Historia Włoch

Z Wikipedii

Włochy jako zjednoczone państwo istnieją dopiero od 1861. Od średniowiecza do Risorgimento, pomimo że Półwysep Apeniński był względnie spójny pod względem językowym i kulturowym, jego historia składała się z dziejów niezależnych republik i księstw oraz obcych posiadłości i stref wpływów.

Spis treści 1 Starożytność 2 Średniowiecze 3 Renesans 4 Okres wpływów obcych 5 Risorgimento – "Odrodzenie" 5.1 Klęski Risorgimenta 5.2 Zwycięstwa Risorgimenta 5.3 Zjednoczenie 5.4 Rzym stolicą królestwa 6 Monarchia Włoska 6.1 1882 – w trójprzymierzu 6.2 Utworzenie kolonii 6.2.1 Podbój Libii – 1911-1912 7 Zobacz też 7.1 Podbój Etiopii – 1935-1936 8 Zobacz też 8.1 Podbój Albanii – 1939 8.2 1915 – udział w I wojnie światowej 8.3 Włochy po I wojnie światowej 8.3.1 1922-1943 – dyktatura Mussoliniego 8.3.2 1929 – traktaty laterańskie 8.4 1940-1945: udział w II wojnie światowej 8.4.1 Straty terytorialne i kolonialne w wyniku II wojny światowej 9 Republika 10 Zobacz też

[edytuj] Starożytność

Zobacz więcej: Starożytny Rzym

Dzieje starożytnej Italii to przede wszystkim dzieje Rzymu jednoczącego plemiona italskie i celtyckie, podbijającego etruskie i greckie miasta-państwa i rozpoczynającego ekspansję w basenie Morza Śródziemnego

• IX w. p.n.e. – pierwsze ślady obecności Etrusków na Półwyspie Apenińskim.
• VIII w. p.n.e. – Grecy kolonizują Sycylię i inne południowe regiony.
• 753 p.n.e. – wg tradycji założenie Rzymu.
• 510 p.n.e. – powstanie Republiki Rzymskiej.
• 264-241 p.n.e. – pierwsza wojna punicka między Rzymem a Kartaginą.
• 218-201 p.n.e. – druga wojna punicka, Hannibal pokonany przez Fabiusza Maksimusa.
• 172-168 p.n.e. – wojna między Rzymem a Macedonią. Początek dominacji Rzymu w basenie Morza Śródziemnego.
• 73-71 p.n.e. – powstanie niewolników pod wodzą Spartakusa.
• 44 p.n.e. – zabójstwo Juliusza Cezara.
• 27 p.n.e. – Oktawian August tworzy Cesarstwo Rzymskie.
• 64 n.e. – wielki pożar Rzymu, pierwsze prześladowania chrześcijan.
• 79 – erupcja Wezuwiusza – zasypane popiołami Pompeje, Herkulanum i Stabie.
• 98-192 – "złoty wiek" Cesarstwa Rzymskiego.
• 313 – Edykt mediolański wydany przez Konstantyna Wielkiego, przyznający chrześcijanom wolność wyznania.
• 355 – osiedlenie się Franków w Galii.
• 395 – podział Imperium Rzymskiego na Wschodnie ze stolicą w Konstantynopolu i Zachodnie ze stolicą w Rzymie.
• 406-410 – najazdy Wandalów i Wizygotów; zdobycie i splądrowanie Rzymu.
• 451-455 – Attyla dowodzi najazdem Hunów na Galię, Wandalowie plądrują Rzym.
• 476 – upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego – początek średniowiecza.

[edytuj] Średniowiecze

Zobacz więcej: Średniowieczne Włochy

Po upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego (476) Włochy znalazły się pod panowaniem germańskiego wodza Odoakera. W 493 Odoaker został pokonany i zastąpiony przez Ostrogotów pod wodzą Teodoryka. W 552 Ostrogoci zostali wyparci przez Bizantyjczyków, którzy jednak wkrótce stracili część swoich posiadłości na rzecz germańskiego plemienia Longobardów.

