Włochy w XVIII wieku

Z Wikipedii

Historia Włoch
Chronologia
Państwa historyczne w Italii
Italia
Republika rzymska
Cesarstwo rzymskie
Królestwo Longobardów
Państwo środkowofrankijskie
Włochy w średniowieczu
Włochy w XVI wieku
Włochy w XVII wieku
Włochy w XVIII wieku
Włochy w XIX wieku
Zjednoczenie Włoch
Zjednoczone Królestwo Włoch
Faszyzm włoski
Włochy w czasie II wojny światowej
Włochy w XX wieku

Włochy w XVIII wieku były podzielone na kilkanaście państw o różnych ustrojach. Niektóre z nich rządzone były przez obce dynastie, takie jak austriaccy Habsburgowie i francusko-hiszpańscy Burbonowie.

Włochy były wielokrotnie terenem działań wojennych, co gorsza często sił zewnętrznych – armii austriackich, hiszpańskich czy francuskich (wojna o sukcesję hiszpańską (1700-1714), wojna o sukcesję polską (1733-1738) wojna o sukcesję austriacką (1741-1748). Spokój na półwyspie apenińskim przyniósł dopiero traktat pokojowy zawarty w Akwizgranie w 1748 roku. Pokój ten trwał przez pięćdziesiąt lat, póki do Włoch nie wkroczyły w latach dziewięćdziesiątych francuskie armie rewolucyjne.

Księstwo Sabaudii-Piemontu pod władza dynastii sabaudzkiej i należące do Austrii Księstwo Mediolanu, były nazywane odpowiednio "Beocją" i "Atenami" Italii, gdyż w pierwszym kwitła sztuka wojenna, niczym w starożytnej Beocji, a w drugim sztuki piękne i filozofia, niczym w antycznych Atenach Platona i Lizypa.

W niemal całej Italii (z wyjątkiem ubogiej Sycylii, części Królestwa Neapolu, wysp Sardynii i Korsyki) wzrastał dobrobyt. Szereg ministrów, takich jak Guillaume Du Tillot (Księstwo Parmy i Piacenzy), Bernardo Tanucci (Królestwo Neapolu), czy Giambattista Lorenzo Bogino (Królestwo Sardynii) ulepszało administrację i popierało liberalizm ekonomiczny. Większe problemy z wprowadzeniem reform miały patrycjuszowskie rządy Republik Wenecji czy Genui.

W roku 1764 Italię nawiedziła ostatnia w XVIII stuleciu klęska głodu.

Budził się ogólnowłoski duch narodowy, którego głosicielami byli poeci tacy jak Vittorio Alfieri i Ugo Foscolo.

Spis treści 1 Walka Habsburgów z Burbonami o panowanie nad Italią 2 Dominia rodzimych dynastii 3 Dynastia sabaudzka 4 Państwo Kościelne 5 Księstwo Mediolanu 6 Księstwo Mantui 7 Wielkie Księstwo Toskanii 8 Królestwo Sardynii 9 Księstwo Sabaudii-Piemontu 10 Królestwo Sycylii i Królestwo Neapolu 11 Republika Wenecka 12 Republika Genui 13 Księstwo Parmy i Piacenzy 14 Księstwo Modeny i Reggio 15 Księstwo Monako 16 Republika San Marino 17 Biskupstwo Trentu 18 Biskupstwo Brixen 19 Republika Lukki 20 Republika Raguzy 21 Księstwo Sora 22 Źródła 23 Zobacz też

[edytuj] Walka Habsburgów z Burbonami o panowanie nad Italią

Dom austriacki zdobył na Hiszpanach w 1706 roku Księstwo Mediolanu, w 1708 roku zaś przejął po wymarłej rodzimej dynastii Księstwo Mantui. Podobny los spotkał Wielkie Księstwo Toskanii, którym do roku 1735 władali Medyceusze. W latach 1707-1735 Habsburgowie rządzili także w Królestwie Neapolu, a latach 1720-1735 w Królestwie Sycylii.

