11 Karpacki Pułk Artylerii Lekkiej

Z Wikipedii

11 Karpacki Pułk Artylerii Lekkiej^[1] - oddział artylerii Wojska Polskiego okresu II RP.

Miejsce stacjonowania – Stanisławów (1 dywizjon w Kołomyi)

Święto pułkowe – 2 czerwca

Spis treści 1 Formowanie 2 Dowódcy 3 Działania zbrojne 4 Szczegółowe działania w Kampanii Wrześniowej 5 Sztandar 6 Polegli w Kampanii Wrześniowej 7 Bibliografia 8 Przypisy 9 Zobacz też:

[edytuj] Formowanie

Pułk sformowany został 1 października 1921 z wcześniej utworzonych dywizjonów: 3. dywizjonu 5 Pułku Artylerii Polowej i 2. dywizjonu z 12 Pułku Artylerii Polowej. Obydwa dywizjony brały udział w walkach w 1919 i w wojnie polsko-rosyjskiej.

2 października 1921 roku rozkazem Ministra Spraw Wojskowych został sformowany 11 Pułk Artylerii Polowej. Na zorganizowanie pułku przeznaczono dwa istniejące już w czasie wojny polsko – bolszewickiej dywizjony. III dywizjon 5 Lwowskiego Pułku Artylerii Polowej, powstały w czerwcu 1919 (m.p. Kamionka Strumiłowska).Dywizjon trzybateryjny, baterie czterodziałowe bez jaszczy, 7 bateria miała austriackie polówki 80 mm. , 8 bateria rosyjskie trzycalówki 76,2 mm., a 9 austriackie haubice100 mm.W trakcie działań wojennych baterie były stopniowo przezbrajane w armaty francuskie 75 mm. II dywizjon 12 Kresowego Pułku Artylerii Polowej (m.p. Gaje Wielkie k. Tarnowa). Dywizjon trzybateryjny, baterie czterodziałowe wyposażone w armaty francuskie 75 mm.. Przybył do Polski w lipcu 1919 r. wraz z 6 Dywizją „Błękitnej Armii” gen. Hallera. Oba dywizjony zapisały się chwalebnie w czasie działań wojennych 1920 r. III dywizjon zakończył swój szlak bojowy pod Chmielnikiem, a II dywizjon pod Zbarażem. Pułk obchodził swoje święto 2 czerwca na pamiątkę zwycięskiego boju 6 baterii II dywizjonu pod Obodówką. Dowództwo pułku zostało zorganizowane z personelu likwidowanego dowództwa XI Brygady Artylerii. Wkrótce z trzecich baterii zorganizowano jeszcze jeden dywizjon. Pułk został zakwaterowany w Stanisławowie. III dywizjon 5 LPAP przemianowano na I dywizjon 11 PAP, II dywizjon KPAP na II dywizjon 11 PAP, a nowo powstały dywizjon został III dywizjonem 11 KPAP. I dywizjon (baterie 2 i 3) przeniesiono do Kołomyi, zaś II (baterie 5 i 6) i III (baterie 7 i 8) wraz z dowództwem stacjonowały w Stanisławowie. Rozkazem z dn.31.XII.1921 r. 11 Pułk Artylerii Polowej przemianowano na 11 Pułk Artylerii Lekkiej.W 1934 r. Pułk otrzymał nazwę 11 Karpacki Pułk Artylerii Lekkiej, z tą nazwą przyszły cietrzewie piórka na czapkach i znaczek na patkach. Przysięgę składano na działo, od 1938 r. na sztandar. Sztandar został ufundowany przez społeczeństwo województwa stanisławowskiego i wręczony wraz buńczukiem we Lwowie 22 listopada 1938 r. przez gen. dyw. Tadeusza Kasprzyckiego (sztandar zakopano we wrześniu 1939 w okolicach Brzuchowic,nie został odnaleziony). Jedna z baterii 11KPAL brała udział w akcji na Zaolziu. Ostatnią honorową baterią pułku była 5 bateria. Pułk wchodził w skład 6 Grupy Artylerii (Lwów).

