Tallinn
Z Wikipedii
Współrzędne: 59°26' N 24°45' E
Tallinn | |||||
|
|||||
Stare Miasto i Zatoka Fińska |
|||||
Państwo | Estonia | ||||
Prowincja | Harju | ||||
Burmistrz | Edgar Savisaar | ||||
Powierzchnia | 159,2 km² | ||||
Położenie | 59° 26' N 24° 45' E |
||||
Wysokość | 0 – 44 m n.p.m. | ||||
Ludność (2007) • liczba ludności • gęstość • aglomeracja |
390 000 2450 os./km² 505 000 |
||||
Miasta partnerskie | Liverpool Los Gatos Warszawa Schwerin Turku Kijów Łomża |
||||
Położenie na mapie kraju
|
|||||
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons | |||||
Strona internetowa miasta |
Tallinn (est. Tallinn, od 1219 do 1918 Rewel est. Reval, także Lindanäs, Lyndanise oraz Koływań[1]) – stolica Estonii i port nad Morzem Bałtyckim (na południowym brzegu Zatoki Fińskiej).
Spis treści |
[edytuj] Historia
Tallinn był silnym ośrodkiem gospodarczym już w X w. Często osiedlali się w nim kupcy fińscy. W 1154 r. słynny arabski uczony Al Idrisi wspominał o grodzie Kaluri (dawna nazwa Tallinna, która po raz pierwszy występuję w latopisie ruskim 1223 r. - Kolywań). W 1219 r. duński król Waldemar II odbywający wyprawę krzyżową przeciw pogańskim Estom zdobył fiński zamek Lyndanise[2], który kazał zburzyć i zbudować nową twierdzę. W językach fińskim i estońskim nazwa Tallinn tłumaczy się na "duńskie miasto" (taani linn) albo "rolnicze miasto" (talu linn). Inne – oprócz Kolyvana lub Kalevanlinna – historyczne warianty nazwy miasta to Rewal (Reval, Revalia, Rewel, Revel, Reveln) i Lindanisa (Lyndanise, Lindanäs); nazwa Tallinn obowiązuje od 1918.
W 1227 Duńczycy – po klęsce pod Bornhøved – utracili miasto na korzyść zakonu kawalerów mieczowych i trzy lata później – jako Rewal – ponownie uzyskało prawa miejskie. Duńczycy, którzy ponownie zawładnęli (w 1236) miastem potwierdzili lokację na prawie lubeckim w 1248. Rozpoczęli oni w 1265 budowę największych w tej części swoich ziem fortyfikacji, z murami liczącymi 2,5 km długości (jednymi z najdłuższych w średniowiecznej Europie), do 16 m wysokości, z 45 basztami. Po dwudziestu latach, w 1285 Rewal stał się członkiem Hanzy. W 1346 Estonia wraz z Rewalem została wykupiona przez zakon krzyżacki, którzy przebudowali trzynastowieczny zamek na wzgórzu Toompea, dobudowując m.in. basztę "Długi Herman".
Pod koniec XVI w. w rezultacie zmagań czterech mocarstw w wojnach o Inflanty – Polski, Rosji, Danii i Szwecji – Tallinn wraz z północną częścią dzisiejszej Estonii przypadł tej ostatniej. Dopiero w trakcie III wojny północnej, w 1710 r. na czele zwycięskiego pochodu armii rosyjskiej car Piotr I zajął Estonię. Od tej pory nazwa miasta – Rewal – nabrała rosyjskiego brzmienia i przekształciła się w Rewel. Rewel pozostał w rękach Rosji aż do 1918 r., gdy po ogłoszeniu niepodległości Republiki Estońskiej stolica oficjalnie zyskała nazwę Tallinn. W trakcie II wojny światowej miasto szczęśliwie uniknęło poważnych zniszczeń (nb. te, które miały miejsce, zostały dokonane przez sowieckie lotnictwo podczas odbijania miasta z rąk niemieckich w 1945 r.). Po rozpadzie Związku Radzieckiego i ponownym odzyskaniu niepodległości przez Estonię Tallinn w znacznym stopniu odzyskał swoje zachodnie oblicze. Miasto jest obecnie jedną z najchętniej odwiedzanych stolic europejskich.