Początek średniowiecza to okres rywalizacji bizantyjsko-longobardzkiej na półwyspie. Papieże, których siedziba znajdowała się na terenie Egzarchatu Raweńskiego, otrzymywali od Bizantyjczyków wsparcie przeciw Longobardom i byli od nich w pewnym stopniu zależni. W 751 Longobardowie położyli kres istnieniu egzarchatu, kończąc tym samym okres wpływów bizantyjskich na póływspie, choć jeszcze przez kilka wieków Bizantyjczycy dominowali w jego południowej części. Zagrożone przez Longobardów papiestwo zwróciło się o pomoc do władców frankijskich, co rozpoczęło nowy okres w dziejach Italii. W 756 Frankowie pod wodzą Pepina Krótkiego pokonali Longobardów, ofiarowując papieżom władzę nad terytorium dawnego Egzarchatu Raweńskiego (zob. Państwo Kościelne).

Ostateczne zwycięstwo na Longobardami odniósł Karol Wielki, który zapoczątkował panowanie frankijskie w północnych Włoszech. W 800 papież koronował go na cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Godność ta w IX i X w. przynależała do drobnych feudałów północnowłoskich, co stanowiło oś konfliktów politycznych tamtych czasów.

IX, X i XI wiek to okres najazdów normańskich i arabskich na Półwysep Apeniński. W IX w. Arabowie zdobywają Sycylię, którą w wieku XI odbierają im Normanowie, tworzący tam samodzielne królestwo.

W XI w. rozpoczyna się okres świetności niezależnych politycznie miast handlowych Włoch – Genui, Wenecji, Amalfi, Pizy. Papiestwo dąży wtedy do niezależności od cesarstwa (zob. spór o inwestyturę).

• 1167 – miasta północnej Italii tworzą Ligę Lombardzką w celu obrony swej tożsamości przed cesarzem Niemiec Fryderykiem I Barbarossą.
• 1282 – Sycylijskie nieszpory – masakra francuskich najeźdźców.
• 1309-1377 – Papiestwo rezyduje w Awinionie we Francji po wygnaniu z Rzymu.
• 1378-1381 – republiki morskie Genui i Wenecji walczą o dominację.

[edytuj] Renesans

Pod koniec wieków średnich Włochy nadal były rozbite politycznie. Na Północy i w Toskanii dominowały bogate komuny, środkowe Włochy znajdowały się pod nominalną władzą rezydujących w Awinionie papieży, w istocie jednak były rozbite na wiele feudalnych państewek, południe i wyspy okresowo znajdowały się pod obcymi rządami. Rozpoczynający się we Włoszech Renesans przyniósł im rozkwit gospodarczy, nie przyniósł jednak – mimo wielu wysiłków – zjednoczenia politycznego. Włoskie szlaki handlowe pokrywały cały obszar Morza Śródziemnego przyczyniając się do rozpowszechnienia wiedzy i kultury. Był to okres rozkwitu gospodarczego włoskich państw-miast, które osiągnęły faktyczną niezależność od Świętego Cesarstwa Rzymskiego.

Renesans włoski rozpoczął się w Toskanii, a jego pierwszym ośrodkiem była Florencja, skąd rozprzestrzenił się w całych Włoszech. Wiek XV to także początek odrodzenia uwolnionego spod dominacji francuskiej papiestwa, co przyczyniło się do zjednoczenia Państwa Kościelnego i odbudowy świetności Rzymu.

• 1434-1494 – rządy Medyceuszy we Florencji.
• 1442 – koronacja Alfonsa I na króla Sycylii.
• 1494-1559 – Francuzi i Hiszpanie walczą o Mediolan i Neapol.
• 1503-1513 – Rzym staje się ośrodkiem renesansu.

