Historia Mrzeżyna
Z Wikipedii
Nazwę Mrzeżyno należy kojarzyć z portem morskim położonym w dole rzeki Rega, ściśle związanym z historią miasta Trzebiatów. W XIII w., gdy Trzebiatów otrzymał prawa miejskie, Rega uchodziła do morza przez jezioro Resko Przymorskie, czyli około 4 km na wschód od obecnego ujścia. Przy ówczesnym ujściu położona była wieś rybacka Regoujście, o której pierwsza wzmianka pojawiła się w dokumencie z 1250 r. Regoujście liczyło w tym czasie około 300 mieszkańców. Była tam również jedna z pierwszych na południowym brzegu Bałtyku latarni morskich.
Spis treści |
[edytuj] Nazwa miejscowości
Przed wojną osada nosiła nazwę Deep. Mapy przedstawiają także podział miejscowości na Ost Deep i West Deep (czyli wschodnia i zachodnia część). Niektóre źródła podają nazwę Treptower Deep (od Treptow -- Trzebiatów). Na starych mapach ujście Regi miało kształt zatoki, przez co nazwa prawdopodobnie pochodzi z dolnoniemieckiego – nazwy zatoki Deep. Inne źródła przedstawiają jeszcze odmienną nazwę Regamünde, czyli w dosłownym tłumaczeniu Regoujście.
Nazwa Mrzeżyno funkcjonuje od czerwca 1947 r., zastępując nazwę Głębokie (stosowaną od 1945 do czerwca 1947)[1]. Obecna nazwa miejscowości pochodzi od gwarowej nazwy rodzaju sieci rybackiej – mrzeżna (obecnie drygawica). Nazwę prawdopodobnie przyjęła Komisja Ustalania Nazw Miejscowych.
Do obecnej nazwy dodawany jest czasem dopisek Gryfickie, który miałby zaznaczać, że Mrzeżyno należy do ziemi gryfickiej, a nie kołobrzeskiej (odległość do Kołobrzegu to 18 km, do Gryfic 28 km). Jednak nigdzie w Polsce nie występuje inna miejscowość o nazwie Mrzeżyno. Miejscowa poczta stempluje przesyłki i dokumenty nazwą Mrzeżyno Gryfickie.
[edytuj] Średniowiecze
Wieś Deep, nazwana tak dopiero w późniejszych latach, należała do posiadłości ziemskich klasztoru Belbuck (Białoboki). Pierwszy dotyczący jej dokument pochodzi z 1264 r., gdy książę Warcisław III podarował klasztorowi wieś nad Regą wraz z przyległym do niej morzem. W dokumencie z 1270 r. książę Barnim I nakazał, żeby rycerz Przybysław odstąpił klasztorowi Belbuck odcinek rzeki Regi wraz z przyległymi do niej brzegami za 300 marek, wyłączając z tego pewne świadczenia – przysługujące podkomorzemu Bispraw, dziesięciny na rzecz biskupa i dziesięciny na rzecz Wikarii Cammin (Kamień Pomorski) od karczmy i promu. Dzięki temu dokumentowi wiadomo, że wspomniany teren wcześniej należał do rycerza. W 1306 r. Bogusław IV nadał klasztorowi u ujścia Regi i jego mieszkańcom przywilej celny (wolność celną) na rzece. W 1329 r. wieś Regoujście i jezioro Resko Przymorskie zostały wspomniane w wykazie klasztornych. Mieszkańcy Trzebiatowa utrzymywali port Regoujście, usprawniali go i zachowywali w dobrym stanie. Port Regoujście pod zarządem miasta Trzebiatów rozwijał się szybko, konkurując skutecznie z najbliżej położonym portem w Kołobrzegu. Od 1416 r. trzebiatowscy kupcy przystąpili do Związku Hanzeatyckiego w Lubece, co podniosło ich obroty w handlu morskim.
Sąsiedni mieszczanie z Kołobrzegu i Gryfic bacznie obserwowali prosperujące miasto. W roku 1456 kołobrzeżanie zatopili u ujścia Regi stare statki załadowane kamieniami, blokując w ten sposób wejście do portu. Prądy morskie i piasek spowodowały, że port w Regoujściu zamarł całkowicie. W roku 1457 trzebiatowianie przy współpracy klasztoru przekopali nowe, skrócone koryto rzeki Regi (z pominięciem jeziora Resko) w okolicy dzisiejszego Mrzeżyna i założyli tam nowy port. Konflikt z Kołobrzegiem przybrał na sile. W roku 1497 kupiectwo Trzebiatowa poniosło dotkliwą stratę, gdy w czasie silnego sztormu znaczna liczba ich statków zakotwiczonych na redzie Mrzeżyna została zatopiona.
