Stanisław Grabski

Z Wikipedii

Stanisław Grabski w 1918 roku

Stanisław Grabski, jeden z pierwszych przywódców i ideologów ZLN

Stanisław Grabski (ur. 5 kwietnia 1871, zm. 6 maja 1949) – polski polityk, ekonomista, starszy brat dwukrotnego premiera, wybitnego uczonego, reformatora polskiej waluty i twórcy złotego – Władysława i działaczki społecznej Zofii Kirkor-Kiedroniowej. Ojciec Stanisławy Grabskiej, teolog, publicystki, wieloletniego prezesa warszawskiego KIK-u.

Pochodził z rodziny ziemiańskiej z Łęczyckiego. Profesor ekonomii: w latach 1910-1939 Uniwersytetu Lwowskiego, Akademii Rolniczej w Dublanach a także Uniwersytetu Jagiellońskiego, a następnie, od 1947 – Uniwersytetu Warszawskiego. Współzałożyciel PPS, z którą zerwał w roku 1901, wiążąc się z obozem narodowym. Od 1905 roku w Lidze Narodowej, od 1906 roku członek jej władz. Od roku 1907 wiceprezes Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego w Galicji. Członek Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu. Filister honorowy Polskiej Korporacji Akademickiej Cresovia Leopoliensis.

Członek polskiej delegacji na rokowania Polski i RFSRR w Mińsku, a następnie w Rydze, zakończonych traktatem ryskim. Jako zwolennik koncepcji inkorporacyjnej Romana Dmowskiego i przeciwnik koncepcji federacyjnej Józefa Piłsudskiego doprowadził do wytyczenia polsko-sowieckiej linii zawieszenia broni ( która następnie stała się podstawą linii granicznej) w odległości 20 - 30 km na zachód i północny zachód od Mińska , zajętego ponownie w końcu wojny polsko-bolszewickiej (12 października 1920) przez Wojsko Polskie.^[1]

W latach 1919-1927 poseł na sejm z listy Związku Ludowo-Narodowego. W roku 1923 (rząd Wincentego Witosa - tzw. Chjenopiast) i w latach 1925 - 1926 minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego, znany ze swego negatywnego stosunku do mniejszości narodowych. Autor tzw. "ustawy Grabskiego" , przewidującej coroczne plebiscyty w publicznych szkołach powszechnych i gimnazjach w kwestii języka wykładowego. Ustawa - w intencji polonizacyjna - doprowadziła do znaczącego ograniczenia zakresu szkolnictwa w języku ukraińskim w Galicji Wschodniej, poprzez zastępowanie szkół z językiem wykładowym ukraińskim szkołami dwujęzycznymi (tzw. utrakwistycznymi) i była jednym ze stałych zarzewi konfliktu polsko-ukraińskiego w całym dwudziestoleciu międzywojennym. Po przewrocie majowym w 1926 roku wycofał się z życia politycznego i poświęcił się pracy naukowej i publicystycznej.

W czasie II wojny światowej, po najeździe sowieckim na Polskę 17.09.1939 r. i okupacji Lwowa przez Armię Czerwoną aresztowany przez NKWD i więziony (1939-1941) w obozie na terenie ZSRR. W 1942 uwolniony, wyjechał do Londynu. W latach 1942-1944 przewodniczący II Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej. 1 lipca 1945 wrócił do Polski, został jednym z zastępców prezesa Krajowej Rady Narodowej w latach 1945 - 1947, a po zaprzestaniu jej działalności po wyborach w styczniu 1947 objął katedrę ustrojów społecznych na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Zmarł w 1949 r. w Sulejówku. Jego ciało spoczywa na Cmentarzu Powązkowskim.

Od 1895 roku był żonaty z Ludmiłą Rożen, z którą miał pięcioro dzieci - trzy córki (Feliksę, Ludmiłę, Janinę) i dwóch synów (Stanisława, który zginął w czasie wojny w 1920 i Zbigniewa (1907-1943), który był harcmistrzem, do 1941 był więziony w ZSRR i zmarł w wyniku wypadku podczas pełnienia służby wojskowej). Po śmierci pierwszej żony (1915), Stanisław Grabski ożenił się (w 1916) z Zofią Smolikówną (2 marca 1893 - 5 lutego 1965), z którą miał dwie córki: Annę (ur. 1919), która jest rzeźbiarką i Stanisławę (ur. 1922).

Przypisy

↑ W konsekwencji wojsko polskie musiało się z Mińska wycofać. Taktyka polityczna Grabskiego zmierzała do uniemożliwienia stworzenia federacyjnego polsko - litewsko - białoruskiego związku państwowego ( czego zalążkiem miała być powołana 12 października 1920 r. Litwa Środkowa) poprzez pozostawienie największego miasta Białorusi pod władzą sowiecką . W konsekwencji delegacja sowiecka, która gotowa była na daleko idące ustępstwa na terenie Białorusi jako cenę za wycofanie poparcia Polski dla URL w końcowym etapie rokowań stwierdziła,że reprezentuje również powołaną ad hoc Białoruską SRR (której istnienie bez Mińska było niemożliwe).

Najważniejsze prace:

Zarys rozwoju idei społeczno-gospodarczych w Polsce (1903)
Ekonomia społeczna (1927-1929)
Na nowej drodze dziejowej (1946)

[edytuj] Linki zewnętrzne

p • d • e

Drugi rząd Wincentego Witosa

W dniu zaprzysiężenia	Wincenty Witos • Stanisław Głąbiński • Jerzy Bujalski p.o. • Ludwik Darowski • Jerzy Gościcki • Władysław Grabski • Leon Karliński • Władysław Kiernik • Władysław Kucharski • Jan Łopuszański • Jan Moszyński • Stanisław Nowodworski • Aleksander Osiński p.o. • Marian Seyda
Późniejsi członkowie rządu	Alfred Chłapowski • Roman Dmowski • Stanisław Grabski • Wojciech Korfanty • Hubert Linde • Andrzej Nosowicz • Stanisław Osiecki • Stefan Smólski p.o. • Stanisław Szeptycki • Marian Szydłowski

p • d • e

Drugi rząd Władysława Grabskiego

W dniu zaprzysiężenia	Władysław Grabski • Karol Bertoni p.o. • Ludwik Darowski • Józef Kiedroń • Zdzisław Ludkiewicz • Bolesław Miklaszewski • Józef Raczyński p.o. • Mieczysław Rybczyński p.o. • Władysław Sołtan • Kazimierz Sosnkowski • Kazimierz Tyszka p.o. • Włodzimierz Wyganowski
Późniejsi członkowie rządu	Stanisław Grabski • Zygmunt Hübner • Stanisław Janicki • Czesław Klarner • Wiesław Kopczyński • Władysław Raczkiewicz • Józef Radwan p.o. • Cyryl Ratajski • Władysław Sikorski • Gustaw Simon p.o. • Aleksander Skrzyński • Franciszek Sokal • Stanisław Thugutt • Maurycy Zamoyski • Jan Zawidzki p.o. • Antoni Żychliński

p • d • e

Rząd Aleksandra Skrzyńskiego

W dniu zaprzysiężenia	Aleksander Skrzyński • Adam Chądzyński • Stanisław Grabski • Władysław Kiernik • Stefan Majewski p.o. • Jędrzej Moraczewski • Stanisław Osiecki • Stefan Piechocki • Władysław Raczkiewicz • Józef Radwan • Jerzy Zdziechowski • Bronisław Ziemięcki
Późniejsi członkowie rządu	Norbert Barlicki • Jan Stanisław Jankowski p.o. • Mieczysław Rybczyński p.o. Lucjan Żeligowski