Zachodnioukraińska Republika Ludowa

Z Wikipedii

Західно-Українська Народна Республика Zachodnioukraińska Republika Ludowa
← 1918-1919 → → →
Flaga Ukrainy Godło Ukrainy
Język urzędowy	ukraiński
Stolica	Lwów
Ustrój polityczny	republika
Ostatnia głowa państwa	prezydent Jewhen Petruszewycz
Liczba ludności ()  • całkowita   • gęstość zaludnienia	5.400.000 osób/km²
Data powstania	1 listopada 1918
Data likwidacji	16 lipca 1919

Zachodnioukraińska Republika Ludowa ("ZURL", ukr. Західно Українська Народна Республіка) – jedno z dwóch państw ukraińskich powstałych w wyniku I wojny światowej.

Spis treści 1 Historia 2 Władze ZURL 3 Przypisy 4 Zobacz też

[edytuj] Historia

Pod koniec I wojny światowej, wobec klęski militarnej państw centralnych, w tym wielonarodowej monarchii austro-węgierskiej, zaistniały warunki do odzyskania lub uzyskania niepodległości przez wiele narodów Europy Centralnej i Wschodniej.

Na początku października 1918 parlamentarna reprezentacja ukraińska postanowiła zwołać do Lwowa mężów zaufania ze wszystkich ukraińskich ziem Austro-Węgier - wschodniej Galicji, Bukowiny, Rusi Zakarpackiej. 19 października 1918 na zjeździe we Lwowie ukonstytuowała się Ukraińska Rada Narodowa. Przyjęła ona rezolucję o utworzeniu państwa ukraińskiego (jako części federacyjnej monarchii austriackiej), w którego skład miała wejść wschodnia Galicja po wraz z Łemkowszczyzną; poza tym odrzucono "roszczenia" Rady Regencyjnej do "księstw ukraińskich" - halickiego i włodzimierskiego.

Zachodnioukraińska Republika Ludowa proklamowała niepodległość 1 listopada 1918, po zajęciu przez ukraińskie oddziały wojskowe najważniejszych gmachów publicznych i obiektów wojskowych Lwowa. Jednakże miała to być państwowość w ramach państwa austriackiego. Przewodniczącym Ukraińskiej Rady Narodowej został Jewhen Petruszewycz. Prawne podstawy państwa określała przyjęta 13 listopada 1918 Tymczasowa ustawa zasadnicza o niezależności państwowej ziem ukraińskich byłej monarchii austro-węgierskiej (konstytucja ZURL).

Do 10 grudnia 1918 państwo nie posiadało nazwy, w tym dniu uchwalono nazwę Państwo Zachodnioukraińskie (Zachidno-Ukrajinska Derżawa). po uzyskaniu informacji o abdykacji Habsburgów w dniu 14 grudnia zmieniono nazwę na "republikańską" - Zachodnioukraińska Republika Ludowa^[1].

ZURL pretendowała do władzy na następujących obszarach należących do austriackich krajów koronnych Galicji i Lodomerii oraz Bukowiny oraz węgierskich komitatów Szepes (Spisz), Sáros (Szarysz), Zemplén (Zemplín), Bereg, Ugocsa i Máramaros – zgodnie z mapą „Ethnographische Karte der österreichischen Monarchie” Karla Czerniga. Przy tym Bukowina i ziemie dawnego Królestwa Węgier zostały w krótkim czasie zajęte przez wojska rumuńskie, węgierskie i czechosłowackie. Ponieważ ZURL miało obejmować ziemie sporne między Polakami a Ukraińcami w Galicji (granice etniczne były niemożliwe do ustalenia), państwo to od razu znalazło się w stanie wojny z oddziałami polskich ochotników w Galicji Wschodniej, a w konsekwencji ich wsparcia przez regularne Wojsko Polskie ( tzw. odsiecz przemyska) - wojny z odrodzonym państwem polskim. W wyniku zaciętych walk Polacy jeszcze w listopadzie, po wycofaniu wojsk ukraińskich przejęli kontrolę nad Lwowem i rząd zachodnioukraiński przeniósł do Tarnopola, a następnie do Stanisławowa.

W styczniu 1919 zawarta została unia ZURL z Ukraińską Republiką Ludową. W maju 1919 Ukraińska Armia Galicyjska wspólnie z oddziałami URL wyruszyły, aby wesprzeć antybolszewickie powstanie na wschodniej Ukrainie. Równolegle na Ukrainę uderzyły wojska Białych Rosjan (Armia Ochotnicza) Denikina, które walczyły zarówno z bolszewikami, jak i z wojskami ukraińskimi (Armia Czynna URL). Po załamaniu się w październiku 1919 r. ofensywy Denikina na Moskwę pod Orłem nastąpił rozpad armii białych Rosjan i ich szybki odwrót na południe. W konsekwencji w grudniu 1919 r. Armia Czerwona ponownie zajęła Kijów , przejmując go z rąk Białych.Oddziały URL tworzyły wówczas enklawę państwowości ukraińskiej w rejonie Kamieńca Podolskiego, zaś UHA najpierw połączyła się z wojskami Denikina ( listopad 1919,^[2]) , a następnie została wcielona do Armii Czerwonej jako tzw. CzUHA.

