Historia chrześcijaństwa
Z Wikipedii
 |
Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość. |
 |
Ten artykuł wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji. Aby uczynić go weryfikowalnym, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach. |
Spis treści |
[edytuj] Początki chrześcijaństwa
[edytuj] Powstanie
Chrześcijaństwo powstało w I połowie I wieku w rzymskiej prowincji Judei wśród wyznawców judaizmu, jako wynik działalności Jezusa z Nazaretu. W okresie silnych napięć politycznych i społecznych na terenie Palestyny pojawiło się wielu charyzmatycznych nauczycieli i proroków często uważanych przez swoich uczniów za oczekiwanego mesjasza (Józef Flawiusz naliczył ich ponad 10). Jezus również występował jako wędrowny kaznodzieja i podobnie jak pozostali skupiał wokół siebie uczniów i wyznawców (wśród których wyróżnił 12 apostołów). Według źródeł chrześcijańskich znał on Jana Chrzciciela. Jezus rozpoczął swą działalność publiczną około trzydziestego roku życia. Przez trzy lata głosił nauki między Galileą a Judeą, zyskując wśród ludu sławę mędrca i uzdrowiciela. Skazany na śmierć przez rzymskiego urzędnika - prokuratora (gubernatora) Judei Poncjusza Piłata umarł w Jerozolimie być może w 30 albo w 37 roku.
Uczniowie przekonali się wówczas, że Jezus nie był mesjaszem w sensie żydowskim (to znaczy wyzwolicielem Żydów spod rzymskiej okupacji), lecz część z nich pod wpływem tajemniczego zniknięcia jego ciała i opisanego w Nowym Testamencie doświadczenia osobistego kontaktu z cudownie powstałym z martwych Jezusem poczęła oczekiwać jego ponownego przyjścia i obiecanego udziału w zbawieniu. Zmartwychwstanie było od początku centralną tezą wiary chrześcijańskiej i motywem działania pierwszych chrześcijan.
[edytuj] Pierwsze wspólnoty
Brak dokumentów historycznych (oprócz pism chrześcijańskich) uniemożliwia dokładniejsze odtworzenie pierwszych lat kształtowania się wspólnoty wyznawców Jezusa. Zgodnie z Dziejami Apostolskimi wspólnota uzyskała umocnienie w wierze w święto Szawuot (Zielone Świątki), kiedy upłynęło 50 dni od ukazania się uczniom Jezusa. Według Biblii na uczniów zstąpił Duch Święty w postaci widzialnych języków ognia, udzielając uczniom mocy do głoszenia Dobrej Nowiny o zmartwychwstaniu Jezusa. Wtedy uformowała się pierwsza wspólnota chrześcijańska w Jerozolimie wokół apostołów, której przewodził Kefas, czyli święty Piotr. W 70 r. po upadku antyrzymskiego powstania i wypędzaniu Żydów z tego miasta wspólnota ta upadła. Pierwsi chrześcijanie wywodzący się z Żydów zachowywali przepisy Tory; między innymi obrzezanie. Ponadto na pamiątkę Jezusa praktykowali chrzest i eucharystię zwaną "łamaniem chleba". Z późnego judaizmu zostały zaczerpnięte takie wierzenia jak: istnienie aniołów czy życie wieczne.
[edytuj] Ekspansja
Rozprzestrzenienie się nowej wiary było początkowo związane z istniejącą na Bliskim Wschodzie diasporą, wśród której pozyskiwano nowych wyznawców. Diaspora od dawna była silnie zhellenizowana - to właśnie z niej wywodzący się badacze Starego Testamentu, dokonali przekładu na grekę (Septuaginta), a Filon z Aleksandrii powiązał judaizm z ówczesnymi prądami filozoficznymi. Te pierwsze lata kształtowania się nowej religii zwane są "pierwotnym" lub "wczesnym chrześcijaństwem".
Kilka lat po śmierci Jezusa chrześcijaninem stał się Szaweł z Tarsu (zwany później Pawłem), początkowo zagorzały prześladowca nowej religii. Biblia opisuje, że gwałtowna przemiana jakiej doznał Szaweł dokonała się na wskutek spotkania ze zmartwychwstałym Jezusem. Prawdopodobnie około 40 roku, a więc mniej więcej kilka lat po śmierci Jezusa, przybył do Jerozolimy i tu poznał Piotra i Jakuba Brata Pańskiego, po czym rozpoczął pracę misyjną w diasporze i wśród pogan. W wyniku jego działalności, a także misyjnych podróży św. Piotra, św. Jana Ewangelisty i innych chrześcijaństwo znajdywało wyznawców poza Palestyną - w Egipcie, Azji Mniejszej, Syrii, Grecji, Italii, także w Rzymie. Jeszcze większe znaczenie dla rozprzestrzeniania się chrześcijaństwa miały poglądy teologiczne Pawła oraz określone w jego listach (które stanowią istotną część kanonu Nowego Testamentu zasady doktrynalne i etyczne, które stały się wspólną podstawą wiary chrześcijańskiej, opartej na przewadze łaski nad uczynkami, filozoficznie pojmowanej Miłości (której wyrazem była śmierć Jezusa) nad żydowskim Prawem oraz na kulcie Jezusa Chrystusa - zbawiciela ukrzyżowanego i zmartwychwstałego.