W 1499 r. zawarte zostało między Trzebiatowem a opactwem klasztoru Belbuck porozumienie, w myśl którego miasto otrzymało zezwolenie na przeprowadzenie przez ziemie należące do klasztoru grobli portowej do ujścia Regi. Klasztor obiecał miastu także pomóc przy budowie portu, wynoszącą 60 fur kamienia rocznie. Jednocześnie ustalono, że przyszli mieszkańcy połowę swoich opłat czynić będą na rzecz miasta, zaś drugą połowę zapłacą klasztorowi. Wiadomo, że wybudowany port posiadał bardzo silne umocnienia.
W roku 1500 przy nowym ujściu Regi zamieszkiwał tylko karczmarz, ale z dokumentu z 14 stycznia 1538 r. wynika, że istniejąca tam osada, była zamieszkana o wiele wcześniej. Na ten okres powinniśmy więc datować założenie osady Mrzeżyno.
W 1457 r. na wcześniej przekopanym ujściu powstała przeprawa (prom) z karczmą, która stała się zaczątkiem dzisiejszej osady Mrzeżyno. W 1538 r. mieszkało już tam 19 gospodarzy, a w 1587 r. dwudziestu czterech. W 1668 r. sprowadzono do Deep sokolnika. Port w Deep stał się znaczący dzięki kupcom z Trzebiatowa, którzy prowadzili handel morski. Wysyłali oni drewno, płótno i zboże, a sprowadzali konopie, len, siemię lniane, skórę, śledzie i wino.
[edytuj] Nowożytność
W 1712 r. istniało 9 kupców trzebiatowskich posiadających własne statki. W 1775 kupiec Wesenberg wybudował w Treptower Deep statek. Od 1770 nowe Deep stało się z powodu zapiaszczenia niedrożne dla większości statków, które były zmuszone stawiać kotwice na redzie.
W XVII w. częste były spory pomiędzy Deep i Robe (Roby), których przedmiotem było prawo do wypasu bydła na okolicznych pastwiskach. W Deep wskutek wspomnianych powyżej zawiesin piaskowych powstał niedostatek pastwisk, wskutek czego klasztor polecił wsi Triebs (Trzebusz) i Robe (Roby) poczynić pewne ustępstwa na rzecz mieszkańców Deep (Mrzeżyno). Źródła z roku 1734 wspominają istnienie 39 gospodarstw; w tym samym czasie na zachodnim brzegu Regi osiedlali się chłopi małorolni. W 1784 r. wioska rybacka Deep była podzielona rzeką Rega na wschodnią (Ost-Deep) i zachodnią (West-Deep) część, licząc włącznie z nauczycielem 61 kominów (zabudowań). Ost-Deep był położony bardzo nisko i liczył 24 rybaków z sołtysem. West-Deep leżał na wydmach ku zachodowi i liczył wraz z podleśniczym 18 gospodarstw. W 1816 r. chłopi małorolni stali się dzierżawcami wieczystymi uprawianego gruntu, a w 1832 r. jego właścicielami. Ludność wsi zakupiła w latach 1854, 1855 i 1859 działki budowlane na ziemi należącej do wspólnoty wsi. Ten proces był początkiem powstania w Deep zdrojowiska morskiego. Wieś chłopów małorolnych – Deep-West, wybudowana na wydmach na lewym brzegu Regi, składała się wtedy z 23 zagród. Tuż przy West Deep leżała leśniczówka Heidchof, podlegająca pod leśniczówkę Gronhaus. Ost- i West-Deep zawarły polityczne przymierze przyjmując nazwę Treptower Deep, dla odróżnienia się od Kolberger i Kosliner Deep. Wspólnota ta liczyła 430 mieszkańców. Ziemie i łąki, szczególnie te należące do chłopów małorolnych były często zalewane przez rzekę, dlatego gospodarstwa były w stanie utrzymać przy życiu wyłącznie same siebie. Rybołówstwo na Morzu Bałtyckim było mało wydajne, a połowy zbyt małe, by rozważać tę ewentualność. Pojawił się wtedy pomysł zarobienia pieniędzy dzięki wynajmowaniu kuracjuszom noclegów nad morzem. Zbudowany został w tym celu nawet klub z szynkiem i restauracją. Spowodowało to poprawę warunków życia w Deep.