[edytuj] Dowódcy

• ppłk Stanisław Sopotnicki - 1924
• ppłk Czesław Obtułowicz - 1939

ppłk dypl. Jagielski Rudolf

płk Gruiński Władysław

ppłk Obtułowicz Czesław

Zastępcy dowodcy (zmieniani co dwa lata):

ppłk dypl. Szystowski Czesław

ppłk dypl. Czerwiński Stefan

ppłk dypl. Adamczyk Zdzisław

ppłk dypl.Onacewicz Włodzimierz

ppłk Obtułowicz Czesław

I dywizjonem dowodzili:

mjr Alikow Mikołaj

mjr NN

mjr Zielonka Wacław

mjr Romanowski Michał

II dywizjonem dowodzili:

kpt. Bauman Józef

mjr Bednarski Władysław

mjr Lorenz Kazimierz

mjr Bole Paweł

mjr Lorenz Kazimierz

III dywizjonem dowodzili:

mjr Graff Tadeusz

mjr Ostapowicz Stanisław

mjr Grużewski Henryk

kpt. Stańkowski Stanisław

mjr Ostrowicz Tadeusz

Pułk organicznie należał do 11 Karpackiej Dywizji Piechoty.

Dowództwo AD we wrześniu 1939:

Dowódca – płk Gruiński Władysław (ostatni pokojowy dowódca pułku)

Oficer sztabu – mjr Bole Paweł

Oficer sztabu – kpt. Siewiński Marian

Oficer łączności – por. Fernezy Paweł

Obsada 11 KPAL we wrześniu 1939:

Dowódca – ppłk Obtułowicz Czesław

Adiutant – kpt. Stańkowski Stanisław

Dowódca plutonu topograficznego – por. Worwa Marian

Oficer łączności – ppor. Schodowski Józef

Oficer zwiadu – ppor. Wodziński Janusz

Oficer zwiadu – ppor. Wizmur Tadeusz

I dywizjon (12 armat 75 mm.) – mjr Romanowski Michał

1 bateria – kpt. Siekierski Kazimierz

2 bateria – ppor. Walczak Eugeniusz

3 bateria – por. Makowski Edward

II dywizjon (12 armat 75 mm) – mjr Lorenz Kazimierz

4 bateria – kpt. Dębiński (Dembiński ?) Józef

5 bateria – kpt. Korabiowski Józef Jan

6 bateria – kpt. Pietrzak Jan

III dywizjon (12 haubic 100 mm.) – mjr Ostrowicz Tadeusz

7 bateria – kpt. Hałaniewicz Sergiusz

8 bateria – kpt. Bommer Tadeusz

9 bateria – kpt. Szpilczyński Adam

Oficer mobilizacyjny – kpt. Małaszyński Leonard

Ośrodek zapasowy (nadwyżki) – kpt. Kwaśnica Jan

Pułk zorganizował trzy plutony artylerii piechoty ( po dwie armaty 75 mm), którymi dowodzili:

- por. Makowski Antoni ( przy 48 pp)

- por. Bieliński Władysław ( przy 49 pp)

- por. Wośko Adolf ( przy 53 pp)

[edytuj] Działania zbrojne

W kampanii wrześniowej pułk wziął udział w składzie 11 Dywizji Piechoty w Armii „Karpaty”.

Pułk w wyniku spóźnionej mobilizacji i bombardowań lotniczych transportu dopiero 3 września częścią sił znalazł się w rejonie koncentracji i wziął udział w walkach o Bochnię i Brzesko. W dniach 7–8 września bronił rejonu Brzostek–Kołaczyce, następnie w rejonie Barycza w dniach 9–10 września toczył zacięte walki. 13 września walczył w rejonie Krzywczy nad Sanem, aby 14 września wkroczyć do Przemyśla.

W nocy z 15 na 16 września pułk wziął udział w natarciu na Janów, aby następnie toczyć walki obronne w lasach janowskich. 18 września pod Lelechówkiem przebił się przez pierścień okrążenia wojsk niemieckich, po czym 19–20 września prowadził ciężkie walki pod Brzuchowicami i Hołoskiem.

21 września 1939 roku resztki 11 Karpackiego Pułku Artylerii Lekkiej skapitulowały przed wojskami radzieckimi.