ZURL zakończyła istnienie 16 lipca 1919, kiedy ostatnie oddziały Ukraińskiej Armii Galicyjskiej zostały wyparte po ciężkich walkach (Jazłowiec) przez ofensywę Wojska Polskiego^[3] za Zbrucz. Emigracyjny rząd ZURL działał w Wiedniu do 1923 roku, kiedy stało się jasne, że starania o korzystną dla Ukraińców decyzję Ententy są bezskuteczne. Warto dodać, że przywódcy ZURL nie wykazywali chęci znalezienia rozwiązania kompromisowego z rządem polskim, odrzucając wszystkie proponowane linie podziału Galicji Wschodniej, pozostawiające Lwów po stronie polskiej,nawet gdy pozostawiały jednocześnie większość terytorium spornego (i ludności) po stronie ukraińskiej. Propozycja misji gen.Barthelemy z lutego 1919 r. pośredniczącej w rozmowach o polsko-ukraińskie zawieszenie broni została odrzucona z tego względu przez ZURL ^[4], pomimo że jej konsekwencją było uznanie przez mocarstwa Ententy ( w trakcie trwającej wówczas paryskiej konferencji pokojowej) ZURL jako niepodległego państwa.

Przywódcy ZURL prezentowali postawę bezkompromisową, której podstawą była granica na Sanie (hasło Lachy za San),nie do przyjęcia dla strony polskiej. Lekceważyli też niebezpieczeństwo ze strony czerwonej Rosji^[5], mimo, że Symon Petlura nalegał na rozejm z Polakami, a delegaci Ukraińców galicyjskich brali udział w negocjacjach Andrija Liwickiego prowadzonych jesienią 1919 r. w Warszawie i zakończonych sojuszem polsko-ukraińskim z kwietnia 1920 r. Delegaci rządu ZURL upełnomocnieni przez Jewhena Petruszewycza ze Stepanem Wytwyckim na czele ^[6] wycofali się z rozmów w grudniu 1919 r. po zgodzie Petlury na cesje terytorialne na rzecz Polski w Galicji, pomimo deklaracji strony polskiej o autonomicznym statusie Galicji i wzajemnych gwarancjach dla ochrony praw Polaków i Ukraińców w obu państwach.

Odmowa ukraińskich działaczy państwowych i wojskowych ZURL zawarcia w roku 1919 kompromisu terytorialnego z Polską i wsparcia organizacyjnego i kadrowego Ukraińskiej Republiki Ludowej w czasie wyprawy kijowskiej 1920 r była jedną z najistotniejszych przyczyn tego, że niepodległe demokratyczne państwo ukraińskie (URL) po 1920 r. nie przetrwało.

[edytuj] Władze ZURL

• 18 listopada 1918 – 9 czerwca 1919: Parlament – Ukraińska Rada Narodowa (ukr. Українська Національна Рада)

• • Przewodniczączy – Jewhen Petruszewycz
  • Organ ustawodawczy Rady (od 4 stycznia 1919)
    • Prezydent – Jewhen Petruszewycz
    • Zastępcy: Łew Baczynśkyj, Omelan Popowycz, Semen Wityk, Andrij Szmihelski
    • Skład: Antin Horbaczewśkyj, Hryć Duwirjak, Mychajło Nowakiwski, Teofil Okuniwski, Stepan Juryk
    • Sekretarze: Stepan Wytwycki, Stepan Siłecki, Osyp Ustyjanowycz
  • Organ wykonawczy – Sekretariat Państwowy (od 13 listopada 1918)
    • Prezydent Rady Sekretarzy Państwowych – Kost Łewycki (13 listopada 1918 – 4 stycznia 1919)
    • Sekretarze Państwowi: Kost Łewycki, Longyn Cehelski, Dmytro Witowski, Iwan Myron, Jarosław Łytwynowycz, Ołeksandr Pisicki, Ołeksandr Barwinśkyj, Sydir Hołubowycz, Stepan Baran, Iwan Makus, Stepan Czarnecki, Iwan Kuroweć, Wasyl Panejko, Stepan Fedak
    • Premier – Sydir Hołubowycz (4 stycznia 1919 - 6 czerwca 1919)
    • Sekretarze Państwowi: Sydor Hołubowycz, Wasyl Panejko, Iwan Makus, Dmytro Witowski, Osyp Buraczynski, Mychajło Martynec, Ahenor Artymowycz, Іwan Myron, Marian Kazanewycz. Później jeszcze: Longyn Cehelski, Mychajło Łozynski, Wiktor Kurmanowycz

• 6 czerwca 1919 – 16 lipca 1919: Dyktatura
  • Dyktator – Jewhen Petruszewycz
  • Rada Upoważnionych:
    • Sydir Hołubowycz – sprawy wewnętrzne
    • Stepan Wytwycki – sprawy zagraniczne
    • Wiktor Kurmanowycz – obrona
    • Iwan Myron – transport

Przypisy

[edytuj] Zobacz też

• Ukraińska Republika Ludowa
• Republika Komańczańska
• Ukraińska Armia Galicyjska
• Republika Huculska