[edytuj] Okres wpływów obcych

• 1527 – Sacco di Roma – splądrowanie Rzymu przez żołnierzy zaciężnych cesarza Karola V Habsburga.
• 1545-1563 – Sobór trydencki rozpoczyna kontrreformację, umocnienie pozycji zakonu jezuitów.
• 1645 – Republika Wenecka wykorzystując chwilowe załamanie Turcji rozpoczęła wojnę przeciwko Imperium Osmańskiemu.
• 1648 – w Neapolu i Palermo wybuchło powstanie ludowe (czwarte w ciągu 100 lat) przeciw Hiszpanom.
• 1700-1713 – koniec hiszpańskiej wojny sukcesyjnej, główną potęgą mającą wpływ na Włochów staje się Austria.
• 1796-1814 – Napoleon I dokonuje inwazji na północną Italię a potem na inne regiony.
• 1815-1832 – Austriacy tłumią powstanie, rozpoczyna się Risorgimento (zjednoczenie).

[edytuj] Risorgimento – "Odrodzenie"

[edytuj] Klęski Risorgimenta

Odrodzenie włoskiej świadomości było inspirowane przez dwa przeciwstawne ruchy polityczne. Radykalny ruch "Młode Włochy" założony w 1831 przez Giuseppe Mazziniego dążył do zjednoczenia państwa poprzez powstanie ludowe. Natomiast skrzydło umiarkowane chciało doprowadzić do zjednoczenia przez utworzenie federacji państw rządzonych przez włoskich książąt. Ruch rewolucyjny został pobudzony już w 1846 po wyborze papieża Piusa IX, który wprowadził reformy w państwie kościelnym. W ciągu dwóch lat historia gwałtownie przyśpieszyła, narodziny narodu włoskiego zbiegają się z Wiosną Ludów. Rewolucyjne nastroje, ogarniające mieszczan, ludność wiejską i burżuazję, skłoniły władców do ustępstw na rzecz ruchu liberalno-konstytucyjnego. W połowie stycznia 1848 wybuchły walki w Palermo, następnie w Neapolu. Król Ferdynand II został zmuszony do uchwalenia 29 stycznia konstytucji. Tydzień później postąpił podobnie wielki książę Leopold II w Toskanii. 8 lutego 1848 król Sardynii Karol Albert wydał ustawę wprowadzającą dwuizbowy parlament i prawo wyborcze na wzór konstytucji francuskiej z 1830. Gdy 18 marca 1848 w Mediolanie wybuchł bunt i po pięciu dniach walk miasto opuścił austriacki garnizon, wówczas król Karol Albert wezwał Włochów do "świętej wojny" przeciwko Austriakom. Podobnie było w Wenecji, w rękach powstańców znalazły się prawie całe północne Włochy. Po początkowych sukcesach Włochów między ich przywódcami wybuchły spory oraz osłabł zapał monarchów, co wpłynęło na opieszałość prowadzenia działań wojennych. Nieudolność tę wykorzystali Austriacy, którzy w lipcu zwyciężyli pod Custozzą. W sierpniu zajęli Mediolan i zmusili Karola Alberta do podpisania rozejmu na niekorzystnych warunkach. Możliwość pokonania Austriaków i zjednoczenia Włochów zostały zaprzepaszczone. Zakończyła się pierwsza faza walki Włochów o wolność, tzw. "wojna królewska" a rozpoczęła się "wojna ludowa". Pod koniec 1848 doszło do starć między siłami Piemontu a ruchem radykalno-demokratycznym. W Państwie Kościelnym zastraszony papież mianował rząd złożony z radykałów a następnie uciekł do Gaety w Królestwie Neapolu, gdzie 4 grudnia zwrócił się o pomoc do wielkich mocarstw. Zareagowały Francja i Austria. Wojska francuskie stłumiły rewolucję w Rzymie, gdzie w lutym 1849 utworzono republikę. Natomiast wojska austriackie po zwycięskiej bitwie pod Novarą weszły do Toskanii. Przyspieszyło to zwycięstwo sił reakcyjnych w Wenecji, Florencji, Modenie i Parmie. Całe Włochy ogarnęła fala represji. Klęska ruchów niepodległościowych lat 1848-1849 była dużym ciosem dla chcącej zjednoczenia politycznego większości narodu włoskiego.

