze Teorii Maszyn Cieplnych Politechniki Lwowskiej, pod kierownictwem prof. Stanisława Ochęduszki, zaczął (w roku 1945) swoją karierę przyszły kierownik Katedry Turbin Parowych i Gazowych Politechniki Gdańskiej – prof. dr inż. Stefan Perycz. W roku 1973, po przejściu prof. Robert Szewalskiego na emeryturę, prof. Perycz objął kierowaną przez niego Katedrę. Prowadził wykłady z teorii turbin parowych i gazowych oraz automatyzacji bloków energetycznych. Dał się poznać jako wybitny konstruktor turbin parowych. Opublikował ponad 80 prac naukowo-badawczych. Był autorem podręczników: Podstawy automatyki (1976 r.), Turbiny parowe i gazowe (1988 r.).

[edytuj] Katedra Pomiarów Maszynowych Wydziału Mechanicznego Politechniki Lwowskiej

Katedra Pomiarów Maszynowych Wydziału Mechanicznego Politechniki Lwowskiej została powołana w roku 1917, po wydzielenia tej dyscypliny z Katedry Teorii Maszyn Cieplnych. W latach 1917-21 Katedrą Pomiarów Maszynowych opiekował się prof. Tadeusz Fiedler, a wykłady prowadził dr hab. inż. Roman Witkiewicz. W roku akademickim 1921/22 kierownictwo Katedry objął, na początku jako zastępca profesora, a od roku 1922 jako profesor nadzwyczajny dr hab. inż. Roman Witkiewicz i kierował nią do roku 1941

Roman Witkiewicz urodził się w 1886 r. w Stanisławowie w rodzinie inżyniera. W roku 1904 wstąpił na Wydział Mechaniczny Szkoły Politechnicznej we Lwowie i ukończył go w roku 1908 z odznaczeniem uzyskując dyplom inżyniera mechanika. W latach 1909-1911 pracował zawodowo w fabrykach przemysłu maszynowego Skoda w Pilznie, Leobersdorf koło Wiednia, Korting w Hannowerze oraz Erhardsehmer w Saarbrucken, specjalizując się w budowie silników spalinowych.

Po powrocie do Lwowa rozpoczął pracę w Szkole Politechnicznej jako konstruktor w Katedrze Budowy Silników Tłokowych na Wydziale Mechanicznym. W roku 1915 uzyskał stopień doktora nauk technicznych, na podstawie rozprawy Spalanie izobaryczne w motorze gazowym. Promotorem pracy doktorskiej był profesor Ludwik EBERMan – konstruktor silników spalinowych Diesla o światowej sławie. Habilitował się w roku 1917 w oparciu o rozprawę Tarcie mechanizmu korbowego a dzielność mechaniczna. Praca ta stała się podstawą, na której począł snuć nowe idee badawcze. Cieplny silnik bezkorbowy (pozbawiony układu korbowo-tłokowego) był centralnym zagadnieniem zainteresowań profesora WitkiewiczA, przez cały czas jego pracy naukowej.

Laboratorium Maszynowe zostało powołane w roku 1913, dzięki inicjatywie profesora Tadeusza FiedlerA i budowane było jeszcze przed I wojną światową przez ówczesnego docenta dr inż. Bohdana StefanowskiEGO. Wybuch wojny spowodował przerwę w budowie laboratorium, a następnie zniszczenie tego co zostało zbudowane. Profesor Witkiewicz po uzyskaniu nominacji, musiał więc Katedrę Pomiarów Maszynowych i Laboratorium Maszynowe organizować od podstaw. W roku akademickim 1922/23 prof. Witkiewicz został mianowany profesorem nadzwyczajnym, a w uznaniu zasług naukowych powołano go na członka korespondenta Akademii Nauk Technicznych w Warszawie.

W roku 1923 podjął budowę laboratorium i dzięki pomocy przemysłu udało mu się w krótkim czasie skompletować jego wyposażenie, tak że już w roku 1925 Laboratorium Maszynowe zostało otwarte.

Powierzchnia Laboratorium Maszynowego wkrótce okazała się za szczupła i dlatego było ono ciągle rozbudowywane i wyposażane w nowe stanowiska badawcze oraz stanowiska laboratoryjne dla studentów. Laboratorium było „umiłowanym dzieckiem” profesora Romana WitkiewiczA. W jego pomieszczeniach znalazły siedzibę: Katedra Pomiarów Maszynowych, Katedra Teorii Maszyn Cieplnych, Katedra Budowy Silników Tłokowych, Katedra Technologii Metali i Katedra Obróbki Metali. Talenty organizacyjne i umiejętności zdobywania funduszy przez Profesora WitkiewiczA przyczyniały się znacząco do rozwoju Politechniki Lwowskiej.

W roku akademickim 1927/28 profesor Witkiewicz pełnił funkcję dziekana Wydziału Mechanicznego, a w roku 1928/29 funkcję prodziekana. W latach 192934 prof. Witkiewicz (wobec braku następcy po przejściu na emeryturę profesora Tadeusza FiedlerA) opiekował się Katedrą Teorii Maszyn Cieplnych i zastępczo prowadził wykłady z teorii maszyn cieplnych (na oddziałach: Maszynowym, Elektrotechnicznym i Naftowym Wydziału Mechanicznego Politechniki Lwowskiej) i z zasad ruchu ciepła. W roku 1930 został profesorem zwyczajnym, a 1938 roku powołano go na członka rzeczywistego Akademii Nauk Technicznych w Warszawie.

Po wejściu wojsk niemieckich do Lwowa w roku 1941, profesor Roman Witkiewicz został aresztowany i w nocy 3 na 4 lipca został rozstrzelany (wraz z 34 wybitnymi przedstawicielami nauki lwowskiej) na stokach Wzgórz Wuleckich. Trudno się doszukiwać innych motywów zbrodni ludobójstwa uczynionego przez okupanta w roku 1941 we Lwowie, aniżeli uderzenie w najbardziej wartościową część narodu. W roku 1941 prof. zw. dr hab. inż. Roman Witkiewicz miał 55 lat i był w pełni sił twórczych. W roku 2001 minęło 60 lat od Jego tragicznej śmierci.

Bogata twórczość naukowa prof. Romana WitkiewiczA rozpoczęła się (jak już wspominano) od prac mających na celu zbudowanie bezkorbowego silnika spalinowego, który przez długie lata stał się centralnym zagadnieniem Jego wysiłku twórczego. W roku 1919 opracował teorię bezkorbowej silniko-sprężarki. Był to układ wiążący tłok silnika z tłokiem sprężarki. Układ korbowy był z tego systemu całkowicie wyeliminowany. Mimo dużych trudności konstrukcyjnych dwa egzemplarze tego agregatu zbudowano w roku 1929 (przy pomocy uzdolnionego pracownika Katedry Pomiarów Maszynowych dr inż. Adama Wicińskiego). Wzbudziły one duże zainteresowanie w instytutach naukowych i przemysłowych na świecie.

Dalsze badania w tym zakresie były realizowane w fabryce parowozów w Warszawie. Dały one pomyślne wyniki i zapoczątkowały nowe koncepcje i wynalazki. Bezpośrednio przed II wojną światową prof. Witkiewicz podjął nowe wysiłki w celu zrealizowania procesów termodynamicznych zachodzących w obiegu turbinie gazowej. Koncepcje te miały na celu skierowanie energetyki na nowe tory i wyłożone zostały w pracy pt. Nowe rozwiązania silnikowe oparte na układzie tłokowo-bezkorbowym opublikowanej w roku 1939. W tej pracy profesor Witkiewicz uważał, że turbina gazowa obok silnika spalinowego powinna być jednym z podstawowych silników obiegu elektrowni cieplnej lub elektrociepłowni. Niestety na rozwinięcie i rozwiązania praktyczne tego zagadnienia nie starczyło już czasu. Pomysły Profesora w tej dziedzinie zostały zrealizowane w energetyce światowej kilkadziesiąt lat później w koncepcji tak zwanej generacji rozproszonej.

Osobną i szeroką grupę prac badawczych profesora WitkiewiczA stanowiły zagadnienia ruchowe dotyczące: kotłów parowych, zasobników ciepła, skojarzonej gospodarki cieplno-elektrycznej, transportu czynników grzejnych, izolacji cieplnych i kontroli procesów spalania. Opracował kilka nowych schematów gospodarki energetycznej hut żelaza i metali nieżelaznych, mających na celu oszczędzanie energii. Ściśle współpracował z przemysłem w sprawach energetyki cieplnej, głównie z przemysłem naftowym i z zakładami związków azotowych. Jako mechanik podjął współpracę z chemikami w celu rozwiązania podstawowych problemów technologicznych przemysłu chemicznego. Pod jego kierownictwem przeprowadzono obszerne badania dotyczące opracowania przemysłowej metody produkcji: acetylenu, gazu syntezowego oraz sadzy z gazu ziemnego. Gaz syntezowy 74 był otrzymywany wtedy przez zgazowanie koksu parą wodną i zawierał wiele zanieczyszczeń mechanicznych i chemicznych. Gaz syntezowy był i pozostał do dzisiaj podstawowym substratem do wytwarzania: amoniaku, metanolu i innych produktów stosowanych w wielu syntezach chemicznych oraz głównym źródłem wodoru. Obecnie 90% amoniaku otrzymuje się z wysokometanowego gazu ziemnego. W Laboratorium Maszynowym wiele czasu przeznaczono na budowę aparatury o charakterze przemysłowym w celu wytworzenia gazu syntezowego z gazu ziemnego. W tym celu (wraz z chemikami) prowadzono badania podstawowe dotyczące realizacji reakcji katalitycznych w zakresie fazy gazowej.

Rezultatem szerokiej i owocnej współpracy profesora WitkiewiczA z przemysłem chemicznym był nowy kierunek studiów na Politechnice Lwowskiej, na którym kształcono inżynierów mechaników aparatury chemicznej. Kontynuatorem tej działalności prof. WitkiewiczA w Politechnice Śląskiej był prof. Tadeusz Hobler, który w ramach Wydziału Mechaniczno-Energetycznego, a później Wydziału Chemicznego, był organizatorem i opiekunem specjalności Inżynieria I Konstrukcja Aparatury Chemicznej.