Filip V Burbon, król Hiszpanii od 1701 roku, o której tron musiał walczyć z Austrią Habsburgów do 1714 roku, był wnukiem króla Francji Ludwika XIV Burbona. Burbonowie hiszpańscy tworzyli w państwach włoskich, które kontrolowali swe sekundogenitury: Królestwo Sycylii (z wyspą Malta) i Królestwo Neapolu (od 1735 roku).

Wojna o sukcesję polską i porozumienie z 1735 roku przyniosło dużą zmianę na mapie ówczesnej Italii; Księstwo Parmy i Piacenzy oddali Burbonowie Habsburgom w 1735 roku, w zamian za Królestwo Neapolu.

Najczęściej z rąk do rąk przechodziło Księstwo Parmy i Piacenzy, którego rodzimi władcy wymarli w 1731 roku. W latach 1731-1735 rządzili nim Burbonowie, następnie Habsburgowie (1735-1748) i znów Burbonowie (1748-1802), którzy uzyskali je dzięki traktatowi pokojowemu w Akwizgranie (1748). Zresztą Habsburgowie mieli je odzyskać w 1847 roku.

[edytuj] Dominia rodzimych dynastii

Do włoskich dynastii należały jedynie Księstwo Modeny i Reggio, Księstwo Monako, małe Księstwo Sora (ród Boncompagni i posiadłości dynastii Sabaudzkiej. Do Włochów należały też, rzecz jasna, także biskupstwa; Biskupstwo Trentu istniejące w latach 1027-1803), Biskupstwo Bressanone (do 1803) i republiki:

• Republika Wenecka
• Republika Genui (wraz z wyspą Korsyka)
• Republika Lukki - Lukka (XII w. - 1799)
• Republika San Marino
• Republika Raguzy (1358-1808)

[edytuj] Dynastia sabaudzka

Dom sabaudzki rządził z woli cesarza Zygmunta od 1416 niezależnym Księstwem Sabaudii-Piemontu. Dynastia sabaudzka uzyskała 1713r. Królestwo Sycylii, które odstąpiła w 1720 roku Habsburgom austriackim, w zamian za wyspę Sadrynia, od której w roku Karol Emanuel III Sabaudzki nazwał swe państwo (zjednoczone Piemont, Sabaudia i Sardynia) Królestwem Sardynii. Dynastia Sabaudzka była motorem zjednoczenia Włoch w XIX wieku.

[edytuj] Państwo Kościelne

Państwo Kościelne traciło na sile w XVIII stulecia. W Rzymie panowały niepokoje i bandytyzm (zwłaszcza w okresach konklawe. Mimo to Rzym nadal był jednym z centrów kultury. Działała tam min. Akademia Arkadyjska, zrzeszająca znakomitych kompozytorów takich jak Arcangelo Corelli.

Klemens XIII przegrał toczoną w latach 1767-1769 wojnę z państwami burbońskimi (Francja, Hiszpania, Księstwo Parmy i Piacenzy, Królestwo Neapolu, Królestwo Sycylii), które żądały, by jezuici zostali zlikwidowani jako zakon przez papieża, który zmarł w 1769 podczas działań wojennych.

[edytuj] Księstwo Mediolanu

Od roku 1706 we władztwie Habsburgów, było w XVIII wieku najlepiej zarządzanym z włoskich państw. Potężne centrum wiedzy z dziedziny jurysprudencji. W Mediolanie mieszkał słynny reformator prawa Cesare Baeccaria.

Księstwo Mediolanu pozostało w rękach hiszpańskich aż do początku roku 1706, kiedy zostało zajęte przez Austriaków podczas wojny o sukcesję hiszpańską. Traktat w Baden w roku 1714, będący uzupełnieniem kończącego wojnę traktatu w Utrecht, uprawomocnił tą zdobycz i pozostawił Mediolan w rękach Austrii.