[edytuj] Ówczesny port
U ujścia rzeki w West-Deep położone były warsztaty szkutnicze. Między innymi w roku 1781 zbudowano tam żaglowiec Marie Charlotte wartości 13 tysięcy talarów, a w roku 1802 galeon Atalanta, wartości 10 tysięcy talarów. Port zaczął stopniowo odżywać, ale lata jego istnienia były już policzone. Fale morskie i piasek atakowały coraz energiczniej urządzenia portowe w Mrzeżynie. Kupiectwo trzebiatowskie zubożało i nie było już w stanie finansować kosztownej odbudowy portu. O wielkości portu mrzeżyńskiego świadczą resztki zniszczonych falochronów, które w roku 1861 były widoczne, gdy morze, prawdopodobnie na skutek niskiego stanu wody, odsłoniło około 200 metrów dna. Okazało się, że falochrony te były o dwie stopy dłuższe od ówczesnych budowli w Kołobrzegu.
[edytuj] Wiek XIX
Miejscowość zaczęto rozwijać w stylu kąpieliska po 1800 r. Od roku 1806 rozpoczął swoją działalność w Mrzeżynie pierwszy Dom Zdrojowy nad Bałtykiem; od roku 1840 Mrzeżyno było już znanym kąpieliskiem morskim. Jednym z pierwszych kuracjuszy, zażywających w 1807 r. kąpieli morskich był zwycięzca bitwy pod Waterloo, pruski generał Blücher i jego oficerowie, a później Otto von Bismarck. W Trzebiatowie ukazywała się od 1843 podczas sezonów kąpielowych gazeta Deeper Strandläufer (pol. Goniec Plażowy). Na terenach kąpieliska urządzono również dyrekcję i kasę. Piękna plaża, ujście Regi z możliwością uprawiania żeglarstwa, wioślarstwa i wędkowania oraz wspaniały bór sosnowy były czynnikami, dla których do okolicy zjeżdżali kuracjusze. W 1857 r. lista kuracjuszy zawierała 228 nazwisk. W następnych latach liczba ta wahała się w granicach od 200 do 300 osób rocznie.
W drugiej połowie XIX w. rząd pruski rozważał poważniejszą rozbudowę portu w Mrzeżynie. Plan ten jednak nie wyszedł poza strefę zamierzeń. W latach 1873-1884 potężne sztormy z północnego zachodu, połączone ze spiętrzeniem wód Bałtyku spowodowały zalanie całej wioski i przyległych nizin.
[edytuj] Początek wieku XX
W 1912 przez wieś Roby poprowadzono linię kolei wąskotorowej, biegnącą do Mrzeżyna, a później do Kępy Nadmorskiej (obecne okolice wsi Rogowo). Z tego powodu liczba gości kurortu w 1913 r. wyniosła 2379. Połączenie kolejowe zwiększyło liczbę tzw. "gości jednodniowych", którzy przybywali tu tylko aby zażyć kąpieli morskiej. Deeper Strandlufer odnotował, że już o 6 rano chodzili kąpać się panowie. Potem grali w karty i czytali gazety. Panie kąpały się pomiędzy godzinami 8. a 10., potem zaś wracały do ośrodków. Po godzinie 16 wszyscy spotykali się, by wspólnie spędzać czas. W soboty i niedziele odbywały się bale. Dla tych, którzy lubili spacerować po lesie, atrakcją był sokoli gaj na zachodnim brzegu. W roku 1924 zanotowano 415 stałych mieszkańców i 2245-letników.
[edytuj] Przed II wojną światową
Duża zmiana nastąpiła w Deep w 1935 r. wraz z powstaniem poligonu West-Deep i lotniska w Kamp (Kępa Nadmorska, obecne Rogowo). Wcześniej Deep było niedostępne od strony lądu wiosną i jesienią, co uległo zmianie po wybudowaniu drogi. Poprzez budowę koszar i innych urządzeń wojskowych nastąpił na terenie miejscowości szybki rozwój. W lecie 1936 rozpoczęły się na poligonie strzelania ćwiczebne artylerii przeciwlotniczej. Ćwiczący na poligonie żołnierze spowodowali wzmożenie ruchu w kurorcie. Personel wojskowy wymagał budowy osiedla mieszkaniowego. W 1935 r. w 104 domach mieszkalnych mieszkało 470 osób, a w 1939 r. liczba mieszkańców wzrosła do 2072. Do tego doliczyć należy osoby dojeżdżające z przyległych miejscowości.