[edytuj] Szczegółowe działania w Kampanii Wrześniowej

29 sierpnia o godzinie 18.00 pułk otrzymał rozkaz mobilizacji, który po pół godzinie został odwołany. Następnego dnia w południe nadszedł drugi rozkaz mobilizacyjny, wyznaczający termin mobilizacji na dzień 31 VIII 1939. W pierwszym rzucie dotarły z 3/4 września w rejon Brzeska celem zabezpieczenia wyładunku pododdziałów 11 KDP I/53 pp.z 7 baterią, I/48 pp.z 1 baterią i II/49 pp.z 2 baterią. Zostały one przechwycone rozkazem dowództwa Armii „Kraków”.Pozostałe baterie wyładowywały się w następnych dniach w rejonie Bochni. 9 września pod Baryczą do macierzystego pułku dołączyła tylko 7 bateria (wraz z dowództwem I dywizjonu). Do pułku nie dołączyła zbombardowana w transportach kolejowych 9 bateria. Tak więc pułk wchodził do działań bojowych z sześcioma bateriami – 3,4,5,6,7 i 8, dzieląc swój szlak bojowy z 11 KDP.

9.IX – Barycz, marsz na Dubiecko

11/12.IX – Bircza, Dubice, rozkaz marszu na Przemyśl

13.IX – marsz na Przemyśl, bój pod Łętownią

13/14 – wkroczenie do Przemyśla,marsz na Sądową Wisznię

15.IX – osiągnięcie rejonu Sądowej Wiszni, rozkaz o dalszej akcji na Lasy Janowskie

15/16.IX – rozbicie w nocnym natarciu w rejonie Mużyłowic pułku SS Germania

17.IX – walki w Lasach Janowskich, rozkaz przebijania na Lwów

18.IX – ciężkie walki pod Lelechówką, osiagnięcie Brzuchowic, reorganizacja pułku

19.IX – natarcie na Hołosko z zamiarem wejścia do Lwowa otoczonego przez Niemcow

19/20.IX – nocne natarcie na Hołosko.

20.IX – ostatnie próby przedarcia się do Lwowa. Około godziny 18.00 rozkaz zniszczenia sprzętu i przedostawania się do Lwowa na własną rękę. 11 Karpacki Pułk Artylerii Lekkiej był najwaleczniejszym z walecznych pułków artylerii w Kampanii Wrześniowej. Nawet u przeciwników z 7 DP (bawarskiej) i 1 DG zdobył podziw i uznanie za swój niezłomny duch bojowy i męstwo.11 KPAL już po wojnie jako jeden z nielicznych otrzymał Order Virituti Militari.

1 bateria – włączona do Armii „Kraków”, w GO „Boruta”. Wspierała ofiarnie 6 DP. Brała udział w I bitwie pod Tomaszowem Lubelskim. Kapitulowała wraz z całym zgrupowaniem 20.IX.

2 bateria – włączona do Armii „Kraków”, w GO „Boruta”. W pierwszych dniach września zaginął d-ca ppor. Walczak. Dowództwo objął jego zastępca por. rez. inż. Witowski Michał.18.IX rozbita w bitwie pod Ulowem. Resztki kapitulują wraz ze zgrupowaniem 20.IX pod Tomaszowem Lubelskim.

3 bateria – po koncentracji w rejonie Bochni włączona do III dywizjonu.W trakcie działań utraciła dwa działony. Dwa pozostałe po reorganizacji pułku w Brzuchowicach włączono do 5 baterii.

4 bateria – 14.IX pozostawiona w Przemyślu dla wzmocnienia obrony. Kontuzjowany zostaje d-ca kpt. Dębiński ( zm.w szpitalu w Przemyślu). Wieczorem dwa działony dołączyły do 5 baterii. Pozostałe dwa działony dołączyły również do 5 baterii w Brzuchowicach, gdzie 4 bateria została odtworzona. Dowódcą został por. Schodowski Józef. Po utracie 20.IX jednego działonu i śmierci por. Schodowskiego pozostałe trzy działony wcielono ponownie do 5 baterii.

5 bateria – ostatnia honorowa bateria pułku, w boju od początku działań skutecznie wspiera działania piechoty. M.in. wieczorem 17.IX artylerzyści baterii biorą udział w brawurowym natarciu na bagnety na niemiecki batalion zagradzający drogę do Brzuchowic. Bateria zniszczyła sześć czołgów npla i zestrzeliła jeden samolot. Zasadniczy skład baterii nie zmieniał się. Dołączały do niej działony z innych rozbitych i zagubionych baterii pułku. Na przykład 20.IX pod Hołoskiem bateria posiadała dziewięć dział ( cztery własne, trzy z czwartej baterii i dwa z trzeciej. D-ca baterii kpt. Korabiowski został odznaczony VM.

