19 Dywizja Zmechanizowana

Z Wikipedii

Defilada w 72. pz w Gubinie

19 Dywizja Zmechanizowana (19. DZ) - związek taktyczny Sił Zbrojnych PRL. Sformowana wiosną 1951 z przeznaczeniem do 2 Korpusu Piechoty. W 1957 przekształcona w 5 Saską Dywizję Pancerną im. Aleksandra Waszkiewicza.

Spis treści

1 Formowanie dywizji
2 Kolejne zmiany organizacyjne
3 Dyslokacje jednostek
4 Dowódcy
5 Skład i rozmieszczenie
6 Przekształcenia
7 Bibliografia
8 Zobacz też

[edytuj] Formowanie dywizji

Dywizję formowano w przygranicznych garnizonach na ziemi lubuskiej.

Kostrzyn, Słubice i Gubin dysponowały nowoczesnymi kompleksami koszarowymi. Zostały one, niestety, w czasie działań wojennych zostały mocno zniszczone. Po wojnie wykorzystywały je częściowo oddziały WOP. Większość jednak pozostawała niewykorzystywana, bądź przeznaczona na cele cywilne. Dużą wartość reprezentował garnizon w Gubinie. Składał się on z położonych w mieście czterech zespołów koszarowych, z których tylko jeden zajmował batalion WOP, oraz położonego 3,5 km od miasta kolejnego kompleksu, nazwanego od nazwy pobliskiej wsi - Komorowem. Były to nowoczesne poniemieckie koszary wojsk zmotoryzowanych z sąsiadującym placem ćwiczeń w Bieżycach i Wałowicach.

Dywizję formowano według etatów 5/77-5/91 o stanie osobowym 8 382 żołnierzy oraz 140 pracowników cywilnych.

Dowództwo dywizji stacjonowało w Torzymiu. Poszczególne oddziały rozmieszczono również w Gubinie i Słubicach i Kostrzynie.

[edytuj] Kolejne zmiany organizacyjne

Po zakończeniu formowania w 1951 19 DZ na etatowy stan 82 czołgów miała zaledwie 12 (pięć w 4 szkolnym bcz i siedem w 23 pcz), dział pancernych na etat 24 było 21 (po pięć w pz zamiast czołgów, trzy w 26 papanc, zamiast 22). Z 98 dział przewidzianych w etacie było tylko 65, z 452 samochodów było 268. Dotkliwe były braki w kadrze oficerskiej, na etatowo 686 oficerów, było zaledwie 426. Braki w kadrze podoficerskiej wyrównywała nadwyżka w szeregowych.

Nowe etaty 19 DZ wprowadzono rozkazem Ministra ON Nr 0082/0rg z 4 grudnia 1952, będące wyrazem konieczności zredukowania nadmiernych planów, zmniejszały stan liczebny dywizji, jak również ograniczały liczbę czołgów i dział pancernych.

W etacie 5/99-5/114 - DZ typ B stan liczbowy ustalono na 5 857 żołnierzy oraz 105 pracowników cywilnych. W składzie pułku zmechanizowanego znajdował się jedynie jeden batalion piechoty zmotoryzowanej oraz kompania czołgów, natomiast w pułku czołgów średnich funkcjonowała jedynie kompania zamiast batalionu piechoty zmotoryzowanej. Szkolny batalion czołgów przeformowano na kompanię.

Liczbę czołgów i dział pancernych zmniejszono do 100 z tego:

w batalionie rozpoznawczym - pięć T-34-85
w szkolnej kompanii czołgów - dwa T-34-85, jeden IS-2 i dwa ISU-122
w pułku zmechanizowanym - dziesięć T-34-85
w pułku czołgów - trzydzieści jeden T-34-85
w pułku artylerii pancernej - trzynaście IS-2 i szesnaście ISU-122

[edytuj] Dyslokacje jednostek

W latach 1951-1953 w dywizji miało miejsce szereg przedyslokowań jednostek. Minister ON rozkazem Nr 00 129/0per z 18 października 1951 r. nakazał dowódcy OW IV przenieść miejsce formowania 23 pcz i 14 Szkolnego Batalionu Czołgów z Kostrzyna do Słubic, 69 Pułku Zmechanizowanego i 20 RWNCz ze Słubic do Kostrzyna, 2 brozp z Torzymia do Słubic. 11 grudnia 1952 przeniesiono 27 RWNSam z Gubina do Gubina - Komorowa.

W 1953 dokonano kolejnych zmian w rozlokawaniu jednostek Dywizji.

Rozkazem Ministra ON Nr 0079/0per z 7 lipca 1953 do 15 października 1953 przeniesiono sztab dywizji, Kompanie dowodzenia, 59 batalion łączności, pluton samochodowy z Torzymia do Gubina-Komorowa.

