Róża Luksemburg

Z Wikipedii

Róża Luksemburg

Urodzona	5 marca 1871 Zamość, Polska
Zmarła	15 stycznia 1919 Berlin, Niemcy
Galeria w Wikimedia Commons
Kolekcja cytatów w Wikicytatach

Róża Luksemburg (właściwie Rozalia Luxenburg) (ur. 5 marca 1871 w Zamościu - zm. 15 stycznia 1919 w Berlinie; ps. Róża Kruszyńska, Maciej Rózga, Spartakus) - działaczka i ideolog polskiego i niemieckiego ruchu robotniczego.

[edytuj] Biografia

Z pochodzenia Żydówka, była najmłodszym z pięciorga dzieci kupca Eliasza Luxenburga i Liny (z domu Loewenstein). Nazwisko Luksemburg jest wynikiem błędu urzędnika. W dzieciństwie na ponad rok przykuła ją do łóżka choroba biodra. Leczono ją nieprawidłowo i przez resztę życia Róża Luksemburg wyraźnie kulała.

W roku 1874 rodzina przeniosła się do Warszawy. Tam ukończyła w 1887 r. II Warszawskie Żeńskie Gimnazjum. Jeszcze jako uczennica, Róża Luksemburg wstąpiła do kółek partii Proletariat.

W roku 1887 wstąpiła do partii Proletariat. W roku 1889 wyjechała z Warszawy do Zurychu. W Szwajcarii studiowała filozofię, ekonomię i prawo, obroniła doktorat na temat rozwoju przemysłowego Królestwa Polskiego i poznała emigrantów rosyjskich – Plechanowa, Kołłontaj, Pawła Akselroda oraz Leona Jogichesa, z którym pozostawała w bliższym związku przez 20 lat.

Początkowo w PPS, od roku 1893 wraz z Jogischesem założyła partię Socjaldemokracja Królestwa Polskiego (SDKP) przekształconą w 1900 w Socjaldemokrację Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL). Redagowała w Paryżu organ partyjny Sprawa Robotnicza.

Od roku 1898 przebywała w Niemczech, a chcąc uzyskać obywatelstwo niemieckie wyszła za mąż za niemieckiego anarchistę Gustawa Lubecka. Należała do przywódców Socjaldemokratycznej Partii Niemiec i uczestniczyła w obradach II Międzynarodówki.

W 1903 roku mieszkała w Poznaniu w domu przy obecnej ulicy Szamarzewskiego 21.

W roku 1904 spędziła trzy miesiące w więzieniu za obrazę cesarza Wilhelma II w publicznym przemówieniu.

W roku 1905 wróciła do Polski posługując się fałszywym paszportem, by pomóc w organizowaniu akcji skierowanych przeciwko rosyjskim władzom. Aresztowana przez carską policję i więziona. Członkowie SPD przekupili rosyjskich urzędników i Róża Luksemburg wyszła na wolność za kaucją. W okresie 1905-06 uczestniczyła w rewolucji w Warszawie i Sankt Petersburgu. Od roku 1907 prowadziła działalność w Niemczech, lansując koncepcję masowych strajków jako drogi dla rewolucji i obalenia kapitalizmu przemocą. "Strajk masowy, partia i związki zawodowe" (wyd. pol. 1959). Pracowała w "Vorwaerts" ("Naprzód"), organie prasowym SPD.

W roku 1912 wydała podręcznik ekonomii.

W roku 1914 opublikowała pracę „Akumulacja kapitału” (podtytuł „Przyczynek do ekonomicznego objaśnienia imperializmu”; wyd. pol. 1963).

W latach 1907-1914 prowadziła wykłady z ekonomii politycznej w Szkole Partyjnej SPD, co zapewniało jej stałe środki utrzymania. W sporze w łonie SDPRR (Socjaldemokratyczna Partia Robotników Rosji) poparła stronę mienszewików przeciwko bolszewikom Lenina. Później po rewolucji w Rosji krytykowała strategię Lenina i przestrzegała przed niebezpieczeństwem dyktatury.

W roku 1914 współtworzyła tajny Związek Spartakusa, który ujawnił się 1 maja 1916, po czym została aresztowana za działalność antypaństwową. Była więziona m.in. w Poznaniu i we Wrocławiu.

W październiku roku 1918 wyszła z więzienia. W roku 1918 była współzałożycielką Komunistycznej Partii Niemiec (KPD) przekształconej z Ligi Spartakusa.