[edytuj] Konflikty
Pierwsi wyznawcy Jezusa praktykowali wspólnotę dóbr i nazywali siebie "świętymi". Następnie, w drugim ważnym ośrodku chrześcijaństwa, Antiochii w użycie weszło określenie chrześcijanie (z języka greckiego 'należący do Pomazańca (tj. do Jezusa Chrystusa)'. Większy konflikt w łonie wspólnoty nastąpił już ok 50 r. z powodu sporów, w jakim stopniu prawo mojżeszowe obowiązuje nowych adeptów wywodzących się spośród Greków, Rzymian i innych ludów pogańskich. Według Dziejów Apostolskich (rozdz. 15) konflikt został rozwiązany poprzez dekret apostołów zwalniający chrześcijan pogańskiego pochodzenia z konieczności obrzezania i ograniczający nakazy do niejedzenia mięsa ofiarowanego bożkom oraz unikania spożywania krwi. Judeochrześcijanie, kierowani przez Jakuba "brata Pańskiego", utrzymali jednak zachowywanie żydowskiego Prawa; z tej tradycji wywodziły się późniejsze odłamy ebionitów i nazarejczyków którzy odcinali się od "ortodoksyjnego" pogańskiego chrześcijaństwa.
Innym kierunkiem przeciwstawnym zarówno judeochrześcijaństwu, jak i chrześcijaństwu pawłowemu był gnostycyzm, łączący elementy chrześcijańskie z praktykami pogańskimi i filozofią grecką. Różne sekty gnostyckie przyjmowały różne wersje nauki o wyzwoleniu duszy z ciała poprzez ezoteryczną wiedzę. W opozycji do gnostyków i judeochrześcijan kształtowały się struktury organizacyjne głównego nurtu chrześcijaństwa, który określono terminem - katolicki (powszechny). Kształtowały się też struktury władzy, które na samym początku nosiły wyraźny służebny charakter. Po śmierci apostołów gminy chrześcijańskie ustaliły zasadę jednoosobowego przywództwa biskupa. Na przełomie I/II wieku znane były trzy struktury władzy (usługiwania) w Kościele: biskup, prezbiter, diakon. Wzrastało znaczenie zboru rzymskiego, po męczeńskiej śmierci w stolicy apostołów Piotra i Pawła.
[edytuj] Pisma
Początkowo nauczanie chrześcijańskie było przekazywana ustnie, ale w miarę ekspansji geograficznej powstała konieczność spisywania dokumentów. Pierwszym autorem chrześcijańskim był prawdopodobnie Paweł z Tarsu, którego listy kierowane do poszczególnych gmin, rozsypanych po całym wybrzeżu Morza Śródziemnego, zachowały się do dziś. Siedem z nich wszyscy badacze uważają za autentyczne - pochodzą one z okresu między rokiem 50 a 60. Spisywano także - z powodu odchodzenia naocznych świadków - mowy i opisy czynów Jezusa (Ewangelia). Pisma uznane później za kanoniczne zostały spisane w 2 połowie I wieku, chociaż niektóre listy są czasem datowane na początek II wieku. Proces kształtowania się kanonu trwał ponad 250 lat. W IV wieku ustalono ostateczny kanon świętych ksiąg chrześcijańskich, który otrzymał później nazwę Nowego Testamentu, i który razem z żydowskimi świętymi księgami Starego Testamentu tworzył Biblię, czyli Pismo Święte.
[edytuj] Krystalizacja
Najważniejsze wspólnoty chrześcijańskie w tamtym okresie to – oprócz Judei – Damaszek, Antiochia Syryjska, Cezarea, Ikonium, Efez, Ateny, Laodycea, Filadelfia, Korynt, Tesaloniki, Smyrna, Fillipia i Rzym. Tam, gdzie liczba chrześcijan była znaczna biskupstwa przybierały tytuł patriarchatów, lub stolic apostolskich. W II i III wieku znane już były patriarchaty w Antiochii, Aleksandrii i Rzymie. Później dołączyły jeszcze patriarchaty w Konstantynopolu (381 r.) i Jerozolimie (451 r.), tworząc tak zwaną Pentarchię: Aleksandria, Antiochia, Jerozolima, Konstantynopol i Rzym. Z czasem rosło znaczenie biskupów stolicy imperium - Rzymu, którzy zaczęli rościć sobie pretensje do prymatu, motywując je pierwszeństwem św. Piotra wśród apostołów i uznając Piotra za założyciela gminy chrześcijańskiej i pierwszego biskupa Rzymu. W II-III w. zaczęła się również kształtować teologia i filozofia chrześcijańska, której wyrazem były pisma Ojców Apostolskich, oraz apologetyka, patrystyka (Ojcowie Kościoła i inni pisarze starochrześcijańscy).
[edytuj] Okres prześladowań
Prześladowania początkowo miały lokalny charakter i były często wynikiem sporów chrześcijan z władzami żydowskimi. Sytuację zmieniła działalność misyjna Kościoła prowadząca do rozpowszechnienia się chrześcijaństwa wśród pogan.