Reformatorskie impulsy z Wiednia Marii Teresy przyczyniły się do ożywienia mediolańskiej oświeconej elity. Gdy gubernatorem Mediolanu został Carlo Firmian (1759-1782) grupa ta uzyskała wpływ na rządy. Wprowadzone reformy gospodarcze i społeczne miały za promotorów takich wybitnych ekonomistów i prawników, jak: Pietro Verri, Gian-Rinaldo Carli i Cesare Beccaria. Zniesiono cła wewnętrzne i dzierżawę podatków. Zakończywszy w 1760 roku reformę katastralną rząd popierał rozwój rolnictwa i podejmował wielkie roboty publiczne. Rozwinął się przemysł jedwabniczy. Mieszczanie nadal inwestowali jednak w rolnictwo, w którym zapanowała gospodarka rynkowa.

Na uniwersytecie w Pawii wykładali tak znakomici matematycy i przyrodnicy jak: Bošcović, Mascheroni, Volta i Spallanzani.

Gdy w 1786 roku cesarz Józef II Habsburg zniósł senat mediolański w ramach prób unifikacji Imperium Habsburgów, czemu sprzeciwili się zarówno mediolańscy konserwatyści jak i liberałowie, dając początek włoskiemu szerokiemu ruchowi patriotyczno-niepodległościowemu.

[edytuj] Księstwo Mantui

Księstwo ze stolica w mieście Mantua od roku 1708 znajdowało się we władztwie Habsburgów i Austrii. 19 marca 1745 Księstwo zostało inkorporowane do Księstwa Mediolanu.

• por: [1]

[edytuj] Wielkie Księstwo Toskanii

Po wygaśnięciu rodu Medyceuszy w 1737 władza przeszła w ręce dynastii habsbursko-lotaryńskiej, co związało kraj z Austrią.

W latach 1737-1765 Wielkim Księciem był Franciszek I Lotaryński (od 1745 roku cesarz Franciszek I). Pod nieobecność cesarza ministrowie usprawniali biurokrację. Reformy te przyniosły pozytywne efekty za panowania następcy Franciszka, Piotra Leopolda (pan. 1765-1792), od roku 1790 cesarza Leopolda II.

Lata panowania Piotra Leopolda znaczyły ulepszenie i usprawnienie ekonomii i handlu. W dziele tym wyróżnili się tacy ministrowie jak: Pompeo Neri i Francesco Gianti. Port w Livorno został wówczas ogłoszony wolnym portem, handlującym zgodnie z zasadami liberalizmu ekonomicznego i leseferyzmu. Szybko zagroził on dotychczasowej dominującej pozycji Genui i Republiki Genui.

W 1782 roku ogłoszona została liberalna konstytucja, a w roku 1786 kodeks kryminalny, zgodny z duchem filozofii prawnej Mediolańczyka Cesare Beccaria. Kodeks znosił tortury w śledztwie.

[edytuj] Królestwo Sardynii

Od roku 1720 faktycznie, a od 1743 tytularnie połączone z Księstwem Sabaudii-Piemontu. Jego ustrój można by określić jako absolutyzm klasyczny.

o wymianie Sycylii na Sardynię, władcy z dynastii sabaudzkiej (Wiktor Amadeusz II) przyjęli tytuł królów Sardynii. W 1743 Królestwo Sardynii zostało połączone z Piemontem w Królestwo Sardynii. Uczynił to król Sardynii i książę sabaudzki Karol Emanuel III (pan. 1730-1773). Chociaż nowe państwo nazywało się Królestwem Sardynii, najważniejszymi jego terytoriami były nadal Piemont i Sabaudia, a stolicą był piemoncki Turyn.

Karol Emanuel III budował zręby swej polityki zagranicznej na sojuszu z Austriakami. Poparł cesarzową Marię Teresę gdy wybuchła wojna o austriacką sukcesję (1741-1748). Dlatego żołnierze połączonych armii austriacko-sardyńskiej określani byli jako "Austrosardzi", podczas gdy ich wrogowie byli to "Gallispanie" (armia francusko ("galijsko") - hiszpańska).