Dzisiejsza jednostka wojskowa stacjonuje w miejscu, gdzie Niemcy stworzyli Ośrodek Szkolenia Czołgistów. Jego budowę rozpoczęto w 1936 r., a ostatni budynek powstał w roku 1940. W jednostce szkoliło się jednorazowo blisko 4 tysiące niemieckich czołgistów. Za Regą widoczne jest osiedle mieszkalne. Wille wśród zieleni zbudowano dla kadry niemieckiej, ale nowe budynki z wielkiej płyty to dzieło powojenne. Po zbombardowaniu Peeneműnde (w październiku 1943). Niemcy rozmieścili w Zachodnim Deep 22 stanowiska broni rakietowej V2. Pozostałością po nich są podstawy betonowe, widoczne czasami po wielkich sztormach. Należy wspomnieć, że na terenie jednostki w obecnym budynku Izby Chorych mieściła się izba porodowa organizacji Liebensborn. W czasie wojny na tym terenie szkoliły się w koszarach oddziały pancerne – Panzerwaffe.
Na terenie jednostki uwagę zwraca mozaika umieszczona na budynku sztabu. Przedstawia nagich wojowników germańskich. Próby jej zniszczenia nie powiodły się. Mozaikę można oglądać do dzisiaj. Godny uwagi jest również budynek z wysoką wieżą dawniej pralni. Prano tutaj większość rzeczy jednostek wojskowych od Świnoujścia do Koszalina. Pralnia działała jeszcze do początku 1945 r. Nad morzem na wydmach Niemcy stworzyli, co jest swoistą ciekawostką, ogród dendrologiczny. Rosną tutaj daglezje, jodły, czy paproć orlica. Drzewa spowija bluszcz pospolity i wiciokrzew pomorski. Stąd też bierze się bogactwo roślinności na tym terenie, ochraniane do tej pory przez wojsko. Przez teren jednostki prowadzi poniemiecka droga o długości 11 kilometrów. Biegnie ona równolegle do linii brzegowej morza. Droga ta została utwardzona kostką granitową, co chroniło ją przed gąsienicami czołgów.
W 1939 r. w Deep było 75 właścicieli ziemskich, wśród których przeważali Ollhoffowie. Spotyka się też prawie wszystkie nazwiska z poprzednich stuleci. Najstarsze rodziny zamieszkujące ówczesne Deep to: Kemp, Runie, Blank, Wachs, Treu, Ollhoff, Bieter, Bandelin, Block.
[edytuj] Po II wojnie światowej
W marcu 1945 r. miejscowość została zdobyta przez oddziały radzieckie. Obszar powiatu został znacznie zubożony o ludność niemiecką, wskutek zarządzonej uprzednio przez władze hitlerowskie ewakuacji. Teren powiatu został podzielony na 18 gmin zbiorowych i dwa miasta. Nazwy miejscowości i podział administracyjny ulegały wielokrotnym zmianom. Pomimo zajęcia trzech miasteczek (Płot, Gryfic, i Trzebiatowa) oraz opanowania większej części powiatu, walki na tym terenie trwały do zakończenia tzw. "operacji wschodnio-pomorskiej", a więc jeszcze po zajęciu Kołobrzegu (18 marca 1945). W sytuacji frontowej, jaka kształtowała się w I dekadzie marca w tym rejonie, rozbite oddziały hitlerowskie bez przerwy dokonywały prób przebicia się w kierunku zachodnim. Między innymi w okolicy Niechorza i Mrzeżyna skoncentrowały się rozbite oddziały niemieckie 163 i 402 dywizji piechoty, dywizji "Barwalde", 139 dywizji zmotoryzowanej, dywizji pancernej "Holstein" i batalionu węgierskiego, a w Volkssturmu i w Rogowie znajdowało się lotnisko wodnosamolotów. Na nabrzeżu stały baterie armat przeciwlotniczych, liczące razem 8-10 tys. żołnierzy.
10 marca rozpoczęły się na terenie stacjonowania wymienionych jednostek zacięte walki. Grupa ta jeszcze 11 marca, a więc 5 dni po wyzwoleniu Gryfic i większej części powiatu usiłowała przebić się w kierunku Dziwnowa. Jeden z przedzierających się oddziałów SS zacierając za sobą zmiany zamordował w Włodkowie siedmiu polskich robotników wywiezionych na przymusowe roboty.