Pierwszą falę prześladowań chrześcijan wiąże się z pożarem Rzymu w 64, o podpalenie którego cesarz Neron oskarżył chrześcijan. W wyniku prześladowań, które trwały do śmierci władcy w 68 r. wielu rzymskich chrześcijan (kampania nie objęła prowincji) poniosło okrutną śmierć rzucani na arenach dzikim zwierzętom, albo paleni żywcem.
Druga fala prześladowań wiąże się z imieniem cesarza Domicjana (81-96). Chrześcijanie byli wtedy skazywani pod pretekstem "ateizmu", czyli nieskładania ofiar bogom. Zarzucano im również rzekomą wrogość wobec ludzi, tajne stowarzyszanie się, orgie, uprawianie zbrodniczej magii i czczenie osła. Wrogie nastroje były rozpowszechnione wśród ludów pogańskich Imperium i prześladowania spotykały się ze zrozumieniem i poparciem. Na Wschodzie, a zwłaszcza w Azji Mniejszej, gdzie popularny był boski kult cesarza, chrześcijaństwo oznaczało przestępstwo polityczne i tam prześladowania były szczególnie nasilone. Akcje władz ograniczył Trajan (98-117), który nakazał karać chrześcijan, lecz tylko tych, którzy na procesie odmówili składania ofiar bogom. Trajan zabronił także uwzględnienia anonimowych donosów oraz śledzenia chrześcijan. Dlatego te prześladowania dotykały głównie biskupów oraz poszukujących męczeństwa członków sekty montanistów. Nie zawsze też skazywano chrześcijan na śmierć, ale czasem też na przymusowe roboty w kopalniach i kamieniołomach albo zesłanie.
Prześladowania nie zmniejszały, a nawet zwiększały liczbę przyjmujących nową wiarę. Wśród ludzi wykształconych większy wpływ miały liczne antychrześcijańskie pisma, których autorzy (Lukian z Samosaty, Celsus) oskarżali chrześcijan o fałszowanie prawdziwej (tj. greckiej) nauki, naiwne zabobony i krytykowali chrześcijański tryb życia. W celu przeciwstawienia się tej krytyce powstała liczna literatura tzw. apologetyczna. Najwybitniejszymi apologetami byli święty Justyn, Teofil Antiocheński, Ignacy Antiocheński, Minucjusz Feliks, Tertulian, Ireneusz z Lyonu, Hipolit Rzymski, Cyprian z Kartaginy.
Jednocześnie nastąpił rozwój heterodoksyjnych ruchów religijnych. Obok wspomnianych montanistów, zalecającym wyrzekanie się małżeństwa i dążenie do męczeńskiej śmierci były to różne sekty gnostyckie: zwłaszcza bazylidianie (uczniowie Bazylidesa), walentynianie (uczniowie Walentyna Egipcjanina) i marcjonici (uczniowie Marcjona). Dużą popularność zdobyła dualistyczna, synkretyczna nauka Maniego – manicheizm, która uznawała naukę Jezusa na równi z nauką Buddy i Zoroastra za część prawdziwej gnosis. Tajemniczość relacji między osobami boskimi zainspirował wiele sporów: adopcjaniści (Paweł z Samosaty) głosili, że Jezus Chrystus był adoptowanym, a nie zrodzonym synem Boga, monarchianiści modalistyczni (patrypasjaniści, sabelianie) utrzymywali, że Bóg objawił się światu w różny sposób, raz jako Ojciec, raz jako Syn. Te spory spowodowały konieczność oddzielenia prawdziwej wiary od herezji, co w konsekwencji doprowadziło do umocnienia hierarchii biskupiej, która wzięła w swoje ręce nie tylko zarządzanie gminami chrześcijańskimi, ale także głoszenie prawd wiary, czuwanie nad jej czystością, a także nad dyscypliną i przestrzeganiem wzorca życia chrześcijańskiego. Ruchy heterodoksyjne tworzyły własne kościoły chrześcijańskie, albo negowały rolę hierarchii.
W III wieku powstały tzw. szkoły katechetyczne, które miały przygotowywać katechumenów do chrztu, ale zapoczątkowały także systematyczne studia teologiczne oraz filozoficzne. Najwybitniejsze były szkoły aleksandryjska i antiocheńska. Aleksandria, która stanowiła ważny ośrodek kultury greckiej z bibliotekami i szkołami pogańskich oraz żydowskich filozofów wydała pierwszych filozofów chrześcijańskich: Klemensa Aleksandryjskiego oraz Orygenesa.
Ponowny wybuch prześladowań wiąże się z cesarzami Septymiuszem Sewerem (193-211) i Maksyminem Trakiem (235-238). Septymiusz Sewer, początkowo tolerancyjny, miał wrogo nastawić się do chrześcijan w 202 kiedy to odmówili uczestniczenia w obchodach dziesięciolecia jego rządów (tzw. decennalia). Przypuszcza się, że cesarz Septymiusz wydał wtedy edykt przeciw chrześcijanom obowiązujący w całym państwie, nie ma to jednak większego poparcia w źródłach. Prześladowania Sewera objęły przede wszystkim Aleksandrię i Kartaginę.
Kolejny prześladowca chrześcijan, cesarz Maksymiusz Trak, występując jako mściciel zamordowanego w 235 Sewera Aleksandera (który chrześcijanom sprzyjał), w prześladowaniach skupił się głównie na pałacu cesarskim. Ucierpieli przede wszystkim członkowie dworu i wysocy urzędnicy.