W roku akademickim 1924/25 na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej powołano specjalność „Grupy Ruchowe Oddziału Maszynowego”. Inicjatorem powołania tych grup był prof. dr hab. inż. Roman Witkiewicz, kierownik Katedry Pomiarów Maszynowych. Zadaniem tej specjalności było: „...kształcenie inżynierów i kierowników ruchu dla większych zakładów przemysłowych i kolejnictwa, obeznanych odpowiednio z częścią motorową i elektryczną maszyn silnikowych i roboczych oraz racjonalną gospodarką energetyczną, szczególnie cieplną”. Ta inicjatywa prof. WitkiewiczA została w pełni zrealizowana w roku 1953, w Politechnice Śląskiej, gdzie z inicjatywy prof. Ochęduszki powołano Wydział Mechaniczno-Energetyczny. Rok później Wydział Mechaniczno-Energetyczny powołano w Politechnice Wrocławskiej.

W ramach wymienionej specjalności prof. Witkiewicz organizował w Politechnice Lwowskiej ogólnopolskie, wielodniowe kursy dokształcające dla inżynierów z techniki cieplnej. Np. w roku 1931 na Wydziale Mechanicznym odbył się IV Kurs cieplno-kotłowy, zorganizowany pod kierunkiem profesora WitkiewiczA, w którym uczestniczyło 80 inżynierów z całej Polski. Wykłady wygłoszone na tym kursie zostały opublikowane na łamach Czasopisma Technicznego (był to periodyk naukowo-techniczny wydawany w Politechnice Lwowskiej, celem propagowania osiągnięć Uczelni i utrwalania polskiej kultury technicznej na tym terenie). Wcześniej zorganizowano tygodniowe studium na temat oszczędzania paliw w przemyśle. Profesor opracowywał normy przemysłowe, tworzył nowe ośrodki naukowobadawcze dla rozwiązywania aktualnych zagadnień. Brał aktywny udział w kongresach naukowych i w zjazdach inżynierskich.

Innym kierunkiem działalności naukowej i inżynierskiej prof. WitkiewiczA była energetyka gazowa (na kilkadziesiąt lat wcześniej niż nastąpił rozwój tej dziedziny na świecie). Lwów był znacznie oddalony od kopalń węgla kamiennego, który był głównym źródłem energii pierwotnej w gospodarce światowej. W swych pracach teoretycznych Profesor zwracał uwagę na zalety gazu ziemnego i jako paliwa energetycznego i jako surowca do produkcji substratów, używanych w ważnych procesach syntezy chemicznej. Ubolewał nad tym, że gaz ziemny spalany jest czasami w pochodniach, jako uboczny produkt przy wydobyciu ropy naftowej. Uważał to za wielkie marnotrawstwo i proponował sposoby wykorzystania tego gazu w pracach: W jaki sposób wykorzystać gaz ziemny otrzymywany przy wydobyciu ropy naftowej, Gaz ziemny nie gorsze paliwo i surowiec chemiczny od ropy naftowej(1929). W Katedrze Pomiarów Maszynowych i w Laboratorium Maszynowym -pod kierownictwem prof. WitkiewiczA- przebadano wiele procesów przemysłowych, z uwagi na możliwość zastąpienia węgla przez gaz ziemny, jako surowca napędowego różnorodnych przemian energetycznych. Prof. Witkiewicz miał największe zasługi w gazyfikacji ośrodka lwowskiego i to nie tylko w planowaniu oraz organizacji wykorzystania złóż gazu ziemnego jako autor Wytycznych do projektu podkarpackich rurociągów gazu ziemnego (1930), lecz także jako inicjator wielu prac teoretycznych i praktycznych (realizowanych w laboratorium) dotyczących spalania gazu jak np. palniki i komory spalania. W połowie lat trzydziestych w Politechnice Lwowskiej przygotowywano się do obchodów rocznicy stulecia powstania pierwszej polskiej wyższej uczelni technicznej. Planowano zbudowanie nowoczesnego kampusu we Lwowie. W związku z tym w roku 1936 zlecono Profesorowi WitkiewiczOWI przeanalizowanie możliwości kompleksowego ogrzewania gazowego budynków Politechniki.

W ramach obciążeń własnej katedry prof. Witkiewicz prowadził m. in. takie wykłady jak: Ruch ciepła w zastosowaniu przemysłowym, Gospodarka cieplna w przemyśle, Pomiary maszynowe I (3 godz. tyg. w sem. V i 2 godz. w sem. VI), Ulepszanie wody dla celów przemysłowych i inne. Pod kierunkiem profesora WitkiewiczA, na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej, w imponujących rozmiarach realizowano Laboratorium Maszynowe (I-sze po 4 godz. tyg. w semestrze V. i VI. oraz II-gie 4 godz. tyg. w semestrze Vii.).

Prof. Witkiewicz był wspaniałym wykładowcą. Wykładał z dużą swobodą, potrafił olśniewać słuchaczy niespodziewanymi skojarzeniami intelektualnymi. Mówił pięknym językiem (choć niektórzy twierdzą, że wrodzonej elokwencji nie posiadał). „To były bardzo solidne wykłady, doskonale zorganizowane -powie jeden z tych, którzy wysłuchali wykładów profesora- wchodziły do głowy i dobrze się tam układały. Wykłady np. z Pomiarów Maszynowych obejmowały nie tylko pomiary cieplne, ale także pomiary mechaniczne, elektryczne i inne. Słuchacze mogli podziwiać ogromną wiedzę Profesora, zarówno teoretyczną jak i praktyczną. W każdej chwili można było odczuć wielką osobowość naukową Profesora. To nie 76 był profesor od jednego rodzaju silnika”. Profesor wykładał też na Wydziale Ogólnym Politechniki Lwowskiej.

Prof. dr hab. inż. Roman Witkiewicz pracował i tworzył nieustannie. Skupiając wokół siebie grono uzdolnionych uczniów umiał ich zachęcić do pracy twórczej. Stworzył własną szkołę naukową. Uczniowie Profesora szybko dojrzewali do samodzielnej pracy. Imponująca jest liczba wybitnych uczniów Profesora, którzy przed i po II wojnie światowej zajmowali stanowiska profesorów na polskich uczelniach. A oto najważniejsze nazwiska uczonych, którzy odegrali wielką rolę w rozwoju nauki i techniki w Polsce:

Prof. dr inż. Witold Aulich (1889 – 02.08.1948) studiował na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej, które ukończył w roku 1912. Przez rok po studiach pracował w Katedrze Mechaniki Ogólnej, a następnie w przemyśle. W roku akademickim 1927/28 powrócił do pracy w Uczelni, jako doktor nauk technicznych i starszy asystent w Katedrze Pomiarów Maszynowych, pod kierownictwem prof. WitkiewiczA. W roku 1936 został profesorem nadzwyczajnym i objął kierownictwo Katedry Maszynoznawstwa Politechniki Lwowskiej. Po roku 1946 pozostał we Lwowie.

Doc. mgr inż. Jan Brosch (28.12.1914 – 1984). Dyplom inżyniera mechanika uzyskał w roku 1939 w Politechnice Lwowskiej, ale już od roku 1938 pracował w Laboratorium Maszynowym jako asystent prof. WitkiewiczA, a następnie (od roku 1941) w Katedrze Silników Spalinowych u doc. dr inż. A. Polaka. Pod koniec roku 1945 przeniósł się do Gdańska. W roku 1950 objął nowoutworzoną Katedrę Pomp. Prowadził samodzielnie wykłady z pomp wirnikowych i tłokowych, jako zastępca profesora. Od roku 1953 pracował w Zakładzie Maszyn Wirnikowych Pan, który z biegiem czasu został przekształcony w Instytut Maszyn Przepływowych Pan. Kierował tam zakładem studiów konstrukcyjnych, a następnie dynamiki cieczy. Doc. Brosch znany był jako doskonały, nowoczesny konstruktor, umiejący naukowo rozwiązywać problemy teoretyczne i praktyczne.

Prof. zw. mgr inż. Stanisław Chrzanowski (27.07.1899 - 25.12.1979). Po ukończeniu studiów na Politechnice Lwowskiej pracował w Laboratorium Maszynowym pod kierownictwem prof. WitkiewiczA, a następnie w wielu zakładach (m. in. Urządzie Dozoru Kotłów w Dąbrowie Górniczej, Fabryce Związków Azotowych w Mościcach), by w roku 1949 rozpocząć pracę na Wydziale Komunikacyjnym Politechniki Krakowskiej, obejmując Katedrę Silników Parowych i Kotłów, a następnie zespołową Katedrę Termodynamiki. Pełnił funkcje dziekana Wydziału Mechanicznego oraz dwukrotnie prorektora Politechniki Krakowskiej. Był autorem 2 podręczników: Urządzenia Kotłowe, Pwn, 1952 oraz Remonty Urządzeń Cieplnych, Pwt 1956, a także licznych skryptów uczelnianych z techniki cieplnej.

Prof. dr hab. inż. Stanisław Ochęduszko (29.04.1899 – 17. 12. 1969). Niewątpliwie jednym z największych odkryć prof. Romana WitkiewiczA, było „odkrycie” Stanisława Ochęduszki. Tak o tym pisze prof. Ochęduszko we wspomnieniach („Rzut okiem wstecz”): „W roku 1925 roku zostałem „odkryty” przez profesora Romana WitkiewiczA, który zatrudnił mnie jako zastępcę asystenta Politechniki Lwowskiej w kierowanej przez siebie Katedrze Pomiarów Maszynowych.”. W tym czasie Stanisław Ochęduszko był studentem Wydziału Mechanicznego Politechniki Lwowskiej. Po ukończeniu studiów (w roku 1928) inżynier mechanik Stanisław Ochęduszko został przeniesiony do Katedry Teorii Maszyn Cieplnych od razu na stanowisko adiunkta, gdzie był przygotowywany na przyszłego kierownika tej katedry (wobec braku potencjalnego następcy prof. FiedlerA, po jego odejściu na emeryturę).

