1 Pułk Artylerii Lekkiej Legionów

Z Wikipedii

1 Pułk Artylerii Lekkiej Legionów Józefa Piłsudskiego – oddział artylerii Wojska Polskiego okresu II RP.

Spis treści 1 Rodowód 2 Okres pokojowy 2.1 Pułk w okresie przewrotu majowego 2.2 Zmiany nazwy 3 Dowódcy 4 Działania zbrojne w 1939 4.1 Mobilizacja 5 Sztandar 6 Odznaka 7 Bibliografia 8 Przypisy 9 Zobacz też

[edytuj] Rodowód

Rodowód pułku związany jest jednoznacznie z powstaniem artylerii Legionów.

Kpt. Ottokar Brzoza-Brzezina, wykonując polecenie Józefa Piłsudskiego, już 27 sierpnia 1914 zorganizował oddział artylerii pod nazwą "Kadra Artylerii Legionów Polskich" . Liczył on w owym czasie 121 ludzi. 1 września 1914 został przeniesiony do Krakowa, do koszar austriackich w Przegorzałach.

Początkowo uzbrojenie podstawowe oddziału stanowiło 20 przestarzałych armat górskich kal. 70 mm wz. 75. W wyniku nieformalnych działań kpt. Brzozy udało się zdobyć pozostałe wyposażenie dla oddziału.

30 września 1914 rozkazem Komendy Legionów utworzono 1 Pułk Artylerii Legionów.

W skład jego wchodziły:

• I dywizjon – por. Mieczysław Jełowiecki
  • 1 bateria – por. Karol Nowak
  • 2 bateria – ppor. Konrad Kostecki
  • 3 bateria - ppor. Kasper Wojnar
• II dywizjon – kpt. Brzoza-Brzezina^[2]
  • 4 bateria – por. Władysław Rożen—Jaxa
  • 5 bateria – por. Marceli Śniadowski

Pułk wchodził do walki bezpośrednio po sformowaniu poszczególnych pododdziałów. Wspierał walkę piechoty działając dywizjonami a nawet pojedynczymi bateriami. Baterie kilkakrotnie przechodziły reorganizacje. Wymieniano min. sprzęt na nowszy. II dywizjon otrzymał armaty wz.05

W sierpniu 1915 pułk sformował baterię konną, której dowództwo objął por. Edmund Knoll-Kownacki. Bateria ta uczestniczyła m.in. w walkach pod Raśną.

W listopadzie 1915 1 pułk artylerii Legionów po raz pierwszy został zebrany w jednym miejscu i połączony w zwarty oddział. Do lata 1916 stał na pozycjach nad Styrem.

Wiosną 1916 przystąpiono do reorganizacji pułku. Rozformowane zostały 3, 5 bateria oraz bateria konna. Z ich składu utworzono trzecie plutony w pozostałych bateriach i sformowano nową 3 baterię. W kwietniu zaczęto organizować dywizjon haubic. Do chwili rozpoczęcia walk zdołano utworzyć jedną baterią, której dowództwo objął por. Kazimierz Schally.

[edytuj] Okres pokojowy

18 października 1920, po ustaniu walk z Rosją Sowiecką 1 pap Leg. został wycofany do odwodu 2 Armii i stanął w rejonie Wołożyna. Po 24 października objął służbę na linii demarkacyjnej.

Wołożyn stał się pierwszym pokojowym garnizonem oddziału. W mieście stacjonowało tylko dowództwo pułku, baterie zaś porozrzucane były na znacznym obszarze.

W listopadzie 1920 rozpoczęła się częściowa demobilizacja pułku. W pierwszej kolejności zwolniono młodzież akademicką i szkolną.

3 grudnia na połach Mołodeczna marszałek Józef Piłsudski udekorował trąbki bateryjne Krzyżem Virtuti Militari V klasy.

Łącznie za lata 1914—20 przyznano 91 Krzyży Virtuti Militari i 371 Krzyży Walecznych.

W listopadzie 1921 r. 1 papLeg. został przeniesiony do nowego garnizonu w Grodnie. Kwatery mieściły się w dawnych koszarach rosyjskich, a część koni umieszczono w stajniach na tzw. Foluszu.

W listopadzie 1922 pułk ponownie zmienił swój garnizon na Wilno. Dowództwo pułku stacjonowało w dawnym klasztorze przy ul. Świętej Anny, I i II dywizjon w dawnych koszarach rosyjskich na prawym brzegu Wilii (nazwane później im. ks. Józefa Poniatowskiego), III dywizjon na Antokolu. Magazyny mobilizacyjne położone były częściowo przy ul. Legionowej, a częściowo na stacji kolejowej Wilno-Towarowa.

Sytuacja lokalowa pułku poprawiła się dopiero na kilka lat przed wojną, kiedy oddano do użytku nowe koszary, tzw. Tuskulańskie. Do nich przeniesiono I i III dywizjon. II dywizjon, bateria dowodzenia i pluton łączności mieściły się w koszarach im. ks. Józefa Poniatowskiego.

[edytuj] Pułk w okresie przewrotu majowego

Silny kult komendanta Legionów spowodował, że w maju 1926 pułk stanął po stronie marszałka Józefa Piłsudskiego.