W 250 został wydany pierwszy edykt godzący w ogół chrześcijański. Jego wydawca, cesarz Decjusz (249-251), nakazał w nim wszystkim mieszkańcom Imperium złożenie ofiar rzymskim bogom, na czym opierać miało się wydawanie specjalnego zaświadczenia zwanego libellus. Cesarz liczył na wzmocnienie przezeń jedności swojego państwa; było ono wtedy ciągle atakowane i wstrząsane wojnami domowymi. Dla wykonania edyktu powołano specjalne komisje, wydające owe zaświadczenia, którego brak prowadził do uwięzienia i procesu. Wprowadzanie zasad edyktu zależało głównie od gorliwości lokalnych władz; najbardziej zaciekle wdrażano edykt w Afryce i Azji. Prześladowania podzieliły chrześcijan na męczenników, którzy ponieśli śmierć, wyznawców, którzy odmówili złożenia ofiary ale przeżyli oraz upadłych (lapsi), którzy zostali złamani i - często w wyniku tortur i groźby śmierci - oddali cześć pogańskim bóstwom. Później w kręgach chrześcijan nastąpiła dyskusja, która doprowadziła do przyjęcia zasady ponownego przyjmowania odstępców (wbrew nowacjanom, którzy domagali się nieprzyjmowania "upadłych"). Prześladowania te zakończyła śmierć Decjusza pod Abrittus (obecnie Razgrad w Bułgarii) w 251.
Cesarz Walerian (253-260) kontynuował politykę prześladowań za pomocą edyktów. Dążył do powrotu dawnych zwyczajów i religii rzymskich. Za największe zagrożenie w tych działaniach uznał chrześcijaństwo, toteż wystawił dwa edykty godzące bezpośrednio w tą grupę. Pierwszy, ogłoszony w 257, zabraniał chrześcijanom zgromadzeń na cmentarzach, nakazywał też zamknięcie kościołów. Kolejny edykt z 258 nakazywał natychmiastowe karanie śmiercią każdego kto nie złożył ofiary rzymskim bogom; chrześcijanom z wyższych warstw konfiskowano majątek. Edykty Waleriana zakazały kultu chrześcijańskiego (do tej pory karano tylko za odmowę kultu pogańskiego). Szczególnie krwawe prześladowania trwały w Afryce i Egipcie; zginęli wtedy święci Cyprian i biskup rzymski Sykstus. Po śmierci Waleriana edykty zostały cofnięte przez jego syna Galienusa, który uważał, że konflikty religijne powinny walczyć ze sobą na polu idei a nie w rękoczynach. Kościół został uznany jako instytucja a cesarz namawiał biskupów do dochodzenia swych praw po nie dawnych prześladowaniach; chrześcijanie zaczęli znów uczestniczyć w życiu państwowym i urzędniczym. Nastąpił okres 40-letniego rozejmu w walce pogańskiego państwa z chrześcijaństwem.
Druga połowa III wieku była okresem burzliwej ekspansji chrześcijaństwa, zwłaszcza na Wschodzie. Chrześcijańskie stały się nie tylko miasta, ale także wsie. Najważniejszym ośrodkiem stał się Egipt, gdzie powstał ruch eremicki, Syria i Azja Mniejsza. Chrześcijaństwo przekroczyło granice cesarstwa. Terenem misji stała się Persja, w której król Szapur I zezwalał na powstanie Kościoła i spełnianie kultu. Misjonarze dotarli także do Indii. Pierwszym krajem chrześcijańskim stała się w 301 Armenia, gdy misjonarz Grzegorz Oświeciciel zyskał poparcie króla Tyridatesa II. Chrześcijaństwo rozwijało się także w Italii (zwłaszcza w Rzymie) i Afryce.
Ostatni akt prześladowań nastąpił za cesarza Dioklecjana (284-305), który próbując uratować upadające imperium rzymskie poprzez kult władzy cesarskiej połączył motywy polityczne z filozoficznymi. Wykorzystał mianowicie niechęć do chrześcijan neoplatońskiej szkoły filozoficznej sprzymierzonej z pogańskimi kapłanami. Edyktem z 299 nakazano wszystkim żołnierzom i urzędnikom złożyć bóstwom ofiarę pod groźbą usunięcia z stanowisk. Odmowa złożenia ofiary pociągać miała za sobą utratę przywilejów stanowych albo obrócenie w niewolnictwo; wszystkich chrześcijan uznano za niezdolnych do spełnienia aktów prawnych. Edykt z 303 nakazał zniszczenie świątyń chrześcijańskich, konfiskatę i spalenie ksiąg świętych; surowo zabraniał też gromadzenia się chrześcijan. Początkowo nie przewidywano karania śmiercią, ale od 304, kiedy nakazano wszystkim chrześcijanom złożenie ofiar pogańskich wielu chrześcijan wystąpiło aktywnie przeciw władzy ponosząc męczeńską śmierć. Prześladowania przerwał częściowo edykt tolerancyjny cesarza Galeriusza z 311, a w pełni tak zwany edykt mediolański z 313, wydany przez współcesarzy Konstantyna i Licyniusza. Konstantyn postanowił pójść dalej i uczynić chrześcijaństwo składnikiem ideologii państwowej: na sztandary wojska i monety wprowadził monogramy Chrystusa, biskupom przyznał uprawnienia urzędników państwowych, budował kościoły chrześcijańskie, a w 321 ogłosił niedziele urzędowym dniem odpoczynku. Mariaż państwa z religią chrześcijańską przypieczętowała decyzja wyłączenia nieprawowiernych chrześcijan z edyktu tolerancyjnego. Odtąd protektorem wiary chrześcijańskiej był cesarz i władza państwowa.