[edytuj] Zaślubiny Polski z morzem
Od 10 marca 1945 kwaterował w Gryficach sztab I Armii Wojska Polskiego oraz II Dywizji Piechoty. 17 marca dowódca 1. Samodzielnej Warszawskiej Brygady Kawalerii z I Armii Wojska Polskiego rotmistrz mjr Stanisław Arkuszewski wraz z delegacją kawalerzystów z 2 i 3 pułku ułanów dokonał uroczystości zaślubin z morzem. Po wygłoszeniu słów zaślubin wyjeżdżając konno do Morza Bałtyckiego, ułan kpr. Sochaczewski wrzucając pierścienie wypowiedział słowa: "Morze przyrzekamy Ci wierność po wsze czasy" .
[edytuj] Kolej wąskotorowa
Linia kolei wąskotorowej łącząca Trzebiatów Mokre z Mrzeżynem początkowo w ogóle nie była czynna. Z chwilą jej uruchomienia kursy odbywały się regularnie (raz na dzień lub dwa). Często z braku węgla kolejka zatrzymywała się, a podróżni gremialnie szli do lasu po drzewo, by dojechać do stacji docelowej.
W 1961 r. linia wąskotorowa do Mrzeżyna została zamknięta, a później rozebrana. Pozostałościami po dawnej kolei jest wyremontowany budynek byłej stacji pomiędzy ulicą Torową a Trzebiatowską oraz stary nasyp torowy, po którym obecnie biegnie droga z bloków betonowych do Robów.
[edytuj] Osadnictwo
| Ludność niemiecka w Mrzeżynie
do roku 1949 |
|||||
|---|---|---|---|---|---|
| Rok | Ludność | ||||
| 1939 | 1566 | ||||
| 1945 | 854 | ||||
| 1946 | 627 | ||||
| 1947 | 112 | ||||
| 1948 | 45 | ||||
| 1949 | 0 | ||||
Przez wiele miesięcy największym problemem mieszkańców Mrzeżyna i okolic było zaopatrzenie w najpotrzebniejsze artykuły codziennego użytku, ze względu na oddalenie od ośrodków miejskich. Najpewniejszym środkiem płatniczym na tych terenach był spirytus gorzelniany, którym w ramach wypłaty wynagradzano nawet pracowników państwowych. Gospodarstwa przejmowane przez osadników były na ogół pozbawione inwentarza żywego i martwego. Mrzeżyno 7 maja 1939 miało 1566 mieszkańców, w lipcu 1945 pozostało 854 Niemców, co stanowiło 54% stanu sprzed wojny, a w 1949 r. nie było już ani jednego byłego mieszkańca Mrzeżyna. Pierwszym przybyłym do Mrzeżyna osadnikiem polskim był Czesław Kuliberda, z zawodu rybak. Oprócz rybaków przybywali ludzie różnych zawodów: rolnicy, piekarze, stolarze, fryzjerzy, rzeźnicy, czy kowale. W wyniku przeprowadzonych z pierwszymi osadnikami rozmów można w przybliżeniu ustalić stan osadnictwa w grudniu 1945. W Mrzeżynie w grudniu 1946 r. było 4 rolników, 3 rybaków i 1 piekarz. Według pierwszego sumarycznego spisu powszechnego z 14 lutego 1946 r. w Mrzeżynie było 80 osadników. Od 1948 uwidocznił się stopniowy spadek napływu osadników, który w 1950 r. uległ zahamowaniu. Przyczyną tego stanu był fakt, że lepsze gospodarstwa rolne i budynki mieszkalne były już zajęte przez wcześniej przybyłych. Zahamowanie napływu osadników w 1950 r. wiąże się natomiast z zarządzeniami, jakie zostały wydane dla miejscowości położonych w strefie granicznej. Dopiero od roku 1956 napłynęła na tereny przyległe do Mrzeżyna druga fala osadników. Zniesiono wtedy utrudnienia swobodnego poruszania się na tych terenach, a nowa polityka gospodarcza stworzyła warunki dodatkowego zatrudnienia.
Liczba mieszkańców Mrzeżyna w 1965 r. kształtowała się poniżej stanu przedwojennego, co spowodowane było wcześniej wspomnianymi zjawiskami, zniszczeniami wojennymi, oraz tym, że spora część domów zajęta została przez różne instytucje wypoczynkowe.