[edytuj] Zabytki
Estończycy są narodem protestanckim – większość obiektów sakralnych w Tallinnie jest więc protestancka, jednak w Tallinnie mieszka też duża mniejszość rosyjska, więc część obiektów jest prawosławna. Na wzgórzu Toompea, oprócz XIII- i XIV-wiecznych fortyfikacji znajduje się gotycka katedra Najświętszej Marii Panny, w której wnętrzu znaleźć można nagrobki i epitafia (m.in. renesansowy z 1585 nagrobek Pontusa de la Gardie, szwedzkiego gubernatora Estonii). Pod wzgórzem na Starym mieście znajdują się gotyckie kościoły: trzynastowieczny Św. Mikołaja (Niguliste) z potężną wieżą i dobudowanymi później kaplicami, trzynasto-czternastostowieczny (później kilkakrotnie przebudowywany) Św. Michała zamieniony na prawosławną cerkiew w 1716 z barokowym ikonostasem z 1720, XIV-wieczny Św. Ducha (Püha Vaimu) z późnogotyckim (1483) drewnianym ołtarzem dłuta Bernta Notkego i wysmukłą wieżą, XIV-XV wieczne zabudowania klasztoru dominikanów Św. Katarzyny ze zrujnowanym od 1531 kościołem. Pod koniec XV w. zbudowano kościół Św. Olafa (Oleviste) (z kaplicą NMP z początku XVI w.), którego gotycka wieża, wysoka na 159 m, była prawdopodobnie jedną z najwyższych budowli w Europie i na świecie. Po pożarach przebudowywana, mierzy obecnie 123 m. Nadto ruiny XV wiecznego kościoła klasztoru brygidek w Pirita zburzonego w 1577, kościół Św. Piotra i Pawła oraz cerkiew z XIX w.
Z budowli niesakralnych – XIV-XV wieczny gotycki ratusz wraz z wieżą i zdobionymi dekoracyjnymi rzeźbami ławami w sali magistratu z początków XV w., XV wieczny gotycki Dom Wielkiej Gildii z dwunawową salą ze sklepieniem krzyżowym i (z tego samego okresu) Dom Gildii Św. Olafa, pochodzące z tego samego okresu gotyckie domy mieszkalne (np. "Trzy Siostry" – zespół trzech takich domów) oraz renesansowy (1597) dom Bractwa Czarnogłowych.
Znajdują się tu także wczesnoklasycystyczny (z 1718, wg innej klasyfikacji – późnobarokowy) Pałac Kadriorg zaprojektowany przez Włocha Nicolo Michettiego (letnia rezydencja Piotra I Wielkiego, obecnie muzeum sztuki, [3], otoczony przez piękne ogrody), pałac gubernatora z XVIII w., klasycystyczny pałac z 1813, liczne budynki użyteczności publicznej (neogotycki bank z 1904, modernistyczny teatr z 1910, dom sztuki z 1934 w stylu funkcjonalistycznym, pałac prezydencki ([4]) z 1938 w stylu nawiązującym do sąsiadującego Pałacu Kadriorg), zabytkowe wille i kamienice czynszowe. Tallinn szczyci się ponadto najdłużej w Europie stale – od średniowiecza – funkcjonującą apteką.
W Tallinnie, mimo licznych zniszczeń z okresu II wojny światowej, skrupulatnie odbudowano średniowieczne obwarowania miejskie z basztami i bramami – baszty Megede i Kiek in de Kök (XIV-XV wiek), basztę Paks Margareeta (Gruba Małgorzata, XVI wiek), Bramę Morską (XVI w.).
Na brzegu zatoki, na wprost odległego o kilometr Pałacu Kadriorg stoi pomnik upamiętniający 177 rosyjskich marynarzy, którzy zatonęli w 1893 wraz ze swoim okrętem wojennym "Rusałka".
Tallińskie stare miasto zostało w 1997 wpisane na listę światowego kulturowego dziedzictwa ludzkości UNESCO (w tym samym roku wpisano na tę listę zespół zabudowy śródmiejskiej Torunia). W 2002 r. odbył się w Tallinnie Konkurs Piosenki Eurowizji.
[edytuj] Transport
4 km od centrum miasta znajduje się port lotniczy (Kod lotniska IATA: TLL). Miasto ma dogodne połączenia kolejowe z Sankt Petersburgiem w Rosji. W kierunku południowym – na Łotwę/Litwę i do Polski prowadzi droga międzynarodowa E67, a prom pozwala dotrzeć m.in. do Helsinek (Finlandia) i Sztokholmu (Szwecja).
