Czemierniki

Z Wikipedii

Współrzędne: 51°40'23" N 22°37'54" E51.6730556 22.6316667 (Czemierniki)

Czemierniki
Herb Czemiernik
Województwo	lubelskie
Powiat	radzyński
Gmina	Czemierniki
Położenie	51° 40' 23'' N 22° 37' 54'' E
Liczba mieszkańców (2006)  • liczba ludności	1700
Strefa numeracyjna (do 2005)	83
Kod pocztowy	21-306
Tablice rejestracyjne	LRA
Położenie na mapie Polski Czemierniki
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Czemierniki – wieś w Polsce położona na Wysoczyźnie Lubartowskiej, w województwie lubelskim, w powiecie radzyńskim, w gminie Czemierniki.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bialskopodlaskiego.

Miejscowość jest siedzibą gminy Czemierniki.

Spis treści 1 Rys historyczny 2 Ludzie związani z Czemiernikami 3 Zabytki 4 Czemierniki Galeria 5 Bibliografia 6 Linki zewnętrzne

[edytuj] Rys historyczny

Pierwsze ślady osadnictwa odnaleziono w miejscowości Niewęgłosz. Znajduje się tam grodzisko datowane na X-XI wiek. Genealogia nazwy Czemierniki pochodzi prawdopodobnie od trującej rośliny o nazwie ciemiernik, która swojego czasu obficie występowała na tych terenach. Lokacja wsi Czemierniki przypadła na lata 1253-1325 wzniesiono wówczas kościół rzymskokatolicki pw. św. Stanisława, oraz założono parafię w archidiakonacie lubelskim w ziemi sandomierskiej. Wówczas to wieś była w posiadaniu rodu rycerskiego Dębińskich.

Złoty okres Czemiernik przypadł na XVI wiek. Wieś staje się wówczas własnością rodu Firlejów. Mikołaj Firlej za zasługi wojenne pod Smoleńskiem otrzymał od króla Zygmunta I Starego przywilej przenoszący Czemierniki na prawo miejskie magdeburskie. Zmienia się wówczas wygląd miasta, otrzymuje ono wydłużony rynek, samorząd miejski i herb. Czemierniki stają się ważnym ośrodkiem handlowo-usługowym.

W okresie od października 1625 roku, do stycznia 1626, w rezydencji Henryka Firleja schronił się wraz z rodziną i dworem król Zygmunt II Waza, który obawiał się panującej wówczas w Krakowie zarazy.

W 1655 roku miasto zostało zniszczone przez Szwedów. W II poł. XVII wieku przeszło w ręce Jana III Sobieskiego, a następnie w ręce jego syna Jakuba. W 1703 r. zezwolił on Żydom na osiedlanie się w Czemiernikach, oraz wyznaczył dla nich odrębny cmentarz.

W 1719 roku miasto przeszło w ręce Stefana Humięckiego. Kolejnym właścicielem Czemiernik został Stanisław Małachowski. W 1809 roku miejscowość stała się własnością Urszuli, córki Konstancji i Dominika Radziwiłłów.

Kolejnym właścicielem Czemiernik został generał Wincenty Krasiński, choć formalnym właścicielem był jego syn Zygmunt Krasiński. Majątkiem zarządzał Józef Kotarbiński. Przeprowadzony został wówczas remont pałacu, o czym informuje inskrypcja na pamiątkowej tablicy umieszczonej we wschodniej elewacji.

Okres rozwoju Czemiernik przypada za rządów Henryka Firleja. Ten cieszący się dużymi wpływami w ówczesnej Rzeczypospolitej arcybiskup gnieźnieński i późniejszy prymas Polski zlikwidował zbór kalwiński i założył misję Jezuitów. Sprowadził także architektów, aby stworzyć tu swoją rezydencję.

W latach 1603-1612 powstała murowana świątynia pw. św. Stanisława Biskupa oraz wzniesiona w stylu późnorenesansowym willa włoska wraz z zespołem fortyfikacji bastionowej. Sprowadzając ogrodników z Flandrii, Henryk Firlej założył ogrody, które swojego czasu uchodziły za jedne z najpiękniejszych w Polsce. Miasto dostało też nowy herb, który pozostaje w niezmienionej formie do dzisiaj.