W nocy na 12 maja zarządzono alarm. Pułk wystawił jeden dywizjon o etacie wojennym. Rano 12 maja baterie pobrały ostrą amunicję i wkrótce 1 bateria wyruszyła transportem kolejowym wraz z 5 ppLeg do Warszawy. W ślad za piechotą przetransportowano pozostałe baterie. 13 maja, przed południem, artyleria wyładowała się na Dworcu Wileńskim.

Podczas walk dywizjon działał w sposób zdecentralizowany: plutonami lub działonami. Po zakończeniu starć rozlokował się na terenie Szkoły Podchorążych Saperów i Politechniki Warszawskiej. Wieczorem 15 maja pododdział odjechał koleją do Wilna.

[edytuj] Zmiany nazwy

31 grudnia 1931 z rozkazu ministra spraw wojskowych marszałka Józefa Piłsudskiego wszystkie pułki artylerii polowej zostały przemianowane na pułki artylerii lekkiej (Dz. Rozk MSWojsk. Nr 36 poz. 473).

Z rozkazu ministra spraw wojskowych gen. dyw. Tadeusza Kasprzyckiego z 18 lutego 1938 (Dep. Dow. Org. 1098 Org. Tj.) pułkowi nadano nazwę "Pułk Artylerii Lekkiej Legionów Józefa Piłsudskiego".

[edytuj] Dowódcy

• kpt./mjr Ottokar Brzoza-Brzezina — od 18 sierpnia 1914
• mjr Marceli Śniadowski — od 7 lutego 1917
• mir Edmund Knoll-Kownacki — od 6 listopada 1918
• mjr/ppłk/pik Kazimierz Schally — od października 1919
• ppłk/płk Władysław Filipkowski —od 12 stycznia 1927
• ppłk/płk dypl. Mikołaj Łapicki — od 16 października 1935
• ppłk dypl. Stefan Czerwiński — od listopada 1938
• ppłk Mieczysław Podlewski — od 25 sierpnia 1939

[edytuj] Działania zbrojne w 1939

[edytuj] Mobilizacja

24 sierpnia 1939 o godz. 7.00 rozpoczęła się mobilizacja w 1 pal. W pierwszej kolejności przekazano części koni i ludzi do nieistniejących w czasie pokoju 3, 4 i 9 baterii oraz do skadrowanego dowództwa pułku. W godzinach popołudniowych rozpoczęli napływać rezerwiści.

25 sierpnia w rejony mobilizacyjne poszczególnych pododdziałów dostarczono cały sprzęt i uzbrojenie. Przystąpiono do szkolenia rezerwy w celu przypomnienia jej obsługi sprzętu.

27 sierpnia odbyła się przysięga wojskowa całego pułku, a wieczorem 1 pal w pełnym składzie pomaszerował na cmentarz na Rossie, aby oddać hołd sercu Marszałka.

W godzinach popołudniowych 28 sierpnia 1 pułk pomaszerował do stacji Landwarów i rozpoczął załadunek. Od godzin popołudniowych 29 sierpnia eszelony wiozące 1 pułk artylerii lekkiej zaczęły przybywać do rejonu wyładowczego na linii Małkinia Ostrów Mazowiecka.

[edytuj] Sztandar

Sztandar został wyhaftowany w Warszawie według obowiązujące go wzoru, zatwierdzonego przez Prezydenta RP 15 października 1937. Na lewej stronie płatu sztandaru umieszczone były na tarczach:

• w prawym górnym rogu — wizerunek Matki Boskiej Ostrobramskiej,
• w lewym górnym rogu - wizerunek patronki artylerii, Św. Barbary,
• w prawym dolnym rogu —wizerunek patrona Wilna, św. Krzysztofa,
• w lewym dolnym rogu — odznaka pamiątkowa 1 pal Leg

Na ramionach amarantowego krzyża kawalerskiego znajdowały się wyhaftowane nazwy i daty ważniejszych bitew pułku:

• na górnym — Przegorzały 18.VIII.I9J4, Kraków 6.XI.1918, Mołodeczno 3.XII.1920
• na dolnym — Mołotków, Krzywopioty, Pisarzowa, Rafajlowa 1914—1915, Konary, Kostiuchnówka, Stochód 1915—1916;
• na lewym — Lwów 22.XI19I8, Chyrów 14.V.1919, Dyneburg 3.I.1929, Kijów 8.V.1920, Browary 11.V.1920;
• na prawym — Witaczewo 28.V.1920, Borodianka 11.VI.1920, Białystok 22.VIII.1920, Sejny 22.JX.1920, Lida 28.IX.1920.

Na środku krzyża, w wieńcu laurowym, widniał napis HONOR I OJCZYZNA.

Na prawej stronie płata także znajdował się amarantowy krzyż, w środku którego wyhaftowano orła w wieńcu laurowym. Na białych połach, pomiędzy ramionami krzyża, znajdowały się cyfry 1 w wieńcach laurowych.

[edytuj] Odznaka

Wzór odznaki i jej regulamin zostały zatwierdzone przez Józefa Piłsudskiego jako ministra spraw wojskowych w Dzienniku Rozkazów MSWojsk. nr 20 z 21 czerwca 1929 , poz. 196.

[edytuj] Bibliografia

• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1990 ISBN-83-211-1104-1

Przypisy

[edytuj] Zobacz też