[edytuj] Okres jedności Kościoła (313-1054)
Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
W 313 r. cesarz Konstantyn wydaje edykt mediolański, który wprowadza ogólną tolerancję religijną i równouprawnienie wszystkich wyznań w państwie rzymskim:
"Już z dawien dawna, biorąc pod rozwagę, że wolności religii ograniczać nie należy, lecz swobodę zajmowania się sprawami bożymi pozostawić trzeba przekonaniu i woli każdego z osobna, według jego własnego uznania, wydaliśmy rozporządzenie, by i chrześcijanie swej sekty i swej religii wiarę zachowali... Gdyśmy tedy szczęśliwie Ja, Konstantyn Augustus... zastanawialiśmy się nad tym, co służy dobru i korzyści państwa, postanowiliśmy.. przyznać chrześcijanom, oraz wszystkim innym, wolny wybór wyznawania religii, jaką by chcieli..." [Zobacz źródło]
Oznajmił też, że w czasie zmagań z przeciwnikiem ochronił go chrześcijański Bóg, który wcześniej miał się mu ukazać (w 310 r. zaświadczył z kolei, że miał objawienie boga słońca Apollina, który miał mu się ukazać w świątyni pogańskiej w towarzystwie bogini Zwycięstwa). W tym samym roku uwolnił kler katolicki (tylko to duchowieństwo) od wszelkich zobowiązań osobistych (syn Konstantyna, Konstancjusz, rozciągnął to zarządzenie na żony i dzieci
W 320 r. przyszło cesarzowi uchylić ustawę Augusta, która groziła sankcjami karnymi obywatelom, którzy nie mieli żony i dzieci, z powodu poglądu rozprzestrzeniającego się wśród chrześcijan, że celibat jest miły Bogu
Cesarz chciał, aby w cesarstwie zapanowała jedność, toteż w roku 325 zwołał sobór biskupów we wschodniej greckojęzycznej części cesarstwa, mianowicie w Nicei. Podobno w soborze wzięło udział od 250 do 318 biskupów (czyli mniejszość), przy czym przeważnie pochodzili oni z terenów, na których dominowała greka (jedynie siedmiu z Zachodu). Nieobecny był nawet papież Sylwester I (z którym, co ciekawe, niezbyt się liczył Konstantyn; był on jakby na bocznym torze wydarzeń i niespecjalnie zajmował się przewodnictwem Kościoła; te role spełniał cesarz). Po burzliwych dyskusjach ów sobór — nie reprezentujący bynajmniej ogółu — przyjął nicejskie wyznanie wiary, mocno ciążące ku trynitaryzmowi. Sobór nie położył jednak kresu sporom wokół tej doktryny. Polemiki toczyły się przez dziesiątki lat i trzeba było dalszych soborów oraz autorytetu różnych cesarzy, a także skazania wielu osób na wygnanie, by ujednolicić poglądy. I tak narodził się fundament naszej doktryny — Trójca Święta, etymologia której wywodzi się z soborów a nie z Księgi Ksiąg.
Sobór w Nicei
Tło sporu teologicznego o Trójcę
W wyniku zaciekłych sporów o doktrynę trynitarną w Aleksandrii, dochodziło do wielu zamieszek, "biskup (Aleksander) nie był pewny swojego życia, a w pogańskich teatrach wyszydzano chrześcijańską miłość bliźniego" (Deschner, zob. Euzebiusz z Cezarei, Vita Constantini 2, 61, 5). Spory te Konstantyn traktował jako wewnętrzną kłótnię stronnictw wewnątrzkościelnych, nie jako herezje, Ariusza zaś i Aleksandra jako przywódców dwóch równoprawnych stronnictw wewnątrz Kościoła. We wrześniu 324 r. wysłał do nich list, w którym wezwał ich "aby się nie kłócili o teologiczne błahostki i nie przyprawiali go swoją kazuistyką o bezsenność" (Deschner, zob. Euzebiusz z Cezarei, Vita Constantini 2, 64). Św. Atanazy Wielki (ok. 295-373, teolog, biskup Aleksandrii od 328, ojciec i doktor Kościoła) obrzucał Ariusza wieloma niewybrednymi epitetami, określał go "łotrem zasługującym na stryczek", „żałosną postacią", „kłamliwym ryjem", „człowiekiem bezwstydnym i bezużytecznym", „głupcem", „półzwierzęciem". Pisał ponadto: "Biada wam skoroście tacy nieroztropni, że do niego przystajecie! Jakież to opętanie każe wam znosić jego obraźliwy język, jego twarz? A teraz zwracam się do ciebie, ty bezmyślna duszo, ty gaduło, ty niewierny łbie. Nie pozostawiaj mi w twych słowach rozległego, bezkresnego pola, lecz pozostaw ściśle wyznaczony krąg, grunt nie grząski, lecz mocny i pewny, ty zły i podstępny bezbożniku. Albowiem nie po to zaczynam tę walkę z tobą, by tylko mówić; chcę, żebyś znalazł się w matni, chcę cię złapać za słowo, aby cały lud przekonał się, jaki jesteś zły. A więc do dzieła: skoro ręce są umyte, przystąpmy do modlitwy, wezwijmy Boga. Nie, wstrzymaj się jeszcze przez chwilę i powiedz mi, niegodziwcze, którego Boga wezwiesz na pomoc, bo utracę swój spokój, jeśli się tego nie dowiem" (De decr. Nic. synodii, 40). O tym jak bardzo nienawidzili się wzajemnie teologowie, świadczy legenda o cudownej śmierci Ariusza, o której pisał Atanazy. A było to tak: kiedy nieszczęsny Ariusz spacerował sobie ulicami Konstantynopola w przeddzień swej rehabilitacji, nagle poczuł się strasznie źle, co przymusiło go do skorzystania z szaletu miejskiego (niedługo później mieszkańcy wiedzieli już nawet, który to był szalet). Będąc w owym przybytku Ariuszowi zdarzyło się to co judaszowi — pękł na pół. Żyjąc jeszcze jakiś czas cierpiał niewysłowione katusze, stracił jelita, wątrobę i serce, poczem się skurczył tak bardzo, że przez dziurę wpadł do szamba (zob. Epistulae ad Serapion de morte Arii).