Prof. dr inż. Witold Około-Kułak (16.12.1909. – 1976). Studia wyższe (przerwane pracą zawodową w kopalni pod Katowicami) ukończył w roku 1939 na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej. W latach 1939-41 pracował jako asystent w Katedrze Pomiarów Maszynowych, kierowanej przez prof. WitkiewiczA, zajmując się teorią rekuperatorów. Opracował w tym czasie Teorię wymienników trójczynnikowych, która w roku 1950 na Wydziale Mechanicznym Politechniki Śląskiej została obroniona jako praca doktorska. Po śmierci profesora WitkiewiczA, w czasie okupacji niemieckiej, pracował w Elektrowni Miejskiej we Lwowie. W roku 1944 powrócił na Politechnikę do pracy naukowej pod kierunkiem prof. Ochęduszki, najpierw jako asystent, a następnie p. o. docenta w katedrze termodynamiki i techniki cieplnej. Po wojnie pracował w Politechnice: Gdańskiej, Wrocławskiej i Śląskiej. W Gliwicach osiedlił się na stałe.

Prof. inż. Witold Rosner (23.10. 1898 – 23.07. 1969). Po ukończeniu studiów w roku 1924 na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej zaczyna pracę jako starszy asystent w Katedrze Pomiarów Maszynowych u prof. Romana WitkiewiczA. W roku 1927 przeniósł się do Stowarzyszenia Dozoru Kotłów na stanowisko inspektora. W roku 1939 powrócił na Politechnikę, gdzie prowadził wykłady z urządzeń kotłowych. Po wojnie kierował Odziałem Stowarzyszenia Dozoru Kotłów w Katowicach, a w roku 1955 rozpoczął pracę w Politechnice Gdańskiej na stanowisku docenta w Katedrze Kotłów Parowych. W roku 1956 objął kierownictwo Katedry Aparatury Chemicznej. W roku 1964 otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego w Politechnice Gdańskiej. W pracy naukowej zajmował się bezdymnym spalaniem węgla, jakością wody w siłowniach oraz odsalaniem wody morskiej.

Prof. mgr inż. Fryderyk Staub (30.11.1999. – 11.01.1982). Studia wyższe ukończył na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej w roku 1926 i rozpoczął pracę w Laboratorium Maszynowym. Do roku 1929 organizował laboratorium metalograficzne w Mechanicznej Stacji Doświadczalnej u prof. FiedlerA. 78 W roku 1929 pracował w przemyśle (w Sosnowcu i Dąbrowie Górniczej), a po otrzymaniu stypendium z Funduszu Kultury Narodowej, w roku 1930 przebywał w Politechnice Berlińskiej i w Zurychu. W latach 1931-35 pracował jako kierownik odlewni w Zakładach Cegielskiego w Poznaniu. W roku 1935 powrócił do Lwowa i objął kierownictwo laboratorium Mechanicznej Stacji Doświadczalnej pod kierownictwem prof. WitkiewiczA. W latach 1939-45 pracował w Katedrach Technologii Metali oraz Przeróbki Plastycznej Metali jako asystent, a następnie docent.

W roku 1945 przeniósł się do Gliwic na stanowisko zastępcy profesora w Katedrze Metaloznawstwa Politechniki Śląskiej. W roku 1949 uzyskał nominację na profesora nadzwyczajnego metaloznawstwa, a roku 1957 na profesora zwyczajnego. W roku 1956/57 był dziekanem Wydziału Mechanicznego Politechniki Śląskiej, a w latach 1959-62 pełnił obowiązki prorektora Politechniki Śląskiej. Zorganizował w Gliwicach doskonale wyposażone laboratorium metaloznawstwa (wyposażone w pierwszy w Polsce mikroskop elektronowy). Napisał 8 podręczników akademickich, w tym takie pozycje jak Atlas metalograficzny-stal, Atlas struktur stali, Metaloznawstwo oraz 6 skryptów. Stale współpracował z przemysłem. Przewodniczył radom wielu instytutów naukowych i przemysłowych. Był laureatem Państwowej Nagrody Naukowej. Uzyskał liczne i wysokie odznaczenia bojowe (Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari, Krzyż Walecznych) i państwowe (Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, Medal Edukacji Narodowej).

Doc. dr inż. Stanisław Steindel (1914 - ) Studia wyższe ukończył w roku 1939 na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej. Pracę naukową i dydaktyczną rozpoczął jeszcze na studiach w Katedrze Pomiarów Maszynowych u profesora WitkiewiczA. Po studiach kontynuował pracę jako asystent. W czasie okupacji pracował w warsztatach szkoły średniej w Tarnowie. W roku 1945 rozpoczął pracę na wydziałach politechnicznych Akademii Górniczo-Hutniczej, a następnie na stanowisku adiunkta w Katedrze Maszynoznawstwa Politechniki Krakowskiej. W roku 1952 jako zastępca profesora objął kierownictwo tej katedry. W roku 1953 objął funkcję kierownika Zakładu Pomiarów Maszyn w Katedrze Termodynamiki przemianowanej później na Katedrę Techniki Cieplnej. W latach 1953-55 pełnił funkcję prodziekana, a w latach 1958-62 funkcję dziekana Wydziału Mechanicznego Politechniki Krakowskiej. W roku 1962 uzyskał stopień doktora, a w roku 1969 stanowisko docenta. W latach 1974-76 kierował Instytutem Aparatury Przemysłowej i Energetyki Politechniki Krakowskiej. Prowadził ćwiczenia i wykłady z urządzeń cieplnych, miernictwa i gospodarki cieplnej. Zorganizował Laboratorium Pomiarów Maszyn w Politechnice Krakowskiej, a w nim nowoczesne laboratorium do badania sprężarek.

Prof. mgr inż. Kazimierz Sulima-Szawłowski (14.01.1898 – 15.02.1969). Po ukończeniu studiów na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej w roku 1921 rozpoczął pracę w Katedrze Budowy Silników Tłokowych

79 u prof. zw. dr hab. inż. Ludwika EBERManA. Następnie przeniósł się do Szkoły Budowy Maszyn w Poznaniu, gdzie wykładał silniki spalinowe i gospodarkę cieplną. Pracował też w Fabryce T. A. H. Cegielski i Urzędzie Dozoru Kotłów W Grudziądzu i w Poznaniu. Po wybuchu wojny powrócił na Politechnikę Lwowską, ale już do Katedry kierowanej przez prof. WitkiewiczA, gdzie jako docent wykładał podstawy techniki cieplnej. W czasie wojny zarabiał na życie prowadząc zakład instalacji sanitarnych i ciepłowniczych we Lwowie, dając zatrudnienie i ochronę przed wywozem do Niemiec wielu młodym polskim inżynierom.

Na początku 1944 roku opuścił Lwów i pracował najpierw w jako robotnik leśny, później w Krakowskim Stowarzyszeniu Dozoru Kotłów, ale już 1 czerwca 1945 roku -jako zastępca profesora- zaczynał organizować Katedrę Silników Spalinowych w organizującej się w Krakowie Politechnice Śląskiej. W Gliwicach powierzono mu dodatkowo organizację i kierownictwo Katedry Silników Parowych oraz Katedry Pomiarów Maszynowych i Cieplnych. Do czasu przyjazdu do Gliwic prof. Ochęduszki wykładał też termodynamikę oraz pomiary maszynowe. W Krakowie w Akademii Górniczo Hutniczej w roku akademickim 1945/46 objął kierownictwo Katedry Silników Spalinowych. W latach 1948-51 zorganizował Katedrę Silników Spalinowych i Laboratorium w Politechnice Wrocławskiej. W latach 1958-64 pracował w Politechnice Krakowskiej kierując Katedrą Silników Spalinowych.

Prof. mgr inż. Zbigniew Wernicki (29.08.1904 - ). Po ukończeniu studiów na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej pracował w elektrowni lwowskiej (w laboratorium cieplnym). W roku 1933 przeniósł się do Katedry Pomiarów Maszynowych, gdzie pracował pod kierunkiem prof. WitkiewiczA nad zastosowaniem gazu ziemnego do celów cieplnych i przy realizacji procesów metalurgicznych, w ceramice i w hutach szkła, a także jako surowca do wytwarzania substratów przy realizacji różnych procesów chemicznych. W latach 1937-39 był referentem przy budowie gazociągu w Centralnym Okręgu Przemysłowym. Czas wojny spędził za granicą, zaznajamiając się z nowoczesnymi technologiami w hutnictwie żelaza. Po wojnie pracował wBiprohucie, uczestnicząc w projektowaniu Huty Sędzimira, a następnie był generalnym projektantem wydziałów produkcyjnych hut Łabędy, Częstochowa i Ostrowiec Świętokrzyski. Od roku 1948 prowadził wykłady zlecone na Wydziale Mechanicznym Politechniki Śląskiej z konstrukcji wielkich pieców, stalowni oraz pieców grzejnych. W roku 1954 zaczął pracować w Politechnice Częstochowskiej, jako zastępca profesora, a następnie jako docent kierował zakładem pieców płomiennych oraz Katedrą Metalurgii. W roku 1963 objął kierownictwo Katedry Pieców i pracował w niej do przejścia w stan spoczynku (w roku 1975). W roku 1967 otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego. W latach 1960-62 oraz 1966-69 pełnił funkcję dziekana Wydziału Metalurgicznego Politechniki Częstochowskiej, w roku akademickim 1958/59 był prorektorem d.s. nauki w macierzystej uczelni. W ostatnim okresie swojej dzia80 łalności naukowej zajmował się promieniowaniem cieplnym w komorach pieców hutniczych. Wydał podręcznik akademicki Urządzenia stalowni i ich praca.

Prof. dr inż. Wiktor Wiśniowski (20.01.1903. – lipiec 1990). Po ukończeniu studiów na Oddziale Naftowym Politechniki Lwowskiej i odbyciu służby wojskowej, latach 1929-35 pracował w Katedrach: Mechaniki (u prof. HuberA i prof. BurzyńskiEGO) i Pomiarów Maszynowych (u prof. WitkiewiczA), następnie w Katedrze Teorii Maszyn Cieplnych (u prof. Ochęduszki w latach 1935-37) i w latach 1937/38 znów w Katedrze Pomiarów Maszynowych. W kampanii wrześniowej, jako oficer 26 pułku, walczył w obronie Zegrza i Warszawy. W oflagu nauczał teorii maszyn cieplnych. W roku 1945 przyjechał do Gdańska i zorganizował Katedrę Teorii Maszyn Cieplnych w Politechnice Gdańskiej, jako zastępca profesora, a od roku 1948 jako profesor nadzwyczajny. Prowadził wykłady i ćwiczenia z termodynamiki na Wydziałach: Mechanicznym, Budowy Okrętów, Elektrotechnicznym i Chemicznym. Niezwykle dużo czasu i starań prof. Wiśniowski poświęcał sprawom organizacyjnym w Politechnice Gdańskiej (Komi 81 sja Egzaminu Dyplomowego, Komisja Programowa Wydziału, Komisja Dyscyplinarna, kurator Bratniaka Politechniki Gdańskiej itp.).