[edytuj] Zwycięstwa Risorgimenta

Na początku lat pięćdziesiątych na scenie pokazali się nowi politycy. We Francji – Napoleon III, po swym wielkim stryju przejął ideę popierania praw narodów uciskanych, a przede wszystkim włoskiego. W Królestwie Sardynii – król Wiktor Emanuel II mianował premierem hrabiego Camillo Cavoura, który postawił sobie za cel, aby Sardynia (Piemont) jako zreformowane państwo znalazło się na czele włoskiego ruchu zjednoczeniowego. W lipcu 1858 Napoleon III spotkał się z Cavourem na tajnej konferencji w Plombieres aby uzgodnić warunki ich przyszłego przymierza w przypadku zwycięstwa. Działania wojenne rozpoczęły się w kwietniu 1859. Po kilku drobniejszych przegranych bitwach Austriacy ponieśli klęski: pod Magentą – 4 czerwca i Solferino – 24 czerwca. Jednocześnie w środkowych Włoszech wybuchła rewolucja. W Toskanii, Parmie i Modenie panujący zostali wygnani. Takiego obrotu sprawy nie przewidział Napoleon, który nie chciał być przywódcą rewolucji. Pod naciskiem Prus i Rosji, w lipcu 1859 zaproponował cesarzowi Franciszkowi Józefowi rozejm. Tym faktem Napoleon naraził się wszystkim: Austriakom, którzy pragnęli utrzymać we Włoszech status quo; Francuzom, którzy nie otrzymali obiecanych Nicei i Sabaudii oraz Włochom, którzy uważali się za zdradzonych. Rewolucja rozpoczęta przez Napoleona III i Cavoura wywołała bardzo silne wrażenie na społeczeństwie.

[edytuj] Zjednoczenie

W marcu 1860 Królestwo Sardynii odstąpiło Francji Sabaudię i Niceę a Napoleon wyraził zgodę na przyłączenie Toskanii, Modeny, Parmy i Emilii-Romanii do Sardynii. W kwietniu 1860 na Sycylii rozpoczął się ruch powstańczy, w Genui zaś powstał komitet złożony z emigrantów sycylijskich – przeważnie mazzinistów, który podjął inicjatywę poparcia powstania przez wyprawę zbrojną. 6 maja na dwóch statkach wypłynął z Genui z " tysiącem czerwonych koszul " Giuseppe Garibaldi. Po pięciu dniach wylądował w Marsalii na Sycylii, gdzie w imieniu Wiktora Emanuela II mianował się dyktatorem. Do jego oddziałów zgłaszali się ochotniczo liczni powstańcy. Do końca maja po kilku zwycięstwach Garibaldi zajął całą wyspę. Dzięki tym akcjom stał się bohaterem walki o wolność Włoch. Ustanowił tymczasowy rząd i powszechny obowiązek służby wojskowej. W połowie sierpnia już około 30 000 powstańców przebyło Cieśninę Mesyńską i 7 września triumfalnie wkroczyło do Neapolu. Tymczasem od północy na czele swych wojsk zmierzał Wiktor Emanuel, który uzyskał zgodę od Napoleona na zajęcie Państwa Kościelnego, Marche i Umbrii. Garibaldi, stawiając wyżej sprawę zjednoczenia niż swój program społeczny, polegający na rozdzielnictwie ziemi chłopom oraz ograniczeniu przywilejów arystokracji i kleru, podporządkował się Wiktorowi Emanuelowi. 18 lutego 1861 Cavour przekształcił parlament Sardynii – Piemontu w ogólnowłoski. 17 marca 1861 parlament proklamował Królestwo Włoch i Wiktora Emanuela II królem Włoch oraz ogłosił tymczasową stolicą Turyn (od 1865 Florencja).