W tym czasie rozpoczęły się regularne walki uliczne między stronnictwami katolików oraz arian. Sytuacji nie zdołał opanować nawet dowódca jazdy cesarskiej Hermogenes, którego dom został podpalony przez rozfanatyzowanych chrześcijan, którzy włóczyli go ulicami miasta póki nie wyzionął ducha. [Zobacz źródło] Uprawnienia sądownicze
Już w 318 Konstantyn uznał wyroki sądów biskupich za prawomocne. "W r. 333 cesarz uznał decyzje biskupich sądów rozjemczych za prawomocne, uznając ich kompetencję nie tylko w sprawach duchownych, ale i w świeckich. Każda ze stron miała prawo w czasie nie ukończonego jeszcze postępowania sądowego żądać przekazania sprawy właściwemu biskupowi i temu żądaniu należało bezwzględnie zadośćuczynić. Orzeczenie biskupie było ostateczne i każdy sędzia obowiązany był je wykonać. Oczywiście w razie sporów między chrześcijanami a poganami przeniesienie sprawy do sądu biskupiego mogło mieć dla tych ostatnich skutki wielce niekorzystne. Nadużyć zapewne nie brakowało, tak że następcy Konstantyna na mocy praw wydanych w latach 398 i 408 ograniczali sądownictwo biskupie do wypadków, gdy obydwie strony wiodące spór były chrześcijanami" [Zobacz źródło]
Papież Liberiusz (352-366), Rzymianin, prowadził zacięte walki z arianami.
W roku 384 Epifaniusz naliczył osiemdziesiąt odmian chrystianizmu.
Od 380 r. za sprawą cesarza Teodozjusza I CHRZEŚCIJAŃSTWO STAŁO SIĘ WYZNANIEM PANUJĄCYM, inne kulty zostały zakazane.
"Nowa religia utraciła w znacznym stopniu swą atrakcyjność od czasu, gdy stała się panującą. Uwydatniał się od razu rozbrat między głoszonymi naukami a praktyką życiową, zwłaszcza w zakresie stosunków międzyludzkich. Spory teologiczne, prowadzone z niezwykłą brutalnością aż do rozlewu krwi włącznie, budziły u pogan niesmak i zgorszenie. Już Celsus (II w.) wspomniał o śmiertelnej nienawiści, jaką żywiły do siebie poszczególne sekty chrześcijańskie. Cesarz Julian [Apostata] wytykał chrześcijanom, że zabijają nie tylko pogan, ale i tych współwyznawców, którzy inaczej niż oni opłakują zmarłego Chrystusa, zaś Ammian Marcellin pisał, że chrześcijanie są gorsi od dzikich zwierząt, gdy toczą spory ze sobą" (W. Dziewulski [Zobacz źródło] )
Ścisły związek Kościoła chrześcijańskiego z władzą świecką z jednej strony miał wpływ na szybkie rozprzestrzenienie się religii, z drugiej prowadził do wypaczenia idei zapoczątkowanej przez założyciela Jezusa Chrystusa. Kościół Chrystusowy wyszedłszy z katakumb, w niedługim czasie stał się potęgą moralną i polityczną. Kościół przyjmował opiekę cesarstwa skwapliwie. Państwo zapewniało mu podstawy egzystencji materialnej, pomagało w zwalczaniu pogaństwa i herezji.