W roku 1950 prof. Wiktor Wiśniowski został karnie przeniesiony do Wrocławia, do pracy w Politechnice, za oblanie studenta, który był synem wysokiego dygnitarza partyjnego. Objął tu kierownictwo Katedry Teorii Maszyn Cieplnych, którą dotąd kierował prof. Stanisław Ochęduszko. Prof. Wiśniowski zorganizował we Wrocławiu cały zespół katedr techniki cieplnej, który przekształcił się w Oddział Energetyczny Wydziału Mechanicznego, a następnie w samodzielny Wydział Mechanicznym Energetycznym Politechniki Wrocławskiej.

W roku 1966 otrzymał nominację na profesora zwyczajnego. W pracy naukowej zajmował się zagadnieniami podstawowymi z termodynamiki i techniki cieplnej. W stan spoczynku przeszedł w roku 1973. Będąc już na emeryturze obronił pracę doktorską (na temat kontroli procesów spalania) na Wydziale MechanicznoEnergetycznym Politechniki Śląskiej.

Prof. mgr inż. Eliasz Zielski (1887-1953). Studia ukończył na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej w roku 1913. W latach 1916-20 pracował w Katedrze Pomp i Silników Wodnych. W roku 1929 podjął wykłady zlecone z ogrzewania i wentylacji w Katedrze Pomiarów Maszynowych, gdzie w latach 1936-40 pracuje na stanowisku adiunkta pod kierunkiem prof. Romana WitkiewiczA. Po wojnie wykładał ogrzewnictwo na Wydziale Budownictwa Politechniki Śląskiej uzyskując tytuł profesora nadzwyczajnego, a następnie na Wydziale Inżynierii Sanitarnej kierował katedrą tej specjalności.

Prof. mgr inż. Zdzisław Ziółkowski (14.09.1904 – 14. 02.1985). Studia wyższe ukończył na oddziale naftowym Wydziału Mechanicznego Politechniki Lwowskiej w roku 1931. Już w czasie studiów pełnił obowiązki zastępcy asystenta w Katedrze Pomiarów Maszynowych u prof. WitkiewiczA. Po studiach, w latach 1931-34, pracował jako starszy asystent W Katedrze Technologii Nafty pod kierunkiem prof. PilatA. Po tym przeniósł się do rafinerii w Drohobyczu, ale w dalszym ciągu pracował naukowo współpracując z prof. WitkiewiczEM (uzyskał z nim dwa patenty) i z prof. PilatEM.

Od roku 1947 pracował w Politechnice Wrocławskiej jako profesor kontraktowy wykładając inżynierię chemiczną. Jednocześnie pełnił obowiązki kierownika biura projektowego w Zakładach Chemicznych w Oświęcimiu. Uzyskał kolejno stopnie i tytuły naukowe docenta, profesora nadzwyczajnego i profesora zwyczajnego. Zorganizował Katedrę Inżynierii Chemicznej a następnie Instytut Inżynierii Chemicznej i Urządzeń Cieplnych. Prowadził znaczące badania naukowe i szeroko współpracował z przemysłem. Wraz z pracownikami uzyskał wiele patentów, wdrożonych do praktyki przemysłowej. W roku akademickim 1961/62 pełnił funkcję dziekana Wydziału Chemicznego. Profesor Ziółkowski był autorem obszernych monografii: Ekstrakcja cieczy w przemyśle chemicznym, Destylacja i 82 rektyfikacja oraz Przenoszenie pędu, ciepła i masy. Był członkiem komitetu redakcyjnego i redaktorem naczelnym kwartalnika Pan Inżynieria Chemiczna i Procesowa.

Do uczniów profesora Romana WitkiewiczA przyznawali się nie tylko, ci pracownicy naukowi, którzy pracowali w Katedrze Pomiarów Maszynowych lub Laboratorium Maszynowym. Np. prof. Robert Szewalski wyrażał się w wielu swoich wspomnieniach o prof. WitkiewiczU z wyrazami czci i najwyższego poważania, uznając się za jego ucznia, mimo że nie pracował w Katedrze Pomiarów Maszynowych. A oto co pisze na temat pracy naukowej Profesora: Bagactwem tematyki, śmiałością i ciężarem gatunkowym opracowanych zagadnień naukowych, a także skalą, a nieraz i środkami wykonania umiał dorównać sławnym instytutom naukowym świata. Prof. dr hab. inż. Roman Witkiewicz był jednym z najwybitniejszym profesorów nie tylko Wydziału Mechanicznego, ale całej Politechniki Lwowskiej. W wielu sprawozdaniach z imprez, jakie odbywały się w Politechnice Lwowskiej, obok rektorów i kilku sławnych profesorów z reguły było wymieniane nazwisko prof. WitkiewiczA.

Katedra ta powstała w roku 1912, w wyniku wydzielenia zagadnień cieplnych silników tłokowych z zakresu działania Katedry Teorii Maszyn Cieplnych Wydziału Budowy Maszyn Szkoły Politechnicznej we Lwowie.

Pierwszym kierownikiem katedry został prof. dr inż. Wiesław Chrzanowski, który po ukończeniu studiów w Politechnice Charlottenburgu, w roku 1905, pracował w zakładach Westfalii i Nadrenii, gdzie zasłynął jako doskonały konstruktor silników parowych i gazowych. We lwowskiej uczelni pracował od roku 1912, tzn. od mianowania go profesorem Politechniki Lwowskiej i powołania na stanowisko kierownika nowo utworzonej Katedry, do połowy roku 1918. W trudnych latach wojennych: 1916/17 i 1917/18 pełnił funkcję dziekana Wydziału Budowy Maszyn. W roku 1919 został profesorem Politechniki Warszawskiej. W roku 1920 pełnił urząd Ministra Przemysłu Rzeczypospolitej Polski. Był członkiem założycielem Akademii Nauk Technicznych w Warszawie. W roku akademickim 1932/33 był rektorem Politechniki Warszawskiej. Przyczynił się do rozwoju myśli konstrukcyjnej silników cieplnych, pozostawiając po sobie dużą spuściznę publicystyczną dotyczącą silników cieplnych (m.in. podręczniki: Turbiny Parowe, Cylindry Maszyn Spalinowych, Stawidła Maszyn Parowych i inne). Zmarł 5 grudnia 1940 roku w Warszawie. Profesor Politechniki Śląskiej Kazimierz Kutarba uważał się za ucznia prof. ChrzanowskiEGO.

Następnym kierownikiem Katedry Budowy Silników Tłokowych Wydziału Mechanicznego Politechniki Lwowskiej został, w roku 1918, prof. dr inż. Ludwik EBERMan -jak go nazywa prof. Robert Szewalski- najwyższy autorytet jako inżynier i z Bożej Łaski konstruktor, potężny filar Wydziału i Uczelni, przydający im blasku i chwały.

Ludwik EBERMan urodził się w Wiedniu 14 kwietnia 1885. Szkoły podstawową i średnią kończył we Lwowie, gdzie w roku w roku 1903 uzyskał świadectwo dojrzałości. W tym samym roku rozpoczął studia na Wydziale Budowy Maszyn Szkoły Politechnicznej we Lwowie, które ukończył w roku 1907. Następny rok spędził w Politechnice w Pradze. Po tym zatrudnił się jako konstruktor w fabryce maszyn Zieleniewskiego w Krakowie. W latach 1910-1914 pracował jako konstruktor i szef oddziału silników okrętowych w fabryce Man (Maschinenfabrik Augsburg-Nurnberg) w Augsburgu. W roku 1914 Ludwik EBERMan został powołany na profesora Szkoły Politechnicznej we Lwowie. W momencie wybuchu wojny został jednak zatrzymany w fabryce Man (do roku 1918), gdzie według jego projektów i pod jego kierownictwem wykonano ponad 500 silników do łodzi podwodnych.

W roku 1918 powrócił do kraju i objął kierownictwo Katedry Budowy Silników Tłokowych (Parowych i Spalinowych). W Traktacie Wersalskim zapisano, że prof. Ludwik EBERMan nie może pracować po wojnie na terenie Austrii i Niemiec. W 84 wyniku zmiany granic mógł bez przeszkód powrócić do Lwowa i pracować w macierzystej Uczelni.

Wykłady prof. EBERManA cieszyły się ogromnym powodzeniem i to zarówno wśród studentów, jak i konstruktorów spoza Uczelni. Mając ogromne własne doświadczenie profesor uczył filozofii konstrukcji, w której zarówno kształt ogólny, jak i każdy szczegół powinny mieć pełne uzasadnienie. Co roku wykłady zmieniały się w szczegółach i omawianych przykładach. Studenci konstruktorzy, dla których projekt kursowy z silnika tłokowego był obowiązkowy, po kilka razy uczęszczali na wykłady profesora. Przebrnięcie przez te wykłady i ćwiczenia konstrukcyjne świadczyło o osiągnięciu dojrzałości konstrukcyjnej inżyniera. Ćwiczenia konstrukcyjne prof. EBERMan prowadził sam. Zajęcia te przemieniały się zwykle w zajęcia seminaryjne, gdyż konsultowane przez Profesora rozwiązania konstrukcyjne studentów, były poddawane szerokiej analizie i podawane były nowe warianty rozwiązań. Uczestniczyło zwykle duże grono słuchaczy.

Współpracownicy prof. EBERManA pracowali nad rozwojem i doskonaleniem silników tłokowych, projektowaniem prototypów o coraz to większej mocy jednostkowej, dla zakładów krajowych i zagranicznych. Zespół prof. EBERManA i jego biuro projektowe wykonywało projekty dla następujących fabryk w Polsce: Warszawskiej Spółki Akcyjnej Budowy Parowozów (która w 1925 r. podjęła produkcję silników Diesla), Zakładów Lilpopa w Warszawie, Zakładów Ostrowieckich i Zakładów Cegielskiego w Poznaniu.