Wielkim osiągnięciem Karola Emanuela III była dokonana w 1770 roku kodyfikacja prawa. Jej autorem był zarówno sam król jak i jego pierwszy minister hrabia Giambattista Lorenzo Bogino (1701-1784). Razem zlikwidowali resztki poddaństwa chłopów i założyli w Turynie Akademię Nauk. Reformy były podejmowane w duchu częściowo Oświecenia a częściowo typowego absolutyzmu klasycznego.

W latach 1730-1805 walutą był skud, a potem lir.

[edytuj] Księstwo Sabaudii-Piemontu

W roku 1720 Wiktor Amadeusz II odstąpił Austrii Sycylię w zamian za Sardynię. Po wymianie Sycylii na Sardynię, władcy z dynastii sabaudzkiej przyjęli tytuł królów Sardynii.

Gdy rozpoczęła się wojna o hiszpańską sukcesję (1700-1714), Księstwo Sabaudii-Piemontu początkowo poparło Francuzów, lecz w 1703 zdradziła Francję. Ludwik XIV wydał więc rozkaz ataku na Księstwo i opanował je. W latach 1704-1705 państwo sabaudzko-piemonckie znalazło się pod okupacja francuską.

Wiktor Amadeusz przeprowadził reformy wewnętrzne (m.in. w 1717 utworzył radę państwa, w latach 1723-1729 zmienił przepisy prawne). Abdykował w 1730. Rządy wówczas przejął Karol Emanuel III.

W 1743 Królestwo Sardynii zostało połączone z Piemontem w państwo o tej samej nazwie: Królestwo Sardynii.

[edytuj] Królestwo Sycylii i Królestwo Neapolu

Oba królestwa należały przez większość XVIII wieku do Burbonów, (Sycylia od 1720, a Neapol od 1735) stanowiąc od 1735 praktycznie jedno państwo, które później przybierze nazwę Królestwo Obojga Sycylii.

W 1707 r, w toku wojny o sukcesję hiszpańską Królestwo Neapolu zostało zajęte przez wojska koalicji antyburbońskiej; w wyniku tej wojny Królestwo Neapolu przeszło pod panowanie Austrii.

W wyniku wojny o polską sukcesję od 1735 Królestwa Neapolu i Sycylii znalazły się pod panowaniem młodszej linii Burbonów hiszpańskich (w osobie Karola, syna króla Hiszpanii Filipa V). W latach 1734-1759 Królem Neapolu był Karola VII (Carlo VII), który w 1734 roku (jeszcze jako Don Carlos) podbił na czele armii hiszpańskiej austriacki wówczas Neapol.

Gdy Karol VII został w 1759 roku królem Hiszpanii (jako Karol III) pozostawił władze w ręku swego małoletniego syna Ferdynanda IV (panował 1759-1806 i 1816-1825) i jego opiekuna pierwszego ministra Bernardo Tanucciego, byłego profesora uniwersytetu w mieście Piza). Był to minister reformator. W jego programie reform uczestniczył także Leopoldo de Gregorio, markiz Esquilache, którego Karol III Hiszpański zabrał ze sobą do Madrytu.

Tanucci nałożył w 1741 roku podatki na Kościół neapolitański, a uzyskane fundusze przeznaczył na budowę dróg i pałaców reprezentacyjnych i siedzib urzędów.

W 1776 roku znajdujący się w niełasce Tanucci uciekł z Neapolu. Jego następca Domenico Caracciolo był raczej nieudanym reformatorem.

Ferdynand (z siedziby na Sycylii) i jego żona (od 1768) Maria Karolina Habsburg odważnie wystąpili (1799) przeciw agresji Napoleona i jego ogromnej armii. Do walki królewska parę namówili dowódca neapolitańskiej floty, Anglik z pochodzenia John Acton, 6. baronet Acton (od 1779 roku minister marynarki) i ambasador brytyjski w Neapolu William Douglas Hamilton Dysproporcja sił był jednak tak wielka, że Napoleon zdołał podbić państwo.