[edytuj] Rzym stolicą królestwa

Młode państwo włoskie stanęło od razu wobec olbrzymich problemów wewnętrznych i zewnętrznych. Na południu dużym zagrożeniem był bandytyzm – do jego zwalczania używano oddziałów wojskowych, których straty były większe niż podczas wszystkich wojen Risorgimenta. Panował poważny rozłam pomiędzy rządzącymi a obywatelami, systematyczną opozycję wobec rządu stanowił kler katolicki. Ponadto młodemu państwu groziło bankructwo z powodu olbrzymiego długu (ok. 300 mln lirów) zaciągniętego głównie na działania wojenne przez Królestwo Sardynii – Piemontu, który przeszedł teraz na nowe zjednoczone państwo. Natomiast największym wyzwaniem dla polityków była kwestia Wenecji i Rzymu, które szczęśliwie przyłączono do państwa dzięki niezwykle skomplikowanej sytuacji międzynarodowej. W lipcu 1866 wybuchła wojna prusko-austriacka. Dzięki sojuszowi z Prusami Włosi zdobyli Wenecję w październiku 1866. Próby zdobycia Państwa Kościelnego wraz z Rzymem rozpoczął Garibaldi w 1867, lecz dopiero klęska Francji pod Sedanem z Prusami w 1870 pozwoliła Włochom zająć Rzym we wrześniu 1870. W lipcu 1871 stolica Królestwa Włoskiego została przeniesiona z Florencji do Rzymu.

[edytuj] Monarchia Włoska

[edytuj] 1882 – w trójprzymierzu

[edytuj] Utworzenie kolonii

[edytuj] Podbój Libii – 1911-1912

W 1911 wybuchła wojna o tureckie posiadłości w Afryce północnej. Włochy oskarżyły Imperium osmańskie o złe traktowanie obywateli włoskich w Trypolisie, co stało się pretekstem do tej wojny. Wojna została zakończona rok później zwycięstwem Włoch, które zdobyły tureckie terytoria w Afryce Północnej. W 1934 zostały one połączone w jedną kolonię – Libię.

[edytuj] Zobacz też

• wojna turecko-włoska

[edytuj] Podbój Etiopii – 1935-1936

Wielkie rozczarowanie społeczeństwa włoskiego, spowodowane niewielkimi zdobyczami terytorialnymi po zakończeniu I wojny światowej musiało zostać zażegnane. O zagarnięciu innych europejskich ziem nie było mowy, więc wybór Mussoliniego padł na Cesarstwo Abisynii. Było to jedno z trzech niepodległych państw Afryki, obok Liberii i Egiptu. Papież Pius XI błogosławił wojska faszystowskich Włoch, wyprawiające się na wojnę. Od tej pory tylko parę dni dzieliło Etiopię od utracenia niepodległości.

W roku 1935 włoska armia wkroczyła na tereny Etiopii. Włosi szybko zdobywali tereny, gdyż ich wyposażenie było o niebo lepsze niż armii abisyńskiej. W tamtych czasach Włosi dysponowali lotnictwem, artylerią i bronią chemiczną. Cesarz Abisynii próbował ratować kraj na różne sposoby. Jednym z nich było manifestowanie swojego niezadowolenia na forum Ligi Narodów. Nie przyniosło to jednak większych skutków, prócz usunięcia Włoch z tejże organizacji.

Cesarz Haile Selassie I musiał szukać schronienia, aż w Wielkiej Brytanii. Do swojego kraju powrócił dopiero w roku 1941, podczas konfliktu pomiędzy Wielką Brytanią a Włochami. Konflikt ten wykorzystała również cała Abisynia, odzyskując swoją niepodległość. Ułatwiły to działania Brytyjczyków i partyzantów.

[edytuj] Zobacz też

• wojna włosko-abisyńska 1935-1936

[edytuj] Podbój Albanii – 1939

Królestwo Albanii popadało w zależność finansową od faszystowskich Włoch. 7 kwietnia 1939 (2 dni po narodzinach następcy tronu albańskiego Leki I) wojska włoskie wkroczyły do Albanii i uczyniły ją włoskim protektoratem. 16 kwietnia król Włoch został ogłoszony królem Albanii, co formalnie i oficjalnie detronizowało dotychczasowego króla Zogu I, który musiał wraz z rodziną uciekać do Grecji.

[edytuj] 1915 – udział w I wojnie światowej

Włochy były członkiem Trójprzymierza, lecz po wybuchu Wielkiej Wojny nie przyłaczyły się do niej po stronie państw centralnych. Uznały, że ponieważ w wojnie przeciw Niemcom udział wzięła Wielka Brytania, oraz że to Niemcy wypowiedziały wojnę Francji, to Włochy nie obowiązuje casus foederis. Rzeczywistym powodem były włoskie apetyty na niektóre prowincje austriackie – m.in. Trydent, Triest, Rijekę i Dalmację. Austriacy w zamian za przystąpienie do wojny po ich stronie byli skłonni do niewielkich ustępstw granicznych, ale to Ententa w tajnych rokowaniach zaproponowała więcej.