W Katedrze Budowy Silników Tłokowych Wydziału Mechanicznego Politechniki Lwowskiej pracowali następujący przyszli profesorowie: Adolf Polak – prof. Politechniki Gdańskiej, członek Pan, Oktawian Popowicz – prof. Politechniki Śląskiej, Kazimierz Sulima-Szawłowski – po roku 1945 profesor, organizator i kierownik Katedr Silników Spalinowych w Politechnice: Śląskiej, Krakowskiej i Wrocławskiej oraz w Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Wszyscy trzej Profesorowie w Polsce powojennej godnie prezentowali konstrukcyjną szkołę prof. EBERManA.

Profesor EBERMan był współautorem znanego w świecie dzieła: Fopplstrombeck-EBERMan – Schnellaufende Dieselmaschinen, w którym opracował rozdziały poświęcone konstrukcji i projektowaniu silników spalinowych. Inne znane publikacje Profesora to: Konstrukcje maszyn dla pary wysoko przegrzanej (1910), Motory Diesla do napędu okrętów (1912- praca doktorska) i Lokomotywy Diesel-elektryczne(1929).

W roku 1938 prof. dr inż. Ludwik EBERMan wobec osobistego zagrożenia, opuścił Lwów i wyjechał do Szwajcarii.

W latach 1927-41 w Katedrze Budowy Turbin i Turbokompresorów pracował przyszły profesor Politechniki Lwowskiej oraz Politechniki Gdańskiej i członek rzeczywisty Pan prof. dr hab. inż. Robert Szewalski. Odegrał on dużą rolę w końcowych latach istnienia Politechniki Lwowskiej, o czym wspomiano już w krótkim opisie historii Uczelni.

Robert Szewalski urodził się w Nisku (nad Sanem) 16 sierpnia 1903 roku. Do szkół uczęszczał we Lwowie, lecz w roku 1920 przerwał naukę i walczył w obronie Lwowa oraz na szlaku bojowym aż do rzeki Boh. Po złożeniu egzaminu dojrzałości podjął studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej, które ukończył z wyróżnieniem w roku 1929. W czasie studiów (od 1927 r.) pracował jako asystent w Katedrze Mechaniki Technicznej. W roku 1930 wyjechał, jako stypendysta Funduszu Kultury Narodowej do Berlina do Fabryki Aeg, aby 86 tam odbyć staż w zakładach produkujących turbiny parowe. Następnie przeniósł się do Monachium i w Politechnice słuchał wykładów wybitnych profesorów (m. in. Nusselta). Do kraju powrócił w roku 1933. Pracę doktorską obronił w roku 1935. Od roku 1933 do 1939 pracował w Katedrze Budowy Turbin Parowych i Turbokompresorów. W roku 1937 odbył kolejny staż w Zakładach Brown Boveri w Baden k. Zurychu. W następnym roku bronił pracę habilitacyjną z teorii regulacji turbin parowych. W czasie wojny walczył w pułku lotniczym. Po zakończeniu walk wrócił do Lwowa i tutaj przebywał do roku 1945. W roku 1941 zorganizował Katedrę Teorii Mechanizmów i Maszyn, w której zajmował się kinematyką mechanizmów i dynamiką maszyn oraz teorią regulatorów.

W czasie okupacji niemieckiej pracował jako kierownik warsztatu mechanicznego we Lwowie. W roku 1944 roku powrócił na uczelnię jako profesor i kierownik Katedry Turbin Parowych i Gazowych, zachowując jednocześnie kierownictwo Katedry Teorii Mechanizmów i Maszyn. Brał udział w odbudowie energetyki lwowskiej. Po odmówieniu podpisania rezolucji Pkwn w styczniu 1945 roku, w październiku opuścił rodzinny Lwów i na stałe przeniósł się do Gdańska.

W Politechnice Gdańskiej zorganizował Katedrę Turbin Parowych i Gazowych. W pierwszych latach powojennych objeżdżał Polskę zaznajamiając się z ze stanem energetyki i przemysłu turbinowego, zaś w roku 1947 w Stanach Zjednoczonych zapoznawał się ze stanem światowej techniki turbinowej. Po powrocie do kraju zorganizował Katedrę Turbin Parowych i Gazowych w Politechnice Wrocławskiej. W roku 1950 powierzono mu obowiązki dziekana Wydziału Budowy Okrętów Politechniki Gdańskiej, a roku następnym został rektorem Politechniki Gdańskiej. W czasie rektorowania prof. SzewalskiEGO podwoiła się kubatura budynków Politechniki, zbudowano nowoczesne laboratoria i sześć nowych domów studenckich. W grudniu 1953 roku Profesor zorganizował Zakład Maszyn Wirnikowych Pan, który w 1956 roku przemianowano w Instytut Maszyn Wirnikowych. Wobec wzrostu kadry Instytutu i stanowisk badawczych w latach 1966-70 stanął w Gdańsku-Wrzeszczu nowoczesny gmach Instytutu.

W roku 1961 prof. Robert Szewalski został członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk, a w roku 1967 Pan wydał -w czterdziestolecie pracy naukowej Profesora- Księgę Jubileuszową pt. Zagadnienia Maszyn Przepływowych, której prace naukowe zamieściło prawie 90-ciu autorów (w tym 45 z zagranicy). W roku 1970, po siedemnastu latach kierowania Instytutem, przeszedł do wyłącznej pracy w Politechnice Gdańskiej. Trzy lata później, osiągnąwszy wiek emerytalny, Profesor przeszedł w stan spoczynku, nie zmniejszając swojej aktywności naukowej. Prezentował swoje osiągnięcia naukowe w Moskwie i Leningradzie, w roku 1975 wykładał w Uniwersytecie w Stuttgarcie jako Gastprofesor, a następnie wygłosił cykl wykładów w uczelniach Hannoveru. W roku 1976 prof.. Szewalski wyjechał do Stanów Zjednoczonych, jako visiting professor Brown University w Providence. Z tej okazji wizytował kilka czołowych uniwersytetów w Stanach Zjednoczonych m.in.: California Institute of Technology w Pasadenie oraz uniwersytety w Berkeley, Los Angeles i An Arbor.

W roku 1977 Profesor obchodził swoje pięćdziesięciolecie pracy naukowej. W roku 1984 został Prezesem Gdańskiego Oddziału Pan i członkiem Prezydium Pan. Na konferencjach naukowych w Polsce i na świecie prezentował nowe koncepcje obiegów termodynamicznych i problemy techniki turbinowej. Uczynił to także w Instytucie Techniki Cieplnej Politechniki Śląskiej, gdzie na zebraniu naukowym przedstawił koncepcję realizacji obiegu siłowni cieplnej na parametry nadkrytyczne. Zakłady Brown Boveri zastosowały w turbinie o mocy 1200 MW łopatkę -pomysł prof. SzewalskiEGO- o zróżnicowanym zgięciu. Był promotorem 37 prac doktorskich. Był też inicjatorem budowy i twórcą turbiny TP2 o mocy 2,3 MW (uruchomionej w Elblągu 1953 r.), był to wtedy największy polski silnik cieplny. Prof. Szewalski otrzymał wiele wyróżnień państwowych i naukowych w kraju i zagranicą. Profesor Szewalski utrzymywał serdeczne stosunki z prof. OchęduszkĄ i żywo interesował się osiągnięciami śląskiej szkoły termodynamiki, którą wysoko cenił. Zmarł 8 lutego 1993 r.

Katedra Turbin Parowych i Turbokompresorów została powołana w roku 1925 na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej. Była to pierwsza w Polsce katedra w tej dyscyplinie naukowo-technicznej. Pierwszym kierownikiem Katedry został prof. dr inż. Wilhelm Borowicz. Wilhelm Borowicz urodził 7 lipca 1882 w Kurlandii. Do szkoły średniej uczęszczał w Rydze i Smoleńsku. W 1901 roku rozpoczął studia matematyczne w Uniwersytecie Moskiewskimi, które ukończył z tytułem kandydata nauk matematycznych (1905 r.). Po tym przeniósł się do Monachium i na Wydziale Budowy Maszyn w tamtejszej Politechnice, po trzech latach ukończył studia uzyskując tytuł inżyniera mechanika. Po studiach pracował w niemieckich fabrykach (m.in. w fabryce turbin Allgemeine ElektrizitatsGesellschaft w Berlinie). W czasie pracy przemysłowej obronił doktorat w Politechnice Monachijskiej. Po wojnie dr inż. Wilhelm Borowicz przenosi się do Poznania i stąd w roku 1924 został powołany na stanowisko profesora Politechniki Lwowskiej i kierownika nowo powołanej Katedry.

Prof. Borowicz prowadził zajęcia z budowy turbin parowych, konstrukcji turbin parowych, sprężarek wirnikowych i drgań maszyn. Wydał prace monograficzne i przyczynkowe z dziedziny wykładanych przedmiotów, współpracując z Polskim Komitetem Normalizacyjnym w zakresie norm dotyczących turbin parowych. Prowadził szeroką współpracę z przemysłem. Dwukrotnie pełnił obowiązki dziekana Wydziału Mechanicznego Politechniki Lwowskiej (w latach 1932/33 i 1935/36). Po odejściu prof. HuberA do Politechniki Warszawskiej, przez kilka lat opiekował się Katedrą Mechaniki Technicznej Wydziału Mechanicznego i prowadził wykłady z: mechaniki technicznej, hydrodynamiki i wytrzymałości materiałów. W roku 1942 przestał pracować w Politechnice i nie podjął pracy w wyższej uczelni po wojnie

[edytuj] Instytut Techniki Cieplnej

[edytuj] Utworzenie Instytytu

W dniu 1 października 1945 roku, na mocy rozporządzenia Ministra Oświaty, została utworzona w Politechnice Śląskiej Katedra Termodynamiki Technicznej. Pierwszym kierownikiem Katedry był zastępca profesora Stanisława Ochęduszki inż. Julian Ziemnicki. Wykłady z termodynamiki i laboratorium maszynowego prowadził początkowo prof. Kazimierz Sulima-Szawłowski, kierownik i organizator trzech katedr na Wydziale Mechanicznym.

Prof. dr hab. inż. Stanisław Ochęduszko objął po przyjeździe do Gliwic kierownictwo Katedry Termodynamiki, która została przemianowana w roku 1947 na Katedrę Teorii Maszyn Cieplnych. Równocześnie pracę w Katedrze rozpoczęli wychowankowie i pracownicy Politechniki Lwowskiej. Katedra Teorii Maszyn Cieplnych specjalizowała się w zagadnieniach termodynamiki technicznej, przepływu ciepła, gospodarki cieplnej i pomiarów maszyn cieplnych oraz opiekowałasię specjalnością ruchowo-energetyczną na Wydziale Mechanicznym Politechniki Śląskiej. Pracownicy Katedry Teorii Maszyn Cieplnych prowadzili wykłady i ćwiczenia niemal na wszystkich wydziałach uczelni.

