Język judeo-portugalski
Z Wikipedii
| Judeu-Português | |
| Obszar | Portugalia, Francja, Surinam, Antyle Holenderskie i inne |
| Liczba mówiących | język martwy od początku XIX w. |
| Ranking | poza rankingiem |
| Klasyfikacja genetyczna | Języki indoeuropejskie *Języki romańskie **Języki zachodnioromańskie ***Język judeo-portugalski |
| Pismo | łaciński, hebrajski |
| Status oficjalny | |
| Język urzędowy | nigdzie |
| W Wikipedii | |
| Zobacz też: język, języki świata
|
|
Język żydowsko-portugalski lub język luzytański (Judeu-Português) to język martwy z grupy języków romańskich, używany przez Żydów w Portugalii do XVI w., a wśród diaspory żydowskiej na świecie - do początku XIX w., obecnie używany jako język liturgiczny w niektórych gminach żydowskich.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Rozwinął się na podstawie języka portugalskiego z dodatkiem zapożyczeń z języka hebrajskiego. Zawierał wiele archaizmów portugalskich. Był językiem diaspory żydowskiej w Portugalii aż do XVI w., kiedy Żydów[1] w 1536 wygnano z tego kraju. Zapisywano go zmodyfikowanym alfabetem hebrajskim (aljamiado português) lub łacińskim. Następnie Żydzi portugalscy (Sefardyjczycy) używali go w wielu miejscach we Francji, Niderlandach i w Anglii, a później także w obu Amerykach.
W Europie język judeo-portugalski wywarł duży wpływ na język ladino oraz na bagitto - jeden z dialektów języka judeo-włoskiego. Wśród diaspory był w użyciu aż do początku XIX w.. W Ameryce wywarł wpływ na języki: papiamento i język saramaccan.
Obecnie język judeo-portugalski jest językiem liturgicznym (w ograniczonym zakresie) w niektórych gminach żydowskich.
[edytuj] Przykładowe hebraizmy
| Judeo-portugalski | Hebrajski | Polski |
|---|---|---|
| cados | kodesz | święty |
| jessiba | jesziwa | szkoła religijna |
| massó | macah | maca |
| misvá | micwah | przykazania |
| ros | rosz | głowa |
| rassim | raszim | głowy |
| rossaná | rosz haszanah | Nowy Rok |
| sabá | szabbat | sobota |
| sedacá | cedakah | miłosierdzie |
| queilá | qehila | wspólnota |
| quidus | kiddusz | błogosławienie wina |
| tebá | tewah | platforma w synagodze |
[edytuj] Archaizmy z języka portugalskiego
| Judeo-portugalski | Współczesny portugalski | Polski |
|---|---|---|
| algũa | alguma | jakiś |
| angora | agora | teraz |
| apartar | separar | oddzielić |
| aynda | ainda | teraz |
| dous | dois | dwa |
| he | é | jest |
| hũa | uma | (rodzajnik przy rzeczownikach rodzaju męskiego) |
[edytuj] Linki zewnętrzne
Przypisy
- ↑ w teorii nie byli to żydzi, tylko chrześcijanie, przymusowo ochrzczeni na mocy dekretu króla Manuela I w 1497. W praktyce ci tzw. conversos lub marranos dalej potajemnie wyznawali judaizm, aż do chwili, gdy wykryła to Inkwizycja i zmusiła ich do opuszczenia Portugalii.
wschodnioromańskie: arumuński • istrorumuński • meglenorumuński • rumuński
południoworomańskie: korsykański (gallurski) • sassarski • sardyński (kampidański, logudorski)
zachodnioromańskie: aragoński • asturyjski • auregnais † • burginioński • dalmatyński † • dgèrnésiais • emilijski • francuski • franko-prowansalski • friulski • galicyjski • gallurski (północnowschodniosardyński) • gaskoński • hiszpański • istriocki • jèrriais • judeo-portugalski † • judeo-włoski • kampidański (południowosardyński) • kataloński • ladino (judeo-hiszpański) • ladyński • langwedocki • liguryjski • limuzyński • logudorski (środkowosardyński) • lombardzki • lotaryński • mirandyjski • monegaski • neapolitański • normandzki • oksytański • owerniacki • piemoncki • pikardyjski • portugalski • prowansalski • rioplatense • romansz • sercquiais • sycylijski • szampański • szuadit † • walencki • waloński • wenecki • włoski • zarfatit †
¹ Łacina nie jest językiem romańskim, ale italskim i przodkiem wszystkich języków romańskich