| Rzeczywisty przyrost polskiej ludności | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Rok | Ludność | ||||
| 1945 | 16 | ||||
| 1946 | 80 | ||||
| 1947 | 80 | ||||
| 1948 | 79 | ||||
| 1950 | 87 | ||||
| 1956 | 112 | ||||
| 1960 | 292 | ||||
| 1965 | 480 | ||||
Głównym źródłem utrzymania miejscowej ludności była praca w miejskich ośrodkach wczasowych i kolonijnych, handlu, usługach, rybołówstwie oraz w gospodarstwach rolnych, a także w zakładach gospodarki uspołecznionej. Do 1956 r. większość mieszkańców utrzymywała się z rolnictwa, od 1956 r. w związku z aktywizacją gospodarczą Wybrzeża na czołowe miejsca w gospodarce regionu wysunęły się wczasy i turystyka. Pełniejsze wykorzystanie funkcji Wybrzeża w zakresie turystyki i ruchu wczasowego wymagało odpowiednio rozwiniętego zaplecza gospodarczego w postaci sklepów spożywczych, wielobranżowych, warzywniczych, zakładów żywienia zbiorowego, kawiarń, piekarni oraz różnego rodzaju kiosków. Mrzeżyno, jak wszystkie inne większe wsie, rozpoczęło od skromnego sklepiku spożywczego i Gospody, prowadzonych przez osoby prywatne. W 1949 r. wszystkie placówki zostały przejęte przez Gminne Spółdzielnie Samopomocy Chłopskiej w Trzebiatowie i Gryficach. Sieć handlowa zaczęła rozwijać się dopiero w 1956 r.
Organizacją zaopatrzenia zajmowała się od 1961 r. Miejska Spółdzielnia Zaopatrzenia w Trzebiatowie. W 1964 r. Centrala Rybna postawiła w Mrzeżynie kiosk Smażalnia ryb. Kolejnym ważnym działem gospodarki Wybrzeża na odcinku Niechorze – Mrzeżyno było rolnictwo i hodowla. Zajmowało ono po wczasach i turystyce drugie miejsce, dając w 1965 r. podstawowe środki utrzymania dla 22% miejscowej ludności. We wszystkich miejscowościach występowały drobno-towarowe gospodarstwa, które były prywatną własnością tutejszych rolników. Istniejące gospodarstwa rolne w Mrzeżynie dysponowały dużą ilością łąk i pastwisk, przez co specjalizowały się w hodowli. Użytki rolne stanowiły tylko 11,3% wszystkich gruntów na tym obszarze. Początki produkcji rolniczej zbiegły się z początkiem zasiedlania gospodarstw przez osadników. Stosunkowo późne wprowadzenie się osadników do gospodarstw rolnych na Wybrzeżu przyczyniło się do tego, że pierwsze prace polowe rozpoczęto dopiero wiosną 1946. Obsiano wówczas zbożami jarymi i roślinami okopowymi 70,5 ha. Pozostała ziemia orna o obszarze 217 ha leżała odłogiem. Lata następne, w miarę umacniania się gospodarstw, przyniosły zasadniczą poprawę w kwestii użytkowania gruntów.
[edytuj] Powojenne rybołówstwo
Rybołówstwo przybrzeżne na tym terenie ma swoją długą historię. Świadczą o tym zachowane nawet po II. Wojnie Światowej w Mrzeżynie i Niechorzu stare XVIII-wieczne chaty rybackie. Charakteryzuje je długa sień, dzieląca budynek na dwie połowy, w jednej z których rybacy przechowywali i naprawiali sprzęt rybacki. Dach był kryty trzciną, a okna małe. Od jesieni 1945 r. w Mrzeżynie rozpoczęli pierwsze połowy polscy rybacy. Wielu spośród nich po raz pierwszy zetknęło się z morzem. Rybacy swoje połowy zbywali prywatnie. Brakowało im sprzętu, gdyż istniejący zużywał się, a nowego jeszcze nie było. Zaczęli więc pojawiać się różnego rodzaju pośrednicy, wykorzystujący brak doświadczenia początkujących rybaków i chaos organizacyjny. Wyjście z tego etapu "żywiołowego rybołówstwa" zapoczątkowała pierwsza Narada Rybacka dla całego polskiego Wybrzeża, która odbyła się w dniach 27-29 września 1946 r. w Szczecinie. Od tej narady datuje się zorganizowany i planowy rozwój rybołówstwa. Zaczęły powstawać maszoperie, inaczej spółki lub spółdzielnie rybackie. W 1949 r. rybołówstwo przybrzeżne Mrzeżyna i Niechorza zostało podporządkowane Spółdzielni Rybackiej Belona z siedzibą w Dziwnowie. W 1958 r. rybacy z Mrzeżyna założyli własną spółdzielnię o nazwie Rega. Spółdzielnie te przetrwały do 1965 r. Mrzeżyno posiadało w okolicy silniejszą bazą rybacką niż na przykład Niechorze, z powodu obecności w Mrzeżynie naturalnego portu rybackiego jak i jeziora Resko Przymorskie, położonego na wschód od miejscowości.