[edytuj] Republika Wenecka

Republika św. Marka miała w XVIII wieku już za sobą okres świetności. Imperium Habsburgów w XVIII wieku poprzez swoje porty (przede wszystkim Triest wyrosła na groźnego konkurenta handlowego. Władał nią tak jak dotychczas doża wenecki. Do posiadłości weneckich należały zarówno samo miasto Wenecja jak i tzw. terraferma. Obie te części składowe państwa zarządzane były w odmienny sposób.

Podstawowym organem władzy była tzw. Wielka Rada (Gran Consiglio), której członkowie wybierali senatorów. Senat wybierał wąska radę tzw, "panów" (signorii) i ich radę - signoria.

Wenecja z centrum handlu w XVIII stuleciu powoli zmieniała się w "gospodę Europy".

Liczba ludności wzrastała powoli. Ok. 1750 roku same miasto Wenecja miała około 130.000 mieszkańców, a terraferma 3.000.000.

Miejscowości opanowane przez Wenecję, takie jak Werona czy Brescia próbowały upomnieć się o przedstawicielstwo w weneckim senacie. Petycje zgłaszali m.in. Scipione Maffei (Werona) i Angelo Querini (Brescia). Niestety Wenecja nie chciała dzielić się władzą i dalej wykorzystywała inne miasta.

Republika traciła swe posiadłości takie jak wyspa Morea, którą zagarnęli Turcy w 1716 roku, Wenecja z centrum handlu powoli zmieniała się w europejskie centrum rozrywki (karnawał) i turystyki (Grand Tour). W Republice rozkwitały sztuki, zwłaszcza muzyka (Tomaso Albinoni, Antonio Vivaldi, Alessandro Marcello) i malarstwo Canaletto, Giovanni Battista Tiepolo).

[edytuj] Republika Genui

Republika genueńska miała w XVIII stuleciu liczne problemy z piractwem, które ochraniał bej Tunisu i z wyspą Korsyka, na której wybuchały ciągle powstania. Z kraju kupców, Genua, zagrożona konkurencja z toskańskiego Livorno, stawała się państwem bankierów.

Gdy trwała wojna o sukcesję austriacką (1741-1748), Republika związała się sojuszem z Hiszpanią w 1745, ponieważ jej przeciwnik, w konflikcie o granice, Królestwo Sardynii (Sabaudia-Piemont) popierało Austrię - wroga Hiszpanii i Francji. Hiszpanie zajęli w 1745 Mediolan, lecz musieli się w 1746 roku wycofać.

Posiadłości Genui Bastia i Korsyka zostały zdobyte przez brytyjsko-sabaudzka flotę w listopadzie 1745 roku. W 1747 Francuzi przepędzili ich stamtąd i administrowali posiadłościami Genui, jako jej sojusznicy.

Przy poparciu floty brytyjskiej Austriacy zdobyli samą stolicę, miasto Genua 6 września 1746 roku. 5 grudnia wybuchła jednak rewolta ludowa przeciw wojskom Marii Teresy okupującymi miasto i szykanującymi jego mieszkańców.

Pokój w Akwizgranie z 1748 roku przywrócił Republice przedwojenne granice.

[edytuj] Księstwo Parmy i Piacenzy

Ostatni z rodu Farnese, Antoni Farnese panował w latach 1727-1731. Jego córka (nie miał synów) poślubiła króla Hiszpanii Filipa V. Tak więc władzę przejęli Burbonowie, a ściślej syn Filipa i Elżbiety Karol III Hiszpański (panował: 1731-1735).

W wyniku wojny o polską sukcesję księstwo przejęli Habsburgowie (Karol VI Habsburg 1735-1740, Maria Teresa Habsburg 1740-1748). Pokój w Akwizgranie (1748) przywrócił te ziemie Burbonom. Czwarty syn króla Hiszpanii Filip (książę Parmy) rządził w latach 1748-1765.

książę Parmy Filip, zięć króla Francji Ludwika XV, popadł w ostry konflikt z Kościołem i papieżem Benedyktem XIV. Państwo konkurowało z duchownymi ekonomicznie i na płaszczyźnie edukacji.