W okresie powstania styczniowego na terenie Czemiernik toczyły się walki płk. Adama Zielińskiego z oddziałami rosyjskimi. W ramach sankcji w 1869 r. na mocy ukazu carskiego Czemierniki zostały pozbawione statusu miasta. W II poł. XIX wieku miejscowość była własnością Edwarda Raczyńskiego. W latach 90. XIX w. odziedziczył ją Karol Roger Raczyński aż do roku 1944. Był on ostatnim właścicielem dóbr Czemiernickich. W 1918 r., po odzyskaniu niepodległości, Czemierniki stały się siedzibą gminy. Cały teren gminy (11 sołectw i 22 wioski) zamieszkuje ok. 7400 osób.

Po wybuchy wojny w 1939 r., przez okoliczne tereny przeszły oddziały wojskowe kawalerii generała Zygmunta Podhorskiego, stanowiące skład Samodzielnej Grupy Operacyjnej Polesie generała Franciszka Kleeberga. Od 7 do 13 września 1939 r. w pobliskiej leśniczówce przebywała żona marszałka Rydza-Śmigłego. Bardzo szybko na terenie Czemiernik zorganizowały się oddziały partyzanckie, już w 1940 r. sformowały się oddziały Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich. W tym samym czasie Niemcy stworzyli getto dla ludności żydowskiej, oraz dokonali szeregu bestialskich mordów zarówno na ludności polskiej, jak i żydowskiej. Między innymi w 1942 roku rozstrzelanych zostało 36 Żydów, a w 1943 r. 35 Polaków i Żydów podejrzanych o pomoc partyzantom.

Według danych z 2002 r. w sołectwach na terenie gminy zamieszkuje ok. 5000 mieszkańców. Rolnictwo jest podstawową dziedziną gospodarki. Miejscowość spełnia też funkcję lokalnego ośrodka usługowego oraz zaopatrzeniowego. Na terenie Czemiernik znajdują się instytucje administracyjne (urząd gminy, poczta, bank spółdzielczy), oświatowe (szkoła podstawowa, gimnazjum, biblioteka publiczna) oraz opieki zdrowotnej (ośrodek zdrowia, stomatolog, apteki).

[edytuj] Ludzie związani z Czemiernikami

• Feliks Skubiszewski
• ksiądz Jan Poddębniak
• Tadeusz Sławecki
• major pilot Dariusz Karwowski

[edytuj] Zabytki

• zamek bastionowy wzniesiony przez biskupa płockiego Henryka Firleja w I poł. XVII wieku z manierystyczną bramą wjazdową i późnorenesansowym pałacem z XIX-wieczną attyką
• renesansowo-manierystyczny kościół parafialny pw. św. Stanisława Biskupa z początku XVII wieku
• Kaplica pw. św. Ludwika
• Cmentarz żydowski

[edytuj] Czemierniki Galeria

Zespół zamkowo-pałacowy, widok ogólny	Zamek bastionowy Firlejów	Brama wjazdowa	Widok pałacu od zachodu
Kościół pw. św. Stanisława Biskupa	Kościół pw. św. Stanisława Biskupa	Widok od strony ul Radzyńskiej	Fragment rynku
Fragment rynku	Współczesny budynek strażnicy OSP	Czemierniki, kapliczka przy cmentarzu oraz kościół. Widok od strony ul. Kockiej.

[edytuj] Bibliografia

• T. Demidowicz, Dawne miasta i miasteczka dzisiejszego woj. bialskopodlaskiego, "Podlaski Kwartalnik Kulturalny", 1991
• S. Kuraś, Słownik historyczno-geograficzny woj. lubelskiego Dzieje Lubelszczyzny, t. III, Warszawa, 1983
• S. Kozłowski, Ekorozwój Gminy Czemierniki, Czemierniki: Zakład Poligraficzny "AWA-DRUK", 2003
• J. Chomiuk, Czemierniki-perła w dolinie, "Słowo Podlasia", 2000
• Czemierniki-niesłusznie zapomniane, "Gazeta Wyborcza", 07-11-1998

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Nieoficjalna strona
• Nieoficjalna strona
• Czemierniki – Strona o Czemiernikach
• Fundacja Fortalicja Czemierniki
• Cmentarz żydowski