Na początku swej pracy w Politechnice Śląskiej prof. Ochęduszko objął też kierownictwo Katedry Pomiarów Maszyn Cieplnych – zorganizowanej przez prof. Kazimierza Sulimę-Szawłowskiego w 1945 r. Od zaraz rozpoczął organizowanie Laboratorium Maszynowego. Pierwszą część laboratorium uruchomiono już jesienią roku 1946 na terenie Uczelni. Ćwiczenia początkowo ze studentami na terenie zakładów przemysłowych (Huta Pokój – Oddział Gliwice, Rzeźnia Miejska w Gliwicach i w innych). Dzięki pomocy przemysłu, podarowano Katedrze wiele cennych przyrządów, od roku akademickiego 1950/51 wszystkie ćwiczenia laboratoryjne z techniki cieplnej, przeprowadzano już na terenie Politechniki. W tym czasie podjęto trud budowy Laboratorium Maszynowego, które później nazwano Halą Maszyn Cieplnych. Prof. Ochęduszko był kierownikiem Katedry Pomiarów Maszyn Cieplnych do końca roku akademickiego 1948/49, a następnie był jej opiekunem naukowym (do roku 1961), gdy obowiązki kierownika katedry pełnili zastępca profesora mgr inż. Adam Markowski i dr inż. Czesław Graczyk.

W styczniu 1947 roku prof. dr hab. inż. Stanisław Ochęduszko został profesorem zwyczajnym teorii maszyn cieplnych. Musiał w Gliwicach zaczynać proces kształcenia prawie od zera. Uważał, że głównym celem jego działania powinno być dostarczenie przemysłowi dobrych inżynierów, by uzupełnić straty poniesione w czasie wojny. Zrezygnował więc na razie ze swoich ambicji (mimo, że w czasie okupacji miał prawie przygotowane swe główne dzieło Teorię Maszyn Cieplnych) i przetłumaczył dwie książki prof. Nusselta (Termodynamika Techniczna oraz Teoria Maszyn Cieplnych) i jedną prof. Boye (Gospodarka Cieplna w Siłowniach Parowych) wydając je przy pomocy Wydawnictwa Bratniaka Politechniki Śląskiej i Komisji Wydawnictw Departamentu Kadr Szkolenia Zawodowego Ministerstwa Oświaty. W ten sposób młodzież uzyskała szybciej pomoc dydaktyczną. Profesor Ochęduszko często i z satysfakcją wspominał pierwsze roczniki powojennych studentów w Politechnice Śląskiej. Nazywał ich „złotą młodzieżą”. Twierdził, że takich studentów nie spotkał ani wcześniej ani później. Młodzież spragniona wiedzy, tłumnie zapełniała sale wykładowe, przyjmowała bez protestów bardzo duże wymagania na egzaminach. Profesor uważał, że to dzięki tej kadrze inżynierskiej udało się szybko odbudować polski przemysł.

W pierwszych latach powojennych Katedra Teorii Maszyn Cieplnych udzielała pomocy innym uczelniom. W latach 1947-50 prof. Stanisław Ochęduszko i dr Witold Około-Kułak prowadzili wykłady w Politechnice Wrocławskiej i w Politechnice Gdańskiej. Prof. Stanisław Ochęduszko kierował Katedrą Termodynamiki w Politechnice Wrocławskiej, gdzie prowadził wykłady z termodynamiki, a Witold Około-Kułak z teorii maszyn cieplnych i zasad ruchu ciepła na Wydziałach Mechanicznym i Elektrycznym. We Wrocławiu prof. Ochęduszko zorganizował przykatedralne Laboratorium Kalorymetryczne. Dr inż. Witold Około-Kułak w latach 1950-53 kierował Katedrą Teorii Maszyn Cieplnych Politechniki Gdańskiej, jako zastępca profesora i prowadził wykłady z termodynamiki na wydziałach: Mechanicznym, Budowy Okrętów i Elektrycznym, gdzie wykładał też gospodarkę cieplną. W roku 1953 przeniósł się ponownie do Politechniki Śląskiej na stanowisko zastępcy kierownika Katedry Teorii Maszyn Cieplnych.

[edytuj] Wydział Mechaniczno-Energetyczny

Z inicjatywy prof. Stanisława Ochęduszki decyzją Prezydium Rządu został powołany w roku 1953 w Politechnice Śląskiej Wydział Mechaniczno-Energetyczny. Organizację Wydziału powierzono prof. dr hab. inż. Stanisławowi Ochęduszce. W jego strukturze, obok Katedry Teorii Maszyn Cieplnych (i innych ośmiu Katedr: Części Maszyn, Pomiarów Maszyn Cieplnych, Kotłów i Siłowni Parowych, Pomp i Silników Wodnych, Cieplnych Maszyn Wirnikowych, Silników Spalinowych, Urządzeń Elektrycznych w Energetyce Cieplnej, Inżynierii i Konstrukcji Aparatury Chemicznej), znalazła się również nowo utworzona Katedra Energetyki Cieplnej. Jej pierwszym kierownikiem był prof. Stanisław Ochęduszko. Prof. Stanisław Ochęduszko był również w latach 1953-1955 pierwszym dziekanem Wydziału Mechaniczno-Energetycznego Politechniki Śląskiej. W czasie organizacji Wydziału Mechaniczno-Energetycznego krystalizowały się programy studiów poszczególnych kierunków i powoływano nowe specjalności, w zależności od potrzeb zgłaszanych przez przemysł. Od początku Wydziału kształcono studentów na trzech kierunkach: Energetyki Cieplnej (w elektroenergetyce, hutnictwie i gazownictwie), Maszyn i Urządzeń Energetycznych oraz Aparatury i Urządzeń Przemysłu Chemicznego.

Prof. zw. dr hab. inż. Stanisław Ochęduszko (1899 – 1969)

• Kierownik Katedry Teorii Maszyn Cieplnych Politechniki Lwowskiej (1934- 1946)
• Kierownik Katedry Teorii Maszyn Cieplnych Politechniki Śląskiej (1949- 1969)
• Kierownik Katedry Teorii Maszyn Cieplnych Politechniki Wrocławskiej (1946- 1950)
• Kierownik Katedry Energetyki Cieplnej Politechniki Śląskiej (1953- 1957)
• Doktor honoris causa Politechniki Śląskiej
• Członek korespondent Pan

Należy dodać, że również Politechnika Wrocławska uważa do tej pory profesora Ochęduszkę za jednego z twórców Wydziału Mechanicznego-Energetycznego we Wrocławiu.

Za twórców wydziału Mechanicznego-Energetycznego należy uważać wybitnych profesorów Politechniki Lwowskiej prof. Stanisława Ochęduszkę i prof. Roberta Szewalskiego, a także profesorów: Teodora Wróblewskiego, Mieczysława Sąsiadka i Wiktora Wiśniowskiego. Zorganizowali oni podstawowe katedry oraz, począwszy od 1947 roku, podjęli wykłady kształcąc wyspecjalizowanych studentów, spośród których w dużej mierze rekrutowali się późniejsi pracownicy naukowi i dydaktyczni Wydziału. Wydział Mechaniczno-Energetyczny Politechniki Wrocławskiej rozpoczął działalność 1 września 1954 roku i istnieje do dnia dzisiejszego.

[edytuj] Ochęduszko rektorem

W przełomowym roku 1956 prof. dr hab. inż. Stanisław Ochęduszko został wybrany (po raz pierwszy po wojnie w wolnych wyborach) rektorem Politechniki Śląskiej. Jego rządy w rektoracie trwały 1000 dni (01. 12. 1956 - 31. 08. 1959). Drugiej kadencji nie mógł się podjąć ze względu na stan serca. Minister Szkolnictwa Wyższego „rektorowanie” Profesora nazwał „tyranią oświeconą”, za którą został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. W roku 1961 prof. Ochęduszko został wybrany na członka korespondenta Polskiej Akademii Nauk. Liczne instytucje naukowe (Śląski Instytut Naukowy, Główny Instytut Górnictwa, Instytut Maszyn Przepływowych Pan, Centralny Urząd Jakości Miar. Zakład Pan do Gop, Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla) wybierały go do swych Rad Naukowych. Na początku pracy w Politechnice Śląskiej był przez sześć lat przewodniczącym Komisji Egzaminu Dyplomowego na Wydziale Mechanicznym. Przez wiele lat był członkiem Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej dla Samodzielnych Pracowników Nauki. Był też członkiem Państwowej Rady d.s. Gospodarki Paliwami i Energią przy Radzie Ministrów.

Członkowie Rady Wydziału Mechanicznego Energetycznego – lata sześćdziesiąte:

• prof. Czesław Graczyk,
• prof. Józef Folwarczny,
• prof. Stanisław Gdula,
• prof. Jan Szargut,
• prof. [[Kazimierz Kutarba,
• prof. Witold Około-Kułak,
• doc. Stanisław Kopeć,
• prof. Ryszard Petela.

Oprócz kształcenia studentów w Katedrze Teorii Maszyn Cieplnych Politechniki Śląskiej postępowało szkolenie kształcenia kadry naukowej. Na początku pracy w Gliwicach Profesor miał tylko dwóch adiunktów przybyłych ze Lwowa. W Politechnice Śląskiej oraz w innych uczelniach pracowali lub dalej pracują jego wychowankowie: prof. Witold Około-Kułak- Politechnika Gdańska i Politechnika Śląska, prof. Jan Szargut – Politechnika Śląska, prof. Czesław Graczyk – Politechnika Śląska, prof. Jan Sentek – Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie i Politechnika. Krakowska, prof. Ludwik Miller – Politechnika. Śląska., prof. Józef Folwarczny – Politechnika Śląska., prof. Zbigniew Pietrzyk – Politechnika Śląska i Politechnika Krakowska, prof. Stanisław Dawidowicz – Politechnika Częstochowska ,prof. Stanisław Jerzy Gdula – Politechnika Śląska, Politechnika Łódzka i Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku, prof. Tadeusz Bes – Politechnika Szczecińska i Wyższa Szkoła Wojskowa w Hamburgu, prof. Józef Pientka – Politechnika Poznańska. i prof. Jerzy Tomeczek – Politechnika Śląska. Prof. Ochęduszko wypromował 16 doktorów nauk technicznych. Mimo swej skrupulatności nie potrafił podać liczby prac doktorskich i habilitacyjnych, o których wydał opinię.