6 bateria – od początku działań w boju. 19.IX w straży przedniej podczas próby marszu na Lwów. W tym dniu poległ jej d-ca kpt. Pietrzak. Dowodzenie baterią obejmuje ppor. Kowalewski Franciszek, wkrótce ciężko ranny.

7 bateria – traci jeden działon 17.IX w Lasach Janowskich. Ranny d-ca kpt. Hałaniewicz dostaje się do niewoli. Dowództwo obejmuje ppor. rez. Łastowski Marian. Po reorganizacji pułku w Brzuchowicach do baterii włączono działon z rozbitej 8 baterii.

8 bateria – 18.IX podczas samotnego marszu na Brzuchowice została zaskoczona w zasadzce pod Łoziną i rozbita przez piechotę nieprzyjaciela. Traci trzy działony. Ocalały działon włączono do 7 baterii.

9 bateria – nie dołączyła do pułku. Weszła w skład Grupy „Jarosław” ppłk Wójcika Jana. Została rozbita przez czołgi niemieckie 11.IX w rejonie Jarosławia.

Ze zgrupowania resztek pułku w Brzuchowicach i po boju o Hołosko część arylerzystów trafiła do niewoli niemieckiej, część została ogarnięta przez sowietów ( odnalezieni na listach katyńskich). Niektórzy po licznych perypetiach przedostali się na Zachód, gdzie kontynuowali walkę z Niemcami. M.in. ppłk Obtułowicz dowodził 6 PAL-em w II Korpusie, a kpt. Korabiowski w 1940 roku dowodził 4 baterią Warszawskiego Pułku Artylerii Lekkiej w 2 DSP we Francji..

[edytuj] Sztandar

Nadanie sztandaru i zatwierdzenie jego wzoru ujęte zostało w Dzienniku Rozkazów MSWojsk. z 1937, nr 16, poz. 202. Sztandar, ufundowany przez społeczeństwo województwa stanisławowskiego, wręczył pułkowi gen. dyw. Tadeusz Kasprzycki we Lwowie 22 listopada 1938 podczas ceremonii wręczenia sztandarów oddziałam artylerii ze Lwowa i Małopolski Wschodniej.

[edytuj] Polegli w Kampanii Wrześniowej

Pietrzak Jan Czesław, VM, kpt sł. st.art., d-ca 6/11 pal + 19.IX.39 Hołosko

Schodowski Józef Stanisław, VM, ppor.sł. st. art., of. łącz. 11 pal, potem d-ca 4/11 pal + 20.IX.39 Hołosko.

Dębiński Józef, kpt. sł. st. art., d-ca 4/11 pal, kontuzjowany + IX.39 w szpitalu w Przemyślu.

Makowski Antoni Franciszek, por. sł. st. art.,of 11 pal, d-ca plut. art. 48 pp + 13.IX.39 Krzywcza.

Lorenz Kazimierz Władysław, VM, mjr sł. st. art., d-ca II/11 pal + 21.IX.39 Stawki pod Lwowem, zamordowany przez NKWD

Odnalezieni na Listach Katyńskich:

Jagielski Rudolf, ppłk dypl. st. sp. art., były d-ca 11 pal + 1940 Starobielsk, Charków

Adamczyk Zdzisław, ppłk dypl. st. sp. art., były z-ca d-cy 11 palu + 1940 Starobielsk, Charków

Kwaśnica Jan, kpt. sł. st. art. z I/11 pal, d-ca OZ + 1940 Starobielsk, Charków

Siekierski Kazimierz Jan, kpt. sł. st. art., d-ca 1/11 pal + 1940 Starobielsk, Charków

Makowski Edward (brat Antoniego), por sł. st. art., d-ca 3/11 pal + 1940 Starobielsk, Charków

Fernezy Paweł Stanisław, por.sł. st. st. art.,of. łącz. sztab AD 11 KDP + 1940 Kozielsk,Katyń

[edytuj] Bibliografia

• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1990 ISBN-83-211-1104-1

• Korabiowski Józef Jan – "W rogatywce i w berecie"

• Korabiowski Józef Jan – "Szpargały”

• Dalecki Ryszard – „Armia Karpaty”

• Dalecki Ryszard – „Armia Karpaty w wojnie obronnej 1939”

• Galster Karol - "Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914 - 1939"

• Kryska - Karski Tadeusz – „Straty Korpusu Oficerskiego 1939 – 1945”

Przypisy

[edytuj] Zobacz też:

• Armia Karpaty
• 11 Dywizja Piechoty
• Stanisławów