Województwo sandomierskie (I Rzeczpospolita)
Z Wikipedii
 |
|
| Herb | |
 |
|
| Nazwa łacińska | Palatinatus Sandomirensis |
| Istniało | XIV wiek–1795 |
| Prowincja | Małopolska |
| Stolica | Sandomierz |
| Sejmik | Opatów |
| Wojewoda | zobacz: wojewodowie sandomierscy |
| Powierzchnia | 23 860 km² |
| Liczba powiatów | 6 |
| Liczba senatorów | 2 |
Województwo sandomierskie – województwo, część Małopolski, jednostka administracyjna w okresie I Rzeczypospolitej oraz później, w pierwszym okresie istnienia Królestwa Kongresowego. Na północy graniczyło ono z Mazowszem i Wielkim Księstwem Litewskim (z tą jego częścią, którą zwano Podlasiem - od sąsiedztwa Lachów). Od wschodu sąsiadowało ono z Rusią Czerwoną. Na zachodzie Pilica stanowiła granicę z województwem łęczyckim i sieradzkim, zaś na południowym zachodzie znajdowało się województwo krakowskie.
Ze względu na rozległość województwa sandomierskiego za Kazimierza Jagiellończyka w 1471 na prawym brzegu Wisły utworzono nowe województwo - lubelskie. W województwie sandomierskim pozostała ziemia stężycka.
W nowych granicach województwo sandomierskie obejmowało obszar o powierzchni 467 i 1/4 mil². W XVI w. w województwie było 374 parafii, 100 miast i miasteczek oraz 2586 wsi[1]. Te ostatnie miały 11465 łanów kmiecych, szlachty zagrodowej było 261[1].
Początkowo w województwie sandomierskim były trzy powiaty na lewym brzegu Wisły: chęciński, radomski i sandomierski. Z ksiąg poborowych z początku XVI w. wynika, że sandomierskie podzielone było na 9 powiatów: sandomierski, wiślicki, chęciński, opoczyński, radomski, szydłowski, stężycki, pilzneński i tarnowski[1]. Jeszcze w XVI w. dwa spośród nich zostały zlikwidowane i wcielone do sąsiednich – powiat tarnowski został przyłączony do powiatu pilzneńskiego, a szydłowski podzielony pomiędzy powiaty: wiślicki i sandomierski[1].
Księga podatkowa z roku 1676 wymienia powiaty: chęciński, opoczyński, sandomierski, wiślicki oraz ziemię radomską. Od XIV w. aż do rozbiorów Polski w latach 1772-1795 stolicą województwa sandomierskiego był Sandomierz, zaś sejmik ziemski odbywał się w Opatowie. W Nowym Mieście Korczynie w województwie sandomierskim odbywały się sejmiki generalne dla prowincji małopolskiej.
Sandomierskie miało dwóch senatorów większych – wojewodę i kasztelana sandomierskiego. Mniejszych senatorów było siedmiu, byli to kasztelanowie: wiślicki, radomski, zawichojski, żarnowski, małogoski, połaniecki i czechowski. Każdy z powiatów miał swoich urzędników ziemskich, jedynie podkomorzy był jeden dla całego województwa. W sandomierskim było 6 starostw grodowych: sandomierskie, radomskie, chęcińskie, opoczyńskie, nowomiejskie (korczyńskie) oraz stężyckie. Do starostw niegrodowych należały m.in.: wiślickie, pilzneńskie, stopnickie, soleckie, zawichojskie, szydłowskie, przedborskie, ropczyckie, ryczywolskie, radoszyckie, małogoskie, ryckie i zwoleńskie[1].
Na obszarze województwa działały trzy sądy ziemskie. W Sandomierzu sądzono sprawy z powiatów: sandomierskiego, wiślickiego i pilzneńskiego. W Radomiu z powiatów: radomskiego, opoczyńskiego i chęcińskiego. W Stężycy natomiast z powiatu stężyckiego. Sejmiki województwa sandomierskiego odbywały się w Opatowie. Wybierano na nich siedmiu posłów (po jednym z każdego powiatu) na sejm koronny[1].
Po rozbiorach Polski południowa część województwa znalazła się w granicach zaboru austriackiego, a Sandomierz stał się miastem przygranicznym. W 1816 stolicę województwa przeniesiono do Radomia. W 1838 nowe województwo sandomierskie przemianowano na gubernię sandomierską (ze stolicą w Radomiu).
[edytuj] Zobacz też
Przypisy
[edytuj] Bibliografia
- Zygmunt Gloger, Geografia historyczna ziem dawnej Polski, Kraków 1903
- Sebastian Piątkowski, Radom - zarys dziejów miasta, Radom 2000, ISBN 83-914912-0-X.
| prowincja wielkopolska brzesko-kujawskie • chełmińskie • gnieźnieńskie • inowrocławskie • kaliskie • łęczyckie • malborskie • mazowieckie • płockie • pomorskie • poznańskie • rawskie • sieradzkie• Księstwo Warmińskie |
Radomskie Towarzystwo Naukowe * Społeczny Komitet Ratowania Zabytków Radomia
3 ppl * 5 ppl * 2 BS * 72 pp * 2 pal * 60 lpsz * Cmentarz rzymskokatolicki * Cmentarz ewangelicki * Cmentarz żydowski * Czerwiec 1976 * Garnizon Radom * Getto radomskie * Gubernia radomska * Gubernia sandomierska * Historia Radomia * Kolej Iwangorodzko-Dąbrowska * Konfederacja radomska * Nihil novi * Puszcza Radomska * Stary Ogród * Synagoga w Radomiu * Teatr Rozmaitości * Trybunał Skarbowy Radomski * Unia wileńsko-radomska * Województwo radomskie * Województwo sandomierskie * W Służbie Narodu * Wydarzenia radomskie * Zamek Królewski w Radomiu