Uzyskany w 1965 r. dorobek gospodarczy wymagał ogromnego nakładu pracy. Przejawy osiągnięć gospodarczych widoczne były w każdej dziedzinie życia. Ludzie, którzy w 1945 i 1946 r. pisali o pomoc i zapomogi w różnej postaci, mogli już w 1965 pochwalić się wyższą stopą życiową od przeciętnej przypadającej na mieszkańca Polski.
[edytuj] Wojsko na terenie Mrzeżyna
Po wojnie na zachodnim brzegu rzeki oraz w poniemieckiej jednostce zamieszkiwali żołnierze radzieccy, polska jednostka mieściła się między innymi w budynku domu zdrojowego (obecnie ośrodek Koral), która z czasem również przeniosła się na zachodnią stronę rzeki. W 1950 r. Mrzeżyno zostało uznane jako teren ściśle wojskowy na mocy rozporządzenia ówczesnego Ministerstwa Obrony Narodowej. Zawieszono więc działalność kąpieliska, a osoby postronne nie mogły przebywać w strefie miejscowości. Stan taki trwał przez siedem lat. Szlaban i jednostka patrolowa znajdowały się wtedy na skrzyżowaniu przed mostem. Oprócz jednostek radzieckich stacjonowały tu jednostka armii czeskiej, jednostka Wojsk Ochrony Pogranicza, a także 81. Bateria Artylerii Przeciwlotniczej i 83. Bateria Artylerii Przeciwlotniczej. Później po lewej stronie Regi znajdował się również poligon przeciwlotniczy, gdzie odbywały się strzelania z armat przeciwlotniczych. W 1960 r. na terenach Mrzeżyna powstała jednostka 1066 (24. Ośrodek Szkolenia Specjalistów Samochodowych szkolący elektromechaników i kierowców KrAZ-ów), którą rozwiązano przed założeniem obecnej jednostki w 1985 r. – 24. Szkolny Batalion Kierowców Samochodowych
W 1985 (choć oficjalnie początek jest liczony od 3 września 1986) powstał w Mrzeżynie 78. pułk artylerii Obrony Powietrznej Kraju, w 1991 r. przemianowany na 78. pułk rakietowy Obrony Powietrznej. Od lat 70. stacjonował tam także 41. dywizjon rakietowy Obrony Powietrznej. W tym samym kompleksie stacjonował także WOP. Z przerwami funkcjonował tu też Wojskowy Dom Wypoczynkowy. Jednostka wojskowa 3346 jest do dziś głównym gospodarzem terenów wojskowych. Ostatni Czerwonoarmiści wyjechali z Mrzeżyna w 1989 r. (pomagali założyć i szkolić nowo powstałą jednostkę).
Od II. Wojny Światowej wygląd koszar zbytnio się nie zmienił, dobudowano tylko koszary dla już nie istniejącej jednostki WOP (obecnie niszczejące), zniszczeniu uległy jednak budynki na terenie osiedla (m.in. kasyno i kino), których zniszczenie, a raczej zdewastowanie przypisuje się głównie żołnierzom radzieckim; należy zaznaczyć, że rozbierali je polscy żołnierze. Po wojnie większość mieszkańców dwukrotnie przesiedlano (z lewej strony) – głównie w latach 1945-1949, 1950-1958. Większość kadry z jednostki 1066 uzyskała możliwość przeniesienia się do innych garnizonów podczas powstawania Jednostki Wojskowej 3346 w 1986 r.
Jeszcze do tej pory w lasach można natknąć się na wiele pozostałości po budynkach i pomieszczeniach, których przeznaczenia nie sposób odgadnąć, a bogactwo roślinności potrafi zadziwiać najbardziej wybrednych.
[edytuj] Dojazd do miejscowości
3 czerwca 2000 r. zdjęto bramę na moście rzeki, udostępniając osobom postronnym tereny znajdujące się po zachodniej stronie Regi, za wyjątkiem ogrodzonych terenów wojskowych. Zachodnia część Mrzeżyna wraz z wojskowym osiedlem mieszkaniowym była do tego czasu niedostępna. Ze względu na istnienie 75 Pułku Artylerii Przeciwlotniczej w Rogowie od wschodu i w Mrzeżynie od zachodu, do końca 1998 r. dojazd do Mrzeżyna był możliwy tylko od strony Trzebiatowa drogą wojewódzką nr 109 (wtedy nosiła nr 104). Fakt ten powodował, że turystyka w miejscowości nie rozwijała się tak dynamicznie, jak we wszystkich nadmorskich kurortach.