23 maja Włosi rozpoczęli działania wojenne przeciwko Austriakom. Walki w górskich rejonach Tyrolu trwały praktycznie do końca wojny – Austriacy byli dobrze ufortyfikowani, a źle przygotowani i dowodzeni Włosi wykrwawiali się w próbach zdobycia nowych terenów. Niektóre ofensywy austriackie docierały aż do rejonów Wenecji i Treviso. Natomiast na Adriatyku flota włoska nie umiała sobie poradzić z marynarką wojenną Habsburgów.

Dopiero ogólna klęska państw centralnych i rozpad Austro-Węgier w 1918 roku sprawił, że ostatnia włoska ofensywa zdołała wreszcie, choć nie bez trudu, pokonać cesarsko-królewskie oddziały i zająć część ziem, które miały przypaść państwu włoskiemu po wojnie. Okazało się jednak, że nadzieje terytorialne Włochów zostały spełnione tylko w części.

[edytuj] Włochy po I wojnie światowej

Włochy wyszły z wojny w złym stanie gospodarczym, z dużym zadłużeniem, narastającymi niepokojami społecznymi, zdezorganizowanym systemem finansowym. Mimo że należały do państw zwycięskich, ich nadzieje na nabytki terytorialne nie zostały w pełni zaspokojone. Wzrastało bezrobocie, zarówno w mieście jak i na wsi. Narastało niezadowolenie ludności a propaganda komunistyczna znajdowała wielu zwolenników. Wśród Włochów narastało przekonanie o krzywdzie i chęć radykalnych zmian.

[edytuj] 1922-1943 – dyktatura Mussoliniego

Szczególnie niezadowoloną grupę społeczną tworzyli weterani wojenni. To wśród nich najszybciej rozpowszechnił się faszyzm, łączący w sobie etatyzm, pogardę dla demokracji, terror i zasadę wodzostwa. Na czele faszystów stał Benito Mussolini, który uważał, że tylko silne rządy mogą wydobyć państwo z powojennego chaosu. W 1922 roku poprowadził on marsz swoich zwolenników na Rzym i przejął dyktatorską władzę w całym kraju.

[edytuj] 1929 – traktaty laterańskie

Zobacz też: Traktaty laterańskie

[edytuj] 1940-1945: udział w II wojnie światowej

Na początku II wojny światowej Włochy pozostały neutralne (za zgodą Hitlera), ale wypowiedziały wojnę Francji i Wielkiej Brytanii w dniu 10 czerwca 1940, kiedy klęska Francji była przesądzona. Mussolini wierzył, że Wielka Brytania będzie błagać o pokój – chciał mieć powód do zajęcia miejsca przy stole obrad pokojowych, ale przeliczył się. Z wyjątkiem floty, włoska armia lądowa była głównym powodem rozczarowania Mussoliniego i Hitlera, więc niemiecka pomoc była koniecznie potrzebna w Grecji i Północnej Afryce.

Po tym jak niemiecka armia pokonała Polskę, Danię, Norwegię i Francję, Mussolini zdecydował wykorzystać Albanię jako trampolinę do inwazji na Grecję. Włosi rozpoczęli atak 28 października 1940, a na spotkaniu dwu faszystowskich dyktatorów we Florencji, Mussolini zaskoczył Hitlera oznajmieniem włoskiej inwazji. Mussolini liczył na szybkie zwycięstwo, ale grecka armia szybko zatrzymała Włochów i wkrótce wkroczyła do południowej Albanii.

Strach Albańczyków przed rządami Greków (brak współpracy z Grekami) umożliwił utworzenie stabilnego frontu w środkowej Albanii. W obawie, że Bałkany staną się piętą achillesową w ich dominacji w Europie, III Rzesza razem z Węgrami i Bułgarią zdecydowały się zaatakować Jugosławię i Grecję, a miesiąc później Państwa Osi przyłączyły Kosowo do zarządzanej przez Włochy Albanii. W taki ironiczny sposób albańscy nacjonaliści byli świadkami realizacji ich snów połączenia większości terenów zamieszkałych przez Albańczyków.