Po wojnie w Polsce brakowało specjalistycznych zakładów pomiarowych i badawczych (jakim jest teraz np. Energopomiar). W związku z tym prawie wszystkie prace dyplomowe w Katedrze Teorii Maszyn Cieplnych realizowano w przemyśle, rozwiązując wiele aktualnych zagadnień. Wymagało to od pracowników katedry poświęcania na to większego czasu i zaangażowania. Mówił o tym Profesor na ostatnim zebraniu Katedry Teorii Maszyn Cieplnych w 1969 r.. Brzmiało to jakby usprawiedliwienie, że nie udało Mu się zrobić jeszcze więcej. Taki sposób prowadzenia prac dyplomowych był jednak korzystny i dla dyplomantów, jak i pracowników naukowych katedry. Jedni i drudzy zapoznawali się z problemami przemysłowymi i mogli w przyszłości wykorzystać je w dalszej pracy. Oczywistym jest, że najbardziej na tym korzystał przemysł.

Wykłady Profesora dawały kształconym inżynierom podstawy teoretyczne i praktyczne do organizowania w przemyśle racjonalnej gospodarki energetycznej. Wraz z przybyłymi ze Lwowa współpracownikami, skupiał wokół siebie młodszych pracowników nauki i budował to, co później nazwano Śląską Szkołą Termodynamiki. A oto co na ten temat napisał prof. dr hab. inż. Robert Szewalski: Gliwicka szkoła termodynamiki, szkoła prof. Ochęduszki, stała się synonimem rzetelnego systemu nauczania i pracy naukowej, opartego na głębokiej znajomości podstaw teoretycznych i rozwijanej bogatej, współczesnej tematyki tej dyscypliny.

W latach 1953-55 ukazało się monumentalne dzieło prof. Ochęduszki, trzytomowa Teoria Maszyn Cieplnych, wydana przez Państwowe Wydawnictwo Techniczne. Podręcznik ten dzięki jasnemu formułowaniu zasad i praw termodynamiki oraz przekonywującej interpretacji działania maszyn i urządzeń cieplnych stał się na długie lata podstawą wykształcenia inżynierskiego polskich energetyków. Za to dzieło Profesor otrzymał Nagrodę Państwową II stopnia w dziedzinie nauki i nagrodę honorową wydawnictwa. W roku 1964 ukazała się w Wnt Termodynamika Stosowana ostatnie wielkie dzieło prof. Ochęduszki. Ujęto w nim podstawowe wiadomości z termodynamiki, przepływu ciepła, teorii silników, maszyn i urządzeń cieplnych, znacznie unowocześnione w stosunku do Teorii Maszyn Cieplnych. Zarówno podręczniki, jak i wykłady prof. Ochęduszki były ciągle uzupełniane nowościami. Termodynamika Stosowana była jednym z pierwszych podręczników w Polsce, w którym konsekwentnie zastosowano Międzynarodowy Układ Jednostek Miar (SI). Profesor był wielkim entuzjastą wprowadzania układu SI do praktyki dydaktycznej i naukowej.

W roku 1957 z inicjatywy prof. Stanisława Ochęduszki została powołana na Wydziale Mechaniczno-Energetycznym Politechniki Śląskiej nowa specjalizacja pod nazwą „Energetyka jądrowa”. W tym samym roku kierownictwo Katedry Energetyki Cieplnej objął doc. Jan Szargut, który doktoryzował się w roku 1955 na podstawie rozprawy dotyczącej dziedziny analizy egzergetycznej. W katedrze tej była rozwijana przede wszystkim specjalność „Gospodarka cieplna”. W końcu lat pięćdziesiątych i w latach sześćdziesiątych w Katedrze Energetyki Cieplnej notuje się specjalne nasilenie prac nad analizą egzergetyczną, których rezultatem były m. in. trzy prace doktorskie. Pracami kierował profesor Jan Szargut, a ich uwieńczeniem była unikatowa w skali światowej monografia pt. Egzergia, napisana przez Jana SzargutA oraz Ryszarda PetelĘ, a wydana przez Wydawnictwo Nauk Technicznych w roku 1965. Książka została przetłumaczona na język rosyjski i wydana w roku 1968 w Moskwie.

Wyniki prac prof. Jana Szarguta i jego zespołu nad analizą egzergetyczną są warte podkreślenia ze względu na fakt, że w krajach Europy Zachodniej i w Usa nasilenie prac w tej dziedzinie notuje się dopiero na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych.

W latach 1960-62 prof. Jan Szargut pełnił funkcję dziekana Wydziału Mechaniczno-Energetycznego. W roku 1960 ukazał się Zbiór zadań z termodynamiki technicznej napisany pod redakcją prof. prof. Stanisława Ochęduszki i Jana SzargutA. Współautorami podręcznika byli: Henryk Górniak, Antoni Guzik i Sławomir Wilk. W roku 1961 Katedra Teorii Maszyn Cieplnych zorganizowała Iii Zjazd Jednoimiennych Katedr Termodynamiki. Przewodniczącym komitetu organizacyjnego był prof. Stanisław Ochęduszko. Doc. dr inż. Jan Szargut i doc. dr inż. Witold Około-Kułak uzyskali w roku 1962 tytuły profesorów nadzwyczajnych. W roku 1964 ukazała się w Wnt Termodynamika Stosowana ostatnie wielkie dzieło prof. Ochęduszki. W roku 1967 dr inż. Antoni Guzik, pracownik Katedry Energetyki Cieplnej, objął stanowisko docenta w Wyższej Szkole Inżynierskiej w Opolu. Doc. Guzik już jako student trzeciego roku został zatrudniony w Katedrze Teorii Maszyn Cieplnych. W roku1957 przeszedł do Katedry Energetyki Cieplnej po objęciu jej kierownictwa przez prof. Jana SzargutA. Pracę doktorską obronił w roku 1966. Po przejściu do Wsi Opole przez wiele lat wykładał termodynamikę. W roku 1981 został wybrany rektorem Wsi Opole. Odwołany został przez władze stanu wojennego.

W Katedrze Energetyki Cieplnej, obok analizy egzergetycznej, należy wymienić drugi unikatowy kierunek badań jakim były zastosowania rachunku wyrównawczego w technice cieplnej. W końcu lat 60-tych w Katedrze Energetyki Cieplnej rozwijano również badania w dziedzinie zastosowania metod numerycznych w przepływie ciepła. Jako pierwsze w Polsce podjęto badania systemowe w energetyce przemysłowej.

W październiku 1969 roku odszedł na emeryturę prof. Stanisław Ochęduszko zostawiając zespół wychowanych przez siebie pracowników naukowych, który uzyskał miano śląskiej szkoły termodynamiki. W tym samym roku, w dniu inauguracji nowego roku akademickiego, prof. Stanisław Ochęduszko otrzymał tytuł doktora honoris causa Politechniki Śląskiej. W grudniu 1969 roku prof. Stanisław Ochęduszko umiera. Odszedł wybitny uczony oraz wychowawca licznej kadry inżynierskiej i naukowej. Śmierć prof. S. Ochęduszki była niepowetowaną stratą dla nauki polskiej, a w szczególności dla Politechniki Śląskiej.

Profesor Ochęduszko był wybitnym wykładowcą i bardzo dobrym dydaktykiem. Jego wykład miał cechy wykładu matematyczno-fizycznego, doskonale zorganizowanego. Pisał bardzo starannie na tablicy. Nigdy nie przepisywał z kartki, chociaż na wykład przynosił notatki, kładł je na stole i czasami pod koniec godziny wykładowej sprawdzał, czy wyłożył to co zamierzał. Główną uwagę zwracał na to, by luźne wiadomości przekształcać w wiedzę i dlatego kładł bardzo duży nacisk na rozwiązywanie zadań. Na egzaminy czy kolokwia student mógł sobie przynosić dowolne podręczniki i korzystać z nich przy rozwiązywaniu zadań. Od współpracowników wymagał, aby tematy zadań dotyczyły konkretnych zjawisk fizycznych i technicznych. W ciągu semestru w Katedrze często odbywały się ogólne zebrania pracowników poświęcone aktualnym zagadnieniom dydaktycznym.

Wychowankowie Profesora byli więc bardzo dobrze przygotowani do pracy i zajmowali wysokie stanowiska w energetyce i przemyśle. Absolwenci Profesora, oprócz poznania zasad termodynamiki, wynosili dzięki niemu także przekonanie o konieczności rzetelnego postępowania w życiu codziennym. Autorytet prof. zw. dr hab. inż. Stanisława Ochęduszki, w Politechnice Śląskiej i poza nią, był wielki i wyjątkowy. W tych czasach gdy nie znoszono sprzeciwu, Profesor protestował nieustannie: gdy niefortunnie zmieniano programy nauczania, likwidowano konieczne specjalizacje.

Prof. Ochęduszko opublikował około 70 oryginalnych prac naukowych. Nieraz ubolewał, ze pochłonięty sprawami dydaktycznymi i organizacyjnymi, nie mógł tak, jak Jego nauczyciel prof. zw. dr hab. inż. Roman Witkiewicz, więcej czasu poświęcić pracy badawczej. Prof. Ochęduszko szczególnie sobie cenił badania doświadczalne i zachęcał współpracowników do organizowania i przeprowadzania pomiarów.

Minęły pracowite i owocne lata działalności Profesora w Politechnice Lwowskiej oraz w Politechnice Śląskiej. Dzisiaj Profesor żyje w sercach wychowanków. Aula w nowym budynku Wydziału Mechanicznego Energetycznego została nazwana jego imieniem. Przy wejściu do Dyrekcji Instytutu Techniki Cieplnej wmurowano tablicę pamiątkową poświęconą Profesorowi Ochęduszce. Działa Studenckie Koło Naukowo Techniki Cieplnej imienia Profesora Ochęduszki. W dziesiątą rocznice śmierci Profesora Instytut Techniki Cieplnej Politechniki Śląskiej organizował ogólnopolską sesję naukową.

