Gaza (Palestyna)

Z Wikipedii

Gaza (Palestyna) arab. غزة, Ghazzah, hebr. עזה - miasto w Autonomii Palestyńskiej, stolica Okręgu Gazy, nad Morzem Śródziemnym. Zamieszkuje je około 550 tys. mieszkańców.

Po wojnie izraelsko-arabskiej (1948 – 1949), wraz z otaczającym obszarem (Okręg Gazy) przechodzi pod wojskowy zarząd Egiptu. W latach 1956 – 1957 okupowana przez Izrael, który przekazał ją pod zarząd Sił Zbrojnych ONZ. Od 1967 ponownie pod okupacją Izraela. W wyniku porozumienia podpisanego we wrześniu 1993 między Izraelem a Organizacją Wyzwolenia Palestyny nastąpiło wycofanie się armii izraelskiej z miasta i Okręgu Gazy i ustanowienie tam samorządu palestyńskiego.

[edytuj] Historia

Według Biblii Gaza była miastem kananejskim (por. Rdz 10,19) w sensie politycznym zależnym od Egiptu faraonów. Jako stolica pięciu satrapii filistyńskich (Gaza, Ekron, Aszdod, Aszkelon i Gat - pentapolis filistyńska) stała się miejscem najpierw tryumfu a następnie klęski i śmierci Samsona - sędziego żydowskiego (por. Sdz 10,19). Przez wieki miasto cieszyło się względną niezależnością, płacąc jednak daniny potężniejszym sąsiadom. Aleksander Macedoński uczynił z Gazy kolonię grecką. W roku 94 przed Chr. została zburzona przez Aleksandra Jannaja. Odbudował ją prokonsul w Syrii Gabiniusz w 57 przed Chr. Stała się wtedy ważnym ośrodkiem kulturalnym i religijnym (świątynia Marneion).

Cesarz Arkadiusz (401 r.) zakazał w Gazie kultu pogańskiego. Doszło wówczas do prześladowania pogan i niszczenia ich mienia i kultury. Zamieszki w mieście, w którym istniało 8 świątyń pogańskich, a gmina chrześcijańska liczyła jedynie około 200 osób, trwały 10 dni. Na miejscu zburzonej świątyni rzymskiej arcybiskup Gazy św. Porfiriusz zbudował kościół na planie krzyża (bazylika Eudokii). W okolicach miasta żył na przełomie III i IV w. św. Hilarion, którego życie opisał św. Hieronim. Mnich ten przeszczepił na Ziemię Palestyńską życie eremickie, będąc wcześniej uczniem św. Antoniego Wielkiego.

W roku 634 miasto zajęli muzułmanie. Dla wyznawców islamu Gaza była miejscem pochówku Haszima, dziadka Mahometa. W swojej historii Gaza miała być jeszcze dwukrotnie teatrem działań wojennych i zniszczeń: w 1244 za sprawą wojsk saraceńskich oraz w czasie I wojny światowej, będąc zbombardowana przez lotnictwo brytyjskie.

Najważniejsze daty:

Przed 3000 p.n.e. – osiedla się ludność przybywająca z Egiptu.
Około 3000 p.n.e. – rozwój urbanizacyjny Gazy.
2000 p.n.e. – początki osiedla na Tell Adżdżiul.
1484 p.n.e. – Tutmozis III zdobywa Gazę, początki silnej dominacji egipskiej.
Około 1400 p.n.e. – powstaje pałac na Tell Adżdżiul, nazwa Gaza pojawia się w tekstach starożytnych - listy z Tell el-Amarna, Gaza egipską bazą militarną w wojnie przeciwko Asyrii.
1310 p.n.e. – faraon Seti I umacnia Miasto Kanaanu (tzn. Gazę), nazwa miasta zostaje wymieniona w tekstach ze świątyni w Karnaku, tzw. Droga Horusa łaczy Gazę z Egiptem.
1200 p.n.e. – przybywają Filistyni i osiedlają się na wybrzeżu.
734 p.n.e. – Gaza lennikiem neoasyryjskim.
609 p.n.e. – faraon Necho II odzyskuje kontrolę nad Gazą.
605 p.n.e.-601 p.n.e. – Gaza zdobyta przez Neobabilończyków.
529 p.n.e. – Gaza broni się przed atakiem Kambyzesa II.
Około 520 p.n.e. – na terenie Gazy powstają kolonie greckie.
380 p.n.e. – pierwsze monety bite na wzór ateńskich.
332 p.n.e. – podczas oblężenia miasta zostaje ranny Aleksander Macedoński, wymordowanie ludności.
301 p.n.e. – początek panowania Lagidów w Egipcie, Gaza w strefie ich wpływów.
198 p.n.e. – Gaza przechodzi w ręce Seleukidów.
96 p.n.e. – Aleksander Jannaj burzy miasto i morduje ludność.
64 p.n.e. – wprowadzenie nowego kalendarza za Pompejusza, początek nowej ery dla miasta.
36 p.n.e. – Gaza pod panowaniem Marka Antoniusza.
30 p.n.e. – Oktawian August oddaje Gazę w ręce Heroda Wielkiego.
66 – zburzenie miasta i wymordowanie jego mieszkańców w czasie wojny żydowskiej.
130 – cesarz Hadrian odwiedza miasto.
Około 250 – znacznie wzrasta liczba chrześcijan w Gazie.
303 – prześladowanie chrześcijan za Dioklecjana dotyka mieszkańców miasta.
IV wiek – miasto podwójne, stara pogańska Gaza wokół świątyni lokalnego bóstwa Marnasa oraz chrześcijański port Konstanca z siedzibą biskupa.
402 – zburzenie 8 pogańskich świątyń w mieście, m.in. świątyni poświęconej Zeusowi-Marnasowi, tzw. Marneionu.
496 – podarowana przez króla Aksum cesarzowi Anastazemu I żyrafa trafia najpierw do portu w Gazie; wydarzenie to wywrze wpływ na starożytnych artystów Palestyny, m.in. twórców mozaiek.
536 – Biskup Marcjan inauguruje kościół pod wezwaniem św. Sergiusza.
540 – apogeum chrześcijańskiej Gazy, z miasta wyruszają pielgrzymki w kierunku Synaju.
615 – inwazja wojsk Chosroesa II Parwiza.
633 – zdobycie Gazy przez Amr ibn al-Asa, ludność zostaje oszczędzona, miasto czczone jako miejsce pochówku pradziadka Mahometa - Haszina.
750 – koniec dominacji Umajjadów, początek epoki Abbasydów, Gaza centrum muzułmańsko-chrześcijańskim z tolerancyjnym prawem islamskim.
Około 780-800 – ciągłe napady Beduinów od strony pustyni.
943 – świadectwo o importowaniu pomarańczy z Indii, stopniowy spadek znaczenia portu Maiumas.
1100 – krzyżowcy znajdują ruiny miasta.
1149 – Baldwin III fortyfikuje Gazę i oddaje ją w ręce templariuszy; rozwój miasta dolnego, pełniącego rolę służebną wobec fortecy.
1170 – Saladyn zdobywa dolne miasto.
1191 – Ryszard Lwie Serce odbiera dolne miasto Saracenom.
1260 – Gaza metą konkwisty Hulagu-chana.
1277 – okres bujnego rozwoju pod panowaniem Mameluków z Damaszku.
1340 – odbudowano wielki meczet.
1660 – Gaza stolicą Palestyny za Huseina Paszy.
Po 1740 – napady Beduinów od strony pustyni.
1799 – Napoleon Bonaparte zdobywa miasto, Gaza wraca w ręce tureckie.
1832 – Muhammad Ali przyłącza miasto do Egiptu.
1918 – mandat brytyjski nad Gazą.
1948 – Strefa Gazy pod panowaniem egipskim.
1956 – podczas kryzysu sueskiego wojska izraelskie sporadycznie zajmują części Gazy.
1967 – Gaza w rękach izraelskich.
1993 – Gaza w Autonomii Palestyńskiej.
2005 – likwidacja ostatnich kolonii izraelskich na terenie Gazy.

[edytuj] Zabytki

Wielki meczet Dżiamija al-Kabira, wcześniejszy kościół z XII w.
Kościół grecki z grobem św. Porfiriusza arcybiskupa
Meczet Haszim
Sanktuarium Abu al-Azm (arab. ojciec fortecy) z przypuszczalnym grobem Samsona
Ruiny Maiumas, bizantyjskiego portu w odległości 4 km od miasta
Tell Adżdżiul, które Flinders Petrie uważał za pozostałości starożytnej Gazy. W czasie wykopalisk w 1931 zostały znalezione różnowarstwowe pozostałości ufortyfikowanego miasta. Otoczone murami w późnej epoce brązu, czasy świetności przeżywało w okresie hyksos.