Po nieudanej inwazji na ZSRR (1941-42 – Plan Barbarossa) i przyłączeniu się do wojny Stanów Zjednoczonych (grudzień 1941) sytuacja państw Osi uległa pogorszeniu. W maju 1943 wojska angielsko-amerykańskie pokonały Włochów i Niemców w Północnej Afryce, a w lipcu wylądowały na Sycylii. Król Wiktor Emanuel III zareagował aresztując Mussoliniego i ustanawiając głównodowodzącego armią, Pietra Badoglia szefem rządu.

Nowy rząd oficjalnie kontynuował wojnę z aliantami, ale rozpoczął z nimi tajne negocjacje. Hitler nie ufał nowemu premierowi i wprowadził na terytorium Włoch dużą jednostkę niemiecką pod pretekstem walk z inwazją aliantów. 8 września 1943 rząd Badogliego ogłosił zawieszenie broni z aliantami, ale nie wypowiedział wojny Niemcom, pozostawiając armię bez rozkazów. Premier i rodzina królewska przemieściła się do regionów kontrolowanych przez aliantów. W zaistniałym zamieszaniu większość armii włoskiej rozproszyła się a Niemcy szybko zaczęli okupować prowincje północnych i środkowych Włoch (południe kontrolowali alianci). Niemcy uwolnili Mussoliniego, który uformował faszystowską Włoską Republikę Socjalną na terenach kontrolowanych przez Niemców.

Podczas gdy alianckie jednostki powoli spychały niemiecki opór na północ (Rzym został oswobodzony czerwcu 1944 – patrz: Bitwa pod Monte Cassino; Mediolan w kwietniu 1945) rząd wreszcie wypowiedział wojnę III Rzeszy. Partyzanci włoscy nękali siły niemieckie jeszcze zanim siły anglo-amerykańskie wypędziły je w kwietniu 1945.

[edytuj] Straty terytorialne i kolonialne w wyniku II wojny światowej

• Wolne Terytorium Triestu – w 1945 na terytoriach włoskich obejmujących północno-zachodnie wybrzeże półwyspu Istria oraz miasto portowe Triest z niewielkim zapleczem i korytarzem łączącym je z Włochami utworzono Wolne Terytorium Triestu, które zostało podzielone na strefę A (administracja USA oraz Wielkiej Brytanii, a od 1952 również Włoch) i strefę B (administracja Jugosławii). W 1954 Wolne Terytorium Triestu przestało istnieć i zostało podzielone między Jugosławię (Stefa B i skrawki strefy A) i Włochy (stefa A z Triestem).
• Włoska Afryka Wschodnia – w 1941 roku wojska sprzymierzonych opanowały Erytreę, Etiopię i Somali Włoskie. W Etiopii miała miejsce restauracja Haile Selassie I na tron cesarski. Aż do 1952 Erytreą administrowali Brytyjczycy, później (do 1993) Etiopia. Somalii włoskie wróciło pod administrację Włoch (nadal jako kolonia) w 1950. Jednak już w 1960 razem z Somali Brytyjskim utworzyło Republikę Somalii. Somalii Włoskie było jedyną włoską kolonią, która po zakończeniu wojny wróciła pod zarząd włoski.
• Libia – została zajęta przez wojska alianckie w 1943. Oficjalnie była kolonią włoską, aż do 1951, gdy ogłosiła niepodległość od Włoch.
• Albania – weszła pod protektorat Królestwa Włoch 7 kwietnia 1939. W 1943 Włochy zmieniły orientację polityczną stając się sojusznikiem aliantów. Wehrmacht rozpoczął okupację włoskiego protektoratu (Albanii). Po wojnie już nigdy nie wróciła pod zarząd włoski.

[edytuj] Republika

[edytuj] Zobacz też

• Królestwo Włoch (zjednoczone)
• państwa historyczne w Italii