W stulecie urodzin Profesora Stowarzyszenie Wychowanków Wydziału Mechanicznego Energetycznego z udziałem Władz Wydziału Inżynierii Środowiska i Energetyki oraz Instytutu Techniki Cieplnej zorganizowały zjazd absolwentów i sesję naukową (połączone z obchodami stulecia urodzin prof. dr hab. inż. Tadeusza HoblerA, w przeszłości pracownika Katedry Teorii Maszyn Cieplnych we Lwowie i Wydziału Mechaniczno-Energetycznego Politechniki Śląskiej w Gliwicach).

W roku 1969 nastąpiło połączenie Katedry Teorii Maszyn Cieplnych i Katedry Energetyki Cieplnej. Powstała Katedra Podstaw Techniki Cieplnej, której kierownictwo objął prof. Jan Szargut, kontynuator tradycji śląskiej szkoły termodynamiki i twórca śląskiej szkoły energetyki cieplnej. W roku 1969 w Katedrze Podstaw Techniki Cieplnej zostało powołane Studium Doktoranckie Energetyki Cieplnej, które działało do 1981 roku. Początkowo jego kierownikiem był prof. Jan Szargut, w latach 1972-78 prof. Stanisław J. Gdula, a od roku 1978 prof. Józef Folwarczny. Prof. dr inż. Jan Szargut uzyskał w roku 1969 tytuł profesora zwyczajnego.

Tradycja śląska Instytutu Techniki Cieplnej jest związana także z historią Katedry Silników Spalinowych Politechniki Śląskiej, która została powołana 1 czerwca 1945 roku w Krakowie. W listopadzie tego samego roku została przeniesiona do Gliwic na Wydział Mechaniczny. Pierwszym jej kierownikiem był profesor Kazimierz Sulima-Szawłowski, który dyplom inżyniera mechanika uzyskał u profesora Ludwika EBERManA, światowej sławy konstruktora silników Diesla. Profesor Szawłowski kierował wtedy równocześnie Katedrą Silników Parowych w Politechnice Śląskiej, Katedrą Silników Cieplnych na Wydziale Elektromechanicznym Agh w Krakowie oraz Katedrą Budowy Silników Tłokowych w Politechnice Wrocławskiej.

W roku 1953 Katedra Silników Spalinowych weszła w skład nowo utworzonego Wydziału Mechaniczno-Energetycznego Politechniki Śląskiej. W tym samym roku przeszli do Katedry Silników Spalinowych adiunkci: Tadeusz Dziulak i Eryk Prugar. W roku 1957 Katedrę Silników Spalinowych przemianowano na Katedrę Cieplnych Maszyn Tłokowych, a jej kierownictwo objął zastępca profesora Eryk Prugar (po przejściu profesora Kazimierza Szawłowskiego do Politechniki Krakowskiej). Kierownikiem Zakładu Tłokowych Maszyn Parowych i Sprężarek w Katedrze został zastępca profesora Tadeusz Dziulak. W wyniku dalszej reorganizacji w roku 1969 Katedra Cieplnych Maszyn Tłokowych została przekształcona w Katedrę Eksploatacji Pojazdów, a jej kierownikiem został doc. dr inż. Eryk Prugar. Katedra ta weszła w roku 1971 w skład Instytutu Transportu i Komunikacji, którego organizatorem i dyrektorem był profesor Eryk Prugar. W roku 1973 Zakład Silników Spalinowych pod kierownictwem profesora PrugarA przeszedł do Instytutu Techniki Cieplnej Politechniki Śląskiej.

Śląską szkołę termodynamiki i energetyki cieplnej zwykło się utożsamiać z Instytutem Techniki Cieplnej Politechniki Śląskiej. W Politechnice Śląskiej działają jednak także dwie katedry, których kierownikami są profesorowie wywodzący się ze śląskiej szkoły termodynamiki i kontynuujący jej tradycje. Są to: Katedra Energetyki Procesowej kierowana przez prof. Jerzego Tomeczka oraz Katedra Technologii i Urządzeń Zagospodarowania Odpadów prowadzona przez prof. Janusza Wandrasza.

Również w innych uczelniach krajowych działali i działają profesorowie wychowani lub ukształtowani naukowo w śląskiej szkole termodynamiki:

• doc. Antoni Guzik – długoletni wykładowca termodynamiki w Wsi Opole (później w Politechnice Opolskiej),
• doc. Sławomir Wilk – długoletni wykładowca termodynamiki w Politechnice Częstochowskiej,
• prof. Stanisław J. Gdula – kierownik Katedry Termodynamiki Politechniki Łódzkiej, filia w Bielsku-Białej,
• prof. Józef Pientka – długoletni dyrektor Instytut Techniki Cieplnej i Silników Spalinowych Politechniki Poznańskiej,
• prof. Zygmunt Kolenda – kierownik Katedry Teorii i Inżynierii Procesów Metalurgicznych Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie,
• prof. Zbigniew Pietrzyk – długoletni dyrektor Instytutu Inżynierii Cieplnej i Ochrony Powietrza Politechniki Krakowskiej,
• prof. Andrzej Lesikiewicz – Wojskowa Akademia Techniczna w Warszawie i Politechnika Rzeszowska.
• prof. Tadeusz Bes – kierownik Katedry Techniki Cieplnej w Politechnice Szczecińskiej.

Do wychowanków śląskiej szkoły termodynamiki można również zaliczyć prof. prof. Teresę Styrylską i Kazimierza Maczka z Politechniki Krakowskiej oraz prof. Bohdana Mochnackiego z Politechniki Częstochowskiej. Do grona wybitnych przedstawicieli śląskiej szkoły termodynamiki i energetyki cieplnej, którzy pracowali lub pracuje za granicą należą: prof. Tadeusz Bes częściowo w Niemczech i częściowo w Polsce, prof. Ryszard Petela działający w ośrodkach naukowo-badawczych Kanady oraz prof. Jacek Żelkowski (RFN).

[edytuj] Andrzej Ziębik

Prof. dr hab. inż. Andrzej Ziębik (ur. 19 października 1939 roku w Strzemieszycach). Dyrektor Instytutu Techniki Cieplnej w Gliwicach (1993–2006), Przewodniczący Prezydium Komitetu Termodynamiki i Spalania PAN od 2003. Wykładowca akademicki w Politechnice Śląskiej.

[edytuj] Biografia

Studia wyższe ukończył na Wydziale Mechaniczno-Energetycznym Politechniki Śląskiej w roku 1963 uzyskując dyplom magistra inżyniera mechanika-energetyka. W tym samym roku został zatrudniony na stanowisku asystenta Katedrze Energetyki Cieplnej Politechniki Śląskiej. W roku 1969 obronił pracę doktorską na temat „Model matematyczny bilansu materiałowo-energijnego surowcowej huty żelaza”.

W roku 1976 uzyskał tytuł doktora habilitowanego nauk technicznych. na podstawie rozprawy pt. „Wpływ dodatku paliw zastępczych i podgrzania dmuchu na gospodarkę cieplną wielkich pieców”. Od roku 1970 pracował na stanowisku adiunkta, a od roku 1977 do roku 1987 na etacie docenta w Instytucie Techniki Cieplnej Politechniki Śląskiej. W roku 1987 uzyskał tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego. W roku 1993 został powołany na stanowisko profesora zwyczajnego w Politechnice Śląskiej.

Głównymi nurtami działalności naukowej Andrzeja Ziębika są zagadnienia procesowe energetyki cieplnej w hutnictwie oraz analiza systemowa w przemysłowej energetyce cieplnej.

Od roku akademickiego 1993/94 pełnił funkcję dyrektora Instytutu Techniki Cieplnej Politechniki Śląskiej. W latach 1978-93 był zastępcą dyrektora Instytutu Techniki Cieplnej do spraw naukowych. Kierownik Zakładu i Zespołu Gospodarki Cieplnej w Instytucie Techniki Cieplnej w latach 1978-2000, a od roku 2001 Kierownik Zakładu Energetyki Cieplnej i Chłodnictwa.

W latach 1978-89 sekretarz Komisji Energetyki Oddziału PAN w Katowicach; w latach 1990-92 wiceprzewodniczący tej Komisji. W latach 1984-90 prof. Ziębik był członkiem Komitetu Problemów Energetyki PAN, a od roku 1993 został członkiem prezydium tego Komitetu. Od roku 1991 jest członkiem Komitetu Termodynamiki i Spalania PAN, a od roku 1993 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Komitetu. W roku 2003 został wybrany przewodniczącym Prezydium Komitetu Termodynamiki i Spalania PAN. Profesor jest członkiem Polskiego Towarzystwa Mechaniki Teoretycznej i Stosowanej oraz International Association for Energy Economics.

W roku 1994 i ponownie w 1997 prof. Ziębik został wybrany do Komisji Badań Stosowanych Komitetu Badań Naukowych. Od marca 1998 roku jest członkiem Rady Konsultacyjnej przy Prezesie Urzędu Regulacji Energetyki. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim i Krzyżem Oficerskim Orderu odrodzenia Polski.

Profesor Andrzej Ziębik uzyskał wraz ze współpracownikami 4 patenty i 2 wzory użytkowe. W latach 1978-89 był konsultantem naukowo-technicznym w Hucie Kościuszko, a od roku 1990 do 2000 w Hucie Katowice.

[edytuj] Wydawnictwa

Jest autorem lub współautorem ponad 200 publikacji, w tym 7 książek i monografii oraz 8 podręczników akademickich.

Ważniejsze publikacje:

• Ausgewahlte Probleme der industriellen Energiewirschaft - Wydawnictwo Springer Verlag, 1976 w Austrii, współautor
• Wpływ parametrów dmuchu i czynników paliwowo-redukcyjnych na wskaźniki energetyczne zespołu wielkopiecowego - wyd. Ossolineum, 1983.
• Mathematical Modelling of Energy Management System of Industrial Plants - wyd. Ossolineum, 1990
• Przemysłowa energia odpadowa. Zasady wykorzystania. Urządzenia - wyd. WNT, 1993, współautor i inspirator
• Racjonalizacja użytkowania energii w zakładach przemysłowych. Poradnik audytora energetycznego - Fundacja Poszanowania Energii w Warszawie, 1994, współautor
• Podstawy energetyki cieplnej - 1998, wspóautor wraz z Janem Szargutem.