Chrześcijanie, którzy nigdy nie byli wzorem cnót, od tej chwili ciążyli stale ku dołowi moralnemu. W piątym wieku powtarzane są akcje niszczenia ksiąg antychrześcijańskich, toteż nie mamy wielu świadectw wiarygodnych na ten temat, jednak byli wśród nich tacy, których stać było na szczerość. Ojciec Kościoła św. Grzegorz z Nazjanzu (330-390) pisał w swych Orationes: "Wszyscy jesteśmy pobożni tylko w takiej mierze, w jakiej innych posądzamy o bezbożność (...) otwarliśmy nie «wrota sprawiedliwości», lecz drzwi obmowy i arogancji wobec braci. (...) Sąd przychylny bądź ujemny zależy nie tyle od obyczajności, ile od tego, czy człowiek, którego się ocenia, jest kimś obcym, czy przyjacielem. (...) Cóż to za nieszczęście! Atakujemy się wzajemnie i pożeramy. (...) Wszędzie najważniejszą sprawę czyni się z wiary; ten piękny pretekst przydaje się w waśniach prywatnych. Naturalną koleją rzeczy spotyka nas nienawiść ze strony pogan. Co gorsza, nie możemy nawet twierdzić, że oni nie mają racji. (...) Takie są dla nas skutki owej wewnętrznej wojny; to zgotowali nam ci, którzy nie przestrzegając żadnych reguł toczą walkę w imieniu dobrych i łagodnych, ludzie, którzy wykazują nadgorliwość w okazywaniu Bogu swej czci (...) Czy należy walczyć w imię Chrystusa, nie stosując się do tego, co on przykazał? czy przysłużymy się sprawie zachowania pokoju, jeśli będziemy o niego walczyć w sposób niedozwolony?" (2, 79-86). Inny święty Kościoła, Jan Chryzostom (350-407) pisał: "Nie byłoby już pogan, gdybyśmy okazali się prawdziwymi chrześcijanami". Uważa, że trudno jest nawracać pogan, z uwagi na demoralizację w szeregach chrześcijan, pyta się: jak to robić? — "Wskazywać na cuda? Te już się nie zdarzają. Dawać przykład własnym życiem? Ależ ono jest całkiem nieobyczajne. Okazywać miłość? Nigdzie nie ma po niej śladu" (Homilia do pierwszego listu do Tymoteusza, 10, 3)
Od 438 r. w całym państwie zaczął obowiązywać tzw. Kodeks Teodozjański, który zawierał ok. 80 dekretów wymierzonych przeciwko poganom i heretykom (tyle konstytucji antykacerskich wydano od. 380 r.!). Chrześcijanom innym niż katolickim odebrano świątynie oraz zakazano wznoszenia nowych, zakazywano ponadto uprawiania tych kultów w prywatnych domach, nakazano zniszczenie ich piśmiennicwa.
Leon I (sprawujący urząd w latach 440-461) jako jeden z pierwszych biskupów Rzymu, zmusił innych biskupów do posłuchu. Przywłaszczył sobie dawny pogański tytuł pontifex maximus (najwyższy biskup), używany po dziś dzień przez papieży, a mniej więcej do końca IV stulecia noszony przez cesarzy rzymskich.
W 490 r. ma miejsce drugi pożar Biblioteki Aleksandryjskiej spowodowany przez chrześcijan.
Dla gruntów kościelnych cesarz Justynian wprowadził (ok. 529) najdłuższy okres zasiedzenia (czyli uzyskania własności przez posiadanie jej przez określony czas) – 40 lat. Czyli jak ktoś w dobrej wierze kupi trefny grunt (należący do Kościoła), to nawet po 30 latach mógł przyjść ksiądz i go odebrać. Podczas, gdy grunty zwykłych śmiertelników wystarczało posiadać nawet 10 lat, aby stać się ich pełnoprawnym właścicielem.
W roku 614 król frankoński Chlotar II nadał immunitet ogólny całemu Kościołowi. Dla większej części Europy oznaczało to wyjęcie dóbr kościelnych spod królewskiej władzy sądowej, administracyjnej i ekonomicznej. Od tego czasu Kościół występował jako jeden z podmiotów władzy publicznej, gdyż ten krok nie tyle oznaczał sprywatyzowanie części ziem królewskich, co przekazanie kompetencji władzy publicznej (czyli władzy nad mieszkańcami) nad częścią terytorium innemu ośrodkowi (Kościołowi).
Spory personalne i początkowe nieuznanie przez papieża Mikołaja I (858-867) Focjusza jako patriarchy Konstantynopola w 863 r. zapoczątkowały długotrwałą polemikę dotyczącą nie tylko spraw poważnych typu zagadnienia prymatu papieża czy Filioque (Duch Św. pochodzi od Ojca i od Syna, zob. Dogmatopatologie), ale także sposobu czynienia znaku krzyża, używania niekwaszonego chleba w Eucharystii, celibatu księży, postów, noszenia zarostu przez duchownych. Dzięki zabiegom Mikołaja Bułgaria wymknęła się spod wpływów Bizancjum.
Biskup na czele wojska
"R. 884: Hrabie Heimrich i biskup Arn z silnym oddziałem wschodnich Franków zabiegali drogę Normanom, którzy usiłowali wedrzeć się do Saksonii. w stoczonej walce obie strony poniosły znaczne straty, jednakże, przy pomocy Bożej, chrześcijanie odnieśli zwycięstwo."(Roczniki klasztoru w Fuldzie)
Epoka intryg i niegodziwości w Kościele rozpoczyna się od pontyfikatu Formozusa (891-896), biskupa Petro.