Jednostki te zajęły miejsce 18 Pułku Moździerzy, który zastał przeniesiony do Torzymia. W końcu 1953, zarządzeniem Szefa SG Nr 00128/0per z 21 listopada 1953 ze Słubic do Kostrzyna przeniesiono 2 Batalion Rozpoznawczy.

Reorganizacja i zmiana nazwy 19 DZ nastąpiła zgodnie z rozkazem Ministra ON Nr 0058/0rg z 19 września 1955. Dywizję przeniesiono na etaty 5/159-5/185 - Dywizji Pancernej, o stanie osobowym 6275 żołnierzy oraz 121 pracowników cywilnych. Zmiany te miały nastąpić do 20 grudnia 1955. Jednocześnie 19 DZ (właściwie 19 Dywizję Pancerną) wyłączono ze składu 2 KA i podporządkowano dowódcy 2 KZ (po miesiącu przemianowanego na 2 KPanc).

Zarządzeniem Szefa SG Nr 0257/0rg z 22 listopada 1955 kompania sztabowa 19 DPanc otrzymała nr - 53 -

Jesienią 1955 na bazie 19 Dywizji przeprowadzono ćwiczenie doświadczalne. Jeden z pułków zmechanizowanych przeformowano, likwidując szczebel batalionu. Doświadczenia były pozytywne - zwiększono operatywność i ułatwiono dowodzenie, skrócono także czas na organizowanie walki. W czasie doświadczenia zorganizowano w pułku pięć silnych kompanii piechoty zmotoryzowanej , wspieranych przez daplot, dappanc, kcz i ap i baterię moździerzy. Był to pierwszy krok do organizacji w przyszłości pułków czołgów o strukturze kompanijnej.

W roku 1956 dokonano kolejnej redukcji oddziałów Dywizji. Likwidacji uległ 56 batalion medyczno - sanitarny.

W 1957, wraz z przemianowaniem dywizji na 5 DPanc, rozwiązano 69 Pułk Czołgów. W jego miejsce włączono 22 Pułk Czołgów z Żagania (wcześniej w podporządkowaniu 4 DP)

[edytuj] Dowódcy

płk Henryk Aszkenazy 20 września 1951 — 3 października 1952
płk Siergiej Siwicki (AR) 7 lipca 1952 — 14 maja 1953
płk Józef Obodziński 14 maja 1953 — 12 września 1955
płk Mateusz Lach 18 października 1956 — 10 grudnia 1957

[edytuj] Skład i rozmieszczenie

Przemarsz ulicami Gubina 72. pz

dowództwo i sztab - Torzym
kompania dowodzenia - Torzym
69 Pułk Zmechanizowany - Słubice (rozwiązany wiosną 1957)
72 Pułk Zmechanizowany - Gubin
73 Pułk Zmechanizowany - Gubin
23 Pułk Czołgów Średnich - Słubice
26 pułk artylerii pancernej - Gubin
113 pułk artylerii Haubic - Gubin
18 pułk moździerzy - Gubin
12 dywizjon artylerii rakietowej - Gubin
3 dywizjoin artylerii przeciwlotniczej- Gubin
14 szkolny batalion czołgów - Kostrzyn
2 batalion rozpoznawczy - Torzym
59 batalion łączności - Torzym
66 batalion saperów - Kostrzyn
65 kompania samochodowa - Torzym
Ruchomy warsztat naprawy czołgów nr 20 - Słubice
Ruchomy warsztat naprawy czołgów nr 27 - Gubin
Ruchomy warsztat naprawy czołgów nr 29 - Gubin

Zgodnie z rozkazem ministra ON nr 0058/org z 19 września 1955 r dywizja przeformowała sie w pancerny związek taktyczny przyjmując nazwę 19 Dywizji Pancernej.

Wiosną 1957, w ramach kolejnej redukcji, rozformowano 5 Saską Dywizję Piechoty, a 19 Dywizję Pancerną przemianowano na 5 Saską Dywizję Pancerną. Od tej pory dywizja dziedziczyła tradycje "bojowe" .

Zobacz więcej w osobnym artykule: 5 Saska Dywizja Pancerna.

[edytuj] Przekształcenia

19 Dywizja Zmechanizowana → 19 Dywizja Pancerna → 5 Saska Dywizja Pancerna → 5 Kresowa Dywizja Zmechanizowana → 5 Kresowa Brygada Zmechanizowana

[edytuj] Bibliografia

Jerzy Kajetanowicz: Polskie Wojska Lądowe w latach 1945 -1960. Toruń 2004
Paweł Piotrowski: Śląski Okręg Wojskowy. Przekształcenia organizacyjne 1945 -1956. Warszawa 2003.