W jego państwie pracowało wielu Francuzów, w tym: Guillaume Rouby de Cals i Guillaume Du Tillot, który uczynił z Parmy nowoczesne państwo. Tillota oddalił następca księcia Filipa w 1771 roku.

[edytuj] Księstwo Modeny i Reggio

Księstwo stworzyła dynastia Este, która również władała miastem Ferrara z przyległościami do roku 1597.

W roku 1796 Księstwo okupował Napoleon Bonaparte, który stworzył z terytorium Księstwa Republikę Cispadańską. Ostatni z rodu Este - Ercole III d'Este (książę Modeny i Reggio w latach 1780-1796) dostał na pocieszenie od Austriaków Breisgau- terytoria w południowo-wschodniej rzeszy, gdzie zmarł w roku 1803. Jego następcą był krewny rodu Arcyksiążę Ferdynand Habsburg, wuj cesarza Franciszka I.

[edytuj] Księstwo Monako

• 1524-1641 - Monako jest protektoratem hiszpańskim
• 1793 - w czasie rewolucji francuskiej Grimaldi zostają usunięci z tronu, a księstwo wcielone do Francji
• 1814 - Monako odzyskuje byt państwowy, ale do 1860 pozostaje protektoratem Sardynii.
• 1861 - traktat z Francją przywraca księstwu pełną niepodległość

[edytuj] Republika San Marino

Od 8 października 1600 roku San Marino miało pisaną konstytucję.

W 1739 Minister hiszpański kardynał Giulio Alberoni użył wojska by okupować kraj. Obywatele odmówili płacenia podatków, potajemnie wysłano również listy do papieża Klemensa XII dochodzące sprawiedliwości. Odpowiedzią było uznanie przez papieża praw San Marino, które przywróciły mu niepodległość.

[edytuj] Biskupstwo Trentu

[edytuj] Biskupstwo Brixen

Dawna nazwa biskupstwo Brixen. W XI wieku Brixen zostało stolicą kościelnego księstwa, walczącego z sąsiadem - hrabstwem Tyrolu. Biskupstwo zostało sekularyzowane w roku 1803 i przyłączone do Austrii.

[edytuj] Republika Lukki

[edytuj] Republika Raguzy

[edytuj] Księstwo Sora

Państwa we Włoszech w 1700 roku.	Mapa polityczna Italii w 1719 roku. Litera H oznacza posiadłość Habsburgów (kolor różowy). Księstwo Sabaudii-Piemontu w 1720 wymienią Sycylię na Sardynię. Kolorem żółtym odznaczone są posiadłości Republiki Genui, w tym Korsyka.	Mapa polityczna Italii w 1734 roku. Litera B oznacza posiadłość Burbonów, którzy w 1731 przejęli władzę w Parmie.	Mapa polityczna Italii w 1736 roku. Habsburgowie zrzekli się Sycylii i Neapolu na rzecz Burbonów w 1735 roku, w zamian za Księstwo Parmy i Piacenzy
Mapa polityczna Italii w 1749 roku. Pokój w Akwizgranie (1748) zwrócił Burbonom Księstwo Parmy i Piacenzy.	Mapa polityczna Italii w 1769 roku. W 1768 roku Republika Genui ostąpiła Francji (F) Korsykę.	Mapa polityczna Italii w 1796 roku.	Państwa w północnych Włoszech w 1796 roku - tuż przed najazdem Napoleona Bonaparte.

[edytuj] Źródła

• Emanuel Rostworowski, Historia powszechna - wiek XVIII,Warszawa 1984 PWN.
• Geoffrey Symcox, Victor Amadeus II. , Absolutism in the Savoyard State 1675-1730, London : Thames & Hudson 1983.
• Józef Andrzej Gierowski, Historia Włoch, Ossolineum, Wrocław 2003 ISBN 83-04-04674-1.
• http://www.worldstatesmen.org/Italy_states2.htm

[edytuj] Zobacz też

• Państwa historyczne w Italii