Zbytnie uzależnienie sięKościoła od władzy świeckiej poprzez inwestyturę (VIII-IX w.) nadawanie godności duchownych przez osoby świeckie, prowadziło do ujemnych zjawisk wśród duchownych. Ideał czystości propagowany w Kościele od IV wieku. jest łamany przez nikolaityzm (konkubinat). Niektórzy księża płacą za swoje nominacje, a później starają się to odzyskać sprzedając sakramenty i swe stanowisko, traktowane jako nieruchomość (symonia). Z tych powodów począwszy od X wieku, aż do wprowadzenia reformy gregoriańskiej, Kościół jest w dużej części w rękach ludzi świeckich.
W roku 897 ma miejsce tzw. synod trupi, zorganizowany przez Stefana VI (896-897). Na synodzie tym dokonano sądu na poprzednim papieżu, Formozusie. Wydobyto z grobu ciało nieszczęśnika, posadzono go na ławie oskarżonych (ubranego w szatę pontyfikalną). Następnie odcięto mu trzy palce prawej ręki (służące mu za życia do błogosławienia ludu). Ostatnim aktem realizacji wyroku było pocięcie na kawałeczki nagiego trupa i wrzucenie go do Tybru.
Sergiusz III (904-911) zamordował dwóch innych papieży, prowadził rozwiązły tryb życia, utrzymywał kontakty seksualne z senatrix Marozją, matką późniejszego Jana XI oraz babką Jana XII, tą samą która po przejęciu władzy w swe ręce doprowadziła do pojmania papieża Jana X i ususzenia do w więzieniu.
Jan X (914-928) jest pierwszym papieżem, który osobiście bierze udział w wojnie (obleczony w zbroję, z mieczem w ręku siekał heretyków). "Rzym Jana X był kloaką, gdzie najwyżsi kapłani dawali przykład najgorszych wykroczeń" (Historja powszechna religij)
Jan XI (931-935) — zasiadł na tronie w wieku 25 lat dzięki wpływom swojej matki.
Papież Jan XII(955-964), wybrany w wieku 17 lat (znalazł się w związku z tym w księdze rekordów Guinessa), urządził burdel w laterańskiej bazylice św. Jana. Utrzymywał kontakty seksualne z własnymi siostrami i matką. Miał całe armie metres. Gwałciciel kobiet, który nie miał nawet święceń kapłańskich. Zginął pobity przez zazdrosnego męża, który przyłapał go w łóżku ze swoją żoną. Zdarzało mu się wyświęcanie diakonów w ...stajniach. Sodomita.
Sergiusz III, Jan XI i Jan XII to rodzina w linii prostej. Dziadek, ojciec, syn...
Leon VIII (963-965) wprawił Watykan w zażenowanie umierając na atak serca w czasie stosunku z kochanką.
O ile pierwszy Francuz na tronie papieskim (Sylwester II) dał wspaniały przykład dla swych rodaków kandydujących na ów tron, to pierwszy Niemiec na tym tronie (Grzegorz V-996-999) nie zapisał się już tak chlubnie. Nakazał paskudnie okaleczyć konkurenta (antypapieża) — Jana XVI (997-998). Z jego rozkazu biedaczyna został oślepiony, następnie obcięto mu nos i uszy, tak okaleczonego posadzono w szatach biskupich na ośle, twarzą ku zadkowi i oprowadzano po całym mieście ku uciesze gawiedzi. Podobno tej makabrycznej ceremonii przypatrywał się sam Grzegorz V.
X w. to okres tzw. pornokracji(rządy nierządu) w Państwie Kościelnym. O obiorze papieży decydują rzymskie rody arystokratyczne, rywalizujące ze sobą o obsadę tronu papieskiego, które umieszczały na nim m.in. synów zrodzonych ze związku z papieżami. W tym wieku na tronie papieskim zasiadało 23 papieży (w XX — 9).
Do reformy kluniackiej, opatami zakonów często zostawali ludzienie związani ślubami zakonnymi (wyznaczani przez władców świeckich).
Najmłodszy papież po prostu kupił sobie Stolicę Piotrową. Miał 12 lat (!!), zwał się Benedykt IX. Panował (tzw. pontyfikat) w latach 1032-1044, później odsprzedał św. Tron swojemu ojcu chrzestnemu, Sylwestrowi III, a sam się ożenił. W 1045 r. znowu papieżem zostaje nasz Benedykt no IX. Panuje około roku. Traci władzę. Później po raz trzeci zostaje papieżem (lata 1047-1048). Ale co za dużo to i świnia nie ...zaakceptuje, cesarz się wkurzył i zamknął go w klasztorze św. Bazylego. Panowanie Benedykta IX było zaczątkiem nepotyzmu, który rozwinął się w XI wieku.
W 1054 r. w wyniku sporów liturgicznych oraz złej woli legatów papieża Leona IX(1049-154) oraz patriarchy wschodniego Michała Cerulariusza, którzy obłożyli się nawzajem ekskomuniką, następuje rozłam w Kościele Chrystusa. Kościół Wschodni oskarżony został o ok. 90 herezji.
[edytuj] Średniowieczne prawosławie i katolicyzm (1054-1518)
- Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
[edytuj] Chrześcijaństwo nowożytne (od 1517)
- Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