[edytuj] Miasta partnerskie
- Dartford, Wielka Brytania
- Los Gatos, Stany Zjednoczone
- Schwerin, Niemcy
- Kilonia, Niemcy
- Gandawa, Belgia
- Göteborg, Szwecja
- Malmö, Szwecja
- Ryga, Łotwa
- Annapolis, Stany Zjednoczone
- Groningen, Holandia
- Łomża, Polska
- Gdańsk, Polska
- Gdynia, Polska
- Białystok, Polska
- Sankt Petersburg, Rosja
[edytuj] Zobacz też
Przypisy
- ↑ Do niedawna za pierwszą pisaną wzmiankę o Tallinnie uważano zapis arabskiego geografa Al-Idrisi, który miał zaznaczyć Tallinn jako Koływań na swojej „Mapie świata”.
- ↑ wg legendy flaga Danii – Dannebrog, biały krzyż na czerwonym tle, jak na tarczy herbowej Tallinna – została zesłana z nieba przez Boga podczas tej bitwy, która miała miejsce 15 czerwca 1219
- ↑ adres: Weizenbergi 37
- ↑ adres: Weizenbergi 39
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Strona internetowa miasta
- Szczegółowe informacje oraz artykuły o Tallinnie w serwisie Eesti
- Historia Tallinna, związków miasta z Polską, wirtualna mapa okolic, historia okolicznych miast – Rzeczpospolita wirtualna
- Zdjęcia z Tallina
- Rewel w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich
Lata 80. XX wieku |
1985 Ateny · 1986 Florencja · 1987 Amsterdam · 1988 Berlin Zachodni · 1989 Paryż |
Lata 90. XX wieku |
1990 Glasgow · 1991 Dublin · 1992 Madryt · 1993 Antwerpia · 1994 Lizbona · 1995 Luksemburg · 1996 Kopenhaga · 1997 Saloniki · 1998 Sztokholm · 1999 Weimar |
Lata 2000-2009 |
2000 Reykjavík · Bergen · Helsinki · Bruksela · Praga · Kraków · Santiago de Compostela · Awinion · Bolonia · 2001 Rotterdam · Porto · 2002 Brugia · Salamanka · 2003 Graz · 2004 Genua · Lille · 2005 Cork · 2006 Patras · 2007 Luksemburg · Sybin · 2008 Liverpool · Stavanger · 2009 Wilno · Linz |
Lata 2010-2019 |
2010 Essen · Pecz · Stambuł · 2011 Turku · Tallinn · 2012 Guimarães · Maribor |
Amsterdam (konstytucyjna), Holandia • Andora, Andora • Ateny, Grecja • Belgrad, Serbia • Berlin, Niemcy • Berno, Szwajcaria • Bratysława, Słowacja • Bruksela, Belgia • Budapeszt, Węgry • Bukareszt, Rumunia • Douglas, Wyspa Man • Dublin, Irlandia • Gibraltar, Gibraltar • Haga (siedziba rządu), Holandia • Helsinki, Finlandia • Kijów, Ukraina • Kiszyniów, Mołdawia • Kopenhaga, Dania • Lizbona, Portugalia • Londyn, Wielka Brytania • Longyearbyen, Svalbard • Lublana, Słowenia • Luksemburg, Luksemburg • Madryt, Hiszpania • Mińsk, Białoruś • Monako, Monako (państwo-miasto) • Moskwa, Rosja • Oslo, Norwegia • Paryż, Francja • Podgorica, Czarnogóra • Praga, Czechy • Prisztina, Kosowo • Reykjavík, Islandia • Ryga, Łotwa • Rzym, Włochy • Saint Helier, Jersey • Saint Peter Port, Guernsey • San Marino, San Marino • Sarajewo, Bośnia i Hercegowina • Skopje, Macedonia • Sofia, Bułgaria • Sztokholm, Szwecja • Tallinn, Estonia • Thorshavn, Wyspy Owcze • Tirana, Albania • Tyraspol, Naddniestrze • Vaduz, Liechtenstein • Valletta, Malta • Warszawa, Polska • Watykan, Watykan (państwo-miasto) • Wiedeń, Austria • Wilno, Litwa • Zagrzeb, Chorwacja