[edytuj] Mrzeżyńska szkoła
Do lat 90. XX w. dzieci z Mrzeżyna uczyły się w dwóch budynkach. Klasy 0 do III uczyły się na ulicy Trzebiatowskiej, naprzeciwko budynku OSP. Był też czas, kiedy dzieci chodzące do zerówki odbywały zajęcia na plebanii. Klasy IV do VIII chodziły do budynku na ulicy 1000-lecia 32. Pierwszy budynek szkolny powstał w 1965 r. z okazji 1000-lecia Państwa Polskiego i była to tzw. Tysiąclatka. Szkoła Pomnik im. 1000-lecia Państwa Polskiego pozostała niemal nienaruszona od tamtych czasów do końca XX w., kiedy to zaczęto budować nową szkołę przy starym budynku. Nowoczesny budynek wraz ze starym wyremontowanym stanowią Zespół Szkół z Oddziałami Integracyjnymi im. Kawalerów Orderu Uśmiechu, w którym mieszczą się Szkoła Podstawowa i Gimnazjum Publiczne.
[edytuj] Kościół
Zobacz więcej w osobnym artykule: Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Mrzeżynie.[edytuj] Administracja
W latach 1945-1954 Mrzeżyno było siedzibą gminy, na czele której stała Gminna Rada Narodowa[2]. Następnie gminy zostały podzielone na gromady. Od 1973 r. Mrzeżyno należy administracyjnie do gminy Trzebiatów.
[edytuj] Sołectwo i osiedle
Lewobrzeżna część Mrzeżyna do 2000 r. należała do wojska, a obszar ten nie był w pełni administrowany przez władze Gminy Trzebiatów. W dniu 28 czerwca 2002 Rada Miejska w Trzebiatowie po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami utworzyła jednostkę pomocniczą gminy – Osiedle "Za Regą". Obecnie Mrzeżyno stanowi osiedle na lewym brzegu rzeki Rega oraz sołectwo na prawym brzegu.
[edytuj] Kolonia
Do lat 90. osiedle domków na ulicach Bursztynowej, Spokojnej oraz Wypoczynkowej należała do odległej 2 km miejscowości Rogowo. Było to związane z istnieniem wspólnoty osiedla w Rogowie przy dawnej jednostce wojskowej (JW 2366) w Rogowie oraz faktem, iż po wojnie między osiedlem, a centrum Mrzeżyna nie było jeszcze ośrodków wypoczynkowych, a jedynie las i obszar osiedla stanowił kolonię. Adres tego osiedla zapisywało się jako "II. Kolonia Oficerska, Rogowo" – mimo iż znajdowało się bliżej Mrzeżyna. Przed wojną było to osiedle dla inżynierów, pracowników i oficerów niemieckiej jednostki wojskowej w Rogowie.
[edytuj] Ważne daty
- 17 marzec 1945
- Zaślubiny Polski z morzem w Mrzeżynie
- 30 wrzesień 1986
- Zakończenie formowania 78. Pułku OPK – Święto Pułku
- 3 maj 2007
- Remiza OSP w Mrzeżynie otrzymuje swój sztandar
[edytuj] Przypisy
- ↑ Archiwum Państwowe w Szczecinie, Oddział w Płotach podaje, nazwa Głębokie istniała do 1946 r., lecz tę datę podaje przy wszystkich miejscowościach (z inną nazwą) na tym terenie
- ↑ Inf. o zespole archiwalnym Gminna Rada Narodowa w Mrzeżynie, (SEZAM) (pl). Archiwum Państwowe w Szczecinie Oddział w Płotach. [dostęp 25 listopada 2007].
[edytuj] Bibliografia
- artykuł Klubu Żołnierskiego JW3346
- Romuald Ejsmond, Od Niechorza do Mrzeżyna
- Dr. Albert Ulrich aus Woedtke, Die Chronik des Kreises Greifenberg in Hinterpommern – Ein pommersches Heimatbuch, Dötlingen, 1990
- Robert Śmigielski, Okolice Kołobrzegu, Kołobrzeg, wyd. Rubikon s.c. Dom medialny, 1999
- tłumaczenia pchor. Radosława Półtoraka, starych tekstów poniemieckich dotyczących Mrzeżyna, pomoc pana Sławomira Gacala
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Mapa Pomorza z 1812 roku (plik 5.8 MiB)