15 stycznia 1919 roku wraz z Karlem Liebknechtem i Wilhelmem Pieckiem (który zdołał zbiec) została pojmana w Wilmersdorfie po udziale w powstaniu robotniczym, które objęło tzw. dzielnicę prasową w Berlinie. Policja przekazała więźniów żołnierzom Freikorpsu, którzy po przesłuchaniu pobili, a następnie strzałem z pistoletu w skroń zamordowali Różę Luksemburg. Jej zwłoki wrzucono do Kanału Piechoty, gdzie je odnaleziono dopiero 1 lipca 1919.

Spośród postawionych później w stan oskarżenia morderców Otto Wilhelm Runge oraz Heinz von Pflugk-Hartung zostali skazani na nieznaczne kary więzienia, zaś Hermann Souchon po przedłużającym się procesie nie został ukarany, a po przejęciu władzy przez hitlerowców objęła go amnestia. Mocodawcy żołnierzy nigdy nie byli sądzeni. Przywódca grupy oprawców, Waldemar Pabst, w obawie przed aresztowaniem zbiegł po II wojnie światowej do Szwajcarii, skąd jednak wrócił po jakimś czasie do Niemiec. Jak twierdził w 1962 w wywiadzie dla tygodnika Spiegel morderstwa dokonano z polecenia socjaldemokratycznego ministra wojska, Gustava Noskego, zaś w krycie sprawców zaangażował się sam prezydent Ebert.

[edytuj] Poglądy

Róża Luksemburg była przedstawicielką lewego, rewolucyjnego skrzydła II Międzynarodówki, a zarazem krytyczką Lenina i partii bolszewickiej. Była gorącą obrończynią pluralizmu, wolności poglądów i prasy. Bolszewikom zarzucała brak poszanowania dla demokracji i elitarystyczną koncepcję roli partii w procesie rewolucyjnym. Z okresu rewolucji bolszewickiej pochodzi jej znany aforyzm: "Nie ma prawdziwego socjalizmu bez demokracji, tak jak nie ma prawdziwej demokracji bez socjalizmu". Z drugiej strony - w miarę pozyskiwania większej ilości informacji na temat specyfiki sytuacji w Rosji podkreślała konieczność (z rewolucyjnego punktu widzenia) wprowadzenia przez bolszewików wielu "środków nadzwyczajnych" w celu obrony państwa robotniczego. Podkreślała, że niezależnie od rezultatów rewolucji 1917 Leninowi i jego partii należy się szacunek, gdyż jako pierwsi na świecie odważyli się wprowadzić w życie to, o czym do tej pory dyskutowano jedynie teoretycznie.

Kwestionowała polskie dążenia niepodległościowe uzasadniając ich irracjonalność racjami ekonomicznymi. Razem z Julianem Marchlewskim walczyła z tzw. "socjalpatriotyzmem" PPS i uważała, że poszczególne części Polski stopniowo ulegają "organicznemu wcieleniu" do mocarstw zaborczych. Następuje zrastanie się z nimi gospodarczo, społecznie i politycznie. Uważała, że produkcja Królestwa Polskiego na rynek wschodni nieodwracalnie łączy je z Rosją.

Według Luksemburg powstanie styczniowe zostało wywołane przez szlachtę polską, aby utrzymać pańszczyznę i stłumić rozwój burżuazji. Burżuazja natomiast była przeciw powstaniom, zaś chłopi są oddani carowi, a proletariat ulega organicznemu wcieleniu do proletariatu państw zaborczych.

Róża Luksemburg była feministką i pacyfistką. Krytykowała I wojnę światową jako służącą interesom klasy kapitalistów.

[edytuj] Prace w języku polskim

Akumulacja kapitału. Przyczynek do ekonomicznego wyjaśnienia imperializmu (wyd. PWN, Warszawa 1963);
Czego chce Związek Spartakusowców (wyd. Wyższa Szkoła Nauk Społecznych przy KC PZPR, Warszawa 1959);
Kryzys socjaldemokracji (wyd. Książka i Prasa, Warszawa 2005);
Listy do Leona Jogichesa-Tyszki (t. 1-3, wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1968-1971);
Listy z więzienia (wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1950 oraz PIW, Warszawa 1982);
Rewolucja rosyjska (wyd. Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (Uniwersytet Warszawski), Warszawa 2005);
Rok 1905. Wybór artykułów (wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1951);
Rozwój przemysłu w Polsce (wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1957);
Wstęp do ekonomii politycznej (wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1959);
Wybór pism (t. 1-2, wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1959).